METODOLOGIA JAKO NAUKA

METODOLOGIA

Termin metoda jest pochodzenia greckiego; wyrażenie méthődos posiada wiele znaczeń, pośród których pojawia się też takie znaczenie, jak: sposób postępowania czy robienia czegoś.

Kształtuje się jako nauka na przełomie XVI-XVII w.

METODOLOGIA RYS HISTORYCZNY

STAROŻYTNOŚĆ

ARYSTOTELES (ORGANON)

EUKLIDES (ELEMENTY)

ŚREDNIOWIECZE

ABELARD P. (metoda dialektyczna)

OCKHAM W. (brzytwa Ockhama)

METODOLOGIA RYS HISTORYCZNY

NOWOŻYNOŚĆ

BACON F. (NOVUM ORGANUM)

KARTEZJUSZ (ROZPRAWA O METODZIE)

NEWTON I. (PHILOSOPHIE NATURALIS PRINCIPIA)

OŚWIECENIE I WSPÓŁCZESNOŚĆ

VICO G.B.( metoda historyczna)

MILL J.S. ( metoda indukcyjna)

RUSSELL B., WHITEHEAD A.N. (metoda dedukcyjna)

FISHER R.A. (metoda statystyczna)

RODZAJE METODOLOGII NAUK

Metodologia ogólna

Metodologie szczegółowe

Metodologia opisowa

Metodologia normatywna

Metodologia pragmatyczna

Metodologia apragmatyczna

RODZAJE METODOLOGII

Ogólna metodologia nauk - to teoria czynności badawczych wykorzystywanych w nauce jako takiej, czyli czynności stosowanych we wszystkich naukach z osobna rozpatrywanych, czyli w dyscyplinach naukowych.

Szczegółowa metodologia -zajmuje się czynnościami badawczymi stosowanymi w określonej nauce np. fizyce, matematyce itd. czyli dotyczy konkretnej nauki (dziedziny lub dyscypliny naukowej).

METODOLOGIA - RÓŻNICE

Metodologia szczegółowa zazwyczaj uprawiana jest na wyższym poziomie szczegółowości i bierze pod uwagę w większym stopniu aspekt aplikacji metody w danej nauce niż czyni to metodologia ogólna, która przyjmuje bardziej abstrakcyjny charakter.

RODZAJE METODOLOGII

Metodologia opisowa - opisowe ujęcie przejawia się w tym, że metodologia nauk zmierza do opisania faktycznie stosowanych procedur badawczych w nauce.

Metodologia normatywna - normatywne ujęcie przejawia się w tym, że metodologia nauk podaje normy (zasady) postępowania badawczego w celu zdobycia wartościowego poznania.

RODZAJE METODOLOGII

Pragmatyczna - nauka o metodach działalności naukowej oraz stosowanych procedurach badawczych w nauce.

Apragmatyczna - nauka o elementach i strukturze systemów naukowych, tj. wytworach nauki, szczególnie teorii naukowych.

METODOLOGIA A NAUKI POKREWNE

SEMIOTYKA – nauka o znakach językowych z punktu widzenia ich poprawności i sprawności w poznaniu i komunikowaniu

PRAKSEOLOGIA – ogólna teoria sprawnego działania

TEORIA DECYZJI – nauka mająca na celu podanie kryteriów racjonalnych decyzji w różnych sytuacjach decyzyjnych

PRZYKŁADY META NAUK

HUMANISTYCZNE ( historia nauki, psychologia nauki, socjologia nauki, ekonomia nauki, polityka nauki)

FILOZOFICZNE (ontologia nauki, epistemologia nauki)

FORMALNE (teoria języka naukowego, logika metod naukowych, metodologia nauk, logika formalna)

NAUKOZNAWSTWO

FILOZOFIA NAUKI

METODA NAUKOWAKONCEPCJE I TYPY

METODA W ZNACZENIU OGÓLNYM

Sposób postępowania, składający się z różnych kroków, które muszą być podjęte aby osiągnąć zamierzony cel lub uzyskać planowany efekt.

Uporządkowany zbiór procedur (aktywności) podnoszący ich efektywność i ekonomiczność,

Zbiór bardziej lub mniej jednorodnych reguł (instrukcji, dyrektyw, regulacji, wskazówek)

TYPY METOD

Metody działań fizycznych (produkcja układów scalonych, metody masażu itd.)

Metody działań mentalnych (poznawczych)

(metody tworzenia definicji, metody dowodzenia twierdzeń)

Metody działań fizyczno-mentalnych (metody pomiaru ciśnienia, metody pomiaru postaw),

METODA NAUKOWA(OPISOWO)

Wysoko wyspecjalizowany instrument opisu, wyjaśnienia i zrozumienia świata za pomocą którego naukowiec poszukuje odpowiedzi na postawione pytania i tworzy nie arbitralnie, godną zaufania i spójną ocenę rzeczywistości.

