Jan Ursyn z Krakowa.
O sposobie pisania listów.
Napisał „książeczkę” (tak ją nazywa), w której zawarł instrukcje dotyczące pisania listów. Wysyła ją do Filipa Kallimacha i księcia Fryderyka z listami pochwalnymi. Wywyższa on w nich twórczość Kallimacha i poleca swoją „książeczkę” jego uwadze. Twierdzi, że nie wyda jej, zanim sam Kallimach jej nie obejrzy. Do księcia Fryderyka zaś pisze, że tylko jemu, jako księciu pełnemu zalet może ją powierzyć i będzie pewny, że nie zostanie ona dzięki temu wystawiona na uszczypliwość ludzi, ponieważ książę obdarzy ją odpowiednim protektoratem. Twierdzi, że wydał tę książeczkę, ponieważ ludzie są zbyt oschli, bezbarwni, pozbawieni kultury i ogłady literackiej, jeżeli chodzi o pisanie listów.
Dzieli listy na trzy style:
Poważny- dotyczy listów na tematy boskie i wzniosłe.
Średni- stosujemy pisząc o obyczajach, o wydarzeniach historycznych, o wojnie, pokoju, o podjętych planach, czy też o innych sprawach doniosłych i ważnych.
Prosty- kiedy tematem listu są sprawy codzienne albo zabawne. List taki będzie ułożony ze słów potocznych, ale nie powinien się tam znaleźć wyraz prostacki.
Podaje przykłady listów:
List poufały do Macieja Drzewickiego, w którym opisuje, jak wraz z przyjaciółmi, Mikołajem Lippusem i Piotrem Barbo wraz z żonami ucztowali i oddawali się rozrywkom i swawolom. Polowali na ptaki, łowili ryby, tarzali się w błocie, kąpali się w stawie z żonami oraz kilkoma pięknymi paniami, bawiąc się przy tym jak dzieci. Opowiada, jak jedna z kobiet chcąc poparzyć Jerzego Turzona pokrzywami, wpadła do wody. Jest to list typu prostego, mówiącego o sprawach codziennych i zabawnych.
List kondolencyjny do Franciszka Korwina napisany z powodu śmierci matki adresata. Pisze w nim, że nie należy się smucić jej odejściem, gdyż wszelkie jej cnoty, jakimi się odznaczała na ziemi zapewnią jej życie wieczne w domu Boga. Przeprasza, że nie przybył na pogrzeb. Twierdzi, że gorszą żałobę przeżywa teraz świat, ponieważ dwaj wrogowie Chrystusa- Saraceni (zajęli Egipt, Syrię i Judeę) i Turcy (zajęli Trację, Hellespont, i wiele innych miast, które były w pełnym rozkwicie, a teraz zniszczone legły w gruzach). Polakom zabrali zaś Kilię i Białogród. Oskarża ich o niszczenie miast i traktowanie ludzi jak zwierzęta. Jest to przykład listu średniego.
List żartobliwy do Jana, sekretarza biskupa wileńskiego. W żartobliwy sposób wytyka mu długi okres nie pisania do niego listów. Pyta, czy nie zachorował aby na jakąś chorobę rąk, przez którą nie może napisać albo czy zamarzł mu atrament z powodu silnych mrozów lub też odleciały z Litwy wszystkie gęsi i nie ma z tego powodu z czego zrobić sobie pióra.
List miłosny do Blanki. List ma charakter pochwalny, panegiryczny. Porównuje Blankę do bogini, wyznaje jej swoje uczucie i prosi o łaskawość oraz jego przyjęcie. Prosi również o spotkanie i odpowiedź na list. Pisze w sposób wzniosły, przytacza różnorakie historie miłosne z mitologii. Obiecuje Blance klejnoty i bogactwo.
List zawierający odpowiedź Blanki na list Jana Ursyna. Odmawia mu przyjęcia jego uczucia, gdyż jest już zaręczona z Markiem Leonem. Odmawia także spotkanie, ponieważ jest pilnie strzeżona w jej domu i nie chce się narazić na hańbę w razie, gdyby ktoś ich razem zobaczył. Mówi, że nie chce przeżyć rozczarowania, kiedy kochanek, jakim stałby się Jan Ursyn ją opuścił. Przytacza wiele przykładów takich rozstań z udziałem postaci mitologicznych, jak Tezeusz, który porzucił Ariadnę. Podkreśla też, że nie jest materialistką i nie zależy jej na bogatych strojach i klejnotach, ponieważ gdyby ich pragnęła, jej bogaty narzeczony z pewnością by jej je zapewnił. List również ma charakter wzniosły, jak gdyby nadawca chciał się stylem dopasować do adresata, który swój poprzedni list w ten sposób zbudował.