Historia gospodarczo-polityczna
Scenariusze i prognozy dla Polski i świata

Raport o stanie świata cz. I

Spis treści przedmiotu: Historia gospodarczo-polityczna

1. Czym nauka o przyszłości nie jest

2. Raport o stanie świata

3. Narodziny futurologii: metody i instytucje

4. Prawa ekonomii i rozwoju społeczeństw

5. Współcześni eksperci od przewidywania

6. Prognozy dla świata

7. Prognozy i scenariusze dla Polski

Ludzie - państwa - energia

• 6,5 mld ludzi

• Najwięcej Chiny (1,3 mld), Indie (0,8 mld), USA (0,3 mld)

• Największa gęstość zaludnienia: Japonia - Holandia

• 192 państwa (ONZ)

• Energia elektryczna z węgla, ropy, gazu, biopaliw, wiatru, wody, energii atomowej (18 proc.), słonecznej

Populacja

• Co roku przybywa ponad 83 mln ludzi, głównie biedaków.

• Co 3 sekundy rodzi się na świecie dziecko.

• 34 tysiące dzieci umiera codziennie z głodu.

• 3 najbogatsze rodziny na świecie mają majątek większy od 48 najbiedniejszych państw łącznie.

1/3 ludzkości: Chiny + Indie (Chindie)

• Unia Europejska 450 mln (25)

• USA 300 mln Rosja+Ukraina+Mołdawia+Białoruś = 200 mln

• Japonia 127 mln

• Niemcy 82 mln

• Francja, Wielka Brytania, Włochy - po 60 mln

• 8 dzieci rodzi statystyczna Nigeryjka

• 82 lata Japonia - najwyższa średnia życia,

• Polska 38,6 mln - 1,2 to statystyczny wskaźnik liczby dzieci przypadający na każdą Polkę

Źródła energii

Zużycie surowców na świecie w proc.

• 26,9 Chiny 31,3 Chiny

• 26,9 UE (15) 22,3 USA

• 24,3 USA 8,6 UE (15)

gaz ziemny ropa naftowa

• 24,3 USA 25,1 USA

• 15,5 UE 17,6 UE

• 3,0 Japonia 8,0 Chiny

• 1,4 Chiny 6,8 Japonia

Najlepiej uzbrojona armia świata
USA - 1,5 mln żołnierzy
500 baz wojskowych na całym globie

Bilans wojen i konfliktów

• I wojna światowa 30 mln zabitych

• II wojna światowa 55 mln zabitych

• Ponad 100 wojen po II wojnie światowej

• Największa obecnie operacja wojskowa: Afganistan - ponad 100 tys. żołnierzy, w tym 65 tys. amerykańskich (1200 polskich)

Terytoria sporne

• Iran, Palestyna z Izraelem - o Jerozolimę i zachodni brzeg Jordanu

• Indie z Pakistanem - o Kaszmir

• Tamilowie z rządem na Sri Lance - o prowincję północno-wschodnią

• Rosja z Japonią - o Wyspy Kurylskie

• Chiny z Tajwanem i Tybetem - o włączenie do Chin

• Baskowie z rządem Hiszpanii - o oderwanie rejonu Bilbao od Hiszpanii

• Turcja i Irak z Kurdami - o „Kurdystan”

• Rosja i społeczność międzynarodowa (głównie USA) - o część Arktyki

• Serbia z Albanią - o niepodległość Kosowa

Wojna o pamięć historyczną

• Hamas i Iran nie chcą uznać prawa Izraela do istnienia

• Rosja nie chce uznać Katynia i uznania go za ludobójstwo

• Turcja sprzeciwia się uznania rzezi Ormian za ludobójstwo

• Japonia zapomina, że była krwawym agresorem w Chinach

• Rosja nie chce przyznać, że ZSRR (Stalin) jest odpowiedzialny za falę głodu na Ukrainie

• Niemcy domagają się uznania przesiedleń („wypędzeni”) z Polski za ludobójstwo

Terroryzm w imię ideologii

• Dżihad (1980 z inspiracji Iranu)

• Hamas (1987 w obozach w strefie Gazy)

• Hezbollah (1982 Liban, finansowana przez Iran i Syrię)

• Bractwo Muzułmańskie (od 1928 Egipt)