METODA NAUKOWA(NORMATYWNIE)

Zbiór reguł obserwacji, stawiania hipotez, prognozowania, testowania i publikowania odpowiednio skomponowanych, mniej lub bardziej ogólnych teorii.

METODA CONTRA METODY

Monizm metodologiczny- istnieje tylko jedna naukowa metoda i taka sama dla wszystkich nauk empirycznych (A. Comte, J. Herschel, J.S. Mill, H. Poincare, P. Duhem, E. Mach, R. Avenarius, B. Russell, M. Schlick, R. Carnap, C. Hempel)

Pluralizm metodologiczny – istnieje wielość naukowych metod dostosowanych do przedmiotu badań, w szczególności metody humanistyki są odrębne od metod nauk przyrodniczych ( Arystoteles, W. Dilthey, W. Wildelband, H. Rickert)

TYPY METOD NAUKOWYCH

Dedukcyjne – Indukcyjne

Uniwersalne – Specyficzne

Odkrywania – Uzasadniania

Mechaniczne- Twórcze

Analizy - Syntezy

METODA A TECHNIKA

METODA A TECHNIKA

Metoda badań - zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej całość postępowania badacza, zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego.

Technika badań - czynności praktyczne, regulowane starannie wypracowanymi dyrektywami, pozwalającymi na uzyskanie optymalnie sprawdzalnych informacji, opinii, faktów.

Metoda natomiast zawiera w sobie szereg działań o różnym charakterze, zarówno koncepcyjnym jak i rzeczowym, zjednoczonych celem generalnym i ogólną koncepcją badań

Technika badawcza ogranicza się do czynności pojedynczych lub pojedynczo jednorodnych.

TECHNIKA A NARZĘDZIA BADAWCZE

Techniki badań są czynnościami określonymi przez dobór odpowiedniej metody i przez nią uwarunkowanymi. Czynności te w sposób jednoznaczny wyznaczają narzędzia badawcze.

NARZĘDZIA BADAWCZE

Narzędzie badawcze jest przedmiotem służącym do realizacji wybranej techniki badawczej. O  ile technika badawcza ma znaczenie czasownikowe i oznacza czynność, np. obserwowanie, prowadzenie wywiadu, to narzędzie badawcze ma znacznie rzeczownikowe i służy do technicznego gromadzenia danych z badań.

W tym rozumieniu narzędziem badawczym będzie kwestionariusz wywiadu, test, karta pracy, historyjka obrazkowa, magnetofon, arkusz obserwacyjny a nawet ołówek .  

METODA TECHNIKA-NARZĘDZIE

Można więc stwierdzić, że metoda jest pojęciem najszerszym i nadrzędnym w stosunku do techniki i narzędzia badawczego.

Technika z kolei jest pojęciem podrzędnym wobec metody i nadrzędnym w stosunku do narzędzia badawczego.

Pojęcie narzędzie badawcze ma zakres najwęższy i jest pojęciem podrzędnym zarówno wobec pojęcia metody jak i pojęcia techniki badawczej.

PODSUMOWANIE

Ta kolejność  znajduje swoje odbicie w procesie badawczym, kiedy przystępując do badań, albo inaczej -do rozwiązania określonego problemu.

W pierwszej kolejności wybieramy odpowiednią metodę -opracowując koncepcję założeń teoretycznych i praktycznego postępowania.

Ta dopiero decyduje mniej lub więcej jednoznacznie o doborze stosowanej techniki badań a wybrana technika w sposób jednoznaczny wyznacza narzędzia badawcze

wyk. 3

WIEDZA I TYPY WIEDZY

POJĘCIE„WIEDZA”

Wiedza - termin używany powszechnie, dotychczas nie posiada jeszcze ogólnie uznanej definicji.

Za klasyczną uznaje się definicję podaną przez Platona:

„wiedza jest to prawdziwe, uzasadnione przekonanie”.

ATRYBUTY WIEDZY

Nowa Encyklopedia Powszechna definiuje wiedzę jako „ogół wiarygodnych informacji o rzeczywistości wraz z umiejętnością ich wykorzystywania”.

dzięki wiedzy jesteśmy skuteczni w działaniu,

wiedza jest przeciwieństwem wiary,

wiedzą jest to, co wytwarza nauka,

a

WIEDZA JAKO PRZEDMIOT BADAŃ

filozofii (epistemologii) - główne problemy filozoficznej teorii wiedzy to sformułowanie definicji i kryterium wiedzy.

psychologii (psychologia kognitywna) - ogół treści utrwalonych w umyśle ludzkim w wyniku kumulowania doświadczenia oraz uczenia się

ekonomii (kapitał intelektualny) - wiedza jako kapitał albo przedsiębiorstwo jako przechowalnia wiedzy.

zarządzanie (zarządzanie wiedzą) - wiedza jako punkt wyjścia przy analizie funkcjonowania organizacji.

sztuczna inteligencja (inżynieria wiedzy)- wiedza jako materiał wejściowy albo efekt działania algorytmów sztucznej inteligencji.

