Wchodząc w życie 4 marca 1789[1], Konstytucja zastąpiła Artykuły Konfederacji i Wieczystej Unii, które obowiązywały w latach 1781-1788.
Pierwotny projekt Konstytucji przygotował James Madison z Wirginii. Początkowo miała służyć jako podpora w rządzeniu 4 milionami ludzi w 13 stanach, doprowadzić do centralizacji władzy, zostawiając jednak przy tym prawa poszczególnych stanów i dając im swobodę w ich sprawach wewnętrznych. Zawarty kompromis stanowił, że wszystkie stany będą reprezentowane przez jednakową liczbę ich przedstawicieli w Senacie, natomiast w Izbie Reprezentantów ich liczba będzie zależeć od liczby mieszkańców danego stanu.
Konstytucja jest najwyższym prawem obowiązującym w Stanach Zjednoczonych. Jest ona najstarszą narodową konstytucją, która nadal obowiązuje. Była wzorem dla wielu innych konstytucji powstających na całym świecie. Siłą konstytucji jest jej prostota i elastyczność. Obecnie z tylko 27 poprawkami służy potrzebom 300 milionów Amerykanów w 50 stanach, które są w wielu kwestiach różne.
Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki to pierwsza ustawa zasadnicza świata. Jest ona zarazem sztywna jak i elastyczna. Elastyczność Konstytucji polega na mnogości interpretacji praw w niej zawartych (interpretacji dokonują władze federalne), jej sztywność zaś na ogromnie trudnej, prawie niemożliwej procedurze jej zmienienia (najpierw potrzebne jest 2/3 głosów obu izb parlamentu, potem ¾ stanów musi te zmiany zaakceptować w określonym czasie, zazwyczaj w ciągu 2 lat).
Spór federalistów z antyfederalistami - podczas uchwalania konstytucji federaliści chcieli, aby pozostała ona w takiej formie, jaką jej nadali. Antyfederaliści sprzeciwiali się temu, twierdząc, że Konstytucja nie chroni podstawowych praw jednostki i daje zbyt dużo możliwości jej nadinterpretacji władzom federalnym. Postanowili więc wprowadzić do Konstytucji tzw. Kartę Praw, którą stanowi 10 pierwszych poprawek, uchwalonych w tym samym roku, w których przyjęta została Konstytucja.
Karta Praw chroni każdego obywatela USA przed władzą rządu federalnego.
W latach 20. XX wieku dzięki rozwojowi doktryny materialnej interpretacji zasady due process of law (znajdującej się w 14. poprawce, która w przeciwieństwie do Karty Praw odnosi się do stanów) rozpoczął się w Stanach proces inkorporacji federalnej Karty Praw na grunt stanowy. Dzisiaj Federalna Karta Praw chroni w większości nie tylko przed nadużyciami ze strony władz federalnych ale również przed rządami stanowymi, choć trzeba zauważyć, że do dziś nie dotyczy to 2. (prawo do noszenia broni), 3. (zakaz kwaterowania żołnierzy bez zgody właściciela domu) i 7. (prawo do sądu przysięgłych w procesach cywilnych) poprawki do Konstytucji, a także 5. poprawki w tej części, w której gwarantuje ona, że oskarżenie w procesach karnych musi być zatwierdzone przez Wielką Ławę Przysięgłych (Grand Jury - nie należy jej mylić z ławą orzekającą w procesach karnych)
Preambuła
Cały tekst preambuły brzmi:
My, naród[2] Stanów Zjednoczonych, w celu tworzenia bardziej doskonałej unii, ugruntowania sprawiedliwości, zapewnienia spokoju wewnętrznego, umożliwienia wspólnej obrony, popierania ogólnego dobra i zagwarantowania wolności dla nas samych i dla naszych potomków uchwalamy i ustanawiamy niniejszą Konstytucję Stanów Zjednoczonych.
w oryginale:
We, the people of the United States, in order to form a more perfect Union, establish justice, ensure domestic tranquility, provide for the common defense, promote the general Welfare, and secure the blessings of Liberty for us and our Posterity, do ordain and establish this Constitution for the Unites States of America.