• Dżamma Islamija (lata 90-te, Egipt)

• Islamski Front Ocalenia (1991, Algieria)

• Al Kaida (od końca lat 90., Osama bin Laden, multimilioner)

Państwa dysponujące bronią atomową

Siła pierwszej bomby „A”

• Hiroszima 6 sierpnia 1945: 275 000 mieszkańców+ 40 000 wojska - wybuch zabił prawie natychmiast ponad 100 000 osób, a prawie 40 000 zostało ciężko rannych

• Nagasaki 9 sierpnia 1945: wybuch zabił natychmiast ok. 75 000 osób

• W ciągu 6 lat po wybuchu zmarło jeszcze łącznie (choroba popromienna) ok. 60 000 ludzi

Trzy Światy - bogactwo i bieda

Układy sił

• Jednobiegunowy

• Cesarstwo Rzymskie - reszta świata)

• USA - reszta świata

• Dwubiegunowy; USA - ZSRR wiek XX

• Wielobiegunowy 6 - 8 silnych biegunów wśród około 30 państw - wiek XIX

• Triada: USA - Japonia - Unia - wiek XXI

• Kwartet? : USA - Japonia - Unia - Chindie

• Pentagonalny? USA - Japonia - Unia - Chindie - Rosja

USA - drugi Rzym?

„Drugi Rzym - mówi o współczesnej Ameryce wielu politologów. Czy Stany Zjednoczone muszą dziś obawiać się losu rzymskiego mocarstwa?”

Układ dwubiegunowy

TRIADA inwestuje w naukę

• Naukowcy: USA 8/1000

• UE 6/1000

• Japonia 10/1000

• Rocznie z UE do USA wyjeżdża 10% kadry naukowej

• 600 000 studentów obcych w USA

• Inwestycje w naukę:

USA 315 mld euro

UE - 180 mld euro

KWARTET?

• PKB/głowę

• 1. USA - 30 000 euro

• 2. Japonia - 22 000 euro

• 3. Unia - 17.700 euro

• 4. Chindie - 2683 euro

Układ pentagonalny - wielka piątka Foreign Policy (dane z lat 1999-2001), przedruk Forum 09.2002

Wydobycie ropy

Światowe wydobycie ropy naftowej w 2006 roku wynosiło ponad 3,5 miliardów ton.

Najwięksi producenci pokrywają 73% światowego wydobycia:

• Arabia Saudyjska 395

• Rosja 380 (348 w 2001)!!!

• USA 295

• Iran 181

• Chiny 170 (165 w 2001)!!!

• Meksyk 165

• Norwegia 165

• Wenezuela 140

• Wielka Brytania 115

• Irak 115

Produkcja energii elektrycznej
wg procentowego udziału w świecie (2001)

• USA 28,8

• Chiny 10,8

• Japonia 7,2

• Rosja 6,7

• Kanada 4,3

• Niemcy 4,2

Produkcja stali
wg procentowego udziału w świecie (2002)

• Chiny 15

• Japonia 12,5

• USA 12

• Rosja 7

• Niemcy 5,5

• Korea Pd 5,1

• Ukraina 3,7

• Polska 1,2

Wydobycie węgla kamiennego
wg udziału procentowego w świecie (2001)

• USA 29

• Chiny 27,4

• Australia 9,4

• Indie 9,1

• RPA 6,4

• Rosja 5,3

• Polska 3,0

Wydobycie gazu 2001

Reaktory jądrowe na świecie 2007

• USA - 103 (w planie 32)

• Francja - 59

• Japonia - 55

• Rosja - 31 (w planie 40)

• Korea Pd - 20

• Kanada - 18

• Niemcy - 17

• Indie - 17

• Chiny - 11

Korporacje
zarobki prezesów

• 1995 - 200 największych korporacji świata zatrudniało w roku 18,8 mln ludzi, czyli 0,3% światowej populacji dając 28% światowego produktu brutto

• 1957 - w USA wpływy z podatków od amerykańskich korporacji wyniosły 45% dochodu podatkowego

• 1987 - wpływy te były 3x mniejsze (16%)

Korporacja (łac. corporatio) oznacza związek, połączenie części.

• Korporacja jest spółką akcyjną, działa na skalę międzynarodową, globalną. Obraca kapitałami często większymi niż kapitały pojedynczych państw i kontynentów.

