Wykład 22

WARROZA PSZCZÓŁ

Varrosis

• wywoływana przez VARROA DESTRUCTOR

• zarażliwa choroba roztoczowa czeria i pszczół dorosłych

• podlega rejestracji

Gatunki:

• VARROA JACOBSONI 1904r,.

• VARROA UNDERWOODI 1987r.

• VARROA RINDERERI 1996r.

• VARROA DESTRUCTOR 2000r.

Budowa Varroa destructor

Samica:

• rozmiary 1,0-1,77 x 1,5-1,99mm

• o ciele kształtu elipsowatego spłaszczonym grzbietowo-brzusznie

• zabarwiona na ciemnobrązowo lub czerwonobrunatny

• młode samice o nieschitynizowanym ciele zabarwiona na biało

Samiec:

• mniejszy od samicy (0,93x0,97mm)

• kulisty kształt ciała

• ma kolor biały/szarobiały/jasnożółty

• występuje tylko na czerwiu zasklepionym lub krótko po wygryzieniu pszczoły

• na dorosłych pszczołach występują tylko samice roztocza

Rozwój:

• protonimfa- deutonimfa – nimfa

• długość cyklu rozwojowego 9-10 dni

• w tym czasie samica składa 3-6 jaj

• samica wypija/wysysa dziennie 2x tyle krwi (hemolimfy) ile sama waży

• cykl rozwojowy wymaga obecności żywiciela – pszczoły – jej cyklu rozwojowego (czerwiu)

• rozwój odbywa się na czerwiu zasklepionym

• zimą brak czerwiu – matka pszczela nie składa jaj – dorosłe Varroa żyją na dosłych robotnicach

• 15x większe powinowactwo do czerwiu trutowego

• ryjek (gnathosoma, rostrum) zawiera narządy gębowe – szczękoczułki i nogłaszczki

• narządy gębowe typu ssąco-kłującego – przystosowane do pobierania hemolimfy

• cztery pary krótkich członowanych odnóży

• druga para odnóży wyposażona w przyssawki – służą do utrzymania się na ciele czerwia i pszczół

• dobrze rozwinięty układ oddechowy – przebywa w atmosferze bogatej w CO2 (komórki z zasklepionym czerwiem) oraz w atmosferze ula

Geneza pasożyta

• 1904 rok – odkrycie na wyspie Jawie na pszczole Apis cerana indica – Varroa jacobsoni

• nie niszczy rodzin, rozwija się głównie na czerwiu trutowym

• stwierdzany wyłącznie na terenach Azji południowo – wschodniej

• w latach 60 przystosował się do pszczoły miodnej Apis mellifera

• Światowa ekspansja

  • 1960 – japonia, rosja

  • 1960 – 70 – wschodnia Europa

  • 1971 – brazylia

  • późne lata 70 – Południowa Ameryka

  • 1980 – Polska

  • 1982 – Francja

  • 1984 – Szwajcaria, Hiszpania, włochy

  • 1987 – USA

  • 1989 – Kanada

  • 1992- Wielka Brytania

  • 2000 – Nowa Zelandia

• 1904 rok wykryty przez Jacobsona na wyspie Jawa

• 1918 rok opisany przez holendra Oudemanasa – Varroa jacobsoni Oudemans

• po raz pierwszy w Europie 1970 Bułgaria

• liczne ogniska choroby na terenie Rumunii, Węgier, Związku Radzieckiego

• kolejne – w Jugosławi, Austrii, Grecji, na terenie Słowacji, Czech, Niemiec

• obecnie notowany jest na całym świecie za wyjątkiem Australii

• w Polsce pierwszy przypadek w 1980 roku na Lubelszczyźnie w pobliżu Kraśnika Lunelskiego

Rewizja gatunku Varroa jacobsoni – Anderson i Trueman w 2000 roku

• badania DNA i pomiary morfologiczne

• opisano rózne haplotypy:

  • japoński – Varroa jacobsoni – nie występuje na pszczole miodnej

  • koreański – w Polsce – Varroa destructor

• w badaniach DNA u V.j. I V.d. Wykryto 18 typó DNA;

• nadano im nazwy w zależności od nazwy kraju lub wyspy np. jawajski, koreański, rosyjski

• z 18 typów tylko 2 u pszczoły miodnej i oba należą do V.d.

• Koreański najbardziej rozpowszechniony w EU, Azji , Amerykach i Bliskim Wschodzie

Czerw	Otwarty – niezasklepiony			1	Jajo
				2
				3
			1 wylinka	4	Larwa zwinięta
			2 wylinka	5
			3 wylinka	6
			4 wylinka	7
			5 wylinka	8
	Zamknięty zasklepiony			9	Larwa wyprostowana przędząca
				10
				11	Przedpoczwarka
				12
		Oczy białe		13	Poczwarki	Bezskrzydłe
				14
				15
		Oczy fioletowe		16
				17		Uskrzydlone
				18
		Oczy czarne		19
			6 wylinka	20
				21

	9	z
Larwa przedżaca	10	Z
	11	Z
przedpoczwarka	12	z
	13	z	J
poczwarki	14	z	p	j
	15	z	p	p	j
	16	z	d	d	p	j
	17	z	d	d	p	p	j
	18	z	d	d	d	p	p
	19	z	men	o	d	d	p
	20	z	men	o	d	d	d
	21	z	men	o	o	d	d
robotnice	1	z		s	s

Etiologia Varroa destructor

• samice i samce oraz postacie rozwojowe pasożytują na czerwiu z reguły na czerwiu zasklepionym

