1. Scharakteryzuj proces eksploatacji krzemienia pasiastego

Kopalnie jamowe były prostymi nieskomplikowanymi dołami o średnicy kilku metrów, głębokości do 2 m. Kopalnie niszowe miały z kolei głębokości od 2,5 do ok. 4 m i charakteryzowały się tym, iż przy dnie szybów we wszystkich kierunkach wykopywano w zwietrzelinie niewielkie, maksimum 1 m wysokości i do 2,5 m długości nisze zwiększające przestrzeń eksploatacji ławicy krzemienionośnej.

2. Narysować i opisać systemy eksploatacji krzemienia pasiastego

Kopalnie jamowe były prostymi nieskomplikowanymi dołami o średnicy kilku metrów, głębokości do 2 m. Kopalnie niszowe miały z kolei głębokości od 2,5 do ok. 4 m i charakteryzowały się tym, iż przy dnie szybów we wszystkich kierunkach wykopywano w zwietrzelinie niewielkie, maksimum 1 m wysokości i do 2,5 m długości nisze zwiększające przestrzeń eksploatacji ławicy krzemienionośnej.

3. Opisać najstarszą polską kopalnię krzemienia pasiastego

Zespół kopalni krzemienia pasiastego w Krzemionkach Opatowskich został odkryty 19 lipca 1922 roku przez geologa Jana Samsonowicza. Kopalnie były eksploatowane w okresie od ok. 3900 do ok. 1600 roku p.n.e. przez różne ludy. Pole górnicze w Krzemionkach umiejscowione jest na obszarze wychodni wapienia jurajskiego i obejmuje krawędź synkliny. Ma ono kształt paraboli o długości ok. 5 m i szerokości 20 – 220 m, jest ok. 785 tys. m². Warstwa zawierająca krzemienie, będąca ławicą różnej wielkości konkrecji krzemiennych, położona jest na dwu poziomach, których głębokość zmniejsza się w miarę zbliżania się do krawędzi synkliny. Szyby zakładano w odległości od ok 5 do 30 m od siebie, a ich głębokość i kształt uzależnione były od warunków geologicznych, w jakich znajdowały się warstwy z krzemieniami. Konkrecje wydobywano czterema sposobami: płytkie jamy (2 m głębokości, ok. 4 – 5 m szerokości), kopalnie niszowe (ok. 4,5 m szerokości), komorowo – filarowe, kopalnie komorowe (głębokość 8 – 9 m i powierzchnia ok. 400 m²). Załogę stanowiło 5 – 10 ludzi.

4. Opisać rozwój oświetlenia kopalń

Ogień, Kaganek, Łuczywo, Lampy z zamkniętym płomieniem, Lampy naftowe, Lampy elektryczne.

5. Opisać rozwój wentylacji w kopalniach

Urządzenia do wentylacji: nawiewowe, wentylatory promieniowe, miechowe. Szyby wentylacyjne tzw. ogniowe.

6. Opisać rozwój odwadniania kopalń

Za pomocą: kubłów, ręcznych miechów, ręcznych pomp, pomp zasilanych kołem wodnym, pomp zasilanych siłą ludzi i zwierząt, pomp zasilanych silnikiem spalinowym, pomp zasilanych silnikiem elektrycznym.

9. Opisz sposoby transportu urobku w kopalniach

Ręczny, przenośniki, itp.

10. Napisać najstarsze polskie prawo górnicze dla kopalni soli

W 1368 roku Kazimierz Wielki sprecyzował zasady działania kopalni nadając im moc ustawy zwanej Statutem Żup Krakowskich. Określał on prawa i obowiązki pracowników kopalni, ceny soli, regulował wydobycie soli. Król przyznał monopol handlu solą z Wieliczki mieszczanom krakowskim, bocheńskim i wielicki, ustanawiając przywilej „prasolnictwa”.