• Całkowita sprzedaż Mitsubishi była w 1995 roku wyższa niż PKB Indonezji

• Wywodząca się z USA ponadnarodowa sieć hipermarketów Wal-Mart ma roczny dochód ze sprzedaży towarów większy niż 161 krajów świata razem wziętych.

Korporacje rosną w siłę

• 1969 - 7 000 korporacji

• 1994 - 40 000 korporacji

• 2001 - 65 000 korporacji (850 tys. zagr. oddziałów)

• 1990 - sprzedaż na równi ze światowym eksportem

• 2001 - sprzedaż 2x większa niż eksport światowy

• 2006 - 25 proc. światowego produktu brutto

• 1990 - 24 mln pracowników

• 2006 - 54 mln pracowników

• 2006 - wśród 100 największych przedsiębiorstw na świecie dominują koncerny pochodzące z regionu TRIADY oraz Chindii (Chiny + Indie), Malezji, Korei Pd., Rosji, Turcji, Meksyku, Brazylii, Argentyny.

Źródło: Krzysztof Sowa „Nasz rynek kapitałowy” 7/8 2006

Coraz więcej miliarderów 1991-1996

• 1991 - 247 miliarderów - połowa dochodów najbiedniejszych ludzi świata

• 1996 - 447 miliarderów

• 1996 -1997 Bill Gates (Microsoft) zwiększył swój majątek o 18 mld dolarów. To tyle, co roczny dochód 11 mln mieszkańców Zimbabwe

• 1998 - aktywa Microsoftu wyniosły 51 mld dolarów

Źródło: Business Week

793 miliarderów 2006

• 452 doszło do fortuny nakładem własnej pracy, pozostali są spadkobiercami.

• 746 na liście (1 mld $) Joanne K. Rowling, autorka książek o Harrym Potterze, która 10 lat wcześniej utrzymywała się z pomocy społecznej.

• Najwięcej, bo 40 miliarderów mieszka w Nowym Jorku, 30 w Londynie, a 25 w Moskwie.

• Najmłodsza w grupie miliarderów jest 22-letnia Hind Hariri, która odziedziczyła fortunę po swoim zamordowanym w 2005 roku ojcu, wieloletnim premierze Libanu i biznesmenie Rafiku al-Haririm.

• PAP 9-03-2006 na podst. Magazynu Forbes

Najbogatsi ludzie świata 2006
majątek w mld $

14 największych gospodarek na świecie
uwzgl. PKB nominalny (bież. wartość pieniądza) w mln dolarów

• 1. USA 13 228 3912

• 2. Japonia 4 420 9553

• 3. Niemcy 2 890 0924 (UE)

• 4. Chiny 2 554 2005

• 5. Wielka Brytania 2 362 5806 (UE)

• 6. Francja 2 227 3307 (UE)

• 7. Włochy 1 841 0428 (UE)

• 8. Kanada 1 273 1449

• 9. Hiszpania 1 216 73610 (UE)

• 10. Rosja 975 33811

• Brazylia 966 82712

• Korea Pd 892 00813

• Indie 849 90514

• Meksyk 846 78215

Wikipedia, MFW kwiecień 2005

Przyrost PKB 2003-2004 w proc.

• 9,5 Chiny

• 6,5 Rosja

• 6,4 Indie

• 4,7 USA

• 3,1 Wielka Brytania

• 3,0 Japonia

• 2,0 Francja

• 1,1 Niemcy

PKB na mieszkańca w dolarach (2006)

• Luksemburg 80 4712 (UE)

• Irlandia 44 0873 (UE)

• Norwegia 43 5744

• USA 43 4445

• Islandia 40 2776 (UE)

• Hongkong 38 1277

• Szwajcaria 37 3698

• Dania 36 5499 (UE)

• Austria 36 03110 (UE)

• Kanada 35 49411

• Holandia 35 07812 (UE)

• Wielka Brytania 35 05113 (UE)

• Finlandia 34 81914 (UE)

• Belgia 34 47815 (UE)

• Szwecja 34 40916 (UE)

• Katar 33 04917

• Australia 32 93818

• Singapur 32 86719

• Japonia 32 64720

• Niemcy 31 09521 (UE)

• Włochy 30 73222 (UE)

• Francja 30 69323 (UE)

• Izrael 30 46424

• Chiny 30 084

Dochód narodowy na osobę w $ (2003)

• Szwajcaria 36 tys.

