Praca szkolna CARLA ORFFA

Zasadniczą koncepcją Orffa było rozbudzenie sił duchowych, sił twórczych, narażonych na powolny zanik na skutek działania współczesnej cywilizacji technicznej i dewastacji naturalnego środowiska. Odrodzenie duchowe człowieka może wg niego nastąpić przez powrót do pierwotności i współgrania z naturą. Nawiązywanie do pierwotności rozumiał jako akcentowanie rytmu, słowa i muzyki i wiązanie tych elementów z ruchem.

K. Orff wyszedł z założenia, że kulturę fizyczną dziecka należy rozwijać w ścisłej korelacji z kulturą rytmiczno - ruchową oraz kulturą słowa. Dlatego nawiązuje on do tradycyjnych, zanikających we współczesności form zabaw, ćwiczeń, tańców, muzyki, porzekadeł, legend, baśni, poezji i prozy itp. Te właśnie ginące formy ruchowo - muzyczno - słownych zainteresowań dzieci legły u podstaw tej metody, której „głównym celem i zadaniem jest wyzwolenie u dzieci tendencji do samoekspresji i rozwijania ekspresji twórczej.” Szczególnie wyeksponowany jest w tej metodzie związek muzyki z ruchem.

W metodzie tej odrzuca się wszelkie z góry narzucone schematy, ale wskazana jest następująca metoda postępowania, zgodnie z psychologią rozwojową dziecka: ćwiczenie (zadanie) rozpoczyna się od dzielonego na sylaby słowa czy zdania wypowiadanego w bardzo prostym rytmie; do tego dołącza się ruch ciała, a następnie ruch ten przenosi się na instrument perkusyjny. Słowo zamienia się w piosenkę, łączy się z gestem, ruchem, ręce klaszczą, potem sięgają po pałeczkę perkusyjną, ciało wprowadzane jest w ruch rytmiczny, lokomocyjny prowadzony po różnych liniach. Następnie wprowadza się improwizację ruchową z globalnym angażowaniem ciała, na tle muzyki perkusyjnej, żywej lub mechanicznej, bez przyboru lub z przyborem (metoda oferuje obfitość różnorodnych nietypowych przyborów) itp.

K. Orff przyjął trzy podstawowe czynniki, na których metoda jest zbudowana: słowo (mowa), muzyka i ruch, które przenikają się wzajemnie i wiążą całą konstrukcję w integralną całość.

Słowo

Estetyka słowa, wyrazistość mowy ludzkiej zmierza do wyeliminowania z zajęć wrzasków, krzyków i niechlujstwa w sposobie wyrażania się. Te niepożądane elementy demobilizują zespół, dezorganizują zajęcia i obniżają poziom kultury. Estetyczne formy mowy, inspirowane przez same dzieci oraz nauczyciela, znajdują zastosowanie w wyliczankach, przysłowiach, porzekadłach, wierszykach, opowieściach, piosenkach itp. Dzieci wyszukują odpowiednie słowa do rytmów lub rytmy do słów.

Słowo jest ważnym elementem w rozwoju intelektualnym, odczuwaniu piękna, wzbogaca swobodę i celowość ruchu, gestu, obrazu i scen wizualnych. Ćwiczenia mowy służą przyswojeniu przez dzieci zjawisk rytmicznych, dynamicznych oraz przygotowują do wyrazistej i prawidłowej dykcji podczas śpiewania piosenek. Rytmiczność mowy - to źródło dziecięcych improwizacji tematów rytmicznych: głosem, ruchem, z towarzyszeniem instrumentów perkusyjnych („naturalnych” - rogi, ręce) lub bez akompaniamentu.

Muzyka

Teksty imion, wyliczanek, porzekadeł są doskonałym materiałem do wprowadzenia melodii. Moment, w którym dziecko potrafi zaśpiewać tekst z własną melodią, jest punktem wyjścia do budowania prostych form muzycznych. Pierwsze ćwiczenia opierają się na dwóch lub trzech dźwiękach. Są to śpiewane dialogi wykonywane w formie: pytanie - odpowiedź. Mogą one być wstępem do opracowania opowieści muzycznych lub umuzyczniania prostych tekstów z literatury dziecięcej.

Poczynając od najprostszych form rytmu i taktu dzieci zapoznają się stopniowo z coraz bogatszymi strukturami skali dźwięków, melodii i tonacji, głównie przy pomocy instrumentów perkusyjnych. Praca z instrumentami ma charakter indywidualny oraz prowadzona jest w grupach. Dzieci muzykują, tworzą małe zespoły lub całe orkiestry perkusyjne. Zdolniejsze dzieci same dyrygują, a wszystko to powiązane jest z ruchem.

Ruch

Niepohamowana ruchliwość dzieci oraz tendencja do wyrażania się przy pomocy ruchu jest w różny sposób podporządkowana określonym zadaniom ruchowym manifestującym się w gestach, mimice i zadaniach docelowych. Chodzi tu głównie o poznanie przez dziecko swoich możliwości ruchowych, wyczucia stosunków przestrzennych, czasowych oraz wdrażanie do współpracy w grupie.

Cele te i zadania osiąga się przez indywidualne i grupowe eksperymentowanie, odkrywanie oraz przez stawianie otwartych zadań ruchowych, które dając dziecku duży margines swobody pozwalają mu rozwijać to, co osobiste, oryginalne i niepowtarzalne.

Z różnych rodzajów tekstów wypływają różne formy ruchowe, w których można stosować instrumenty perkusyjne lub akompaniament własnym ciałem (klaskanie, tupanie, pstrykanie, mlaskanie itp.). Występują tu rytmiczne gesty, ruchy, kroki oraz zabawy ruchowe, taneczne i inscenizowane. Każdy ruch powinien być wykonany pod wpływem przeżycia (emocji).

Szczególną formą twórczości jest improwizacja ruchowa wymagająca fantazji i kultury ruchu, zrytmizowania i płynności ruchu a jednocześnie jest podporządkowana jakiemuś generalnemu zadaniu np. odtwarzanie ruchem wysokości dźwięków granej melodii lub podanego rytmu (np. zabawie młodych piesków, budzącej się do życia wiosny). Punktem wyjścia są przykłady z własnego otoczenia, własnych obserwacji i przeżyć, ilustracja ruchowa prostych opowieści, próba ilustracji ruchowej prostych rytmów i melodii.

Gniewkowski W., Olszewska I. „Metody twórcze w interpretacji Rudolfa Labana i Karola Orffa” w: Wychowanie w przedszkolu nr 5. 1983 r.

Gniewkowski W., Wlaźnik K. 1985. Wychowanie fizyczne. WSiP, Warszawa, s. 156

Gniewkowski W., Wlaźnik K. 1985. Wychowanie fizyczne. WSiP, Warszawa, s. 158

Gniewkowski W., Wlaźnik K. 1985. Wychowanie fizyczne. WSiP, Warszawa, s. 156

tamże, s. 157

---