• dojrzałe samice pasożytują również na robotnicach, trutniach'

• długość życia samicy zależy od pory roku, wiąże się z cyklem rozwojom rodziny pszczelej

• samice które pasożytują na imago w okresie wiosenno-letnim żyją 2-3 miesiące

• samice na pszczołach zimujących zyja 6-8 miesięcy

• poza pszczołą roztocze ginie po około 5 dniach

• na pszczołach martwych roztocze ginie po 16-17 dniach

• na plastrach z czerwiem roztocze ginie po 40 dniach

Lokalizacja

• u pszczół dorosłych samice lokalizują się na grzbietowej i bocznej powierzchni ciała w miejscu połączenia głowy z tułowiem, tułowie a z odwłokiem, na tułowiu, między 2 pierwszymi segmentami odwłoka

• rzadziej na kończynach i u nasady skrzydełek

• zimujące samice wciskają się głęboko między sternity odwłoka

• wpływ pasożyta na rodzinę pszczelą Apis mellifera jest złożony

• pszczoły i czerw ulegają osłabieniu na skutek utraty hemolimfy, którą się odżywia

• w trakcie żerowania powstaja ranki które są wrotami zakażenia bakteriami i wirusami

Stwierdzone wirusy przenoszone przez V.d.

• Wirus ostrego paraliżu pszczół ABPV

• wirus powolnego paraliżu pszczół SPV

• wirus zdeformowanych skrzydeł DWV

• kaszmirski wirus pszczół KBV

• wirus choroby woreczkowej SBV

• wirus choroby czarnych mateczników BQCV

• W przypadku silnego zarażenia czerwiu pszczelego wirusem zdeformowanych skrzydeł w rodzinach pszczelich pojawiają się robotnice ze zdeformowanymi skrzydłami i skróconym odwłokiem

  • rozprzestrzenianiu się pasożyta sprzyjają wędrówki rojów 6-10km rocznie

  • rabunki pokarmu błądzenie pszczół w pasiece

  • obrót matkami pszczelimi i pszczołami

  • przenoszenie plastrów z czerwiem pomiędzy rodzinami

  • pszczoły silnie opadnięte przez pasożyta stają się niespokojne, szynko się męczą w czasie lotów, a w okres życia ulega skróceniu

Objawy kliniczne:

• objawy kliniczne występują przy porażeniu ok. 30% czerwia w rodzinie

• zamieranie czerwia trutowego i pszczelego głównie w stadium przedpoczwarki

• obecność robotnic i trutni z zaburzeniami rozwojowymi

• występują częstsze rójki

• masowe upadki rodzin pszczelich przy silnej inwazji w listopadzie

• nie zawiązywanie kłębu zimowego

Rozpoznawanie warrozy

• metody diagnostyczne rozpoznawania warrozy

  • rozpoznawanie inwazji w rodzinie pszczelej opiera się na wykryciu obecności samiec V.D. Na pszczołach i czerwiu oraz w osypie zimowym

• rozpoznanie laboratoryjne:

  • badanie osypów (zimowego lub pobieranego okresowo w sezonie pasiecznym)

  • badanie czeriwu

  • badanie pszczół robotnic

• w PL – metody diagnostyczne

  • badanie osypu zimowego

• diagnostyczne stosowanie preparatów warrobójczych

• odsklepianie czerwiu

Rozpoznawanie:

Badanie w pasiece:

• stwierdzenie obecności pasożyta w rodzinach pszczelich lub jego stadiów rozwojowych na czerwiu

• wczesne stwierdzenie inwazji i określenie stopnia porażenia ma duże znaczenie w prognozowaniu dalszego postępowania

Badanie czerwia:

• największe prawdopodobieństwo wykrycia roztocza i jego stadiw rozowojowych daje badanie czerwia trutowego w okresie wiosenno- letnim

• gdy bark czerwia trutowego badamy czerw pszczeli

• badamy co najmniej 100-200 larw

Diagnostyczne stosowanie leków:

• wkładamy wkładkę papierową na dno ula i stosujemy jeden z leków: Apiwarol, Folbex lub inny w postaci dymu, papier jest posmarowany tłuszczem do którego przykleja się opadłe samice pasożyta

Leczenie warrozy:

• oprysk wodnym roztworem substancji chemicznej – amitraz

• odparowanie substancji czynnej – amitraz

• odymianie – paski papierowe nasączone substancją czynną

• odymianie – tabletki z substancją czynna do podpalania

• podkarmianie – rozpuszczanie substancji czynnej w syropie leczniczym (woda+cukier) Apitol

• paski plastikowe o przedłużonym działaniu – substancja czynna inkorporowana w pasek i naniesiona w postaci mikro warstwy

  • Apistan.

  • Fluwarol,

  • Baywarol,

  • Apifos,

  • Biowar, A

  • piwar

• polewanie substancją rozpuszczona w płynie

• odparowywanie substancji w ulu

• uwalnianie substancji lotnych – tymowarol

Biotechnologiczne metody zwalczania:

• wycinanie czerwiu trutowego zasklepionego – likwidacja populacji w kom plastra

• izolacja matki pszczelej – ograniczanie w czerwieniu – składaniu jaj

• termoterapia 46- 47* przez 15 – 20 minut ?

Biologiczni przeciwnicy Varroa:

• Metarhizium anispoliae – grzyb zabójczy

  • wymaga dużej wilgotności w ulu 80%

• propolis w ulu hamuje jego rozwój

• USA - Hirsutella tompsoni – grzyb

• Enterobacter cloacae – baketria