Filozofia z etyką – wykład 2 (22.10)

Co to jest filozofia?

1. Każdy myślący człowiek ma duży potencjał by stać sie filozofem:

Stawia pytania filozoficzne:

- sens istnienia

-możliwość poznania prawdy

-istotę człowieczeństwa

-dobro i zło

-piękno

1. Ale nie każdy filozofować potrafi:

-język filozoficzny

-metody filozoficzne (np. fenomenologiczna, analizy pojęciowej, hermeneutyczna)

• Najlepiej filozofię i jej przedmiot charakteryzować przez prezentację dyscyplin filozoficznych i metafilozoficznych.

1. Dyscypliny:

1. Logika

• Dwuznaczność terminu „logika” i „logiczny”

• Odniesienie do nauki lub jej przedmiotu [zgodny z prawami logiki]

• Logiczny – sensowny, celowy; mówi sie także o tzw. „logice uczuć”, „logice wydarzeń”

• Działy logiki:

- logika formalna

-logika języka (semantyka))

- logika nauki (metodologia

• Logika formalna:

Jest to nauka o:

Związkach (logicznych) pomiędzy wyrażeniami językowymi – uwzględniając jedynie ich formę

- jako taka l.f. jest teorią poprawnego wnioskowania, ustalającą schematy niezawodnego wnioskowania

- obejmuje tzw. klasyczny rachunek zdań (i klasyczny rachunek kwantyfikatorów). Wśród praw rachunku zdań można wymienić:

*prawo tożsamości – jak coś jest krzesłem to jest krzesłem

*prawo niesprzeczności – nie ma bytów sprzecznych, nie może coś być krzesłem i nie krzesłem jednocześnie

*prawo wyłączonego środka

*zasada podwójnego przeczenia (itd.)

• Logika języka (semiotyka):

Nauka o poznawczych funkcjach czy poznawczej sprawności języka:

*syntaktyka (znak-znak) – relację miedzy wyrażeniami językowymi (spójność składniowa, wynikanie, niesprzeczność)

*semantyka (znak-znaczenie) – relację między wyrażeniami językowymi a przedmiotami, do których one sie odnoszą (nazywanie, oznaczanie, prawdziwość)

*pragmatyka (znak-znaczenie-użycie) – relacja między językiem a jego użytkownikami – nadawcami i odbiorcami (wyrażanie, komunikowanie, rozumienie)

• Metodologia nauk:

Obejmuje rozważania nad czynnościami naukowo-twórczymi, może mieć charakter opisowy lub normatywny:

- opisowy (opis historii nauki, uchwycenie procedur nauko-twórczych uchodzących w danym środowisku naukowym za wartościowe, charakter rozwoju: linearny, paradygmatyczny)

- normatywny (ocena wartości stosowanych czynności i ich rezultatów, konstruowanie wzorcowych typów procedur i struktur teorii)

Problemy metodologii nauk: (empirycznych, humanistycznych)

- percepcji, rozumienia, obserwacji, eksperymentowania

- porządkowania (podział, klasyfikacja, typologizacja, definiowanie)

- rozumowania, uzasadniania, wyjaśniania, sprawdzania, dyskutowania

- budowania teorii, wysuwania hipotez

- utrwalania i przekazywania poznania

• Epistemologia (teoria poznania):

1. Ogólnie zajmuje się:

- prawdziwością

-prawomocnością ludzkiego poznania

1. Źródła problematyki teoriopoznawczej:

- fakt rozbieżności rezultatów poznawczych (złudzenia, pomyłki)

- fakt dogmatyczności nauk (założenia, metody, których się nie uzasadnia i uzasadnić nie może bez popełniania błędów logicznych – np. petitio principii = błędne koło w uzasadnieniu lub ciąg w nieskończoność)

1. Pytania:

- Jakie są przyczyny błędów poznawczych i jakie są sposoby ich unikania, jakie są granice i podstawy pewności poznania?

