1) Równowaga i bilans azotowy organizmu

Bilans azotowy – różnica między całkowitym azotem

spożytym, a całkowitym azotem wydalonym

z organizmu w kale, moczu i pocie

Dodatni bilans azotowy – przyjęcie więcej azotu niż wydalenie

- Kobiety ciężarne

- Rosnące dzieci

Ujemny bilans azotowy – ilość azotu wydalonego przewyższa ilość azotu spożytego - Występuje po operacjach - W zaawansowanym raku - Przy braku dostatecznie wysokiej jakości białka

Ze względu na to, że każdy aminokwas w białku zawiera minimum 1 atom azotu w cząsteczce jest on wyznacznikiem ilości białka wbudowywanego w organizm. Jeśli ilość azotu (w postaci białka) wprowadzana do organizmu jest mniejsza od ilości azotu wydalanego z moczem mamy bilans azotowy ujemny. Jeśli ilość azotu (w postaci białka) wprowadzana do organizmu jest większa od ilości azotu wydalanego z moczem mamy bilans azotowy dodatni.

Bilans azotowy

Bilans azotowy porównuje dzienną podaż przyswajalnego dla organizmu azotu pod postacią aminokwasów (białka) z dobowymi stratami tego pierwiastka. Umożliwia więc ocenę stopnia zaspokojenia zapotrzebowania organizmu na białko przez stosowane leczenie żywieniowe.

Bilans azotowy (BA), w najprostszej postaci, można opisać wzorem:

BA = PA – (BUN/24h + 4)

gdzie:

BA – bilans azotowy [g/24h]

PA – dobowa podaż azotu (w postaci białka lub aminokwasów)

BUN – ilość wydalanego na dobę azotu mocznika [g/24h]

4 – liczba ta uwzględnia inne, pozamocznikowe straty azotu: inne substancje, zawierające azot, wydalane z moczem; białko zawarte w złuszczającym się naskórku, nabłonku przewodu pokarmowego, włosach, paznokciach.

Ujemny bilans azotowy świadczy o niedostatecznej podaży składników odżywczych, a więc o postępującym wyniszczaniu chorego. Dodatni bilans azotowy charakterystyczny jest dla fazy anabolicznej, kiedy rezerwy białkowe organizmu ulegają odbudowie.

W stanach hiperkatabolizmu, gdy dokładne wyliczenie koniecznej podaży jest szczególnie istotne, obliczenia oparte na wzorze nie zawsze są zgodne z rzeczywistą utratą azotu [11,12]. Dokładniejszą ocenę daje oznaczanie wydalania azotu przez sumowanie wydalanego azotu w postaci mocznika, kreatyniny, kwasu moczowego, azotu alfa-aminowego, amoniaku oraz białka. Wykonując obliczenia należy pamiętać, że 1 g azotu jest zawarty w: 2,14 g mocznika; 2,69 g kreatyniny, 3,0 g kwasu moczowego, 1,0 g azotu alfa-aminowego, 1,22 g amoniaku, 6,54 g białka. Jednak „złotym standardem” w ocenie strat azotu pozostaje metoda Kjeldahla oraz metoda pirochemiluminescencji [11,12], bowiem metody te umożliwiają rzeczywistą ocenę zawartości azotu całkowitego nie tylko w moczu, ale również w innych płynach ustrojowych. Wykazano, że u chorych z czynnymi przetokami przewodu pokarmowego straty azotu poprzez przetokę mogą wynosić nawet do 2,7 mg ml-1 [13]. Przy czym duży rozrzut wyników otrzymanych w cytowanej pracy – od 0,1 do 9,7 g azotu na dobę – uniemożliwia przyjęcie jakiejkolwiek szacunkowej wartości średniej. Stąd też w tej grupie chorych ważne jest każdorazowe, empiryczne określenie pozanerkowych strat azotu. Metoda Kjeldahla jest techniką pracochłonną – czas wykonania analizy trwa około dwóch dni. Natomiast metoda pirochemiluminescencji wymaga drogiego, specjalistycznego sprzętu. Stąd też nie są to niestety metody powszechnie dostępne.