11. Napisać najstarsze polskie prawo górnicze dla kopalni kruszcowych

12. Napisać najstarsze polskie prawo górnicze dla kopalni rudnych

13. Scharakteryzować postać Georgiusa Agricoli

Georgius Agricoli urodził się 24 marca 1494 roku w Glauchau. Od 1518 do 1524 roku studiował w Lipsku i Zwickau. W 1524 roku przebywał w Wenecji, Bolonii i Padwie. W roku 1527 zaczął pracę jako lekarz w Jachymowie, w 1531 roku został Burmistrzem i lekarzem w Chemnitz. Zmarł 21 listopada 1555 roku w Chemnitz.

14. Wkład Georgiusa Agricoli w rozwój techniki górniczej

Georgius Agricoli urodził się 24 marca 1494 roku w Glauchau. Od 1518 do 1524 roku studiował w Lipsku i Zwickau. W 1524 roku przebywał w Wenecji, Bolonii i Padwie. W roku 1527 zaczął pracę jako lekarz w Jachymowie, w 1531 roku został Burmistrzem i lekarzem w Chemnitz. Zmarł 21 listopada 1555 roku w Chemnitz. Żyjąc wśród górników i hutników interesował się ich pracą, początkowo studiował znaczenie metali w medycynie, a następnie sam został autorem ksiąg poświęconych mineralogii, geologii, górnictwu i hutnictwu. Do dzieł, które napisał należą księgi „O górnictwie” oraz dzieło jego życia złożone z dwunastu ksiąg „De re metallica”. „De re metallica” to dzieło wyjątkowe, bardzo obszerne oraz bogato i pięknie ilustrowane. Pierwsza z ksiąg opisuje trudną profesję górników i hutników. Druga i trzecia poświęcone zostały geologii złóż. Czwarta i piąta omawia sposoby wymierzania pól górniczych i kruszenia skał metodą ogniową. Szósta jest najobszerniejszą z ksiąg i dotyczy stosowanych w górnictwie narzędzi i urządzeń. Księgi od siódmej do jedenastej poświęcone zostały hutnictwu.

15. Napisać jakie umiejętności winien posiadać górnik wg Agricoli

Filozofia, medycyna, astronomia, arytmetyka, techniki budowlane, rysowanie, znajomość prawa, uczyć się.

16. Opisać metody odwadniania kopalń opisywane przez Georgiusa Agricolę

Narzędzia do pompowania wody:

kubełkowe: napędzane przez koło wodne, napędzane przez depczących ludzi,

pompy tłokowe pojedyncze o napędzie ręcznym,

zespoły pomp: równoległe, kaskadowe,

kierat konny (pater noster).

17. Wymienić patronki górników w Polsce

Św. Kinga i św. Barbara.

18. Opisać postać św. Barbary – patronki górników

Urodziła się w III wieku n.e. Wywodziła się z pogąńskiej rodziny z Heliopolis. Ojciec (Diaskuros) wysłał ją na naukę do Nikomedii. Tam zetknęła się z chrześcijaństwem. Gdy Dioskuros dowiedział się, że Barbara została chrześcijanką chciał ją zmusić do wyparcia się wiary. Gdy to nie poskutkowało, doniósł na nią. Została uwięziona w wieży, gdzie miał przed śmiercią objawić się jej anioł z kielichem i hostią. Ścięta mieczem prawdopodobnie około roku 305 w Nikomedii lub Heliopolis. Istnieje legenda, według której święta Barbara uciekając przed ojcem schroniła się w skale, która przed nią się rozstąpiła. Jest patronką dobrej śmierci i trudnej pracy m.in. górników.

19. Scharakteryzować postać św. Kingi

Św. Kinga urodziła się w 1234 roku jako córka króla węgierskiego Beli IV. Duży wpływ na nią wywarły dwie kobiety: matka jej przyszłego męża, księżna Grzymisława i jego siostra bł. Salomea. Dzięki nim poznała ducha franciszkańskiego, który przejawiał się potem w opiece nad ubogimi. W 12 roku życia poślubiła Bolesława Wstydliwego. Podczas długich rządów z księciem była prawdziwą matką biednych i wszystkich strapionych. Jej duży posag posłużył na wojnę z Tatarami, odbudowę zniszczonego Krakowa i księstwa, wspierania ubogich, budowę przytułków dla chorych i bezdomnych oraz pobożnym fundacjom m.in. klasztoru klarysek w Starym Sączu. Uczyła lud wydobywać z ziemi sól dając początek kopalniom w Wieliczce i Bochni. Po śmierci męża wstąpiła do klasztoru, która sama ufundowała. Po 12 latach surowego życia i długotrwałej chorobie zmarła 24 lipca 1292 roku. Beatyfikowana w 1690 roku przez papieża Aleksandra VIII. Benedykt XIII przyznał jej tytuł patronki Polski i Litwy. Kanonizował ją Jan Paweł II w 1999 roku w Starym Sączu.

