METODA
CARLA ORFFA
„Metoda ta nie uczy rywalizacji.
Tu każde dziecko ma równe szanse,
każde może poczuć się
wartościowe i odpowiedzialne za grupę.
Każde jest wyjątkowe
...”
Carl Orff (10 VII 1895 Monachium – 29 III
1982). Pochodził z niemieckiej rodziny wojskowych, jako chłopiec
uczył się gry na fortepianie, organach i wiolonczeli. Kształcił
się w monachijskiej Akademii Muzycznej, póżniej zaś studiował
prywatnie pod kierunkiem Henryka Kamińskiego. Działał jako
kompozytor i dyrygent. Skomponował kilkadziesiąt utworów.
Najwybitniejszym dziełem Orfa jest bez wątpienia tryptyk tetralny
„Trionfi”, znaczną popularność zyskała sobie także opera
„Mądra”, wg baśni braci Grimm, „Der Mond” (Księżyc), „Die
Bernauerin” oraz „Antygona”. Komponował także pieśni i
utwory dla dzieci. Wydał kilka tomów muzyki dla dzieci
zawierających głównie piosenki z akompaniamentem
instrumentalnym.
Był pedagogiem, założycielem szkoły –
instytutu muzycznego w Salzburgu oraz twórcą nowatorskiej metody
wychowania muzycznego dzieci ...
U podstaw systemu Orffa
zauważymy założenia ogólno wychowawcze, czyli wykorzystanie
muzyki i aktywności muzycznej dziecka do celów wychowawczych, a
także po to, by przygotować je do umiejętności zrozumienia dzieł
sztuki. Orff skupia się na tym, aby rozbudzić u dzieci i młodzieży
zamiłowania i zainteresowania muzyczne przez tworzenie muzyki –
improwizacje, a nie przez jej odtwarzanie. Jego system kierowany był
nie tylko do dzieci uzdolnionych muzycznie, ale do wszystkich dzieci
w przedszkolach, szkołach, a nawet dzieci niepełnosprawnych
fizycznie i umysłowo. Walorami metody Orffa są bowiem:
wszechstronność, powszechność i atrakcyjność.
Naczelnym
celem tej metody jest kształcenie przyszłych odbiorców muzyki. Jak
pisze Orff: „Wszystkie przeżycia wczesnego wieku, wszystko co w
dziecku zostanie obudzone i rozwinięte, pozostaje mu właściwe
przez całe życie”. Tą zasadą kieruje się nowoczesna
psychologia i pedagogika.
Cała koncepcja pedagogiki muzycznej
według C. Orffa opiera się na trzech zasadach: kładzenie nacisku
na kształcenie poprzez zabawę, rozwijanie muzykalności dzieci,
integracja muzyki, słowa i ruchu.
Początkowo, idąc za
przykładem Dalcroze’a, propaguje gimnastykę rytmiczną, jako
swoistą drogę umuzykalnienia. K. Orff wyszedł z założenia, że
kulturę fizyczną dziecka należy rozwijać w ścisłej korelacji z
kulturą rytmiczno – ruchową oraz kulturą słowa. Szeroko
rozbudowany i wciąż otwarty repertuar ćwiczeń i zabaw daje okazję
do rozwijania swych zadatków zarówno dzieciom wysoko uzdolnionym
jak i zaniedbanym, które mają okazję wyrównać swe braki. Zarówno
muzyka, jak i ruch oraz żywe słowo przenikają się wzajemnie.
Wszystkie ćwiczenia
rytmizowania i melodyzowania tekstów mają prowadzić do zrozumienia
okresowości i prawidłowości budowy melodii. Z dziećmi i młodzieżą
prowadzone są ćwiczenia, które zapoznają ich z prostą grą
„echa” (imitacje), ćwiczeniami uzupełniającymi, z formą małej
pieśni, wariacji, ronda i kanonu. Wszystkie te formy mogą być
wykonywane rytmicznie lub rytmiczno – melodycznie z podkładem lub
bez podkładu tekstu. Rytm muzyczny jest bardzo ściśle uzależniony
od rytmu i śpiewności słowa.
Według Orffa muzyka wywodzi się
ze słowa. Dlatego wychowanie muzyczne małych dzieci powinno
rozpoczynać się od rytmizowania imion, zabawek, kwiatów, warzyw
itp., u starszych wprowadza się przysłowia, powiedzonka, wierszyki.
Natomiast nie wprowadza się wiadomości teoretycznych dotyczących
metrum i wartości rytmicznych. Takty dwu -, trzy -, i czteromiarowe
wprowadza się za pomocą wyrazów o różnej ilości sylab.
Kolejnym
elementem wychowania jest dźwięk i stąd pomysł wprowadzenia do
ćwiczeń akompaniamentu wykonywanego przez samych uczniów. Dzieci
same próbują układać melodię do zrytmizowanych tekstów.
Ćwiczenia te zaleca Orff „instrumentować” zarówno własnym
ciałem (klaskanie, tupanie, klepanie, pstrykanie etc.) jak i
instrumentami perkusyjnymi. Wśród tychże stosuje się instrumenty
niemelodyczne: bębenki, tamburyny, mały i wielki bęben, zestaw
bongosów, marakasy, pudełka, kołatki, kastaniety, talerze,
grzechotki z brzękadłami i inne; oraz melodyczne: dzwonki,
metalofony, ksylofony, trójkąt. W edukacji starszych dzieci można
również używać instrumentów strunowych i dętych (wykluczył
natomiast zupełnie fortepian)Orff zaleca również naukę
dyrygowania.