Sama Preambuła nie gwarantuje żadnej władzy, ani nie zakazuje jakiejkolwiek działalności. Wyjaśnia jedynie rację bytu Konstytucji. Preambuła, a szczególnie pierwszy jej fragment (My, naród) jest jednym z najczęściej cytowanych fragmentów konstytucji. Fragment ten jest tak popularny i znany, że cytowany przez Lecha Wałęsę w Kongresie USA wywołał owację.
Preambuła wymienia pięć celów, którym ma służyć Konstytucja:
Utworzenie dobrej współpracy pomiędzy stanami
Zapewnienie pokoju i sprawiedliwości
Obrona przeciw agresji
Popieranie ogólnego dobra narodu
Zapewnienie wolności jednostki
Artykuły
Pozostała część konstytucji składa się z siedmiu artykułów tworzących trzy rodzaje władzy, ustanawiające prawa stanów i władzy federalnej i regulujących poprawki i zatwierdzanie Konstytucji
Władza ustawodawcza
Artykuł Pierwszy konstytucji wprowadza ustawodawcze ramię rządu - Kongres Stanów Zjednoczonych, w skład którego wchodzą Izba Reprezentantów i Senat. Artykuł ustanawia sposób wyborów członków każdej z izb. Dodatkowo nakreśla procedury legislacyjne i wskazuje władze ustawodawcze. W końcu ustanawia ograniczenia na federalne i stanowe władze ustawodawcze.
Władza wykonawcza
Artykuł Drugi opisuje prezydenturę - sposób wyboru, przysięga, przywileje i obowiązki prezydenta. Wprowadza także urząd wiceprezydenta, który obejmuje urząd po rezygnacji lub ubezwłasnowolnieniu prezydenta. Ustanawia wiceprezydenta przewodniczącym senatu (choć w praktyce wiceprezydent pełni tę funkcję jedynie w niektórych przypadkach. Artykuł podaje także procedurę impeachmentu i usuwania ze stanowisk urzędników państwowych (prezydenta, wiceprezydenta, sędziów i innych).
Władza sądownicza
Artykuł Trzeci opisuje wymiar sprawiedliwości, w tym Sąd Najwyższy. Poza Sądem Najwyższym Kongres może ustanawiać sądy niższego szczebla, których sędziowie i wyroki podlegają Sadowi Najwyższemu. Artykuł wprowadza ławę przysięgłych, wprowadza pojęcie zdrady i daje Kongresowi prawo (z ograniczeniami) do ustanowienia za nią kary.
Władza i ograniczenia stanów
Artykuł Czwarty opisuje powiązania pomiędzy rządem federalnym a stanami i pomiędzy samymi stanami. Na przykład nakazuje pełną współpracę w zakresie sądów, choć pozwala Kongresowi na regulację tej współpracy. Zabrania dyskryminacji obywateli z innych stanów, ustanawia sposób ekstradycji pomiędzy stanami i daje swobodę przemieszczania się i podróży pomiędzy stanami.
Poprawki
Artykuł Piąty definiuje sposób wprowadzania poprawek do konstytucji. Ustanawia dwie metody proponowania poprawek - przez Kongres lub przez Konwencję Narodową. W pierwszej Kongres może zaproponować poprawkę po przegłosowaniu tej opcji przez dwie trzecie głosów w każdej z Izb (w Senacie i Izbie Reprezentantów). W drugim przypadku Kongres musi zwołać Konwencję, jeśli przynajmniej dwie trzecie wszystkich stanów jej zażądają. Dotychczas tylko pierwsza metoda została użyta.
Propozycja poprawki musi być ratyfikowana przez trzy czwarte stanów, aby weszła w życie. Kongres może wymagać ratyfikacji poprawki przez zatwierdzenie jej w ciałach ustawodawczych trzech czwartych stanów lub poprzez zatwierdzenie jej przez konwencje również w trzech czwartych stanów. Dotychczas tylko 21. poprawka była ratyfikowana poprzez konwencje.
Władza federalna
Artykuł szósty ustanawia konstytucję nadrzędnym prawem we wszystkich stanach. Wymaga, aby wszelkie ciała ustawodawcze, funkcjonariusze władz sądowych i wykonawczych ślubowali służbę konstytucji.