WIEDZA POTOCZNA

Jest fundamentem każdej wiedzy naukowej.

Odgrywa dużą rolę w praktyce i w życiu codziennym.

Zawiera sporo słusznych przekonań, które mogą wchodzić w skład wiedzy naukowej.

Zawiera elementy irracjonalne.

Zdobywana jest w sposób niesystematyczny.

Jest wiedzą ogólną.

WIEDZA MĄDROŚCIOWA

Wiedza mądrościowa (mądrość) może być potraktowana jako pewne zwieńczenie wiedzy naukowej.

W niektórych koncepcjach nauki np. u Arystoteles) wiedza najwyższa (aitiologia), będąca szczytem rozumu (intelektu). Ostatecznie wyjaśniająca fakty.

U innych wiedza o dużej wadze praktycznej (mówi jak postępować, jak żyć).

W innych jeszcze ujęciach wiedza o rzeczach ostatecznych (o śmierci i to co po niej następuje)

WIEDZA NAUKOWA

Stanowi swoistego rodzaju przedłużenie wiedzy potocznej.

Zostaje oczyszczona z pewnych treści i elementów niejednolitych pod względem aspektu ujęcia przedmiotu, przez co się staje wiedzą specjalistyczną.

W zamierzeniu jest to wiedza racjonalna, choć niektóre współczesne koncepcje filozofii nauki pozbawiają ją tego atrybutu.

Zdobywana jest w sposób systematyczny, na podstawie planu badawczego lub programu studiów.

TYPY WIEDZY NAUKOWEJ

Wiedza „KNOW- THAT” – wiedza stanowiąca przedmiot tzw. czystej nauki,

Wiedza „KNOW-HOW” –wiedza stanowiąca przedmiot nauk stosowanych

WIEDZA TYPU „KNOW-HOW”

Produktywna –jest zakładana w stosowaniu know-that do wytwarzania rzeczy lub osiąganiu pożądanych efektów i rezultatów (technologia)

Praktyczna – jest zakładana w stosowaniu know-that do spraw działania, indywidualnego lub społecznego,

Heurystyczna – jest to wiedza zakładana w dochodzeniu do wiedzy typu know-that (metodologiczna)

WIEDZA FAKTUALNA I NORMATYWNA

Is- knowledge (wiedza o faktach)– wiedza o tym co jest

TYPY WIEDZY W ORGANIZACJI

Wiedza jawna (artykułowana)- wiedza stanowiąca własność całej organizacji i chroniona patentami, dotycząca analizy danych, projektowania produktów itp.)

Wiedza niejawna (nieartykułowana)- wiedza będąca własnością tylko niektórych pracowników lub służb i niechroniona patentami.

RUSSELLA UJĘCIE WIEDZY

Bertrand Russell zwrócił uwagę na dwuznaczność pojęcia „wiedza”:

wiedza deskryptywna (knowledge by description)

Wiedza zapoznana (knowledge by acquaintance)

WYKŁAD 4

TERMIN „TEORIA”

W potocznym znaczeniu bywa używany na określenie wszystkiego tego, co jest przeciwstawne temu co praktyczne. Jest synonimem tego co abstrakcyjne, w szczególności rozważań abstrakcyjnych.

W znaczeniu ścisłym to system pojęć, definicji, aksjomatów i twierdzeń ustalających relacje między tymi pojęciami i aksjomatami, tworzący spójny system pojęciowy.

TEORIA NAUKOWA

Teoria naukowa - uporządkowany w określony sposób zbiór zdań orzekających o badanej przez daną naukę dziedzinie rzeczywistości.

Teorie naukowe biorą najczęściej nazwę od dziedziny przedmiotów, której dotyczą:

- teoria osobowości, teoria pamięci i uczenia się, teoria uczuć (psychologia)

- teoria popytu i podaży, teoria pieniądza (ekonomia),

- teoria decyzji, teoria gier (zarządzanie),

RODZAJE TEORII

Teorie dedukcyjne (system dedukcyjny)- w dziedzinie nauk formalnych takich, jak: matematyka i logika formalna. W budowie tych teorii wykorzystuje się głównie rozumowania dedukcyjne.

Teorie empiryczne – teorie w naukach empirycznych takich, jak: nauki przyrodnicze i społeczne. W ich budowie uczeni posługują się przede wszystkim rozumowaniem indukcyjnym.

TEORIA ELEMENTARNA

Teoria dedukcyjna jest teorią elementarną wtw. gdy jest teorią wyrażoną w języku rachunku kwantyfikatorów I rzędu, tj teorią postaci T=(T, |-), gdzie |- -oznacza konsekwencję logiczną, a T zbiór założeń. Teoria T jest zatem zbiorem wszystkich konsekwencji zbioru założeń T.