W skrócie ... - formy wychowania muzycznego
według C.Orffa:
• Szczególną rolę odgrywa gra na
instrumentach. Dzieci mają kontakt z instrumentami już od samego
początku. Nauczyciel dobiera repertuar tak, aby nie znużyć i nie
zniechęcić dzieci;
• tak samo ważną rolę odgrywa ruch
przy muzyce - nie ma ustalonych reguł poruszania się (umownych
gestów, figur). Ruch jest spontaniczny, ma charakter kreatywny. Jest
swobodny, zależny od wewnętrznego nastroju dziecka. Na samym
początku ruch przy muzyce
w koncepcji Orffa ma charakter prosty: chód, bieg, podskoki,
czworakowanie. Następnie przybiera charakter improwizowany, by w
końcu stać się kreatywnym;
• kolejną formą zajęć
muzycznych jest tworzenie muzyki, które przybiera kształt
improwizacji (wokalnej, instrumentalnej, wokalno-instrumentalnej i
ruchowej). Tworzenie muzyki jest charakterystyczny dla grupa dzieci
młodszych. Następne etapy w tworzeniu muzyki w systemie Orffa noszą
już pewne cechy improwizacji kierowanej;
• drugoplanową
rolę odgrywa śpiew, który polega na wykonywaniu piosenek
dziecięcych, ludowych, fragmentów muzyki poważnej przy
akompaniamencie (zwykle perkusyjnym). Główny nacisk kładzie Orff
na ekspresję wynikającą z zaangażowania dziecka i na jego
możliwości twórcze;
• ostatnia forma to słuchanie muzyki.
Dzieci mają okazję przysłuchiwania się dźwiękom, dostrzegają
barwę instrumentów, rozwijają wrażliwość na ich współbrzmienie.
Metoda Orffa daje możliwość przygotowania do percepcji muzyki.
Słuchanie muzyki ma miejsce podczas wspólnej improwizacji (np.
ruchowej), także podczas wspólnego odtwarzania muzyki i gry na
instrumentach.
Etapy postępowania:
W metodzie
tej odrzuca się wszelkie z góry narzucone schematy, ale wskazana
jest następująca metoda postępowania, zgodnie z psychologią
rozwojową dziecka: ćwiczenie (zadanie) rozpoczyna się od
dzielonego na sylaby słowa czy zdania wypowiadanego w bardzo prostym
rytmie; do tego dołącza się ruch ciała, a następnie ruch ten
przenosi się na instrument perkusyjny. Słowo zamienia się w
piosenkę, łączy się z gestem, ruchem, ręce klaszczą, potem
sięgają po pałeczkę perkusyjną, ciało wprowadzane jest w ruch
rytmiczny, lokomocyjny prowadzony po różnych liniach. Następnie
wprowadza się improwizację ruchową z globalnym angażowaniem
ciała, na tle muzyki perkusyjnej, żywej lub mechanicznej, bez
przyboru lub z przyborem (metoda oferuje obfitość różnorodnych
nietypowych przyborów) itp. Niepohamowana ruchliwość dzieci oraz
tendencja do wyrażania się przy pomocy ruchu jest w różny sposób
podporządkowana określonym zadaniom ruchowym manifestującym się w
gestach, mimice i zadaniach docelowych. Chodzi tu głównie o
poznanie przez dziecko swoich możliwości ruchowych, wyczucia
stosunków przestrzennych, czasowych oraz wdrażanie do współpracy
w grupie. Szczególną formą
twórczości jest improwizacja ruchowa wymagająca fantazji i kultury
ruchu, zrytmizowania i płynności ruchu a jednocześnie jest
podporządkowana jakiemuś generalnemu zadaniu np. odtwarzanie ruchem
wysokości dźwięków granej melodii lub podanego rytmu (np. zabawie
młodych piesków, budzącej się do życia wiosny). Punktem wyjścia
są przykłady z własnego otoczenia, własnych obserwacji i przeżyć,
ilustracja ruchowa prostych opowieści, próba ilustracji ruchowej
prostych rytmów i melodii
Etapy improwizacji:
•
słowno-rytmiczne - wprowadzanie wartości rytmicznych (dzieci
improwizują rytm do imion, nazw, wierszy, itp.). Można wykorzystać
dodatkowo: klaskanie, tupanie, pstrykanie palcami, uderzanie dłońmi
o uda, itp.
• echo rytmiczne powtarzanie rytmu podanego przez
nauczyciela na zasadzie "echa" przez dzieci.
•
rytmiczno-melodyczne układanie melodii do własnego imienia, nazw
zwierząt, kwiatów, śpiewanki muzyczne (tj. opowiedzenie śpiewem
jakiejś historyjki, np. o psie)
Metoda Orffa jest
rozpowszechniana przez Instytut Orffa, działający przy Mozarteum w
Salzburgu, w którym począwszy od lat 60-tych do dziś prowadzi się
intensywne prace nad rozwojem idei wychowania muzycznego
inspirowanego założeniami Orffa. Opracowuje się szeroko metodykę
wychowania muzycznego dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym:
improwizacje muzyczne, zabawy Dzieciece z muzyka. Pracuje się tez
nad metodą umuzykalniania młodzieży, zespołowym muzykowaniem,
improwizacją i teatrem muzycznym. Na szczególne podkreślenie
zasługuje pedagogizacja i badawcza działalność na rzecz
pedagogiki specjalnej i szkolnictwa specjalnego. Metoda Orffa szeroko
jest też wykorzystywana w muzykoterapii dorosłych.
W Polsce na
Akademii Muzycznej im. Fryderyka Choina w Warszawie działa Studium
Wychowania Muzycznego Carla Orffa, oraz Polskie Towarzystwo Carla
Orffa którego kierownikiem jest mgr Urszula
Smoczyńska.
BIBLIOGRAFIA
1. Burowska Z.:
Współczesne systemy wychowania muzycznego. Warszawa: WSiP, 1976
2.
