Kultura ma znaczenie

„Wartości azjatyckie”- od efekty dynama do domina?

Poglądy na temat fundamentalnego znaczenia czynników kulturowych w krajach azjatyckich uległy całkowitej przemianie dwukrotnie w ostatnich czterech dziesięcioleciach:

• Najpierw w latach 70-tych i 80-tych dzięki pojawieniu się „cudów” gospodarczych, a zwaszcza „czterech małych tygrysów” . Został obalony mit, że kraje azjatyckie nie są w stanie stworzy warunków dla wzrostu gospodarczego.

• W latach 90-tych nastąpiła seria kryzysów i zapaści. Najpierw Japonia popadła w recesję, później Azja Południowo-wschodnia i Korea Południowa.

W 1996r systemy gospodarcze: Korei Południowej, Tajlandii, Malezji, Indonezji i Singapuru zasilił kapitał na sumę około 96 miliardów dolarów, a rok później nastąpił odpływ kapitału w wysokości 150 miliardów.

W ten sposób przyszłość gospodarek azjatyckich stanęła pod znakiem zapytania, i narodziło się pytanie „ w jaki sposób te same wartości kulturowe mogą prowadzić do dwóch różnych efektów:dynama i domina?”

Hipoteza 1- te same wartości funkcjonujące jednak w całkowicie różnych środowiskach mogą dawać odmienne rezultaty- wartości obecne w kulturach azjatyckich pozostały niezmienne, ale zmieniły się konteksty i w związku z tym, to co było do niedawna elementem pozytywnym, nabrało negatywnego znaczenia.

Hipoteza 2- wartości kulturowe zawsze wdają się w związek wartości, które w zależności od epoki mogą się rożnie układać i dawać odmienne rezultaty.

Cuda gospodarcze:

-pojawienie się „czterech małych smoków”

-rosnąca potęga Chin jako supermocarstwa

-wzrastająca popularność japońskiego modelu kapitalizmu

-połączenie sukcesu gospodarczego i rządów autorytarnych

Japonia jako prekursor cudu gospodarczego, która z dnia na dzień stała się drugą co do wielkości potęgą gospodarczą świata, była uznawana za Kraj Trzeciego Świata

-Japonia rozpoczęła proces industrializacji (mniej więcej w tym czasie nastąpiło uprzemysłowienie USA)

-do czasu I wojny światowej stała się potęgą przemysłową i była w stanie wykorzystać zakłócenia gospodarek europejskich by zdobyć rynki dla swoich dóbr konsumpcyjnych (zwłaszcza tekstylia)

-w latach dwudziestych XX w. dysponowała trzecią co do wielkości marynarką wojenną i flotą handlową.

-w okresie przedwojennym przemysł samochodowy dorównał europejskiemu

W okresie poprzedzającym cud gospodarczy wyolbrzymiane było również zacofanie Azji, która wytwarzała lwią część światowego produktu (rolnictwo) , jednak faktem jest, że w gospodarce chińskiej wzrost ten nie powodował w żadnym roku przyrostu gospodarki chińskiej na poziomie porównywalnym z amerykańskim wzrstem netto. Wynika stąd, że podczas tej całej „dekady wzrostu” Chiny zamiast doganiać Amerykę, pozostawały daleko w tyle

Przedstawione tutaj fakty nie mają na celu umniejszania osiągnięć Azji, ale zapobiegać tendencji do postrzegania cudów gospodarczych w kategoriach magicznych.

Max Weber: analiza chińskiej kultury i porównanie konfucjanizmu z purytanizmem:

-Kultura konfucjańska kładła nacisk na harmonię, nie dając powodw do wewnętrznych napięć albo do poczucia psychicznej niepewności.

Natura Chińczyków:

-doskonale uporządkowani, nieskończenie cierpliwi, niewrażliwi na monotonię oraz zdolni do wykonywania mozolnej pracy. - jednak te cechy nie gwarantują spontanicznego powstania kapitalizmu.

Weber : „Chińczycy zapewne w większym stopniu niż Japończycy, mogliby okazać się w pełni gotowi na przyjęcie kapitalizmu, którego rozwój pod względem technicznym i ekonomicznym już się dokonał na obszarze współczesnej kultury” -stąd zarzut, że konfucjańskie sukcesy podważają tezy Webera, co wynika z niewłaściwego odczytania jego teorii.

-Azja swój sukces zawdzięcza przyłączeniu do światowego systemu ekonomicznego, nie jest to rezultatem wewnętrznych, autonomicznych przeobrażeń.

PARADOKSALNE ZWIĄZKI MIĘDZY ZACHOWANIAMI KONFUCJAŃSKIMI A ZACHOWANIAMI EKONOMICZNYMI

-paradoks 1- konfucjanizm stawiał kupców na samym dnie drabiny społecznej, niżej niż wieśniaków, więc trudnili się tylko w swoich zawodach, będąc pogardzanym przez konfucjańskich uczonych.

