6. Rozwój od 4 do 8 tygodnia

FAŁDOWANIE ZARODKA

• fałdowanie trzylistkowej tarczki zarodkowej w zarodek walcowaty

• pojawienie małego wgłębienia przy połączeniu zarodka z pęcherzykiem pępowinowym

• okolica głowowa i ogonowa przesuwają się w okolicę brzuszną

Fałdy głowowy i ogonowy:

• fałdy głowowe – zawiązek mózgu (mózgowia)

• zawiązek serca i błona ustno-gardłowa przesuwają się na pow. brzuszną

• fałdowanie boczne (podłużne): część endodermy pęcherzyka pępowinowego włączona do zarodka jako jelito przednie (między mózgiem a sercem)

• błona ustno-gardłowa oddziela jelito przednie od stomodeum (ust pierwotnych)

• fałdowanie ogonowe: wskutek wzrostu dalszej cz. Cewy

• okolica ogonowa – do przodu, nad błoną stekową (przyszły odbyt)

• część endodermy – jelito tylne zarodka

• rozszerzenie końcowej cz. Jelita tylnego – stek

• połączenie szypuły łączącej (zawiązek sznura pępowinowego)z pow. brzuszną zarodka

• omocznia (endodermalny uchyłek pęcherzyka pępowinowego) wciągnięta do zarodnia

Fałdy boczne:

• w wyniku wzrostu somitów (tworzą fałdy boczne)

• płaszczyzna środkowa: przez brzuszne zawijanie brzegów tarczki zarodkowej

• łączenie fałdów bocznych – ściana brzucha

• część endodermy – jelito środkowe zarodka

• zredukowanie połączenia jelita środkowego z pęcherzykiem pępowinowym do przewodu żółtkowo-jelitowego (szypuła żółtkowa)

• z szypuły łączącej – sznur pępowinowy (zbliżanie się fałdów bocznych)

• ograniczenie połączenia wewnątrz- i zewnątrzzarodkowej jamy ciała

Indukcja – interakcja powodująca zmianę w przebiegu rozwoju co najmniej jednej tkanki

Endoderma:

• nabłonkowe części tchawicy, oskrzeli, płuc

• nabłonek przewodu pokarmowego, wątroby, trzustki, pęcherza moczowego i moczownika

• nabłonkowe części gardła, tarczycy, jamy bębenkowej, trąbki słuchowej, migdałków, gruczołów przytarczycznych

Mezoderma:

• głowa

  • czaszka

  • tk. łączna głowy

  • zębina

• mezoderma przyosiowa:

  • mięśnie głowy

  • mięśnie poprzecznie prążkowane szkieletowe (tułów, kończyny)

  • szkielet (bez czaszki)

  • skóra właściwa

  • tk. łączna

• mezoderma pośrednia:

  • układ moczowo-płciowy, gonady, przewody i gruczoły dodatkowe

• mezoderma boczna:

  • tk. łączna i mięśnie trzewi

  • błona surowicza opłucnej, osierdzia i otrzewnej

  • zawiązek serca

  • kom. krwi i kom. limfatyczne

  • śledziona

  • cz. Korowa nadnerczy

• ektoderma powierzchniowa:

  • naskórek, włosy, paznokcie, gruczoły skóry, gruczoły sutkowe

  • cz. Przednia przysadki

  • szkliwo zębów

  • ucho wewnętrzne

  • soczewka oka

• neuroektoderma:

  • grzebień nerwowy:

    • zwoje i nerwy czaszkowe i czuciowe

    • cz. Rdzeniowa nadnerczy

    • kom. barwnikowe

    • chrząstki łuków gardłowych

    • mezenchyma i tk. łączna głowy

    • grzebień opuszki i koniuszka serca

  • cewa nerwowa:

    • nerwy OUN

    • siatkówka

    • szyszynka

    • cz. Tylna przysadki

Tydzień czwarty:

• somity tworzą uwypuklenie

• otwarta cewa nerwowa przez otwór nerwowy głowowy i ogonowy

• 24 dzień – łuki gardłowe

• fałd głowowy i ogonowy – zakrzywiony kształt zarodka

• wyniosłość sercowa (pierwotne serce)

• 26 dzień – zamknięcie otworu nerwowego głowowego

• przodomózgowie tworzy uwypuklenie głowowe

• wydłużona i zakrzywiona wyniosłość ogonowa

• zawiązki kończyn górnych

• widoczne dołki uszne – zawiązki ucha wewnętrznego

• plakody soczewki (ektodermalne zgrubienia) – przyszłe soczewki oczu

• pod koniec – czwarte pary łuków gardłowych i pączki kończyn dolnych

• zawiązki wielu układów (szczególnie sercowo-naczyniowego)

Tydzień piąty:

• nieznaczne zmiany kształtu zarodka

• przeważa rozwój głowy (szybki rozwój mózgu i wyniosłości twarzowych)

• twarz styka się z wyniosłością sercową

• grzebienie śródnercza – okolica środnercza nerek (zawiązków nerek ostatecznych)

Tydzień szósty:

• samoistne ruchy zarodka (skurcze tułowia i kończyn)

• reagowanie na dotyk zarodka

• zawiązki palców – promienie palców

• rozwój kończyn dolnych – 4-5 dni później niż górnych

• wzgórki uszne – udział w powstawaniu małżowiny usznej

• duża głowa względem tułowia, zagina się nad wyniosłością sercową

• zaginanie okolicy szyjnej (karkowej)

• prostowanie tułowia

• jelita wnikają do pozajelitowej jamy ciała w bliższej cz. Sznura pępowinowego (przepuklina pępowinowa)

Tydzień siódmy:

• pomiędzy promieniami palców płytek dłoniowych nacięcia (częściowe oddzielenie palców)

• ograniczenie połączenia zawiązka jelita i pęcherzyka pępowinowego do przewodu żółtkowo-jelitowego

Tydzień ósmy:

• rozdzielenie palców dłoni

• nacięcia pomiędzy promieniami palcowymi stóp

• splot naczyniowy czaszki

• skoordynowane ruchy kończyn

• pierwotne kostnienie kości udowej

• zbliżanie do siebie rąk i stóp

• głowa stanowi prawie połowę zarodka

• ukształtowana okolica szyjna

• zamknięte powieki, zaczynają się łączyć

• jelita w bliższej cz. Sznura pępowinowego

• małżowiny ucha zew. W dolnej cz. Głowy przyjmują ostateczny kształt

5