Malko Dorota:Metodyka wychowania muzycznego w przedszkolu. Warszawa:
WSiP, 1990
3. Przychodzińska -Kaciczak M.: Wychowanie muzyczne
- idee, treści, kierunki rozwoju. Warszawa: WSiP, 1989
4.
Rozwijanie zdolności muzycznych dzieci, E. Hoffman-Lipska,
Wychowanie
w Przedszkolu nr 4/2006
5. Formy umuzykalnienia
w przedszkolu, R. Majewski, Przedszkole nr 1/2003
6.
Gniewkowski W., „Gimnastyka rytmiczna”, w „Życiu Szkoły”,
1987r. nr11.
7. K. Nowakowska: Metoda gimnastyki twórczej K.
Orffa z elementami metody R. Labana
8. Stasińska K,
Instrumentarium Orffa w szkole, WSiP, Warszawa 1996
9.
Smoczyńska-Nachtman U., Muzyka dla dzieci – muzykowanie wg
koncepcji C. Orfa, WSiP, Warszawa 1990
PRZYKŁADOWY
ROZKŁAD MATERIAŁU
Formy Sprawności, umiejętności,
wiadomości Sposób realizacji
Śpiew Dziecko:
-śpiewa
piosenki dostosowane do jego możliwości głosowych
-zna treść
piosenki i potrafi ją zaśpiewać
-potrafi prawidłowo
oddychać
-kształci umiejętność kontrolowania długości
oddechu
-potrafi powtórzyć głosem dźwięki wraz ze
zmieniającymi się jego elementami (zabawa
w echo)
-rozpoznać
części piosenki w schemacie AB
-śpiewa piosenkę z podziałem
na role
-używa swojego głosu z różnym natężeniem
-potrafi
określić nastrój i charakter piosenki
-uwrażliwia się na
barwę dźwięku (głosu ludzkiego) -ćwiczenia
oddechowe
-słuchanie piosenki
-pamięciowa nauka
tekstu
-śpiew piosenki
-samodzielne wypowiedzi
dzieci
-powtarzanie piosenki
Gra na instrumentach
-rozróżnia dźwięki instrumentów perkusyjnych
-potrafi
wykorzystać niekonwencjonalne instrumenty
-zna sposoby
niekonwencjonalnego wydobywania dźwięku
-tworzy akompaniament
do piosenki
-potrafi powtórzyć usłyszany rytm
-zapamiętuje
i odtwarza prosty rytm na instrumentach perkusyjnych
-zapamiętuje
liczbę i kolejność uderzeń
rozwija pamięć muzyczną
-gra
na instrumentach perkusyjnych
-zabawy z instrumentami
perkusyjnymi
-samodzielnie wykonuje instrumenty muzyczne wg
własnego pomysłu
-zabawy rytmiczne
-wspólne granie i
śpiewanie piosenki
Ruch przy muzyce,taniec -reaguje
ruchem swojego ciała na zmianę dynamiki dźwięku i brzmienia
instrumentu
-potrafi wykonać proste ćwiczenia gimnastyczne w
tempie które wskazuje muzyka
-reaguje zmianą sposobu
poruszania się na zmianę w sposobie akompaniamentu
-współdziała
w grupie
-ilustruje ciałem charakter muzyki
-reagują na
pauzę w muzyce
-reaguje tempem marszu na zmianę tempa
akompaniamentu
-reaguje sposobem poruszania się na zmianę
nastroju w muzyce
-zapamiętuje i odtwarza układ
choreograficzny (taniec), zna kroki tańców
-potrafi zachować
się na scenie, prezentuje umiejętności artystyczne
-rozwijanie
umiejętności estetycznego poruszania się przy różnych rodzajach
muzyki
-zabawy muzyczno - ruchowe
-zabawy taneczne
-zabawy
ruchowe z elementami improwizacji
-zabawy orientacyjne i
porządkowe
-nauka układu choreograficznego do: tradycyjnych
polskich kolęd i piosenek religijnych,
tańców ludowych i
dyskotekowych
-udział w uroczystościach i imprezach
okolicznościowych
Słuchanie muzyki -rozumie pojęcia: muzyka
wokalna, muzyka instrumentalna
-reaguje na czas trwania
dźwięku
-potrafią odpowiednim ruchem zareagować na zmianę
wysokości dźwięku
-zna pojęcia : dźwięki niskie i
wysokie
-odróżnia dwie melodie
-reaguje gestem na zmianę
melodii
-odróżnia melodię graną w sopranie od melodii
granej w basie
-potrafi rozpoznać głosy i przyporządkować je
do płci
-werbalizuje wrażenia po wysłuchaniu
utworu
-uwrażliwia się na bodźce dźwiękowe
dochodzące
z otoczenia
-kształci umiejętność słuchania
-umie
zachować się na koncercie muzycznym
-ćwiczenia słuchowe,
słuchanie muzyki wokalnej i instrumentalnej na żywo lub z nagrań,
w dowolnych sytuacjach lub w ramach zajęć zorganizowanych
-zabawy
z elementami dramy
-rozmowa na temat wysłuchanego
utworu
-malowanie muzyki podczas słuchania
-zabawy
muzyczno - ruchowe
-uczestnictwo w koncertach muzycznych
Tworzenie muzyki -kształci poczucie rytmu
-tworzy
swobodną improwizację instrumentalną
-tworzy rytm
-stara
się zapamiętać jak najdokładniej usłyszany rytm i odtworzyć
go
-stosuje zmiany dynamiki w ćwiczeniach
muzycznych
-spontanicznie tworzy melodię przy pomocy swojego
głosu
-rozwija wyobraźnię twórczą
-tworzy
akompaniament do piosenki
-potrafi dobrać rodzaj dźwięku do
zjawiska akustycznego opisanego słowem -gra na
instrumentach
-ćwiczenia dykcyjne i dynamiczne
-ćwiczenia
ortofoniczne
-zabawy z własnym głosem
-ćwiczenia, w
których zadaniem dzieci będzie kończenie rytmu bądź
melodii
-swobodne improwizacje piosenki
-tworzenie melodii
do podanego tekstu wiersza, przysłowia, powiedzonka
-ilustracja
muzyczna różnych zjawisk akustycznych (odgłosy burzy, jadącego
pociągu, szum lasu itd.).
