Prawo cywilne:Etapy rozwoju prawa cywilnego:- rewolucja przemysłowa w Anglii i rewolucja francuska- powstanie kapitalizmu monopolistycznego (koniec II połowy XIXw.)GŁ.NURTY MYŚLI CYWILISTY-CZNEJ:Kierunek klasyczny (dogmatyczny)-zdominował cywilistykę początków XIXw.-ograniczenie badań nad prawem do formalno-dogmatycznej analizy tekstu prawniczego, w oderwaniu od warunków społ-gosp. Pozyty-wizm prawniczy-nauka prawa wyłącznie analizą zawartych w kodeksach norm prawnych-Kodeks Napoleona, ABGB;Szkoła egzegezy-odmiana pozytywizmu prawniczego-traltowanie kodeksów cywilnych jako zamkniętej i spójnej całości-rola sędziego sprowadzała się wyłącznie do stosowania przepisów odnoszących się do konkret-nych stanów faktycznych -Austria: Zeiller, Schister, Winiwarter, Dolliger-Francja: Delvincourt, Toullier, Bugentm Duranton, Demolombe-cały XIXw.; okres kształtowania się 1804-1830; okres szczytowy 1830-1880;Pozytywizm naukowy:-państwa niemieckie-opierał się na badaniach nad prawem powszechnym, czyli recypowanym prawem rzymskim, przeprowadzanych przez pandektystów-F.K. Savigny-założyciel szkoły historycznej, twórca podstaw pandektystyki w XIXw.W szkole tej wykształciły się dwa kierunki badawcze – romanistyczny z Savignym oraz germanistyczny z Karolem Eichhorem. Formalne pojednanie nastąpiło w 1861r.- Pandekta -trzytomowy podręcznik z 1862r. autorstwa Bernarda Windscheida.Jurysprudencja pojęć (Begriffsjurisprudenz):- wywo-dzenie w drodze logicznego rozumowania abstrakcyjnych pojęć prawnych, służących rozstrzyganiu wszystkich możliwych przypadków szczególnych.Naturalizm prawniczy:Kierunki socjalne-charakter antyindywidu-alistyczny, ograniczający dotychczasowe swobody i wolności, a tym samym podstawy istniejących praw podmiotowych ;Naturalizm prawniczy-główne nurty:Jurysprudencja interesów i szkoła wolnego prawa
-odejście od pozytywizmu ustawowego i naukowego i ścisłe powiązanie prawa ze stosunkami społecznymi
-ograniczenie praw jednostki na rzecz dobra ogólnego;Szkoła jurysprudencji interesów (Interessenjurisprudenz)
-uniwersytet w Tybindze: Filip Heck, M. Rumelin, H Stoll-na gruncie przemyśleń Rudolfa Iheringa (1818-1892)-prawo nie powinno być tworzone samo dla siebie, lecz spełniać rolę służebną wobec społeczeństwa, którego interesy ma odzwierciedlać-jurysprudencja celowościowa (teleologiczna); Szkoła wolnego prawa (Freirechtsschule)-bardziej radykalny nurt naturalizmu prawniczego-Niemcy:Eugen Ehrlich, Herman Kantoro-wicz-Francja: Franciszek Geny-Szwajcaria: Eugen Huber-bardziej radykalna krytyka pozytywizmu ustawowego i naukowego- uznanie nieuchronności istnienia luk w prawie-wypełnianie ich przez działalność sędziego,art. 1 szwajcarskiego k.c. upoważniał sędziego, w razie zaistnienia luk w prawie, do wydania orzeczenia, na podstawie reguł, które by sam ustanowił, gdyby był ustawodawcą.Kodeksy cywilne innych państw:Kodeks Napoleona
a) jako prawo narzucone:-Belgia, Luksemburg, Nadrenia, Hesja, Sabaudia, Holandia, Monaco i księstwa Bergu

b) jako prawo recypowane:-Księstwo Warszawskie, Westfalia, Hanower, Badenia, Frankfurt n, Menem, Nassau, Gdańsk itp.Oparły się na nim kodeksy cywilne:-1864-Rumunii-1865-Włoch- 1867-Portugalii- 1889 -Hiszpanii.