Ratyfikacja
Artykuł siódmy wymaga, że do ratyfikacji konstytucji potrzebna jest ratyfikacja w 9 z 13 stanów. Wprowadzało to niebezpieczeństwo, że jeśli nie wszystkie 13 stanów ratyfikuje konstytucje, to stany zostaną podzielone na odrębne (i nieciągłe) państwa. W efekcie jednak wszystkie trzynaście stanów dokonało ratyfikacji.
Uchwalenie konstytucji amerykańskiej
Od momentu uchwalenia Deklaracji Niepodległości (4 lipca 1776 r.) i podjęcia regularnych walk z armią brytyjską niezbędne stało się określenie zasad współistnienia zbuntowanych kolonii. W listopadzie 1777 r. II Kongres Kontynentalny uchwalił, po opracowaniu projektu zgłoszonego w 1775 r. przez Beniamina Franklina, "Artykuły Konfederacji i Wieczystej Unii". Po ratyfikacji dokumentu przez 13 stanów w marcu 1781 roku Kongres, już jako Kongres Konfederacji i Wieczystej Unii przyjął nazwę dla nowego państwa: Stany (czyli państwa) Zjednoczone Ameryki.
Stany Zjednoczone Ameryki były, w myśl Artykułów, konfederacją, czyli luźnym związkiem państw, ligą przyjaźni, dla prowadzenia wspólnej polityki obronnej. Każdy stan, tj. państwo - członek konfederacji, zachowywał suwerenność, własne prawo i sądownictwo. Konfederacja nie miała wspólnego rządu, jedynie wspólne ciało prawodawcze - Kongres, w którym każdy stan dysponował jednym głosem. Wpływy Kongresu były jednak dość ograniczone. Każdy stan posiadał własne legislatury (które np. nakładały podatki), gubernatorów wybieranych przez obywateli, a także własne konstytucje. Dla wielu z nich wzorem była konstytucja Wirginii z 1776 r., do której dołączono Deklarację Praw; opierała się ona na doktrynie praw naturalnych człowieka, zasadzie podziału władzy i teorii umowy społecznej.
Istniejący ustrój był krytykowany przez federalistów - zwolenników wzmocnienia zacieśnienia. Kongres zwołał do Filadelfii delegatów trzynastu stanów, którzy mieli opracować tekst pisanej konstytucji konfederacji. Obrady delegatów, tzw. Konwentu, rozpoczęły się w maju 1787 r. (nie uczestniczyli delegaci Rhode Island). Debatom przewodniczył Jerzy Waszyngton. Punktem wyjścia w dyskusji stał się projekt nowego systemu rządzenia, tzw. plan Wirginii przygotowany przez Jamesa Madisona, nazywanego później ojcem konstytucji amerykańskiej. Projekt przewidywał powołanie dwuizbowej legislatury - Kongresu, który mógłby wetować decyzje legislatur stanowych. Kongres wybierałby władzę wykonawczą i sędziów Sądu Najwyższego. Rząd federalny dominowałby nad legislaturą.
Zaniepokojeni tą centralistyczną wizją delegaci małych stanów zgłosili "plan z New Jersey". Kompromis osiągnięto pod koniec lata: 17 września 1787 r. dokument końcowy został podpisany przez większość uczestników Konwentu. Ustalono, że konstytucja zyska moc prawną po ratyfikowaniu tekstu przez specjalnie zwołane zgromadzenia przedstawicielskie co najmniej dziewięciu stanów.
Podczas debaty ratyfikacyjnej przeciwnicy konstytucji - antyfederaliści - zarzucali jej liczne wady, między innymi - brak zabezpieczeń praw jednostki wobec wzmocnionego federalnego państwa (bill of rights). Federaliści, uznając że jest to jedyna droga do ratyfikacji nowej konstytucji, obiecali, iż z chwilą powołania nowego rządu zostanie dodana Deklaracja Praw. W 1791 r. Kongres uchwalił dziesięć pierwszych poprawek, które regulowały kwestie praw jednostki.
W końcu 1787 r. trzy pierwsze stany ratyfikowały konstytucję, a do końca lipca 1788 r. osiem kolejnych stanów, często po zażartej dyskusji, uznało dokument z 17 września 1787 r. Dwa stany ratyfikowały konstytucję później: Karolina Północna w końcu 1789 r., Rhode Island w połowie 1790 roku.