TEORIA DEDUKCYJNA

Parę w postaci W= (W, |-_T) nazywamy teorią dedukcyjną nadbudowaną nad T; przy czym |-_T określone zostaje następująco: X |-_T  wtw. gdy X, T|-. W jest dowolnym układem warunków wyrażonych w języku teorii dedukcyjnej T.

Teoria W jest zbiorem wszystkich konsekwencji aksjomatów teorii T wzbogaconych o nowe aksjomaty W. Teoria W jest zatem uszczegółowieniem teorii wyjściowej T.

KONCEPTUALIZACJA

Konceptualizacja jest przedsięwzięciem mającym wypracować odpowiednie struktury pojęciowe do odzwierciedlenia zjawiska w danym języku. Posiada ona dwa aspekty: pragmatyczny i formalny

ASPEKTY KONCEPTUALIZACJI

Aspekt pragmatyczny polega na skupieniu uwagi na określonych zmiennych charakteryzujących zjawisko Z, pomijając inne zmienne za pomocą których zjawisko Z może być badane.

Aspekt formalny polega na przyjęciu wstępnych założeń charakteryzujących wyróżnione zmienne, np. przypisując im własności matematyczne, jak addytywność w przypadku odległości, symetryczność w przypadku relacji podobieństwa itp.

TEORIE EMPIRYCZNE

Wśród teorii empirycznych wyróżnić można następujące typy:

1) werystyczna,

2) idealizacyjna,

3) heurystyczna.

Definicje tych teorii mają stylizację pragmatyczną, gdyż relatywizują pojęcie teorii werystycznej, idealizacyjnej i heurystycznej do grupy osób U.

TEORIA WERYSTYCZNA

Teorię W = (W, |-_T) nazywamy teorią werystyczną z uwagi na użytkowników U wtedy i tylko wtedy gdy użytkownicy U oczekują pełnej zgodności warunków W ze stanem faktycznym, a co najmniej pełnej zgodności z wynikami empirycznych badań dotyczących Z.

TEORIA WERYSTYCZNA

Podstawowe pojęcia w niej występujące to prawda i zgodność z faktami. Rozumienie to oznacza pełną zgodność tego co się twierdzi z tym co się opisuje po stronie rzeczywistości i pozostaje w bliskim związku z koncepcją zbliżania się teorii do prawdy i odporności na falsyfikację .

Najbliższym tego ideału są teorie najbardziej zmatematyzowane, głównie teorie fizyczne.

TEORIA IDEALIZACYJNA

Teorię W = (W, |-_T) nazywamy teorią idealizacyjną z uwagi na użytkowników U wtedy i tylko wtedy, gdy użytkownicy U oczekują, że warunki W dają jedynie uproszczony obraz stanu faktycznego; przy każdym jednak zastosowaniu W do Z możliwa jest względnie trafna ocena stanu rozbieżności przewidywań teoretycznych ze stanem faktycznym.

TEORIA IDEALIZACYJNA

Upraszczające, a zatem fałszywe założenia, jakie zawierają teorie idealizacyjne nie mogą być założeniami dowolnymi. Czynią one teorię prostszą i łatwiejszą w zastosowaniach. Typowym uproszczeniem idealizacyjnym jest nie branie pod uwagę zmiennych mających wpływ na przebieg badanego zjawiska, zwłaszcza w przypadku nieograniczonej ich liczby.

Przykładem może być teoria względności (układ inercjalny), wahadło matematyczne, teoria ciała doskonale czarnego, doskonała próżnia itp.

TEORIA HEURYSTYCZNA

Teorię W= (W, |-_T ) nazywamy teorią heurystyczną z uwagi na użytkowników U wtedy i tylko wtedy gdy użytkownicy U oczekują, że warunki W dają pewien godny uwagi wgląd w prawidłowości charakterystyczne dla Z, nie oczekują jednak istnienia jakichkolwiek systematycznych zależności między W a Z.

TEORIA HEURYSTYCZNA

Relacja do opisywanego zjawiska Z teorii heurystycznej ma się tak jak relacja dzieła sztuki do obiektu, który przedstawia. Wymaga więc niezwykłej znajomości dziedziny, aby posiadać kod interpretacyjny.

Przykładem takiej teorii jest teoria rynku A. Smitha, teoria decyzji (jako teoria rzeczywistych działań), teorie formalne gramatyki języka naturalnego i inne.

TEORIE APLIKACYJNE

Teoria heurystyczna nie jest modelem aplikacyjnym, w przeciwieństwie do dwóch poprzednich. Teoria ta służy określonym celom, ale określonym ogólnikowo, a niekiedy w sposób niejawny, jak i niejasny.

