Czynniki i przekonania, które przyczyniły się do wypracowania pojęcia klasycyzmu (najważniejsze w kulturze europejskiej).

KLASYCYZMEM określa się zespół cech charakterystycznych dla antycznej sztuki oraz greckiej i rzymskiej literatury, uznanych od czasów odrodzenia za twórczość doskonałą pod względem artystycznym, dającą pełny i harmonijny obraz świata i człowieka. Twórczość ta została potraktowana za wzorzec i punkt odniesienia dla nowożytnej literatury późniejszych epok.

Renesans
To epoka, w której wartości klasyczne odżywają. Do przełomu światopoglądowego doszło najwcześniej w północnych Włoszech (Florencja w Toskanii). Renesans był przede wszystkim zjawiskiem włoskim (przynajmniej do drugiej połowy XV w.). W filozofii odkryto jednostkę. Naukowcy uznali, że istotą człowieczeństwa jest wola. Przesądziło to o przekonaniu, że każdy człowiek jest inny, jest indywidualnym bytem, który należy poznawać. Ten właśnie sposób myślenia dał impuls do powstania kierunku kultury zwanego humanizmem. Odtąd podjęto studia nad człowiekiem i wszystkim, co go dotyczyło. Szukając wzorców ideowych, humaniści sięgali do starożytności. W Italii – tęsknota za rzymską wielkością. Tam, ich zdaniem, należało szukać wzorców. Łacina stała się przedmiotem ożywionych studiów. Miotała gromy na średniowiecznych scholastyków, którzy zepsuli ten język zapożyczeniami z języków narodowych. Po upadku Konstantynopola do Włoch i reszty Europy napłynęli greccy uczeni, co ożywiło zainteresowanie również starożytną Grecją. Włochy żyły antykiem. Humaniści uważali, że kultura starożytna prowadzi do tego samego celu co chrześcijaństwo, zatem w klasycyzmie odnajdujemy też wiele motywów biblijnych.

Renesans XIV–XV w. był głównie zjawiskiem włoskim. Dopiero ok. 1500 r. dotarł on na północ.

Oświecenie
Wielka rewolucja intelektualna zrodziła się w XVII w. Po raz kolejny do łask powróciły idee klasyczne. Tylko że tym razem stolicą klasycyzmu była Francja. Mówiąc o XVII–wiecznym klasycyzmie francuskim, trzeba zwrócić uwagę przede wszystkim na prądy literackie i na wielkie dzieło teoretyka ówczesnego klasycyzmu, Mikołaja Boileau. Napisał on Sztukę poetycką (1754), według której: podstawą wszelkiej twórczości jest rozum i talent; pisać należy bez pośpiechu, dbając o formę zewnętrzną; piękno jest wartością obiektywną, a piękny będzie utwór, mający odpowiednią treść i formę; treścią literacką winna być natura (cały świat antyczny); język poety winien być jasny, czysty, wykwintny.

Boileau wprowadził ścisły podział na gatunki literackie, ustalił ich hierarchię, za najważniejsze uważając epopeje, ody i tragedie.

Zasada stosowności – zasada decorum Klasycyzm prowadził do literatury języki narodowe. Ponownie odkrył także wielkość natury. Odtąd celem sztuki miała być doskonałość formy w oparciu o dobre wartości.

Wtedy też opracowana została zasada stosowności, zamykająca dziedzictwo antyku. Wykluczyła ona współistnienie komizmu i tragedii, wprowadzając zasadę trzech stylów:

- wysokiego, charakterystycznego dla tragedii, eposu;
-średniego, charakterystycznego dla poematu, elegii, dialogu moralistycznego;
- niskiego (komicznego), charakterystycznego dla satyry.

Tylko styl niski odzwierciedlał prawdę życia i wkrótce zdominował sztukę. Zasada decorum ostatecznie upadła w romantyzmie. Tu wymieszano już różne style, np. wysoki i niski, zapominając ostatecznie o wcześniejszych regułach.

---