Urządzenia do czyszczenia ziarna zbóż
Dokładne oczyszczenie ziarna z pyłu, kurzu i gleby jest ważne ze względu na fakt, że stanowią one dogodne środowisko do rozwoju grzybów i szkodników sprzyjających samozagrzewaniu się ziarna. Ponadto czyste ziarno szybciej można wysuszyć i obniżyć w ten sposób koszty suszenia.
Oczyszczać ziarno można za pomocą prostych i specjalistycznych czyszczalni przeznaczonych do wstępnego i dokładnego czyszczenia ziarna zbóż. Czyszczenie wstępne odbywa się przed załadunkiem ziarna do silosów, przed suszeniem oraz przed jego sprzedażą. Ma ono na celu oddzielenie od ziarna plew, zielonych cząstek kłosów, łodyg, chwastów, grudek ziemi, piasku, kamieni oraz pośladu, aby materiał był doprowadzony do standardów dla ziarna konsumpcyjnego. Najprostszym urządzeniem czyszczącym ziarno jest przenośnik ślimakowy, w którym jeden lub kilka segmentów ma zamontowane wymienne sita (prod. Sosnowski). Z przemieszczanego w przenośniku ziarna oddzielają się zanieczyszczenia drobne, a zboże transportowane jest do magazynu lub silosu. W wersji z 12 sitami wymiennymi kosztuje on 2,7 tys. zł. Wyposażając przenośnik w sita o większych otworach można oddzielić najdorodniejsze zboże do siewu. Maksymalna wydajność przenośnika to 14t/h.
Do czyszczenia ziarna można wykorzystać przenośnik ślimakowy z połączonym od góry specjalnym kanałem ssącym i z cyklonem. Wentylator zasysa strumień powietrza i zanieczyszczenia lekkie poprzez sita w obudowie przenośnika i kieruje je do cyklonu. Wg producenta stopień oczyszczenia ziarna przekracza 80% przy wydajności 8-15 t/h.
Przy pomocy aspiratora (wialni cyklonowej) można oddzielić tylko zanieczyszczenia lekkie od ziarna. Jest to urządzenie z pionowym kanałem pneumatycznym w kształcie stożka. Zanieczyszczone ziarno dostaje do przestrzeni kanału pneumatycznego i opada na stożkową tarczę, z której zsypuje się do leja wysypowego. Powietrze zasysane przez wentylator unosi zanieczyszczenia lekkie i pył. Urządzenia te produkowane są o wydajności 12-60 t/h (Kongskilde, Riela, POM Augustów) i są instalowane w linii transportu pneumatycznego ziarna przed czyszczalnią, suszarnią lub silosem, lub mogą stanowić samodzielne urządzenia. Dla średnich gospodarstw indywidualnych przydatna jest mała wialnia odśrodkowa typu M303 o wydajności do 18t/h. Do kosza zasypowego ziarno można podawać ręcznie lub przenośnikiem. W nowych rozwiązaniach wialni wprowadzono napęd tarczy rozpraszającej, co polepszyło jakość pracy.
Natomiast wialnia kaskadowa KOM firmy Araj czyści ziarno zarówno z zanieczyszczeń lekkich (plewy, pył, drobne nasiona, kawałki ziarna), jak i grubych (słoma, kłoski). Jej podstawowym elementem jest kaskada z wentylatorem, która zasysa zanieczyszczenia lekkie i tłoczy do cyklonu. W centralnej części czyszczalni przesuwa się taśma sitowa, która oddziela zanieczyszczenia grube. Czyszczalnia ta charakteryzuje się małym zużyciem energii i dużą wydajnością 25-60 t/h.
Czyszczenie wstępne można przeprowadzać także przy pomocy tylko czyszczalni sitowych, ale sprawność przesiewania jest wtedy mała i wynosi ok. 40%.
Czyszczenie dokładne i sortowanie jest wykonywane po wysuszeniu ziarna w magazynach nasiennych, aby przygotować materiał siewny. W magazynach rolniczych najczęściej są używane urządzenia sitowo-pneumatyczne nazywane wialniami lub czyszczalniami, które czyszczą ziarno ze skutecznością od 70 do prawie 100%. W wialniach tych mieszanina ziarna i zanieczyszczeń rozdzielana jest w strumieniu powietrza i na sitach różniących się wielkością i kształtem otworów. Są one przeznaczone do wstępnego, a po zmianie sit do dokładnego czyszczenia. Czyszczalnie mają trzy zasadnicze zespoły robocze: zbiornik zasypowy, przesiewacz sitowy rolniczych rozdzielacz pneumatyczny. Przesiewacz ma zwykle dwa sita umieszczone jedno na drugim, wykonujące ruchy posuwisto-zwrotne. Na sicie górnym oddzielają się zanieczyszczenia grube, zaś na dolnym następuje odsianie cząstek cięższych i drobniejszych od ziarna celnego.