-paradoks 2- konfucjanizm pogardza ciężką pracą, gloryfikując czas wolny oraz wygody.

Taoizm- wynosił na piedestał zasadę wu-wei -”działania bez wysiłku”

Chińczycy przywiązują ogromną wagę do szczęścia, któremu można sprzyjać przez odpowiednie rytuały.

Muszą być nieustannie gotowi korzystać z wszelkich nadarzających się sposobności zwiększenia szans na uśmiech losu.

Chiński model kapitalizmu:

-myślenie o rynkach jednoznacznie skonceptualizowanych

-szukanie i odpowiadanie na konkretne zapotrzebowanie

-zawsze są gotowi przestawić produkcję na zapotrzebowanie rynku.

Konfucjanizm- mimo pogardy dla wysiłku fizycznego i ciężkiej pracy-przykładał wagę do samodoskonalenia, stąd motywacja do osiągnięcia sukcesu.

McClelland wykazał, że w krajach, w których program modernizacji i rozwoju zakończył się sukcesem, należa do tych gdzie „potrzeba osiągnięć” jest najbardziej żywa.

-Dzieciom od najmłodszych lat zaszczepia się przekonanie o sprostaniu wymaganiom rodzicielskim

Proces socjalizacji- zaspokajanie potrzeby osiągnięć poprzez wypełnianie roli w ramach rodziny, a w następstwie funkcjonowanie w łańcuchu zależności.

-W Chinach osiągnięcia były nagradzane w ramach rodziny, a obowiązki synów wobec ojców i braci wobec siebie miały charakter zobowiązań dożywotnich

-W Japonii osiągnięcia oceniano w kategorii współzawodnictwa z zewnętrznymi siłami.

Guanxi- w Chinach, związki interpersonalne oparte na wspólnej tożsamości, łączą nawet strony które nie znają się osobiście (posiadają wspólny element przeszłości:ta sama szkoła, miasto itp.)

Kankei- w Japonii, mają charakter bardziej subiektywny i opierają się na wewnętrznym poczuciu zobowiązania wobec kogoś. Zależą w większej mierze od wzajemnych osobistych doświadczeń.

WPŁYWY CZYNNIKÓW KULTUROWYCH NA ZACHOWANIA EKONOMICZNE :

Chińskie przedsiębiorstwa ograniczały swoją działalność do kręgów rodziny (guanxi) dlatego nie mogły się rozrastać.

Dynamiczny rozwój inwestycji dokonywany przez Chińczyków spoza kontynentu. Zaczęli wracać do rodzinnych miast i inwestować w lokalną gospodarkę- skutkiem tego był gwałtowny rozwój okolicznych przedsiębiorstw.

Dzięki tradycji tworzenia nieformalnych sieci, do Chin zaczął napływać kapitał umożiwiający tworzenie nowych przedsiębiorstw znacznie szybciej niż na drodze sformalizowanych umów.

W Japonii tradycja tworzenia sieci doprowadziła do powstania ścisłych, nieformalnych sieci między biznesmenami, politykami itp. ( uszczypliwie Japonia S.A.)

Praktykowany w zachodniej księgowości zwyczaj sporządzania co kwartał rachunku zysków i strat zapewnia ocenę czy kapitał jest efektywnie wydatkowany.

Dążenie za wszelką cenę do zdobywania za wszelką cenę coraz większego udziału w rynku, spowodowało przerost mocy wytwórczych i powstanie gospodarek opartych na efekcie bańki mydlanej.

-Skłonność obywateli do oszczędzania zapewniła dostatek kapitału do odbudowy zniszczonej wojną gospodarki japońskiej, jednak niegdysiejsza cnota raczej przeszkadza w wyjściu z recesji. Z trudem przychodzi zwiększenie popytu wewnętrznego, który mógłby wydobyć gospodarkę ze stagnacji, ponieważ Japończycy uważają, że w cięzkich czasach powinni zrezygnować z konsumpcji na rzecz oszczędności.

WŁAŚCIWE UWZGLĘDNIENIE KONTEKSTU W ANALIZIE KULTUROWEJ:

-położenie geograficzne

-klimat

-bogactwo zasobów naturalnych

-sprawność rządu oraz jego dalekowzroczność

-inicjatywa-element niezbędny do prowadzenia działalności gospodarczej

Zwolennicy wartości azjatyckich przewartościowali cuda tamtejszych gospodarek i wyolbrzymili bezradność Zachodu- jako lider modernizacji nie tworzy homogenicznej kultury- istnieją dynamiczne różnice

Większość gospodarek wschodnio-azjatyckich otrząsnęła się z zapaści znacznie szybciej niż przewidywano, co stanowi niewątpliwie odzwierciedlenie tych samych czynników kulturowych, które przyczyniły się do gwałtownego wzrostu gospodarczego w ostatnich dekadach.