20. Scharakteryzuj postać Karola Goduli

Karol Godula urodził się 8 listopada 1781 roku, a zmarł 6 lipca 1848 roku. Był śląskim przedsiębiorcom. Położył znane zasługi dla Rudy Śląskiej. Zbudował pierwszą kopalnię „Maria”. Kopalnia zajmowała się wydobyciem galmanu, a działała do 1895 roku. Dzięki zarobionym pieniądzom kupił dobra ziemskie: Orzegów, Szombierki, Bobrek, Bujaków. Zakupił także kopalnie „Stein” i „Rosalie” oraz huty „Morgenroth” i „Gute Hoffnung”. W latach 20 XIX wieku kryzys przeżywały huty cynku.

21. Reden i jego wkład w rozwój przemysłu górniczego

Friedrich Wilhelm von Reden urodził się 23 marca 1752 roku w Bukowcu (Sudety). Był Dyrektorem Urzędu Górniczego we Wrocławiu, później został ministrem w rządzie pruskim. Zasłużony dla rozwoju przemysłu Górnego Śląska w 1786 roku obdarzony przez króla Fryderyka Wilhelma II tytułem hrabiowskim. Z inicjatywy Redena wprowadzono na Górnym Śląsku innowacje technologiczne podpatrzone w Anglii i rozpoczęto wiele inwestycji przemysłowych, głównie w trójkącie: Tarnowskie Góry – Gliwice – Królewska Huta. Zasługą Redena było m.in. uruchomienie pompy parowej w kopalni rud ołowiu i srebra w Tarnowskich Górach (sprowadzonej z Anglii i zainstalowanej, jako jednej z pierwszych na kontynencie, w 1787 roku) oraz wybudowanie pierwszych pieców hutniczych na paliwo mineralne w królewskich hutach w Gliwicach ( 1796 rok i Królewskiej Hucie w 1802 roku). Poza wymienionymi inwestycjami z jego inicjatywy wybudowano w okolicy Tarnowskich Gór kopalnię rud oraz hutę Fryderyk, kopalnię węgla kamiennego i hutę Król, co dało impuls do budowy miasta Królewska Huta, w Zabrzu zaś powstała kopalnia węgla kamiennego Luiza. Sprowadził też na Górny Śląsk inżyniera metalurga Johna Baildona – uważanego za ojca współczesnej metalurgii. Razem z nim zakłada odlewnię żelaza w Gliwicach (obecnie Gliwickie Zakłady Urządzeń Technicznych) oraz wspomnianą Królewską Hutę. Zaprojektował też transportowe szlaki wodne (częściowo w Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej) z kopalni Król i kopalni Luiza do Gliwic.

22. Scharakteryzować postać Walentego Roździeńskiego

Walenty Roździeński urodzony ok. 1560 roku w miejscowości Roździeń, dziś Katowice Szopienice – Burowiec, zmarł 1622 roku. Był śląskim hutnikiem, właścicielem kuźni, zarządcą hut, poetą epoki baroku. Pochodził z rodziny o wielopokoleniowych tradycjach hutniczych. Roździeński znany jest przede wszystkim jako autor wierszowanego poematu, utworu opisującego stan ówczesnego górnictwa i hutnictwa.

23. Walenty Roździeński i jego wkład w rozwój polskiej literatury technicznej

Walenty Roździeński znany jest przede wszystkim jako autor wierszowanego poematu, utworu opisującego stan ówczesnego górnictwa i hutnictwa: „Officina ferraria abo huta i warstat z kuźniami szlachetnego dzieła żelaznego”. Oździeński zawarł w nim informacje o hutnictwie i hutnikach w różnych krajach, poradnik organizacji pracy w kopalni oraz zwyczaje, legendy i wierzenia górnicze.