- Czy można zbadać i ocenić wartość tych podstawowych założeń, stosowanych metod, bez popełniania owych błędów logicznych?

1. Problemy i stanowiska w epistemologii:

- aprioryzm vs aposterioryzm – o ilość i wzajemne związki źródeł poznania i pozycję doświadczenia (konstrukty poznawcze apriori/aposteriori, własności dyspozycjonalne – np. kolor)

- racjonalizm vs irracjonalizm – o rolę intelektu jako ostatecznej instancji w ocenie wartości poznawczej (intelekt/emocje, np. problem kognitywnej funkcji emocji w etyce)

- realizm vs idealizm – przedmiot poznania – granice poznania (czy istnieją tylko przedmioty dostępne zmysłom czy też przedmioty wieczne, idealne, np. problem istnienia uniwersaliów, nominalizm)

- subiektywizm vs obiektywizm – podmiot poznania (możliwości poznania, docierania do prawdy, niezależnie od pragnień, oczekiwań)

- absolutyzm vs relatywizm vs sceptycyzm – kryteria prawdziwości poznania i nasza kondycja epistemiczna (korespondencja, koherencja)

• Ontologia (metafizyka) – teoria bytu

Problem podstawowy – pojmowanie „bytu” i „istnienia”

*Def. bytu – jako czegoś co ma treść (istotę) i istnienie (metafizyka) bądź może istnieć (ontologia)

*byt przygodny – istnieje ale istnieć nie musi

*byt konieczny – jego istotą jest istnienie

Czy sferę bytu traktuje sie jako racjonalną (inteligibilną), czy nie?

*Czy byt podlega zasadom tożsamości, niesprzeczności, racji dostatecznej?

Możliwe stanowiska: racjonalizm vs irracjonalizm metafizyczny. Wiążą sie z nimi takie zagadnienia, jak:

- determinizm (byty są określone i uwarunkowane wg ścisłych i jednoznacznych praw)

- kauzalizm (każdy byt posiada swoją przyczynę sprawczą)

- finalizm metafizyczny (byty są uprzyczynowane celowo)

• Teodycea lub teologia naturalna – filozofia Boga

(uważana za dział metafizyki lub osobna naukę filozoficzną)

To nauka o istnieniu bytu koniecznego (Absolutu), istocie Boga (przymiotach Boga – jedności, wszechwiedzy, wszechmocy, wszechobecność, nieskończone dobro…) i jego relacji do świata,

Dlaczego to część metafizyki?:

*argumenty za istnieniem Boga mają charakter metafizyczny (związane z określoną teorią bytu)

Dowody na istnienie Boga:

- dowód ontologiczny (św. Anzelm) – z samego pojęcia bytu koniecznego

- dowód kosmologiczny (św. Tomasz) – ze śladów Boga w świecie (przygodność, wieczne niezaspokojenie)

*analiza przymiotów Boga (wszechwiedza, wszechmoc a wolność i dobroć, argument zła za nieistnieniem Boga)

• Filozofia przyrody – bada byt materialny, jego istotę, strukturę, sposób istnienia, przyczyny

Problemy badawcze:

- wewnętrzną strukturę (czy i jak byty materialne są złożone i podzielne)

- ich najogólniejsze właściwości (rozciągłość, przestrzenność; zmienność; czasowość, złożoność i podzielność)

- problem jednostkowienia (jak to jest możliwe, ze poszczególne byty są pod pewnymi względami takie same, iż istnieje wiele jednostek tego samego gatunku?

- istota i typy życia (jaka jest geneza życia?, jakie są zasadnicze stadia jego rozwoju?, czy można mówić o kierunkowej ewolucji biosfery?)

- struktura i istnienie świata (co to jest (wszech)świat?, czy jest jeden świat, czy wiele światów?; czy świat jest ograniczony i skończony w czasie i przestrzeni (czy ma początek i koniec?)?, w jaki sposób zaistniał i trwa? (kreacjonizm, panteizm, naturalizm, ewolucjonizm)