• USA 35 tys.

• Korea Pd. 10 tys.

• Polska 4,5 tys.

• Rumunia 1,9 tys.

• Chiny 1 tys.

• Etiopia 100 dolarów

Najbiedniejsi. Gdzie? W Afryce.

• Burundi - 11x razy mniejsze od Polski, 5,5 mln ludzi - 107 dolarów na głowę rocznie

• Kongo - (podobna wielkość do Polski) - 2,5 mln ludzi - 119 dolarów na głowę rocznie

• Etiopia - 3x większa od Polski 47 mln ludzi - 153 dolary na głowę rocznie

• Malawi- 161 dol/głowę

• Gwinea Bissau - 181 dol/głowę

Najbardziej zadłużone kraje świata(2006)

• Brazylia

• Chiny

• Rosja

• Meksyk

• Argentyna

• Indonezja

• Turcja

• Indie

• 9 miejsce: Polska 70 mld dolarów + 330 mln dolarów odsetek, na spłatę długu idzie rocznie 2% PKB

Rosnące długi Trzeciego Świata (1)

• 1961 - 5 mld dolarów

• 1968 - 47,5

• 1971 - 70

• 1980 - 560

• 1986 - 1086

• 1992 - 1419

• 1995 - 1940

• 2000 - 2030

Źródło: „Globalizacja - nowe wyzwanie” - materiały z IV seminarium ekonomicznego 2006

Rosnące
długi Trzeciego Świata (2)

• Każdy mieszkaniec Trzeciego Świata jest winny 400 dolarów - suma często większa od jego rocznego dochodu

• Z 32 państw sklasyfikowanych jako wysoko zadłużone o niskich dochodach; 25 znajduje się w Afryce

• W Afryce 4x więcej wydaje się na spłatę zadłużenia niż na ochronę zdrowia

• W 1960 roku dochód 20% najbogatszych mieszkańców świata był 30 razy wyższy od dochodu 20% najbiedniejszych. Dziś jest 60 razy wyższy.

Migracje do krajów bogatych

Skąd przybywają?

• Z Chin (rocznie 300 000 ludzi)

• Z Meksyku

• Z Indii

• Z Filipin

• Z Indonezji

• Nielegalne przekraczanie granicy - do Niemiec, do Francji (np. Algierii), do USA (z Kuby i Meksyku), do Australii „boat people” (z Wietnamu, z Indonezji)

Wnioski <1>

• Na świecie żyje 6, 5 mld ludzi. Ich liczba rośnie w tempie 80 mln na rok.

• Największy przyrost ludności jest w krajach najbiedniejszych, głównie w Afryce.

• Przybywa miliarderów. Dystans między nimi a najbiedniejszymi stale się powiększa.

• Rosnąca przepaść między bogactwem a biedą prowadzi do konfliktów i problemów takich jak m.in. migracja, czy powstawanie w krajach docelowych gett nędzy, bezrobocia i przestępczości.

• Bunt przeciw nieosiągalnemu bogactwu jest jednym ze źródeł terroryzmu.

Wnioski <2>

• Źródłem bogactwa krajów i państw są zasoby naturalne - ropa, węgiel, gaz, rudy metali. Warunek? Znajdują się one w opłacalnych ekonomicznie i łatwo dostępnych złożach.

• Świat jest nękany przez wojny. Przyczyna? Zadawnione, trwające od dziesiątków lat spory terytorialne, narodowościowe, plemienne i religijne.

Wnioski <3>

• W skali globalnej świat znajduje się w stanie chwiejnej równowagi militarnej. Głównym straszakiem jest broń atomowa.

• Najwięcej posiadają jej Rosja i USA. Wystarczyło by na zniszczenie na kuli ziemskiej wszelkiego życia co najmniej 8 razy.

• Zdobycie broni atomowej przez nowe kraje (Iran) zwiększa ryzyko jej użycia w razie jakiegokolwiek konfliktu.

• Skutki wybuchu jądrowego będą katastrofą dla całego świata, a nie wyłącznie dla tego, kto stanie się pierwszą ofiarą.

---