24. Legendy o pierwszych kuźnikach opisane przez Walentego Roździeńskiego

Legenda chłopa Rybki: opowiada o chłopie nazwiskiem Rybka, który odkrył kruszec orząc wołami pole. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że ma ona podłoże w faktach rzeczywistych.

25. Stanisław Majewski na zachodzie polski i tradycje górnicze

26. Regiony polski związane z eksploatacja złota

Bolesławiec, Złotoryje, Lwów Śląski, Głuchołazy, Złoty Stok, Karkonosze.

27. Wymienić regiony Polski związane z poszukiwaniem i eksploatacją rud ołowiu i srebra

Tarnowskie Góry, Bytom, Toszek,

28. Opisać sposoby wzbogacania rudy stosowane w kopalniach Laurion

Stępor do wzbogacania rudy, kamienny młyn do mielenia rudy, kenchreon czyli kamienne stoły do grawitacyjnego wzbogacania rudy.

29. Wymienić i opisać systemy eksploatacji stosowane w kopalniach Laurion

System schodowo – spągowy oraz system schodowo – stropowy

30. Ordunek Górny – kto wydał ustawę oraz dla jakich kopalń

Ustawa sporządzona dla niemieckich urzędników sprawujących nadzór nad polskimi górnikami, wydana została przez Jana II Dobrego – księcia opolskiego, w środę po św. Marcinie 1528 roku (18 XI 1528 rok), zawiera 72 artykuły.

31. Wymienić znane ustawy regulujące wydobywanie kopalń

1528 rok - Ogłoszony zostaje „Ordunek Górny”- pierwsza ustawa górnicza. Zaznaczyć należy, że obecnie prowadzenie ruchu zakładu górniczego odbywa się według obowiązujących przepisów. W przepisach tych ważną rolę odgrywa problematyka ochrony środowiska. Do przepisów tych należy m.in.: prawo geologiczne i górnicze, prawo ochrony środowiska, prawo wodne, prawo geodezyjne i kartograficzne, ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych, ustawa o odpadach, ustawa o gospodarowaniu nieruchomościami, ustawa o ochronie przyrody, ustawa o substancjach i preparatach chemicznych, ustawa o lasach, ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ustawa o ochronie roślin.

32. Wymienić krainy w basenie Morza Śródziemnego słynące z górnictwa rudnego

Hiszpania, Wielka Brytania, Francja, Chorwacja, Niemcy.

33. Scharakteryzować proces rozpowszechniania się żelaza w basenie morza Śródziemnego

Etruria i na wyspie Elba.

34. Wymienić zabytkowe, udostępnione turystycznie kopalnie w Polsce

Zabytkowa kopalnia węgla kamiennego „Guido”, Skansen górniczy „Królowa Luiza” w Zabrzu, Kopalnia soli „Wieliczka”, Kopalnia złota w Złotym Stoku, Muzeum Żup Krakowskich, Krzemionki, Sztolnia Czarnego Pstrąga, Kopalnia soli „Kłodawa”, Sztolnia Kowary, Zabytkowa Kopalnia Srebra w TG, Kopalnia węgla Nowa Ruda, Kopalnia złota „Aurelia”.

35. Wymienić czynne kopalnie do zwiedzania w Polsce

Kopalnia soli „Wieliczka”, Kopalnia soli „Bochnia”, Kopalnia węgla kamiennego „KWK Murcki”.

36. Opisz godło górnicze

Godło złożone jest z dwóch skrzyżowanych młotków, z których jeden (lewy od strony patrzącego) zwany perlikiem, jest łukowato zaokrąglony i nie ma wystającego górnego końca trzonka, grugi młotek, zwany żelazkiem jest skierowany zaostrzonym końcem ku dołowi oraz ma wystający koniec trzonka, perlik leży na żelazku.