Rozdzielacz pneumatyczny składa się zwykle z dwóch kanałów aspiracyjnych. W strefie wstępnego czyszczenia w pierwszym kanale aspiracyjnym oddzielane są z ziarna lekkie zanieczyszczenia oraz kurz. W drugim kanale aspiracyjnym, którego zakończenie umieszczone jest przy wysypie ziarna z sita dolnego unoszone są zanieczyszczenia lekkie oraz poślad. Spośród czyszczalni uniwersalnych, są one najpopularniejsze, a w użytkowaniu można spotkać wialnie Petkus, Cimbria, Riela oraz BS firmy Araj. Wydajność najmniejszych modeli wynosi 5 t/h przy czyszczeniu materiału siewnego, podczas gdy jest ona ponad dwukrotnie większa przy czyszczeniu wstępnym. Przy zakupie tego typu czyszczalni dokonuje się właściwego doboru sit do czyszczenia wybranej grupy nasion. W trakcie eksploatacji można w dowolnej chwili zmieniać materiał czyszczony i zmieniać parametry pracy urządzenia (rodzaj sit, kąt ich pochylenia, regulacje strumienia powietrza).
Czyszczalnie te można zastosować do wydzielania nasion kwalifikowanych po dołączeniu do nich tryjerów, w których następuje podział nasion według ich długości. W układzie z dwoma tryjerami, pierwszy wybiera ziarna i zanieczyszczenia krótkie (ziarna okrągłe, krótkie, połamane), drugi zaś wychwytuje zanieczyszczenia i ziarna dłuższe niż te przeznaczone do siewu. Kombinacją czyszczalni sitowej i pneumatycznej jest urządzenie DPC firmy Kongskilde. Przy pomocy dwóch ustawionych poziomo obrotowych bębnów: zewnętrznego cylindrycznego i wewnętrznego stożkowego można skutecznie czyścić ziarno po zbiorach z szybkością do 40 t/h. Natomiast podczas czyszczenia dokładnego wydajność mieści się w zakresie 10-15 t/h. Z kolei uniwersalną czyszczalnią bębnową Riela PROF. można oczyścić dobrze nasiona wszystkich zbóż, kukurydzy i oleistych nawet o większej wilgotności. Doskonale nadaje się ona do większych obiektów magazynujących i przetwarzających zboże. W jej skład wchodzą separator pneumatyczny i 4 sekcje pionowo ustawionych sit bębnowych. W czasie pracy bębny obracają się planetarnie jednocześnie wokół własnej osi oraz osi maszyny, czyszcząc i polerując powierzchnię nasion, co znacznie redukuje ilość pyłu i grzybów pleśniowych na powierzchni nasion. Czyszczalnia ta zajmuje dużo mniej miejsca niż tradycyjne wialnie z sitami wibracyjnymi o podobnej wydajności. Dostępne są one różniących kilku wariantach różniących się wydajnością od 45 do 110 t/h. Stosowanie pojedynczych uniwersalnych urządzeń czyszczących nie zawsze zapewnia uzyskania wymaganej czystości i wysokiej jakości nasion, która jest konieczna dla ziarna konsumpcyjnego i siewnego. Dlatego czasami muszą być wykorzystane specjalne urządzenia czyszczące np.: stoły grawitacyjne, płótniarki, żmijki.
Do przygotowania materiału siewnego oraz w celu pozbycia się sklerot sporyszu z ziarna najlepiej taką partię przepuścić przez stół grawitacyjny, który sortuje nasiona według ciężaru właściwego. Sortowane na nich nasiona z reguły o podobnej wielkości, doprowadzane na powierzchnię roboczą wibrującego stołu układane
są przez powietrze stosownie do ciężaru właściwego. Urządzenia te oferowane są przez firmy Cimbria i Petkus i pracują z wydajnością od 2 do 15t/h. n