Profilaktyka nr 356 – 23 stycznia 2014
KONSERWACJA ZAPOBIEGAWCZA ZASOBU ARCHIWIALNEGO – ZWALCZANIE MIKROORGANIZMÓW W ARCHIWUM
1.Osuszanie powietrza i zasobu – osuszacze absorpcyjne, osuszacze kondensacyjne
Osuszanie zbiorów
-metody osuszania książek i archiwaliów – metody tradycyjne:
Liofilizacja – nowoczesna metoda suszenia zalanych książek i archiwaliów
*zalane zbiory należy jak najszybciej zamrozić w ok – 29 ºC
*zamrożenie nie działa ani bakterio- ani grzybobójczo, lecz powstrzymuje procesy destrukcji biologicznej
*liofilizacja umożliwia wysuszenie zamrożonych zbiorów z pominięciem fazy ciekłej wody
*Liofilizacja pozwala na wysuszenie zalanych, a następnie zamrożonych książek z pominięciem fazy ciekłej (lód przechodzi w parę wodną). Lód z zamrożonych książek zbiera się w kondensorach, które się opróżnia po napełnieniu.
*Liofilizacja – odwodnienie poprzez sublimację lodu w próżni; w warunkach temperatury 0 º C i ciśnienia <=6 mbarów woda nie może występować w fazie ciekłej i dlatego wskutek pobierania ciepła z otoczenia lód przekształca się w parę wodną. Powstała para jest odprowadzana do kondensorów, gdzie z powrotem zamienia się w lód, co pewien czas usuwany.
*Liofilizacja nie jest metodą dezynfekcji
KIEDY PRZEPROWADZA SIĘ DEZYNFEKCJĘ
*jeśli wzrost mikroorganizmów jest żywy i aktywny (po zalaniu, awarii klimatyzacji, po pojawieniu się świeżego nalotu na archiwaliach oraz w przypadku starszych zniszczeń, jeśli okaże się, że mikroorganizmy pozostały żywe)
*nie przeprowadza się dezynfekcji obiektów tylko zakurzonych oraz profilaktycznie
DEZYNFEKCJA W ARCHIWUM
*dezynfekcja pojedynczych obiektów
*dezynfekcja masowa zbiorów
*dezynfekcja pomieszczeń archiwalnych
-Produkty biobójcze – mieszaniny jednego lub kilku związków aktywnych oraz związków dodatkowych: modyfikujących, poprawiających głębokość wnikania, stabilizujących pH itp.
-Jakie wymagania powinny spełniać preparaty i metody stosowane do zwalczania szkodników biologicznych w archiwum?
*skuteczność wobec szkodników, które mają być zwalczone
*brak szkodliwego działania na materiały wchodzące w skład zbiorów (papier, druk, ilustracje, pergamin, miniatury, płótno, skóra, barwniki i inne)
*minimalna toksyczność dla człowieka i środowiska
*dostępność, taniość i łatwość stosowania
DEZYNFEKCJA POJEDYNCZYCH OBIEKTÓW
*4-chloro-3-metylofenol – białe kryształy rozpuszczalne w etanolu, nierozpuszczalne w wodzie; związek lotny o nieprzyjemnym zapachu; LD50- 5 129mg/kg
*Preventol CMK, Conservante 43 – zawierają 4-chloro-3-metylofenol; do dezynfekcji używa się przekładek bibułowych nasyconych 10% roztworem 4-chloro-3metylofenolu w etanolu; wysuszone przekładki wkłada się co 1-2 kartki do książki raz owija się z zewnątrz; obiekty z przekładkami pozostawia się na 1-2 tygodnie w szczelnie zamkniętym worku foliowym; po dezynfekcji obiekt należy dobrze wywietrzyć
DEZYNFEKCJA MASOWA ZBIORÓW BIBLIOTECZNYCH
*gazowanie (fumigacja) – fumigant – związek chemiczny o bibliologicznej aktywności, który w określonych warunkach temperatury i ciśnienia utrzymuje się w stanie gazowym w stężeniu nieprzytraczającym do zabicia szkodliwego organizmu
*tlenek etylenu – gaz – fumigant – powyżej temp. 10,7 ºC występuje w postaci gazu; skuteczny wobec grzybów, bakterii, owadów
*LD50-72 mg/kg (trujący), rakotwórczy
*bardzo dobrze przenika w głąb obiektów
*stosowany w specjalnych, hermetycznych komorach w stężeniu 500g/m3/24h
*Rotanox, Petrox – Rotanaox i Gaz S zawierają 10%tlenku etyleny i 90% CO2, Petrox zawiera 90% tlenku etylenu i 10% CO2; mogą być stosowane tylko w specjalnych szczelnych komorach ciśnieniowych; po dezynsekcji tlenek etylenu powinien być utylizowany do gazów obojętnych dla środowiska
*Lokalizacja i parametry komór do dezynfekcji w tlenku etylem w Polsce : w archiwach w co najmniej 16 archiwach
DEZYNFEKCJA W MAGAZYNACH ARHCIWALNYCH
-Zwalczanie grzybów pleśniowych na ścianach:
*w celu trwałego usunięcia zapleśnienia ścian należy usunąć źródło ich zawilgocenia
*do mycia i dezynfekcji ścian można używać preparatów dezynfekujących zawierających związki aktywne z grupy czwartorzędowych soli amoniowych
*Uwaga: usuwanie na sucho nalotów grzybów spowoduje ich rozprzestrzenienie się i narażenie zdrowia osób wykonujących tę pracę
*czwartorzędowe sole amoniowe
->R1,...R4 0 różne podstawniki alkilowe (łańcuchy zawierające 10-14 atomów C) i aromatyczne (np. pierścień benzylowy)
->biobójcze dla bakterii i grzybów
->są związkami powierzchniowo czynnymi – detergentami – tworzą pianę
->praktycznie nieszkodliwe dla zdrowia
->stanowią ponad połowę obecnie produkowanych biocydów używanych w preparatach (dla służby zdrowia, przemysłu spożywczego lub ochrony drewna)
*prevenntol R80 – zawiera czwartorzędową sól amoniową – chlorek alkilobenzylodimentyloamoniowy ; w stężeniu 1-2% zastosowanie do dezynfekcyjnego mycia brudnych i zakurzonych podłóg i ścian
*Boramon i Boramon 170 – Boramon – środek grzybobójczy do murów, tynków i powłok malarskich, środek grzybobójczy i owadochronny do drewna ; Boramon 170 – środek grzybo – i glonobójczy oraz owadochronny do drewna; Boramon i Boramon 170 zawierają czwartorzędowe sole amoniowe i związki boru