37. Opis karczmy i pasowania na górnika

W dniach poprzedzających Barbórkę organizowany są tzw. Karczmy piwne, w których biorą udział górnicy oraz osoby związane z górnictwem. Odpowiednikiem karczmy piwnej dla kobiet są babskie combry.

Rytuał karczmy piwnej: uczestnicy siadają przy dwóch długich stołach, starsi (stare strzechy) i młodsi (młode strzechy) dzielą się na tzw. tablicę lewą i prawą, współzawodniczą ze sobą na punkty, władzę nad tablicami sprawują tzw. Kontrapunkty powoływani przez Wysokie Prezydium. Karczma oficjalnie rozpoczyna się odśpiewaniem hymnu górniczego.

Nowi adepci przyjmowani są uroczyście do braci górniczej zwyczajem wywodzącym się ze średniowiecza. Najpierw odbywa się ślubowanie, następnie ma miejsce symboliczny skok przez skórę, która trzyma dwóch seniorów stanu górniczego oraz uderzenie szpadą po ramieniu adepta przez Lisa majora, który następnie przypasowuje górnikowi skórę i w tej chwili jest przyjęty do stanu górniczego.

38. Dlaczego młotek i żelazko są symbolami górniczej pracy

Dwa złożone na krzyż młotki górnicze - niegdyś podstawowe narzędzia pracy: młotek z oboma gładkimi obuchami - perlik i młotek szpiczasty - żelazo, żelazko.

39. Opisać historyczne podstawy współczesnego munduru górniczego

Rozporządzenie o tym , aby wszyscy górnicy byli jednakowo ubrani.

40. Co to były osiedla patronackie i kiedy zaczęto je budować

Osiedla patronackie to budynki mieszkalne dla pracowników (górników i ich rodzin) budowane przy zakładzie pracy (kopalni). Zaczęto je budować kiedy nastąpił rozwój przemysłowy, kiedy to ludzie zaczęli migrować za pracą w kopalniach.

41. Wymienić osiedla patronackie oraz z związku z jakimi zakładami przemysłowymi powstały

Bytom, Chorzów, Czerwionka - Leszczyny (Kopalnia Dębieńsko), Gliwice, Katowice, Knurów, Mysłowice, Ruda Śląska, Rybnik, Siemianowice Śląskie, Świętochłowice, Wodzisław i Zabrze.

42. Organizacja administracji w Żupach Solnych

Władzę sądowniczą sprawował Podkomorzy Krakowski. Dochody i wydatki nadzorował żupnik Krakowski, który zatrudniał: podżupka, pisarza żupnego, ważnika, strażnika. Sprawy związane z ruchem kopalni nadzorował bachmistrz, a jego podwładnymi byli: sztygarzy, podsztygarzy (warcabni), starszejsi (seniores). Pracujący w kopalni dzielili się następująco: piecowi, kopacze, cieśle, hutmani, walecze, wozaki (wozacy), kieratowi, goniarze.

43. Opisz systemy eksploatacji soli stosowane w Żupach Wielickich

Sól wydobywano w niej dwojakim sposobem: jako sól warzoną, przetwarzaną z solanki ze źródeł i studni solankowych oraz jako sól kamienną wydobywaną w blokach, tzw. bałwanach sposobem kopalnianym, górniczym.

44. Opisać proces dymarkowy wytopu żelaza

Dymarka to dawny piec hutniczy, w którym przez redukcję tlenkowych rud żelaza za pomocą węgla drzewnego otrzymywano żelazo w postaci gąbczastej, zawierającej żużel.

Żelazo nadające się do wyrobu narzędzi, broni itp. uzyskiwano przez usunięcie z łupki żużla na drodze wielokrotnego przekuwania.