Teorie werystyczne i idealizacyjne są teoriami aplikacyjnymi, czyli służą dokładnie scharakteryzowanym celom

wyk 5

ZMIENNE I WSKAŹNIKI

ZMIENNE

pojęcia , które zostały przekształcone poprzez zamianę lub przekształcone w zbiór wartości,

zmienne reprezentują wartości, np.

zmienne	wartości
klasa społeczna	wyższa, niższa średnia, średnia, średnia wyższa, wyższa
oczekiwania	wysokie, średnie, niskie

RODZAJE ZMIENNYCH

zmienna zależna - zmienna, którą badacz chce wyjaśnić,

zmienna niezależna – zmienna, za pomocą której badacz chce wyjaśnić,

zmienne kontrolne – służą do sprawdzenia, czy związek między zmienną zależną a niezależną nie jest pozorny,

ISTOTA ZMIENNYCH KONTROLNYCH

ZMIENNA KONTROLNA

POZIOM DOCHODU

OBSERWACJA OBSERWACJA

ILOŚĆ KLIENTÓW ILOŚCI SPOTÓW

BIUR PODRÓŻY REKLAMOWYCH

RODZAJE ZMIENNYCH

zmienna ciągła – nie ma swojej minimalnej jednostki, np. odległość między miastami,

zmienna dyskretna – ma swoją minimalną jednostkę, np. ilość biur podróży w mieście

zmienna ilościowa – przybierają wartości na skali porządkowej, interwałowej lub ilorazowej, np..poziom osiągnięć szkolnych, wykształcenie, IQ

zmienna jakościowa – przyjmuje wartości skali nominalnej, np.. płeć, miejsce zamieszkania

OPERACJONALIZACJA

Operacja, która polega na powiązaniu relacjami logicznymi pojęć empirycznych z teoretycznymi, np. poprzez definicje operacyjne.

DEFINICJE OPERACYJNE

Jeżeli sytuacja, o której mówi poprzednik zdania redukcyjnego, zachodzi w trakcie eksperymentu lub operacji dokonywania pomiaru, wówczas zdanie redukcyjne nazywamy definicja operacyjną, np.

Jeżeli papierek lakmusowy, zostanie zanurzony w roztworze x, to x jest kwasem wtedy i tylko wtedy, gdy zabarwia on papierek lakmusowy na kolor czerwony

PRZYKŁAD OPERACJONALIZACJI

pojęcie teoretyczne: „kibic”-Y

pojęcie empiryczne: „doping”-X

Definicja operacyjna

„jeżeli ktoś regularnie dopinguje podczas meczu pewną drużynę, to jest kibicem”

WSKAŹNIKI

Wskaźnikiem zjawiska Z nazywa się takie zjawisko W, którego zaobserwowanie pozwoli określić w sposób bezwzględny lub na wysokim stopniu prawdopodobieństwa, że zaszło zjawisko Z.

RODZAJE WSKAŹNIKÓW

wskaźniki empiryczne –wskazywane przez nie zjawisko daje się zaobserwować, np. ubiór wskazuje na stan zamożności,

wskaźniki definicyjne – gdy wynikają z definicji badanego zjawiska lub faktu,

definiują zjawiska (np. spadek ciśnienia wskazuje na zbliżający się niż),

definiują dyspozycje, ( np.rozpuszczenie się w wodzie wskazuje, że dana substancja jest rozpuszczalna),

wskaźniki inferencyjne – odnoszą się do zjawisk bezpośrednio nie obserwowalnych i nie wchodzą do definicji badanych zjawisk (poprzez odwołanie się do teorii np. do badania motywacji uczenia się przydatne okazują się teorie uczenia się itp.)

wyk 6

PROCES BADAWCZY I TYPOLOGIA BADAŃ NAUKOWYCH

ETAPY PROCESU BADAWCZEGO

FAZY BADAWCZE

FAZA KONCEPCYJNA

podjęcie, sformułowanie i uzasadnienie problemu

postawienie hipotez

sformułowanie planu badawczego (wybór metody i techniki, harmonogram badań),

konstrukcja narzędzia pomiarowego i pomiar

STRATEGIE BADAWCZE

Indukcyjna (badania przed teorią), tj.badania empiryczne nie tylko weryfikują teorię, ale ją zapoczątkowują, przeformułowują, nadają inny kierunek i precyzują.

Hipotetyczno-dedukcyjna (teoria przed badaniami), tj. najpierw powinna być formułowana teoria, a potem dopiero powinny następować badania empiryczne.

STRATEGIA INDUKCYJNA

analiza zjawiska i określenie jego podstawowych cech,

zmierzenie tych cech w różnych sytuacjach,

analiza otrzymanych danych w celu określenia, czy są one systematycznym źródłem wariancji,

jeżeli zostanie ustalona systematyczne źródło wariancji, to należy opracować teorię.