SCENARIUSZE ZAJĘĆ WG
METODY K. ORFFA
Scenariusz 1
Grupa dzieci:
5-latki
Przybory: długa linka, laska magnetyczna, gazeta,
instrumenty perkusyjne, magnetofon z nagraną muzyką.
Cele
ogólne: Oswojenie z nietypowymi przyborami (linka, gazeta);
integracja słów z rytmem.
Przebieg:
I Zabawa
ożywiająca
Dzieci ustawiają się parami i każde musi
zapamiętać swoją parę.
Na sygnał rozbiegają się w
różnych zakierunkach, a gdy się w czasie biegu spotkają, chwytają
się pod rękę i tańczą w rytm muzyk. Następnie rozdzielają się
i biegną w różnych kierunkach, aż się znów spotkają, itd.
II
Integracja słów z rytmem
W rozsypce: Każde dziecko zaznacza
indywidualnie rytm na instrumencie perkusyjnym (lub przez klaskanie),
a następnie porusza się w tym rytmie.
Następnie dobiera słowa
do tego rytmu, np.
Ku Ku Łe Czka Szu ka.
Nauczyciel
podaje słowa, a dzieci dobierają odpowiedni rytm i wystukują
go
na instrumencie:
I dzie rak nie bo rak
Jak u gry zie, bę
dzie znak.
III Wyczucie przestrzeni
Każde dziecko ma
gazetę. Biegnie z nią w dowolnym kierunku po esach – floresach,
trzymając ją nad głową w podniesionych rękach. Dzieci bawią się
gazetą w dowolny sposób. Każde dziecko gniecie gazetę w kulę i
rzuca, podbiega i chwyta, a następnie rzuca do partnera, który
powinien ją chwycić.
IV Wyczucie siły
Dzieci uderzają
papierową kulą o podłogę jedną kulą o drugą (z partnerem),
podrzucają i znów uderzają.
IV koordynacja i rozpoznawanie
form przestrzennych
Dzieci rozprostowują zgniecioną kulę i
układają z gazety fantazyjne kształty, figury, itp.
VI
Improwizacja z laską gimnastyczną
Każde dziecko ma laskę i
manipuluje nią w sposób dowolny, najpierw bez muzyki, a następnie
z muzyką.
Używając laski do różnych czynności, np.:
sportowych, porządkowych, imitują rzut oszczepem, zamiatanie, grę
w hokej, jazdę na koniu, szermierkę, itp.
VII Skoki
Dzieci
ćwiczą parami. Jedno trzyma laskę na wysokości 30-35 cm, a drugie
przeskakuje kilkakrotnie, po czym następuje zmiana.
VIII
Wyczucie rytmu
Wszystkie dzieci maszerują wokół sali w rytm
muzyki trzymając laski: raz jak chorągwie, to znów jak karabiny na
ramieniu, innym razem jak szable w czasie defilady. Wystukuję w
marszu rytm końcem laski o podłogę (akcent na mocną część
taktu). Złożenie przyborów.
Scenariusz 2
TEMAT:
„Gazetkowo”
Grupa: 5-latki
Cel główny: - kształcenie
inwencji twórczej dziecka, własnych kompozycji
słownych,
muzycznych i ruchowych,
- dostarczenie dzieciom okazji do
spontanicznych działań i
wyrażania radości,
Cele
operacyjne: - rozwija swoją naturalną ruchliwość,
- poznaje
właściwości rzeczy (gazeta),
- dobiera określenia
przymiotnikowe,
- wyrabia wrażliwość słuchową,
-
łatwiej nawiązuje kontakty i jest bardziej otwarte,
Metoda:
twórcza Karola Orffa,
Forma: - zajęcie zorganizowane z całą
grupą,
Pomoce: gazety, tamburyno, bębenek, kasety z muzyką,
Przebieg zajęcia:
Wstęp:
1. Opowiadanie
nauczycielki o mieście „Gazetkowo”, gdzie każdy
mieszkaniec
wybiera sobie dom (gazety rozłożone na podłodze).
2.
Ćwiczenie myślenia twórczego; tworzenie listy atrybutów gazety;
Instrukcja: weź do ręki gazetę, obejrzyj jaka ona jest,
dotknij ją, zobacz jaką ma grubość sprawdź czy wydaje dźwięk,
powąchaj ją, oceń ciężar.
Część główna:
3.
Kontakt emocjonalny; porównywanie gazety do przedmiotów
codziennego
użytku – prześcieradła, poduszki, kołdry,
części garderoby itp.
4. Wydobywanie odgłosów akustycznych;
dzieci maszerują po sali i naśladują
padający deszcz
(uderzanie w gazetę), wiejący wiatr (wachlowanie gazeą), marsz
(pocieranie gazety) w części drugiej zagadki akustyczne;
nauczycielka odwrócona tyłem wydobywa z gazety różne odgłosy,
dzieci odgadują co dzieje się z gazetą (darcie, składanie,
zwijanie, podrzucanie, stukanie, itp.).
5. Zabawa przy muzyce.
Gazety leżą na podłodze – to kałuże. Bieg, marsz,
skoki
przez kauże, omijanie, slalom.
6. Ustawienie jak wyżej –
gazety to „komórki do wynajęcia”. Bieg, marsz po
sali w
rytm melodii. Cisza (brak melodii) – wracamy do swojej „komórki”;
składamy gazetę na pół i tak powtarzamy zabawę dopóki dzieci
będą mogły utrzymać równowagę.