45. Opisać z czego wytapiano żelazo w dymarkach

Wydobyte kawałki rudy żelaza rozdrabniano i przepłukiwano oddzielajać piasek, glinę lub muł a nst poddawano prażeniu w celu jego wzbogacenia a potem oddzielano niepotrzebne domieszki np siarki. Sam proces produkcji żelaza przebiegał w piecach nazywanymi dymarkami bądz ogniskami. Jako paliwa uzywano węgla drzewnego. Proces redukcji tlenków żelaza przeprowadzano w temp 1300 stopni C,nie uzyskiwano żelaza w postaci ciekłej. W efekcie obróbki żelaza otrzymywano łupki metalicznego żelaza stanowiące konglomerat żelaza,żuzla i wegla drzewnego. Dalej przekuwano podgrzane łupki w celu oddzielenia żelaza od zanieczyszczeń. W ten sposób uzyskiwano metal stosowany równiez na ziemiach polskich ale rozpowszechnienie żelaza w Polsce nastapiło dopiero potem w młodszym okresie przedrzymskim przez metalurgię celtycką. Początkowo żelazo pozyskiwano z rud darniowych, czyli ze zwykłych znalezisk na polach. Dziś ta forma rudy występuje właściwie sporadycznie, bo prawie wszystko zostało wyeksploatowane - znalezione i przetopione.

46. Wymienić metody urabiania skał stosowane przed wprowadzeniem materiałów wybuchowych

Ręczne (perlik, żelazko),

47. Opisać metodę ogniową urabiania skał

Stosowany był w górnictwie antycznym i archaicznym. Urabianie metodą ogniową polegało na rozpaleniu ognia i ogrzewaniu skał, a potem ich nagłym chłodzeniu co powodowało kruszenie skały, bo nie jest ona odporna na gwałtowne zmiany temperatury.

48. Płóczka polska – jeden ze sposobów wzbogacania rudy

Polacy w rowie o długości 10 stóp, szerokości 3, wysokości 1,5 stopy, płuczą zanieczyszczoną powierzchniowo rudę ołowiu, bowiem jest zmieszana z gliną prawie żółtą, którą pokrywa molny i piaskowy ił. Wpierw ją, potem molę się odkopuje i wozi nad potok lub rzekę i wrzuca do rowu, do którego wpuszcza się wodę przez koryto. Płuczkarz następnie stojąc przy dolnym końcu rowu, ją przegrzebuje wąską i prawie szpiczastą zganiarką. Zganiarka ma trzonek o długości mniej więcej 10 stóp. W ten sposób woda spłukuje ziemią do potoku i rzeki, natomiast błyszcz osadza się w rowie. Błyszcz następnie suszy się na słońcu i wrzuca na miedziane sito i drobne, które przepuszcza, od grubych kawałków oddziela.

49. Ordynacja Kazimierza Wielkiego

Ordynacja Kazimierzowska została wydana przez Kazimierza Wielkiego w roku 1368, a w roku 1451 potwierdzona przez Kazimierza IV Jagiellończyka.

1 bałwan (mały) 6 - cetnarów (360kg) 1 bałwan (duży) 8 – cetnarów (520kg)

Cena za urobienie 1 bałwana (końca) = 3gr/szt

Koszt wydobycia 1 bałwana = 5gr/szt

Górnicy pracowali początkowo od św. Marcina (11 listopad) do Zielonych Świąt (50 dni po Wielkanocy), czas pracy od godz. 4 rano przez 8 godz/dzień, do pracy przyjmowano już 12 – letnich chłopców.

50. Górnictwo w starożytnym Egipcie

Wykorzystanie techniki górniczej przy budowie grobowców. Pierwsze zapiski mówiące o wysoce rozwiniętym i zorganizowanym górnictwie pochodzą z roku 3000 p. n. e. z Egiptu. Poddani faraona prowadzili na dużą skalę wydobycie miedzi, srebra i złota, a także turkusów z płytkich pokładów. Już w tych czasach doskonale rozwinięte było górnictwo, umożliwiające wydobywanie złóż tego cennego kruszcu. Egipscy górnicy pracowali bardzo wydajnie. Dzięki ich pracy skład złota był na tyle duży ze wystarczało go na wyrób ofiar dla bogów, ozdób świątyń oraz dla potrzeb handlu. Górnictwo to jednak nie tylko wydobywanie złota ale także srebra i diamentów, których również nie brakowało. Górnictwo także przyczyniło się do rozwoju ówczesnej medycyny. Diamenty wydobywane w Egipskich kopalniach służyły jako najdoskonalsze ostrza przy wykonywaniu operacji.