Do dzisiaj obowiązuje nadal w Belgii i Luksemburgu.Wzorowała się na nim większość kodeksów cywilnych A. Południowej (Argentyny, Boliwii, Ekwadoru, Kolumbii, Paragwaju, Urugwaju, Wenezueli), jak i również kodeks Luizjany z 1825r. oraz Quebecu z 1866r.Poza krajami romańskimi jego oddziaływanie można dostrzec w kode-ksach:-1827r.-Gracja-Egipt i Persja-byłe kolonie francuskie w Afryce Północnej (Maroko, Tunezja), Bliski Wschodzie (Syria, Liban), jak również w dawnych Indochinach.BGB:Wzorował się na nim ZGB, a następnie kodeks grecki z 1940r. oraz włoski z 1942r. Do kręgu kodeksów powstałych pod jego wpływem zaliczamy kodeksy: Japonii (1898), Brazylii (1916), Meksyku (1920), Peru (1936), Tajlandii (1925), Chin (1929) itd.ZGB: W całości recypowany przez Turcję (1927r.)Wzorowały się na nim: projekty prawa zobowiązaniowego powstałe w II RP (1933), Włoszech oraz nowelizacja ABGB w zakresie prawa spadkowego i hipotecznego.Źródła prawa prywatnego w Anglii:-1890r.-ustawy o spółkach zwykłych (Partnership)-1892r.-ustawa wekslowa i czekowa (Bills of Exchange Act)-1893r-ustawa o sprzedaży (Tales of Goods Act)-najważniejsza, projekt przygotował Mackenzie Chalmers; 1892r.-rozszerzony na teren Szkocji-1895r.-ustawa o zarządzie powierniczym (Trustee Act) Źródła prawa prywatnego w USA:Pierwotnym źródłem amerykańskiego prawa prywatnego było angielskie common law. Stanowiło ono element stały, lecz w USA znany głównie z 4-tomowych Komentarzy-W. Blackstone’a. -1808r-kodeks cywilny Luizjany, oparty na Kodeksie Napoleona- projekt D.D. Fielda -Kalifornia, Montana i obie Dakoty-1860r.-kodeks cywilny stanu Georgia-1932r.-Restatment of Contracts-1952r.-Kodeks handlowy.Kodeks francuski (1807)Kodyfikację prawa handlowego zapoczątkowano we Francji, opierając się na wcześniejszych ordonansach Colberta o handlu lądowym (1673) i handlu morskim (1681).Komisję kodyfikacyjną powołał Napoleon już w roku 1801.Kodeks handlowy (Code de Commerce) ogłoszono w 1807r. z mocą obowiązującą od 1 stycznia 1808r.Całość składała się z 648 artykułów podzielonych na 4 księgi, traktujące o: prawie handlowym i wekslowym (I), prawie morskim (II), prawie upadłościowym (III) oraz jurysdykcji i organizacji sądów handlowych (IV).Podstawą ujęcia materiału prawnego były kryterium przedmiotowe (obiektywne), którego centralną kategorią były czynności handlowe (actes de commerce).Formalnie we Francji kodeks obowiązuje do dzisisj.Ulegał licznym nowelizacjom (ok. 700). Najważniejsze zmiany:-1838r.-prawo upadłościowe- 1893, 1903r.-spółki firmowe, akcyjne, komandytowe- 1865, 1874r.-prawo czekowe- 1889r.-prawo o likwidacji sądowej.Obowiązywał przez dziesiątki lat w Belgii, Holandii, Luksemburgu, Szwajcarii itd. Wzorowało się na nim wiele kodeksów późniejszych: Hiszpanii (1829, 1906), Portugalii (1833), Japonii (1899), jak również większość państw Ameryki Południowej, za pośrednictwem kodeksów hiszpańskiego i portugalskiego (Argentyna, Boliwia, Brazylia, Chile, Kolumbia itd.)Kodeksy niemieckie (1861, 1897)W państwach niemieckich pod koniec XVIII w. tylko Prusy miały uregulowane prawo handlowe (ok. 2 tys. przepi-sów Landrechtu z 1794r.)- 1834r.-powstaje Związek Celny- 1847r.-ogólnoniemieckie prawo wekslowe; uzupełnione w 1863r. tzw. nowelami norymberskimi- 1848r-pierwsza komisja mająca na celu opracowanie projektu kodeksu handlowego – projekt odrzucony- 1856r.