7. Zabawa w czytanie;
dzieci ujmują gazetę obiema rękami i czytają
artykułując
dowolne sylaby (le, la lu...) i zmieniając natężenie głosu,
przyjmując różne pozycje w czasie czytania.
8. Zabawa
kształcąca słuch i sprawność fizyczną, pt. „Niewidzialni”;
przy
dźwiękach tamburyna dzieci swobodnie biegają, na dźwięk
dzwoneczka – zwijają się w kłębek, nakrywają się gazetą –
peleryną.
9. Zabawa w parach. Każda para „zrośnięta”
jest ramieniem. Chodzi po sali w
rytm melodii i czyta gazetę.
Najpierw swoją potem gazetę sąsiada – na krzyż. Bardzo ważne
jest współdziałanie z partnerem i orientacja w przestrzeni, aby
nie zderzyć się z inną parą.
10. Taniec z gazetą na głowie,
na brzuchu, na plecach, na ręku itp. Tak samo
w parach (jedna
gazeta na parę). W tańcu trzymamy gazetę czołami, plecami,
kolanami itp. Wszystkie polecenia wykonywane są w rytm
melodii.
Zakończenie:
11. Zwijamy gazetę w kulę (raz
prawą raz lewą ręką). Swobodna zabawa
kulami; kopanie,
podrzucanie, toczenie, przeskakiwanie, rzucanie śnieżkami, jedzenie
jabłka, kotek bawi się wełną itp.
12. Marsz w kole w rytm
melodii. W środku koła kosz. Wrzucanie kul do kosza
na każdą
akcentowaną nutę (bębenek).
Scenariusz 3
Temat
zajęcia: Witaj wiosenko!
Cele:
• dzieci odwzorowują
budowę piosenki (forma ABA) z wykorzystaniem figur geometrycznych;
•
dzieci znają nazwę pory roku: wiosna;
• domyślają się
sposobu wykonania postaci wiosny z materiału i papieru kolorowego;
•
potrafią bezpiecznie posługiwać się nożyczkami i różnorodnymi
materiałami;
• dbają o porządek w miejscu pracy.
Pomoce:
klocki – figury geometryczne, płyta CD z nagraniem muzyki, sylweta
Pani Wiosny.
Przebieg zajęcia:
1. Zabawa z Wiosną przy
muzyce– na podst. zabawy „Le basque” (Orff). Dzieci łączą
się w pary: Dziecko + Wiosna. Pary stoją w rozsypce. Wiosna biegnie
drobnymi kroczkami; Dziecko naśladuje drogę jaką przebyła Wiosna.
Następnie zamiana ról. Dzieci tańczą ze sobą w parach.
2.
Słuchanie piosenki Wiosenne słońce. Krótka rozmowa nt. treści
piosenki.
Ref. Kto się śmieje, kto się śmieje,
gdy
wiosenne słońce grzeje? bis
I Kwiat na oknie, kot na płocie,
w polu ludzie przy robocie,
przedszkolakom buzie, oczka,
z
kurczętami czarna kwoczka.
Ref. Kto się śmieje, kto się
śmieje,
gdy wiosenne słońce grzeje? bis
II Fiołeczki,
niezabudki
I w wózeczku Krzyś malutki,
Ptak w błękicie,
wiatr swawolny,
Dzieci w swym ogródku szkolnym.
3.
Budowanie piosenki z klocków. Dzieci rozpoznają w piosence zwrotkę
oraz refren. Z figur geometrycznych układają formę ABA, np. ,
gdzie kwadrat jest zwrotką, a koło oznacza refren.
4.
Śpiewanie piosenki z akompaniamentem gestodźwięków, tzn.
klaskaniem, uderzaniem rękami o uda, itp.
5. Zabawa taneczna
„Rozkwitają kwiaty” (Orff). Dzieci naśladują rozwijanie się
kwiatu.
6. Słuchanie wiersza pt. Wiosna.
Roześmiało
się słońce radośnie,
przypomniało wszystkim o wiośnie.
Rozesłało do pracy promienie,
by ogrzały zamarzniętą
ziemię.
Więc ruszyły promyki w drogę,
roztopiły lody
w rzekach, obudziły wodę.
Otuliły ciepłem gałązki na
drzewach,
by w zielonych listkach ptaki mogły śpiewać.
Tańczyły z radości w lasach i na łąkach,
aż
wyjrzały z ziemi ciekawe nasionka.
I kwiaty otwarły rozespane
oczy,
nie czas spać, gdy wiosna poprzez łąki kroczy!
Zobacz!
I w twe okno złoty promień puka:
Chodź, pójdziemy razem
wiosny w polu szukać.
7. Pantomima do fragmentów
wiersza. Dzieci próbują ruchem zilustrować treść wiersza.
8.
Pani Wiosna – praca plastyczna z tkaniny, włóczki i papieru
kolorowego. Dzieci wypowiadają się nt. wyglądu wiosny, oraz
domyślają się sposobu wykonania postaci. Zwrócenie uwagi na
bezpieczne posługiwanie się nożyczkami.
9. Wystawa prac
dzieci i ich omówienie.
Scenariusz 4
Cele:
•
uwrażliwianie na różne dźwięki dochodzące z otoczenia,
•
rozbudzanie wyobraźni, umożliwienie dzieciom zdobycia wiedzy
poprzez przeżycia i własne doświadczenia,
• ośmielanie
dzieci,
• zaspokajanie potrzeby ekspresji twórczych i
odtwórczych za pomocą ruchu, gry na instrumentach.
1.
Poszukiwanie szmerów i efektów wydobywanych przy pomocy własnego
ciała:
o rąk - klaszczemy, pstrykamy palcami,
o nóg -
szuramy stopami, stukamy palcami, piętami, całymi stopami.
2.