51. Legenda o Skarbniku – Duchu podziemi

Był raz młody chłopak, który przyszedł do kopalni w Tarnowskich Górach. Na początek dali mu taką robotę, że ładował węgiel na wózki i byłby pewnie ładował do sądnego dnia, bo obcemu niełatwo o lepszy zarobek, aż Skarbnik upodobał go sobie i jak nie stanie raz przed nim i nie powie: "Chodź ze mną", a był ubrany jak zwyczajny sztygar i chłopak myślał sobie, że to sztygar, i poszedł za nim. A Skarbnik pyta dalej: "Masz olej w lampce?" "Mam". "A chleb masz?" "Mam". "To chodź, pokażę ci kopalnię". Doszli do nowego numeru, a tu ściana rozstępuje się i weszli w sam środek pokładu węgla, a Skarbnik pokazywał chłopcu gdzie węgiel najgrubszy, gdzie jaka woda, a chłopak myślał, że cały dzień chodzi, bo mu oleju i chleba starczyło. Nareszcie Skarbnik wyprowadził chłopca na podszybie i dał mu kartkę ze swoim podpisem, że mu na górze mają wypłacić za cały czas, co on był pod ziemią, ale przykazał też, aby nie ważył się nigdy do kopalni wracać.
Kiedy chłopak na górze kartkę oddał, zaczęto po księgach szukać, kiedy taki a taki robotnik jest zapisany, i ledwie znaleźli, że to było przed rokiem. Okrutnie się wtedy dziwili i nie wierzyli chłopcu, ale jak zaczął im opowiadać, to zrozumieli, że to rzetelny Skarbnika podpis, i za cały rok chłopcu wypłacili, a i sami skorzystali, dowiedziawszy się, gdzie czego szukać pod ziemią.
Pól roku wytrzymał chłopiec bez kopalni, jak mu Skarbnik nakazał, ale potem tak do węgla zatęsknił, że nie wytrzymał i poszedł. Ale tylko co zjechał, w szybie maleńki kamyczek w samą głowę go trafił i zabił na miejscu. Tak ukarał Skarbnik nieposłuszeństwo swej woli.

52. Wymienić przyczyny upadku górnictwa w początkach średniowiecza

W V wieku Chlodwig rozpoczyna jednoczenie państewek Franków w jedno państwo. W 494 roku przyjmuje chrzest. Pod koniec V wieku następuje kodyfikacja praw zwyczajowych Franków tzw. Legis Salicea (Prawo Salickie). W państwie obowiązywała tzw. Demokracja Wojenna. Potem przekształciła się ona w ustrój patrymonialny.

1. Król jest właścicielem całej ziemi w państwie, którą może dysponować wg swojej woli.

2. Na cele Dworu, którego członkowie pełnili funkcje publiczne stał majordomus.

3. Terytorium zostało podzielone na pagusy, które dzieliły się na setki (centena) na czele których stali setnicy (centenorius) potem zastąpili ich komesi.

4. W prawie dopuszczono zasadę sądów bożych.

5. Wprowadzono system podatków. Król uważał się za ich właściciela.

6. Gospodarka czynszowo – pańszczyźniana miała charakter rolniczy.

7. Nastąpił upadek miast i zanik wymiany towarowej pomiędzy poszczególnymi dzielnicami państwa.

8. Gospodarka nastawiona na samowystarczalność poszczególnych pagusów.

9. Upadek przemysłu, rzemiosła w tym górnictwa.

53. Przedstaw podział na okresy epoki żelaza

Okres halsztacki,

Okres lateński,

Okres wpływów rzymskich,

Okres wędrówek ludów,

Okres wczesnośredniowieczny.

54. Przedstawić wpływ rozwoju przemysłu na urbanizację Górnego Śląska

Dzięki przemysłowi ludzie zaczęli się osiedlać na Górnym Śląsku bo mieli tu zapewnioną pracę. Zaczęto budować osiedla mieszkalne obok zakładów przemysłowych. Ludzie zaczęli migrować na Górny Śląsk za pracą w przemyśle.