System amerykański, ustanowiony w konstytucji, zasadza się na suwerennej władzy narodu ("My, naród Stanów Zjednoczonych"), federalizmie (w miejsce luźnej konfederacji powstaje federacja, państwo związkowe!) i podziale władz (ustawodawcza w rękach Kongresu, wykonawcza prezydenta i sądownicza Sądu Najwyższego). Dokonuje się strukturalne i kompetencyjne odseparowanie rządu i parlamentu. Zasadę trójpodziału władzy dopełnia wzajemne hamowanie i równoważenie się władz (checks and balances), co ma uniemożliwiać uzyskanie dominacji przez legislaturę bądź egzekutywę.
Wiosną 1789 r. Kolegium Elektorów wybrało jednomyślnie na pierwszego prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki Jerzego Waszyngtona (1789-1797, dwie kadencje). W jego rządzie znaleźli się późniejsi liderzy konkurujących stronnictw: Aleksander Hamilton, przywódca federalistów i Thomas Je...erson, rzecznik przewagi Kongresu nad władzą wykonawczą, antyfederalista i trzeci prezydent Stanów (1801-1809).
MATERIAŁ POMOCNICZY NR 2
Konstytucja Stanów Zjednoczonych z 17 września 1787 (wybrane fragmenty)*
A) Skład i wybór Kongresu
Artykuł I
DZIAŁ 1. Władzę ustawodawczą sprawować będzie Kongres Stanów Zjednoczonych, który będzie się składał z Senatu i Izby Reprezentantów.
DZIAŁ 2. Izba Reprezentantów składać się będzie z posłów wybieranych co dwa lata przez ludność stanów, przy czym w każdym stanie czynne prawo wyborcze posiadać będzie każdy, kto posiada czynne prawo wyborcze do tej izby stanowego ciała ustawodawczego, która jest liczniejsza.
Nie może być wybrana do Izby Reprezentantów osoba, która nie ukończyła dwudziestu pięciu lat życia, nie była przez siedem lat obywatelem Stanów Zjednoczonych i w chwili wyboru nie była mieszkańcem stanu, z którego ją wybrano.
Liczba posłów do Izby Reprezentantów i suma podatków bezpośrednich będzie podzielona między należące do Unii stany w stosunku do liczby ich mieszkańców; liczba ta zostanie ustalona po uwzględnieniu liczby wszystkich ludzi wolnych (łącznie z pozostającymi w służbie na określoną liczbę lat, lecz z wyłączeniem nie podlegających opodatkowaniu Indian), oraz po dodaniu trzech piątych liczby wszystkich innych osób. Obliczenie będzie dokonane po raz pierwszy w ciągu trzech lat od daty rozpoczęcia pierwszej sesji Kongresu Stanów Zjednoczonych, a następnie co dziesięć lat w sposób określony ustawą. Posłów nie może być więcej niż jeden na trzydzieści tysięcy, lecz każdy stan musi mieć przynajmniej jednego posła; zanim zostanie dokonane pierwsze obliczenie, stan New Hampshire będzie miał prawo wybrać trzech, Massachusetts ośmiu, Rhode Island i Providence Plantations jednego, Connecticut pięciu, Nowy Jork sześciu, New Jersey czterech, Pensylwania ośmiu, Delaware jednego, Maryland sześciu, Wirginia dziesięciu, Karolina Północna pięciu, Karolina Południowa pięciu i Georgia trzech posłów.
Gdy w którymkolwiek stanie otworzy się wakans poselski, władza wykonawcza tego stanu rozpisze wybory dla jego wypełnienia.
Izba Reprezentantów dokona wyboru Przewodniczącego i innych funkcjonariuszy Izby; ona też będzie miała wyłączne prawo stawiania w stan oskarżenia za nadużycia popełnione w czasie sprawowania urzędu.
DZIAŁ 3. Senat Stanów Zjednoczonych składać się będzie z senatorów, po dwóch z każdego stanu, wybranych przez stanowe ciała ustawodawcze na sześć lat; każdy senator będzie miał jeden głos.