Poszukiwanie szmerów i efektów poprzez kontakt z przedmiotem:
o
pukamy palcem w drzwi, podłogę, blat stołu, krzesło, szafkę,
o
bębnimi palcami w podłogę.
3. Poszukiwanie szmerów i
efektów uzyskiwanych poprzez spadanie różnych przedmiotów na
podłogę,
o przedmioty: piłeczka ping- pongowa, klucze,
pantofel, ołówek, pudełko,
o podłoże: podłoga (drewniana,
pokryta wykładziną), gazeta, stolik.
4. Bawimy się gazetą.
o
pocieramy o siebie kartki,
o szeleścimy papierem,
o wolno
i szybko zgniatamy duże arkusze gazety.
5. Poszukujemy szmerów
i efektów dźwiękowych na instrumentach zabawkach (bąk, gwizdek,
pudełka, grzechotki).
6. Bawimy się w poszukiwaczy. Swobodnie
chodząc po sali dzieci szukają nowego brzmienia uderzając w różne
przedmioty. Do tego ćwiczenia wykorzystujemy ręce, różne
przybory.
7. W kole jedno dziecko rytmizuje np. nazwę zabawki,
a następnie wszyscy w tym samym rytmie powtarzają.
8. Dzieci
siedzą w kole. Po kolei każde z nich wymyśla dowolny rytm, a
reszta dzieci powtarza (wykorzystać można naturalne efekty
akustyczne ciała, instrumenty perkusyjne).
9. Podany przez
nauczyciela rytm grają dzieci włączając się po kolei tworząc
"piramidę" ostinatową, a następnie odłączają się po
kolei.
10. Dzieci wybierają dowolny instrument z różnych
instrumentów perkusyjnych, prezentuje na nim swój nastrój.
11.
Zagadki słuchowe "Jaki instrument zagrał ?"- wybrane
dziecko odwrócone tyłem zgaduje jaki instrument zagrał.
12.
"Grające kółko"- dzieci stojąc w kole wykonują na
instrumentach perkusyjnych podkład do piosenki "Kółko
Graniaste".
13. "Co mówi pociąg" - opowiadanie
rytmiczne z towarzyszeniem instrumentów perkusyjnych. Najpierw
nauczyciel a później same dzieci podają słowa, które rytmizujemy
i zinstrumentalizujemy np.
Jedziemy, jedziemy
Coraz
prędzej, coraz prędzej
Pędzimy, pędzimy
Pod tunelem,
pod tunelem
Zwalniamy , zwalniamy
Stacja blisko,
dojeżdżamy
Sz,sz,sz,sz,..................
14. Rozmowa z
instrumentem. - ćwiczenie jest formą relaksu i zabawy
Wybieramy
instrumenty na zasadzie podobieństwa brzmienia np. kołatka-drewienka
lub kontrastu metalofon- grzechotka.
Za ich pomocą możemy
ilustrować różne tematy jak np. zgoda- kłótnia: cisza- hałas :
radość- smutek .
Ćwiczenie to jest próbą dowolnej
interpretacji stanów emocjonalnych, które dzieci próbują
przełożyć na język muzyczny.
Scenariusz
5
Prezentacja autorskich bajek ideą Orffa w formie animacji
muzyczno-ruchowej (instrumenty, pomoce akustyczne,
gestodźwięki).
"Przygoda w lesie".
Wiktor
wyszedł z domu (dzieci miarowo tupią nóżkami), zamknął drzwi
(dzieci mocno jeden raz klaskają w dłonie) i rozejrzał się
dookoła (dzieci rozglądają się). Było południe a słońce
świeciło tak mocno (wyciągają ręce najwyżej jak potrafią), że
musiał przymknąć oczy (dzieci przymykają oczy). Uff jak gorąco
(dzieci pocierają pałeczką tarkę). Pomyślał chwilę (dzieci
uderzają wolno, miarowo w bębenek) i postanowił pójść
(rytmiczne uderzanie pałeczką w blok prostokątny) do pobliskiego
lasku. Szedł drogą jak żołnierz (dzieci maszerują rytmicznie)
podskakując co chwilę z radości (dzieci rytmicznie maszerują co
chwilę przerywając podskokiem). Wreszcie doszedł do mostku
(pięściami uderzamy o piersi) nad potoczkiem (dzieci falistymi
ruchami rąk ukazują strumyk). Zatrzymał się i rozejrzał dookoła
(rozglądają się wokół kręcąc główką). Woda w potoku płynęła
wartkim strumieniem, (wykorzystanie butelek napełnionych wodą
imitujących odgłos wody), szumiąc, (potrząsanie plastikowymi
butelkami wypełnionymi wodą) i uderzając w kamienie (uderzamy
butelką napełnioną wodą o podłogę). Dalej na brzegu stał
bocian na jednej nodze (pokazują stanie na jednej nodze) i klekotał
cicho (cicha gra na kołatkach). Nad wodą lekko i zwinie fruwały
ważki (dzieci naśladują, lekki lot owadów). W czystej wodzie
widać było pływające rybki (dzieci poruszają rękoma imitując
pływanie). Wiktor postanowił iść dalej (rytmiczna gra na
bębenku). Szedł teraz ścieżką polną porośniętą zeschłą
trawą, która szeleściła przy każdym kroku (pocieranie
reklamówkami jednorazowymi). Stanął na skraju lasu, ale gęste
krzewy zagrodziły mu drogę (dzieci imitują ruchami przedostawanie
się przez przeszkodę). Spojrzał w górę na wysokie drzewa z
rozłożystymi gałązkami (unoszą wysoko do góry głowy, ręce
rozkładają i poruszają nimi). Na jednym z nich zobaczył rudą
wiewiórkę z puszystą kitą. Skakała zwinnie z gałęzi na gałąź
(dzieci grają staccato, krótkie dźwięki na tamburynie). Słyszał
też wyraźnie głos kukułki: kuku, kuku, kuku wołała na cały las
(ćwiczenie ortofoniczne polegające na powtarzaniu zgłosek
ku,ku,ku). Nagle usłyszał trzask łamanych, suchych gałęzi
(stukanie drewnianymi klockami o siebie) i za krzewów wyszedł dzik
(dzieci naśladują chrząkanie dzika). Był duży i groźnie
wyglądał. Chłopiec przestraszył się bardzo (demonstrujemy na
swój sposób strach) i zaczął uciekać ile sił w nogach (szybkie
stukanie palcami o podlogę). Zatrzymał się dopiero przed domem.