STRATEGIA HIPOTETYCZNO-DEDUKCYJNA

skonstruuj teorię, ewentualnie model,

z teorii wybierz zdanie (hipotezę), którą poddasz empirycznej weryfikacji,

opracuj plan badawczy pozwalający zweryfikować hipotezę,

jeżeli na podstawie danych empirycznych hipoteza zostanie odrzucona, to wprowadź zmiany do teorii lub planu badawczego i wróć do punktu 2., w przeciwnym przypadku wybierz inną hipotezę do weryfikacji lub staraj się poprawić teorię.

PODZIAŁ BADAŃ NAUKOWYCH

monodyscyplinarne,

multidyscyplinarne,

Interdyscyplinarne.

BADANIA MULTIDYSCYPLINARNE

podstawowy przedmiot badań jest wspólny,

każda z nauk stosuje własne pojęcia i metody,

założenia filozoficzne badaczy, ich punkt widzenia na człowieka i społeczeństwo mogą się różnić,

porównania całościowe i synteza ogólna są niemożliwe, albo pozostają bardzo powierzchowne.

BADANIA INTERDYSCYPLINARNE

badanie problemu z różnych punktów widzenia,

badacze powinni posiadać tę samą wizję człowieka i społeczeństwa,

badania powinny być prowadzone na tej samej próbie badawczej

bardziej jednorodne w sensie uzyskania całościowych wniosków,

TYPY BADAŃ NAUKOWYCH

 badania czyste oznaczają badania, które nie mają żadnych praktycznych implikacji, tj. brak oczywistego wartościowego użycia poza wkładem do poszczególnego rodzaju intelektualnych dociekań. Wiedza zdobyta w trakcie takich badań może mieć ostatecznie pewne praktyczne zastosowania, ale z założenia badania czyste mają wnieść zasadniczo wkład do kanonu poznania w jakiejś dziedzinie.

badania stosowane zupełnie odwrotnie, oznaczają takie badania, które podejmują takie problemy, które zorientowane są na pewne intelektualne zagadnienia, mające praktyczne implikacje. Badania tego typu bywają sponsorowane przez osoby albo instytucje spoza świata akademickiego.

badania pierwotne zakładają zebranie oryginalnych danych przy użyciu akceptowanych metod. Dane oryginalne są tymi nowymi danymi, które dotychczas nie zostały zebrane w trakcie realizacji uprzednich badań.

badania wtóre nie zakładają zebranie jakichś oryginalnych danych, lecz projekt badawczy zakłada tylko istnieje źródeł. Wtórne dane zawarte są w artykułach naukowych, książkach, raportach statystycznych różnych organizacji, dokumentach itp.

badania teoretyczne oznaczają te badania, w których aktywność badawcza zmierza do studiowania poszczególnych dziedzin intelektualnych dociekań. Mają bardziej abstrakcyjne i kontemplacyjne konotacje niż badania empiryczne. Zakładają akty interpretacji i reinterpretacji istniejących już danych.

badania empiryczne jest terminem używanym do opisu takich aktywności, które zmierzają do zebrania oryginalnych danych do analizy. Termin „empiryczny” znaczy, że opierają się na obserwacji i na eksperymencie a nie na teorii.

badania opisowe zmierzają do zebrania danych do analizy, ale ich głównym celem jest ustalenie i charakterystyka faktualnego stanu, („obrazu”) badanych obiektów. Badania opisowe odpowiadają na pytanie: co?, kiedy?, gdzie? i kto?

badania wyjaśniające ukierunkowane są na poszukiwanie relacji pomiędzy pojęciami a fenomenami i wyjaśnienia związku przyczynowego lub jego braku między nimi. Badania wyjaśniające odpowiadają na pytanie: dlaczego? i jak?

badania ilościowe polegają na ilościowym opisie i analizie faktów, zjawisk, procesów. Przedstawiają je w formie różnych zestawień i obliczeń z uwzględnieniem zarówno statystyki opisowej jak i często matematycznej. Często towarzyszy im pomiar.

badania jakościowe polegają na dokonywaniu analizy badanych zjawisk, na wyróżnieniu w nich części składowych, na wykrywaniu zachodzących między nimi związków, na interpretacji sensu itp.. Odbywa się to w formie narracyjnej lub eseistycznej, z wykluczeniem na ogół wszelkich zestawień liczbowych i obliczeń statystycznych.

badania proste-obejmują wszystkie obiekty należące do badanej populacji.

badania reprezentatywne- obejmują jedynie niektóre obiekty należące do badanej populacji, zazwyczaj tzw. próbę reprezentatywną,

badania pilotażowe- prowadzone celem sprawdzenia dostosowania narzędzi badawczych do celów badawczych. Prowadzone zazwyczaj na małej grupie obiektów populacji.

Wyk 7

PROBLEMY NAUKOWE

POJĘCIE PROBLEMU

„Problem” w szerokim tego słowa zaznaczeniu, oznacza przeszkodę, która należy pokonać dla osiągnięcia jakiegoś dalszego celu.