Natychmiast po zebraniu się w wyniku pierwszych wyborów, senatorowie zostaną podzieleni na trzy grupy, tak równe jak będzie to możliwe. Mandaty senatorów z pierwszej grupy wygasną po upływie dwóch lat, z drugiej po czterech, a z trzeciej - po sześciu; tak, by można co dwa lata dokonywać wyboru jednej trzeciej ogólnej liczby senatorów; jeśli wskutek rezygnacji lub z innej przyczyny powstanie wakans w okresie przerwy między sesjami zgromadzenia ustawodawczego któregoś ze stanów, władzy wykonawczej tego stanu przysługiwać będzie prawo powoływania senatorów na okres poprzedzający zapełnienie wakansu przez zgromadzenie ustawodawcze.
Nie może być senatorem osoba, która nie ukończyła trzydziestu lat życia, nie była obywatelem Stanów Zjednoczonych przez dziewięć lat oraz nie była w chwili wyboru mieszkańcem stanu, z którego ją wybrano.
Senatowi będzie przewodniczyć wiceprezydent Stanów Zjednoczonych, ale prawo głosu będzie miał tylko w wypadku równego podziału głosów senatorów.
Senat sam wybierze swoich funkcjonariuszy, jak również przewodniczącego pro tempore na okres nieobecności wiceprezydenta lub na okres wykonywania przez niego obowiązków Prezydenta Stanów Zjednoczonych.
Senatowi będzie przysługiwać wyłączne prawo rozpatrywania oskrażeń o nadużycia popełnione w związku ze sprawowaniem urzędu. Senatorowie uczestniczący w zwoływanym w tym celu posiedzeniu złożą przysięgę lub oświadczenie w miejsce przysięgi. Rozprawie przeciw Prezydentowi Stanów Zjednoczonych będzie przewodniczył Prezes Sądu Najwyższego. Nikt nie może być uznany za winnego bez zgody dwóch trzecich obecnych na posiedzeniu senatorów.
W sprawie o nadużycie popełnione w związku ze sprawowaniem urzędu można skazać tylko na usunięcie z zajmowanego urzędu i pozbawienie prawa pełnienia w imieniu Stanów Zjednoczonych jakiegokolwiek urzędu honorowego, powierniczego lub odpłatnego; skazany będzie jednak mógł - na mocy prawa powszechnego - być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej, sądzony i skazany.
DZIAŁ 4. Czas, sposób i miejsce wyboru senatorów i posłów będą w każdym stanie określone przez stanowe zgromadzenia ustawodawcze; ale Kon- gres może zmieniać obowiązujące lub ustanawiać nowe przepisy dotyczące czasu i sposobu wyboru senatorów i posłów.
Kongres będzie się zbierał przynajmniej raz w roku, w pierwszy poniedziałek grudnia, chyba że wyznaczy inny dzień.
DZIAŁ 6. Senatorowie i posłowie pobierać będą za swoją służbę określone ustawą wynagrodzenie ze Skarbu Stanów Zjednoczonych. Będą korzystać z przywileju nietykalności osobistej w okresie uczestnictwa w sesji odnośnej Izby oraz w drodze na sesję i z powrotem, z wyjątkiem wypadków zdrady, przestępstwa pospolitego lub zakłócenia spokoju publicznego; nie wolno ich również pociągać do odpowiedzialności poza Senatem lub Izbą Reprezentantów za przemówienia wygłoszone podczas obrad Kongresu.
Przez cały czas trwania mandatu senatorowie i posłowie nie mogą być powoływani na jakiekolwiek urzędy państwowe ani na takie, za sprawowanie których podwyższono w tym okresie wynagrodzenie; w okresie sprawowania państwowych funkcji urzędowych żadna osoba nie może być członkiem Senatu ani Izby Reprezentantów.
B) Uprawnienia Kongresu
Artykuł I
DZIAŁ 2. Izba Reprezentantów dokona wyboru Przewodniczącego i innych funkcjonariuszy Izby; ona też będzie miała wyłączne prawo stawiania w stan oskarżenia za nadużycia popełnione w czasie sprawowania urzędu.
DZIAŁ 3. Senat sam wybierze swoich funkcjonariuszy, jak również przewodniczącego pro tempore na okres nieobecności wiceprezydenta lub na okres wykonywania przez niego obowiązków Prezydenta Stanów Zjednoczonych.