Cały drżał ze strachu (gra na grzechotce z malejącym natężeniem).
Wtedy pomyślał nigdy więcej sam nie pójdę do lasu.
"U
cioci na wsi".
Były wakacje i Wiktor poprosił mamę i
tatę żeby pojechali pociągiem na wieś (dzieci naśladują głosem
stukot pociągu - fu-fu-fu, pach-pach). Tam mieszkała ich zawsze
uśmiechnięta ciocia Krysia (dzieci uśmiechają się szeroko).
Wszyscy wsadzili bardzo ciężkie torby do wagonu (dzieci sapią z
coraz większym natężeniem) i ruszyli w drogę. Pociąg rozpędzał
się (grają na grzechotkach) i gnał coraz szybciej (dzieci w coraz
szybszym tempie potrząsają grzechotkami). Wiktor obserwował
wszystko co działo się za oknem (dzieci ruszają głową i
rozglądają się po różnych miejscach sali). Długie patrzenie
znużyło go, zaczął ziewać (dzieci ziewają) i zasnął (dzieci
imitują zasypianie). Kiedy się obudził pociąg wjeżdżał powoli
(dzieci miarowo uderzają dłońmi o podłogę) na stację w
Bajkowicach gdzie mieszkała ciocia. Ciocia powitała ich z radością
(dzieci podskakują z radości). Zaprosiła aby weszli do domu
(dzieci miarowo tupią nóżkami ). Wiktor pobiegał po domu (dzieci
w szybkim tempie tupią nóżkami, zwiększając natężenie), napił
się soku pomarańczowego i wyszedł z domu. Na podwórku panował
wielki hałas (dzieci grają głośno na różnych instrumentach).
Kury gdakały ko, ko, ko (ćwiczenie ortofoniczne), kaczki kwakały
kwa, kwa, kwa (ćwiczenie ortofoniczne), gęsi głośno gęgały
gę,gę,gę (ćwiczenie ortofoniczne), a kogut głośno piał
kukuryku (ćwiczenie ortofoniczne). Dalej w ogrodzie zobaczył małego
kucyka, który grzebał nóżką w ziemi (pocierają palcami stopy o
ziemię) i ruszał łbem (poruszają głową w różne strony). Co
chwilę wydobywał głośne i ciche icha, icha (ćwiczenie
ortofoniczne). Obok niego stała łaciata krowa, która żuła trawę
i głośno ryczała mu, mu, mu (ćwiczenie ortofoniczne). Jakie ładne
te zwierzątka pomyślał Wiktor. Wracając do domu usłyszał
jeszcze szczekanie pieska hau, hau, hau (ćwiczenie ortofoniczne),
który pobiegł za nim wesoło merdając ogonkiem (dzieci naśladują
pieski - czworakują).
Scenariusz 6
Temat:
Zadania muzyczno – słowno –ruchowe z zastosowaniem dwóch
rodzajów wartości rytmicznych.
Rodzaj zajęć: ćwiczenia
słuchowo – ruchowe, wykorzystujące rytm słowa.
Cele:
-
kształcenie percepcji słuchowo – ruchowej,
- utrwalanie
zajęć polowa-na pół,
- rozpoznawanie układów
przestrzennych odpowiadających określonemu rytmowi w oparciu o dwa
rodzaje wartości rytmicznych: ćwierćnut, grupy dwóch ósemek,
-
koordynacja rytmu słowa z rytmem ruchu,
- tworzenie prostych
rytmów zbudowanych z ćwierćnut i grupy dwóch ósemek.
Pomoce:
arkusze gazety w ilości odpowiadającej liczbie dzieci w grupie, dla
każdego dziecka po dwa paski papierowej taśmy jednostronnie
przylepnej (długość 20 cm, szerokość 4 cm), tablica magnetyczna,
tablica zwykła lub flanelograf, płyty CD: J. Strauss Walce i polki
vol. 1, Muzyczny relaks z klasyką vol. 2 – Wyd. Sound-Pol.
•
Ćwiczenia pamięciowe (inhibicyjno - incitacyjne)
Przebieg:
1.
Dzieci poruszają się zgodnie z tempem i charakterem słuchanej
muzyki(odtwarzanej z CD, improwizowanej na pianinie lub instrumentach
perkusyjnych) chodząc na przemian:
- po linii koła,
- w
dowolnych kierunkach.
2. zmiana sposobu poruszania się w
przestrzeni następuje po każdej pauzie w muzyce, ponadto, kolejne
pauzy w muzyce nakazują zatrzymanie się przez chwilę w
następujących pozycjach:
- 1 – sza pauza – stanąć na
baczność,
- 2 – ga pauza – ukucnąć,
- 3 – cia
pauza – usiąść skrzyżnie,
- 4 – ta pauza – położyć
się na brzuchu w pozycji „krokodyla”.
3. Zadania należy
powtórzyć dwa do trzech razy. Przy powtarzaniu obowiązuje
zachowanie takiej samej kolejności pozycji statycznych
przyporządkowanych danej pauzie.
Uwaga:
Nie eliminujemy
dzieci, które pomyliły kolejność zadań.