Termin problem można też rozumieć jako brak w sensie relatywnym. Brak środków finansowych (problem finansowy), brak jasności co do właściwego postępowania (problem moralny), brak wiedzy na jakichś temat (problem poznawczy (NAUKOWY) itd..

SYNONIMY TERMINU PROBLEM

Synonimami terminu problem są terminy problemat, kwestia, zagadnienie. Termin zagadnienie pochodzi od czasownika zagadnąć czyli zapytać. Zagadnienie zatem to inaczej zapytanie.

Problematyka to ogół zagadnień określonej dziedziny społecznej, technicznej, artystycznej itd.

RODZAJE PROBLEMÓW NAUKOWYCH

Problemy naukowo-badawcze, które są wyrazem absolutnego braku wiedzy naukowej w danym obszarze, polu i aspekcie

Problemy naukowo-dydaktyczne, które są one wyrazem zapotrzebowania na wiedzę naukową, która już istnieje i jest zawarta w podręcznikach i literaturze naukowej,

PROBLEMY POZNAWCZE

PROBLEMY DECYZYJNE

CHARAKTERYSTYKA PROBLEMÓW POZNAWCZYCH

Eksploracyjne – szczególnie istotne problemy, które są specyficzną własnością nauk, poszerzają zakres ludzkiego doświadczenia poprzez rozwój narzędzi.

Klasyfikacyjne- poznanie własności czy cech często poprzez dokonanie pomiaru, aby dokonać klasyfikacji lub typologizacji

Eksplikacyjne – najbardziej naukotwórcze problemy, poznaje się skutki różnych przyczyn oraz przyczyny różnych skutków

CHARAKTERYSTYKA PROBLEMÓW DECYZYJNYCH

Postulacyjne- zmierzają do wyrażenia celów, czyli tego co ma powstać w wyniku przekształcania lub ingerencji w dany obszar rzeczywistości. Niekiedy chodzi o to, co ma być osiągnięte w związku z zachodzącymi zmianami

Optymalizacyjne – wyrażają potrzebę ustalenia postępowania dla osiągnięcia celów. Niekiedy chodzi o warunki zastosowania, o wybór, a niekiedy wynalezienie sposobu, czy obniżenie skutków ubocznych.

Realizacyjne- wyrażają potrzebę ustalenia zasobów, które są niezbędne do osiągnięcia celów.

PROBLEM NAUKOWY A ZDANIA PYTAJNE

Problem naukowy jest swoistym pytaniem, który ma następujące cechy:

jest stawiane dla uzyskania nie istniejącej jeszcze wiedzy,

ma szeroki zakres niewiadomej (wysoki stopień ogólności),

wymaga badań metodami uznanymi w danej nauce za właściwe,

wymaga poszukiwania wiedzy ważnej dla społeczeństwa,

jest nakierowane na własne działania autora albo adresowane bezosobowo do innych badaczy

CHARAKTER PROBLEMU NAUKOWEGO

Problemy naukowe różnią się od problemów nienaukowych tym, że są trudnościami wynikającymi z braku ścisłej i pewnej wiedzy.

Od niektórych zaś problemów nienaukowych różnią się tym, że konsekwencje ich rozwiązania mają znaczenie dla całego społeczeństwa a nie dla jednej osoby.

Problem naukowy jako temat badawczy można wyrazić za pomocą pytania albo wypowiedzi, którą można sprowadzić do pytania.

RODZAJE PROBLEMÓW NAUKOWYCH

Problemy naukowo-badawcze, które są wyrazem absolutnego braku wiedzy naukowej w danym obszarze, polu i aspekcie

Problemy naukowo-dydaktyczne, które są one wyrazem zapotrzebowania na wiedzę naukową, która już istnieje i jest zawarta w podręcznikach i literaturze naukowej,

KRYTERIA KWALIFIKACJI PROBLEMU NAUKOWEGO DO BADAŃ

Problem, aby być zakwalifikowany do badań powinien być:

ważny teoretycznie lub użyteczny praktycznie (nie jest pseudoproblemem),

prawidłowo sformułowany ( zgodny z dotychczasową wiedzą, jednoznaczny i jasny),

sprawdzalny empirycznie ( możliwość skonfrontowania z rzeczywistością),

Realny (czyli rozwiązywalny, gdyż istnieją środki, czas itd.

WARUNKI PYTANIA WŁAŚCIWIE POSTAWIONEGO

poprawność, co oznacza, że musi być ono sensowne i jednoznacznie sformułowane (precyzyjne),

trafność, co oznacza, że nie może opierać się na fałszywych założeniach i nie może prowadzić do fałszywych konsekwencji albo względnie bezsensownych,

zasadność, co oznacza, że istnieje dostateczna pozytywna racja postawienia pytania i istnieją przynajmniej dwie sensowne odpowiedzi,

rozstrzygalność, co oznacza, że istnieje efektywny sposób wykazania prawdziwości jeden z sensownych i możliwych odpowiedzi na to pytanie i wreszcie

płodność, co oznacza, że pytanie to powoduje postawienie innych pytań, których rozwiązanie przyczynia się do poszerzenia wiedzy naukowej

PYTANIA NIEWŁAŚCIWIE POSTAWIONE

Pytanie które, nie spełnia warunku 2) nazywamy pytaniem podchwytliwym.