-druga komisja: - przedstawia w 1861r. projekt kodeksu handlowego, który wkrótce uzyskał moc obowiązującą. Składał się z 5 ksiąg, zawierających 811 artykułów. Nie był jednak pełną regulacją obrotu handlowego, gdyż nie zawierał prawa upadłościowego i sądownictwa handlowego.W przyszłości posłużył jako wzór dla kodeksów handlowych: Austrii (1861), Węgier (1876), Włoch (1882), Rumunii (1887) oraz prawa zobowiązań Szwajcarii (1881).Kodeks oparto na systemie mieszanym. Wychodził zasadniczo z pojęcia kupca, traktując przepisy prawa handlowego jako normy stanu kupieckiego (system subiektywny tzw. podmiotowy). Jednocześnie, w ślad za prawem francuskim, przyjmował istnienie pewnych czynności prawnych uznawanych za handlowe, niezależnie od tego, kto ich dokonywał (system obiektywny tzw. przedmiotowy)- 1870 i 1884r-nowelizacja prawa akcyjnego- 1892r.-nowelizacja prawa o spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością- 1894r.-wydano ustawę o znakach towarowych- 1896r.-wydano ustawę o przewozach lądowych i nieuczciwej konkurencji, jak również nowe prawo giełdowe.Druga połowa XIXw.-przejście II Rzeszy z kapitalizmu wolnokonkurencyjnego do monopolistycznego:- 10.5.1897r. – kodeks handlowy (Handelsgesetzbuch, HGB), z mocą obowiązującą od 1.1.1900r.;28 artykułów wprowa-dzających i 905 zasadniczych; całość podzielona na 4 księgi normujące:stan kupiecki (I), spółki handlowe i ciche (II), czynności handlowe (III), handel morski (IV).Oparty wyłącznie na kryterium podmiotowym:- 1898r.-prawo o dobrowolnym sądownictwie- 1898r.-ustawa o sądach kupieckich- 1898r.-nowa ustawa upadłościowa- 1908r.-prawo czekowe- 1908r.-prawo ubezpieczeniowe;HGB obowiązuje do dzisiaj na terenie RFN-dodano piątą księgę (o księgach handlowych).Kodeks zobowiązań Szwajcarii (1881, 1911, 1936)- 1881r. – kodeks zobowiązań-w 1911r. przeredagowany i włączony do ZGB.Całość składa się z 5 ksiąg, traktujących o: postępowaniu ogólnym (I), stosunkach umownych (II), spółkach handlowych (III), rejestrze handlowym (IV), papierach wartościowych (V).Jego zasadniczej nowelizacji dokonano w 1936r., stąd mówi się o prawie zobowiązaniowym 1911/1936.Kodeks handlowy Włoch (1882)1882r.-pierwszy kodeks handlowy; wzorowany na prawie francuskim i niemieckim (z pierwszego przejął podział na 4 księgi, z drugiego rozszerzył część traktującą o spółkach handlowych.Obowiązywał do 1942r.- 1942r.-dekret Wiktora Emanuela o nowym kodeksie cywilnym, zawierającym prawo handlowe, oprócz morskiego (Codice della navigazione)W konsekwencji prawodawstwo włoskie opowiedziało się za koncepcją jedności prawa prywatnego (cywilnego i hanldowego) Źródła prawa handlowego w Anglii: Akty nawigacyjne-1651, 1660, 1663, 1672, 1696;Ostatni był systematycznie rozbudowywany-wydano do niego aż 140 rozporządzeń wykonawczych, zwłaszcza w latach 1822, 1823, 1825.- 1892r.-ustawa wekslowa- 1894r.-ustawa o handlu i marynarce.Źródła prawa handlowego w USA:Prawodawstwo antymonopolowe:- 1890r.-Sherman Act-uznał za nielegalne umowy, kombinacje lub konspiracje ograniczające swobodę handlu- 1914r.-Clayton Act-pozbawił charakteru prawnego wszelkiego rodzaju czynności lub organizacje prawne zmierzające do zmonopolizowania handlu między stanami - 1914r.-Federal Trade Commision Act-zaskarżalność nieuczciwych metod konkurencji- 1936r.-Robinson-Patman Act-uznał za bezprawną dyskryminację cenową.Prawo papierów wartościowych:- 1933r.-Securites Act- 1934r.-Securites Exchange Act;Ograniczyły nadużycia w obrocie papierami wartościowymi.Zasady wewnętrznych transakcji handlowych:- 1890r-Sherman Antitrust Act- 1914r.-Clayton Act- 1914r.-Federal Trade Commision Act 1952r.-Uniform Commercial Act-jednolity kodeks handlowy (prawo wewnętrzne i zewnętrzne).PRAWO KARNE:Myśl karnistyczna XVIII-XX w.Humanizm prawniczy XVIII w. Przedstawiciele i postulaty: Humanitaryzm narodził się na początku XVIII w. Zrodził go protest przeciwko okrutnemu systemowi prawa karnego opartego na Carolinie.Niemcy Christian Thomasius-ojciec Oświecenie niemieckiego, ucieleśniał kierunek praktyczny na uniwersytecie w Halle.Francja Encyklopedyści-Monteskiusz; J.B. Brissot de Warwille; J.P. Marat; Wolter.Włochy Kajetan Filangieri-Nauka prawodawstwa ;Cesaro Beccari (1738-1794)-Dei delitti e delle pene (O przestępstwach i karach);K.F. Hommel-lipski uczony;J. Sonnenfels-wiedeński uczony;J. Soden, H.E. Globig, J.G. Huster;Kara miała być określona ustawowo-nulle poena sine lege.Ścisłe określenie przez prawo, jaki czy uważa się za zabroniony-nullum crimen sine lege.Podział przestępstw według Monteskiusza:
- naruszające prawa religii- naruszające dobre obyczaje- naruszające spokój publiczny- naruszające bezpie-czeństwo jednostek;Podział przestępstw według Filangieri:- przeciwko życiu- przeciwko honorowi- przeciwko własności- przeciwko wolności osobistej- przeciwko swobodom obywatelskim;Szkoła klasyczna w Niemczech (początek XIX w.):Immanuel Kant (1724-1804)- filozofię prawa karnego oparł na rygorystycznej nauce o moralności- imperatyw kategoryczny-koncepcje wolności woli, prawa i kary- za przestępstwo uznał każdy czyn, będący niemoralnym oraz szkodliwym dla przyjętych przez społeczeństwo zasad prawnych; konsekwencją jego popełnienia musiała być kara-odwet moralny;Georg Hegl (1770-1831)- system filozofii prawa zbudował na bazie metody dialektycznej, która umożliwiła mu zbudowanie triady:1. prawo-urzeczywistnienie rozumnej idei woli2. przestępstwo-zaprzeczenie rozumnej idei woli3. kara-odwet dialektyczny;Kontynuatorzy: J. Abegg, K. Jarcke, A. Berner;Anzelm Feuerbach (1775-1833)-twórca Kodeksu Bawarskiego z 1813r.- kara -odwet psycho-logiczny;Kontynuatorzy: L. Almendingen, A. Bauer, Ch. Martin.Przedstawiciel szkoły klasycznej opierali się całkowicie na metodzie formalno-dogamtyczej.Podstawowe cechy szkoły klasycznej:- legalizm represji karnej[wynikał z realizacji zasady nullum crimen, nulla poena sine lege]- postawa indeterministyczna- nada-nie centralnego znaczenia teorii poczytania (imputacji)[przypisanie danego czynu określonemu sprawcy, co decydowało i jego winie i odpowiedzialności karne]- dwutorowość nauki o winie oraz koncepcja celowej i proporcjonalnej do przestępstwa kary-zastąpiona później, pod wpływem heglizmu, teorią odpłaty
[podział na dolus i culpa; teorie kary podzielono na:-absolutne (bezwzględne)-opierające karę na jej słuszności (meritum)- względne (relatywne)-opierające karę na jej użyteczności (utilitas).- mieszane (koalicyjne)-skrajne elementy obu poprzednich;Szkoła klasyczna była odzwierciedleniem liberalno-indywidualistycznych tendencji w prawoznawstwie niemieckim.Kierunki pozytywistyczne (schyłek XIX w.):Pozytywizm normatywny:
Kontynuował metodę szkoły klasycznej. Jego prekursorem był Edmund Binding, twórca „teorii norm”, zaś kontynuatorem Ernst Biling, twórca teorii o „istocie czynu”.Cechował go formalizm ustawodawstwa z pominięciem innych czynników.Pozytywizm naturalistyczny wykształcił na swym gruncie kilka szkół;a) szkoła antropologiczna;Założycielem był Cezary Lombroso (1836-1909), psychiatra włoski – Człowiek-zbrodniarz
Popełnione przestępstwo należy uznać za stan naturalny i pierwotny ludzkości, hamowany jedynie rozwojem cywilizacji i kultury.Kontynuatorzy: Enrico Ferri, Rafael Garofalo;b) szkoła socjologicznaKrytyka szkoły antropologicznej. Założycielem był Franciszek Liszt, przedstawicielami: A. Prins w Belgii, Van Hammel w Holandii czy J.F. Fojnicki w Rosji.- kompromis między kierunkiem klasycznym a antropologicznym- uznanie przestępstwa za zjawisko społeczne- Liszt podzielił przestępców na przypadkowych i chronicznych- wyodrębnie-nie się polityki kryminalnej (zainicjował Liszt)- Międzynarodowy Związek Kryminalistyczny (1889r)c) szkoła socjalistyczna- reprezentowali ją głównie socjaldemokraci niemieccy, upatrujący przestępczości w całokształcie kapitalistycznych stosunków społeczno-gospodarczych;Nauka prawa karnego w XX w:Dogmatyka-system prawa karnego;Kryminologia-przestępczość [socjologia kryminalna, biologia kryminalna, penologia];