Propozycje utworów
muzycznych pomocnych w przeprowadzeniu powyższego ćwiczenia (należy
odtwarzać fragmenty początkowe utworów w kolejności niżej
podanej, a przy powtórzeniu ćwiczenia wg propozycji
prowadzącego):
- J. Strauss – Marsz perski
- P.
Czajkowski – Scherzo z symfonii nr 4, f – mol op. 36
- J.
Strauss – Szybka polka węgierska
- E. Grieg – Taniec
Anitry
- J. Strauss – Uwertura do operetki Życie paryskie
-
M. Musorgski – Taniec kurcząt z Obrazków z wystawy
- J.
Strauss – Marsz z operetki Baron Cygański
• Ćwiczenia
utrwalające pojęcia połowa – na pół
Przebieg:
Patrz
punkt 2.3 ćwiczenie Połowa – na pół – wariant a (s.12)
W
ćwiczeniu można wykorzystać muzykę Marsza perskiego J. Straussa
lub 2-3 utworów wymienionych w ćwiczeniu nr 1 niniejszej lekcji.
Po
zakończeniu ćwiczenia należy uprzątnąć gazety gromadząc je we
wskazanym miejscu lub wrzucić do kosza.
• Zadanie z
zastosowaniem dwóch rodzajów wartości rytmicznych
Przebieg:
1.
Rozdajemy dzieciom po dwa odcinki taśmy papierowej i polecamy, by
zajęły miejsca na środku sali tak, aby odległości między nimi
były równe. Każde z dzieci przykleja do podłogi jeden odcinek
taśmy, drugi składa na pół, przedziera i przykleja obydwa pod
odcinkiem pierwszym.
2. nauczyciel sprawdza wykonanie zadania,
następnie demonstruje na tablicy (flanelografie) przykład właściwie
wykonanego zadania.
3. Następnie należy przyporządkować
odcinkom taśmy sylab imion:
- wymawianie słowa Jan
jednocześnie klaszcząc jego rytm, policzenie ilości sylab i
wpisanie ich na pierwszej taśmie,
- wymawianie słowa E-Wa
jednocześnie klepiąc dłońmi o uda jego rytm, policzenie ilości
sylab i wpisanie ich na kawałkach taśmy podzielonej na pół,
-
rozpoznawanie wykonywania rytmów w/w imion:
- nauczyciel gra na
bębenku ćwierćnuty – dzieci wskazują odpowiedni odcinek taśmy,
następnie mówiąc słowo Jan klaszczą w ręce.
- Nauczyciel
gra ósemki – dzieci wskazują odpowiednie odcinki taśmy,
następnie wymawiają w/w rytmie słowo E-Wa klepiąc jednocześnie
dłońmi w uda.
Uwaga:
Zadanie powtarzane jest kilka razy,
nauczyciel zmienia kolejność realizowania wartości.
Każdą
prezentację wartości rytmicznych poprzedza krótka pauza. Ćwiczenie
powinno być wykonane ze zmienną dynamiką np. cicho – głośno –
umiarkowanie głośno – coraz głośniej – coraz ciszej.
-
Dyrygent
Podziel dzieci na dwie grupy:
- grupa I w rytmie
ćwierćnut wymawia słowo Jan,
- grupa II w rytmie ósemek
wymawia słowo E-WA.
Nauczyciel zwrócony twarzą do obu grup
dyrygując w dwumiarze poleca dzieciom wykonanie w/w zadań:
-
prawą ręką – grupie I
- lewą ręką – grupie
II
Uwaga:
Można jednocześnie wprowadzić do „gry”
obie grupy dzieci dyrygując oburącz. Zwiększając ponadto
intensywność ruchu lub ją zmniejszając można kierować dynamiką
realizowanego zadania.
• Na opak
(inhibicyjno-incitacyjne)
Przebieg:
W ćwiczeniu
realizowane są ruczem: ćwierćnuty, ósemki oraz rytm podskoku
zmiennego wg następujących ustaleń:
1. Nauczyciel gra w
rytmie ósemek – dzieci wymijając miejsca, do których przylepione
są taśmy, chodzą po sali w dowolnych kierunkach w rytmie
ćwierćnut.
2. nauczyciel gra ćwierćnuty – dzieci w rytmie
ósemek obiegają dookoła każde „swój” teren – czyli taśmy
przyklejone do podlogi.
3. nauczyciel gra rytm podskoku (ósemka
z kropką – szesnastka), dzieci wykonują podskoki zmienne
poruszając się po obwodzie możliwie największego koła tak, by
nie nadepnąć na każdą z taśm.
• Analiza, realizacja i
tworzenie rytmów złożonych z ćwierćnut i grupy dwóch
ósemek
Przebieg:
1. dzieci zajmują miejsca w
półkolu. Nauczyciel kilka razy gra (klawisze) rytm, zadaniem dzieci
jest zapamiętanie rytmu oraz wykonanie go stosując kod imion (E-WA,
JAN), a także klaszcząc jednocześnie ćwierćnuty, a ósemki
klepiąc dłońmi o uda.
Propozycje rytmów:
2. Tworzenie
przez dzieci rytmów z zastosowaniem w/w elementów,
-
wykonywanie ich w sposób określony wyżej,
- graficzne
przedstawianie rytmów wykorzystując taśmę przylepną z ćwiczenia
nr 3.
• Zakończenie
Przebieg:
Każde z dzieci
„odkleja” swoje taśmy od podłogi i kolejno, jedno za drugim,
wychodzi z sali, taśmę po drodze wrzucając do kosza. Zadanie
każdego z dzieci jest wyjście z sali wymyślonym przez siebie
sposobem poruszania się. Można imitować zwierzęta, roboty,
maszyny, środki lokomocji a także iść bokiem, tyłem, na
czworakach, skacząc na jednej nodze itp. Dzieci starają się, by
żadna z propozycji nie została powtórzona przez inne dziecko.