Pytanie, które nie spełnia warunku 3) nazywamy pytaniem retorycznym.

Pytanie, które nie spełnia pierwszych trzech warunków nie jest pytaniem racjonalnie postawionym, wyraża pseudoproblem.

Pytanie, które nie spełnienie natomiast jedynie 4) warunku nie świadczy o nieracjonalności pytania, lecz jedynie o istnieniu granic w realizacji racjonalnej koncepcji nauki.  

Wyk 11

STYL PISARSTWA NAUKOWEGO

FUNKCJE JĘZYKA

deskryptywna (do wypowiadania prawdziwych twierdzeń),

instrumentalna (wpływanie na czytelnika lub słuchacza),

komunikatywna (poinformowania o czymś),

ewokatywna (wywoływanie przeżyć, wrażeń u odbiorcy),

ekspresywna (ujawniania własnych przeżyć),

impresywna(nakłania słuchacza do wykonania zdania),

argumentatywna (przekonanie słuchacza do pewnych tez),

performatywna ( stwarzanie pewnego stanu rzeczy),

wartościująca ( do oceny pewnych zdarzeń),

integracyjna (scalanie grup społecznych),

interrogacyjna (służy postawienia problemu).

DYSKURS

wszelkie rozważania mające względnie dobrze określony temat i względnie dobrze określone założenia, które akceptuje się jako podstawę prowadzonych rozważań

JĘZYK DYSKURSU NAUKOWEGO

Język dyskursu naukowego wyróżnia się „wyostrzeniem” funkcji:

• deskryptywnej,

• komunikatywnej,

• argumentatywnej,

• wartościującej

STYLE PISARSTWA

styl pisarstwa naukowego różni się od stylów:

• urzędowego,

• publicystycznego,

• beletrystycznego,

• filozoficznego,

• epistolarnego.

CECHY STYLU NAUKOWEGO

Cechy stylu naukowego:

• abstrakcyjność,

• komunikatywność,

• precyzyjność,

• zwięzłość,

• logiczne uporządkowanie,

• obiektywizm,

  STYL PISARSTWA NAUKOWEGO

Nie powinny zawierać:

pleonazmów: „ organizacja jest to zespół metod i sposobów”, „ przedsiębiorczość i kreatywność jest koniecznym i nieodzownym warunkiem”

wyrażeń enigmatycznych: „mam odczucie”, „mam wrażenie”

zdrobniałych: „zarobił pieniążki”, „ prowadzi hotelik”, ‘”uczy się na uniwerku”

frazesów: „postawił gospodarkę na nogi”, „rzucę ci księżyc pod stopy”

hiperbol: „szalenie wartościowy”, „strasznie bogaty”

STYL PISARSTWA NAUKOWEGO

neologizm: „meneagment” , „ consulting”, „ dealer”

metafora: ”twarde słowa”, szeroki wachlarz problemów”, „ robić pieniądze”

przerywniki :” szczerze mówiąc”, „faktycznie”, „po prostu”

wyrażeń wieloznacznych: „turystyka” , „imperium finansowe”,

wyrażeń nieostrych: „dogodne położenie”, „ rozległy obszar”

chwiejnych znaczeniowo: „ zajmować się”, „atrakcyjny”

elips: „ rozwój turystyki powoduje wzrost gospodarczy”

STYL PISARSTWA NAUKOWEGO

• amfibologii: „ rozwój turystyki hamuje rozwój infrastruktury”, „Wszystkie formy turystyki nie są pozbawione odniesień moralnych”, „pod względem wyników finansowych przedsiębiorstwo X wyprzedza przedsiębiorstwo Y.”

• ekwiwakacji: „Turystyka jest terminem wieloznacznym.

Należy unikać terminów wieloznacznych, a zatem należy unikać turystyki”,

„Podczas gdy ekonomia zajmuje się całą gospodarką narodową, ekonomika turystyki zajmuje się gospodarką turystyczną. Turystyka jest częścią gospodarki narodowej, dlatego ekonomika turystyki jest częścią ekonomii ”

GRUPOWANIE TESKTÓW

Grupowanie tekstów obejmuje ustalanie rodzajów i sekwencji grup zdań (rozdziałów, podrozdziałów, akapitów). Dla prac promocyjnych typowy jest następujący układ:

Wstęp.

Literatura przedmiotu badań.

Faktografia i metody badań.

Wyniki badań własnych.

Podsumowanie wyników badań (wnioski, zakończenie).

Inne informacje: przypisy, spis literatury podstawowej i ewentualnie dodatkowej, indeksy, spis treści.