Relacje pomiędzy teorią a praktyką edukacyjną.
Związek między teorią a praktyką musi być respektowany przez teoretyków i praktyków wychowania. Brak poważnej refleksji nad tym zagadnieniem uniemożliwia łagodzenie sprzeczności, ostro występujących w naukach teoretyczno – praktycznych, praktycznych między naukami o wychowaniu a działalnością edukacyjną są szczególnie nasilone.
Geneza problemu związków teorii z praktyką na pewnym etapie rozwoju historycznego oddzieliły się od siebie dwa rodzaje działalności człowieka: praktyczna i poznawcza.
a)z uwagi na cel działania:
-poznawcze–usunięcie niewiedzy, wyjaśnienie sprzeczności,
-praktyczne- zaspokojenie materialnych potrzeb,zabezpieczenie trwania, rozwoju, bezpieczeństwa.
b)z uwagi na kierunek procesu działania:
-poznawcza–zmiana struktury wiedzy posiadanej, modyfikacja stosunków miedzy elementami wiedzy, dokonujące się zmiany wewnętrzne mogą skutkować w zewnętrznym działaniu jednostki
-praktyczne–dotyczy zawsze sfery zewnętrznej podmiotu,jeśli zachodzi zmiana zewnętrzna to jest skutkiem ubocznym
c)ze względu na środki działania:
-poznawcze- środkiem jest wcześniej zdobyta wiedza, sprawność operowania nią i narzędziami wcześniej skonstruowanymi do realizacji celów poznawczych
-praktyczne- środkiem działania są istniejące elementy materialnej rzeczywistości przyrodniczej i społecznej, człowiek i jego wytwory, wiedza wcześniej wytworzona
d)ze względu na osiągane rezultaty:
-poznawcze–zmiana stanu wiedzy, nabycie nowych umiejętności poznawczych,zmiany świadomości jednostki i społeczeństwa, możliwość innego rozwiązania sytuacji praktycznych ( zmiany te zależnie od punktu widzenia mogą być pożądane lub nie, korzystne lub nie, dobre lub złe),
-praktyczne–zmiany istniejącego stanu rzeczy, zgodnie z celem podjętego działania, skutki uboczne działania stanowią czynniki ograniczające swobodę, ujawnienie nowych problemów praktycznych i teoretycznych, kształtowanie nowych preferencji w zainteresowaniach poznawczych,zależnie od uświadamianych potrzeb.
1.Wytwory działalności poznawczej –stanowiącej wiedzę teoretyczną (hipotezy, twierdzenia, teorie) – stanowią pewną grupę środków (jednego typu) z których korzystają ludzie podejmujący działalność praktyczną.
2.Zmiany dokonujące się w toku działalności praktycznej kształtują preferencje poznawcze i ujawniają nowe problemy – również teoretyczne.
3.Poza tym między działalnością poznawczą a praktyczną istnieją obszary nie mające nic wspólnego. Ten obszar różny stanowią cele i kierunki działań. Związek w zakresie środków działania i osiąganych rezultatów też nie wyczerpuje całych obszarów, pozostają w nim elementy specyficzne dla działalności teoretycznej i praktycznej.
Złożoność związku między wiedzą teoretyczna o wychowaniu i praktyczną działalnością wychowawczą wiedza o wychowaniu powstała jako wiedza technologiczna (praktyczna), z praktycznej działalności wychowawczej, miała cechy sztuki, rzemiosła. Pedagogika jako nauka , czyli wiedza teoretyczna o wychowaniu, wyodrębniła się w XX wieku w filozofii, jej przedmiotem badań stało się wychowanie Z uwagi na różne definiowanie pojęcia wychowanie, różny był zakres problemów podejmowanych w badaniach pedagogicznych. Nowy typ teoretycznej wiedzy o wychowaniu zaczął się kształtować obok istniejącej wiedzy potocznej, filozoficznej, publicystycznej.
Pomiędzy teorią a praktyką zachodzi sprzężenie zwrotne. Głównym obszarem relacji teorii i praktyki jest aspekt komunikacji, jako niezbędny warunek współpracy między dwoma wymiarami rzeczywistości edukacyjnej.
Istnieje zasada łączenia teorii z praktyką. Bazuje ona na takiej organizacji procesu dydaktycznego, w którym łączenie to wykorzystuje się możliwie wszechstronnie. Zasada ta przynosi wiele korzyści, np.:
-pozwala na lepsze zrozumienie i zapamiętanie materiału,
-pokazuje jego użyteczność,
-sprawdza umiejętności.
Warunki poprawności tej zasady:
-działania uczniów powinny być oparte na treściach nowych, które uczeń musi
sam sobie przyswoić,
-wszelkie zadania dydaktyczne muszą realizować cele kształcące,
-zasada ta musi być wykorzystywana w różnych momentach procesu
dydaktycznego.
Zasady łączenia teorii z praktyką.
a) W zakresie nauczania przedmiotu. Z omawianej zasady wynika, że:
- działania uczniów muszą być poprzedzone przekazaniem im określonej porcji
wiadomości;
- reguły, zasady, definicje, prawa leżące u podstaw uczniowskich działań powinny
być punktem własnej aktywności uczniów;
- działania uczniów powinny rozszerzać zakres ich wiadomości, czyli muszą być
oparte na treściach nowych, uprzednio nie rozpatrywanych przez nich
szczegółowo;
- operacje praktyczne uczniów powinny nadto mieć wartości kształcące, czyli
umożliwiać im nabywanie umiejętności i nawyków elastycznego działania;
- powiązanie działań uczniów z efektywnym przekształcaniem rzeczywistości
powinno mieć miejsce wszędzie tam, gdzie istnieją ku temu odpowiednie
warunki zewnętrzne i wewnętrzne.
b). W zakresie kształcenia pedagogicznego nauczycieli.
Filozofia studiów nauczycielskich opiera się na paradygmacie wzajemnych powiązań i niezbędnej równowagi między teorią a praktyką, między racjonalizmem a empirią, czyli myśleniem opartym na rozumie doświadczeniu i przeżyciach.
Bogdan Suchodolski stwierdził: „Ponieważ wiedza wyrastająca z praktyki działania różni się dziś w każdej dziedzinie zawodowej od wiedzy teoretycznej, która do niej przygotowuje bezpośrednio, dlatego coraz większe znaczenie w kształceniu zawodowym zaczyna zyskiwać umiejętnie zorganizowana praktyka.”
c). W zakresie koncepcji kształcenia
Wśród współczesnych koncepcji kształcenia nauczycieli, których założenia teoretyczne zostały poddane praktycznej weryfikacji można wskazać na:
- koncepcję humanistycznej edukacji nauczycielskiej( A. W. Combs),
- model aktywnego uczenia ( D. Kolb),
- koncepcję refleksji teoretycznej, czyli odkrywania osobistego znaczenia
teorii,
- koncepcję refleksyjnej praktyki ( D. Schón),
- koncepcję kształceni przez perspektywę ( D. Fisch).
Praktyki pedagogiczne i dydaktyczne jako jedność teorii i praktyki.
Zasadniczym celem uczenia się przez praktykę nie jest opanowanie wyspecjalizowanych umiejętności czy ich zbiorów, lecz otwarcie umysłu na szersze rozumienie zjawisk pedagogicznych i sytuacji edukacyjnych. Kształcenie przez badanie kształtuje potrzebę refleksji nauczycieli nad własnym działaniem, przyczynia się do rozwoju aktywności poznawczej związanej bezpośrednio sytuacją szkolną.
Przygotowały: Sara Wegner
Malwina Szymańska