Senatowi będzie przysługiwać wyłączne prawo rozpatrywania oskrażeń o nadużycia popełnione w związku ze sprawowaniem urzędu. Senatorowie uczestniczący w zwoływanym w tym celu posiedzeniu złożą przysięgę lub oświadczenie w miejsce przysięgi. Rozprawie przeciw Prezydentowi Stanów Zjednoczonych będzie przewodniczył Prezes Sądu Najwyższego. Nikt nie może być uznany za winnego bez zgody dwóch trzecich obecnych na posiedzeniu senatorów.
W sprawie o nadużycie popełnione w związku ze sprawowaniem urzędu można skazać tylko na usunięcie z zajmowanego urzędu i pozbawienie prawa pełnienia w imieniu Stanów Zjednoczonych jakiegokolwiek urzędu honorowego, powierniczego lub odpłatnego; skazany będzie jednak mógł - na mocy prawa powszechnego - być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej, sądzony i skazany.
DZIAŁ 4. Czas, sposób i miejsce wyboru senatorów i posłów będą w każdym stanie określone przez stanowe zgromadzenia ustawodawcze; ale Kongres może zmieniać obowiązujące lub ustanawiać nowe przepisy dotyczące czasu i sposobu wyboru senatorów i posłów.
Kongres będzie się zbierał przynajmniej raz w roku, w pierwszy poniedziałek grudnia, chyba że wyznaczy inny dzień.
DZIAŁ 7. We wszystkich ustawach skarbowych inicjatywa należeć będzie do Izby Reprezentantów; Senatowi jednak - tak jak przy innych ustawach - przysługuje prawo wnoszenia albo aprobowania poprawek.
Każdy projekt ustawy uchwalony przez Izbę Reprezentantów i Senat nabierze mocy prawnej dopiero po przedstawieniu Prezydentowi Stanów Zjednoczonych; w razie zgody, Prezydent podpisze projekt, w przeciwnym razie odeśle go wraz ze swoimi zastrzeżeniami do tej Izby, do której był wniesiony; Izba wciągnie zastrzeżenia Prezydenta do swojego diariusza i przystąpi do ich rozpatrzenia. Jeżeli po rozpatrzeniu zastrzeżeń Izba większością dwóch trzecich głosów ponownie uchwali projekt, będzie on wraz z zastrzeżeniami Prezydenta odesłany do drugiej Izby, która go również rozpatrzy; tu uchwalony większością dwóch trzecich głosów staje się ustawą. Ale we wszystkich tego rodzaju wypadkach głosowanie w obu Izbach musi być imienne, a nazwiska głosujących za i przeciw powinny być wniesione do diariusza każdej z Izb. Jeżeli Prezydent nie zwróci projektu w ciągu dziesięciu dni (nie licząc niedziel) od daty otrzymania go wówczas projekt taki staje się ustawą, jak gdyby Prezydent go podpisał, chyba że sesja Kongresu została odroczona i Prezydent nie może wskutek tego zwrócić projektu.
Wszelkie rozporządzenia, rezolucje lub uchwały wymagające zgody Senatu i Izby Reprezentantów (z wyjątkiem uchwał o odroczeniu sesji) winny być przedstawione Prezydentowi Stanów Zjednoczonych; zanim wejdą one w życie, muszą uzyskać zgodę Prezydenta, a w razie odmowy z jego strony muszą być ponownie uchwalone większością dwóch trzecich głosów Senatu i Izby Reprezentantów, zgodnie z postanowieniami i przepisami dotyczącymi projektów ustaw.
DZIAŁ 8. Kongres będzie miał prawo: nakładać i ściągać podatki, cła, opłaty i akcyzy, spłacać długi, stanowić w sprawach obrony i powszechnego dobra Stanów Zjednoczonych, wszystkie jednak podatki, opłaty i akcyzy mają być jednolite na całym obszarze Stanów Zjednoczonych;
zaciągać pożyczki państwowe;
regulować obrót handlowy z obcymi państwami, pomiędzy stanami i z plemionami indiańskimi;
ustanawiać jednolite przepisy naturalizacyjne oraz jednolite dla całego obszaru Stanów Zjednoczonych przepisy o bankructwie;
bić monetę, ustalać jej wartość oraz wartość monet zagranicznych, i ustalać jednostki wag i miar;
wymierzać kary za podrabianie papierów wartościowych i monety obiegowej Stanów Zjednoczonych;
zakładać urzędy pocztowe i sieci dróg;
popierać postęp nauk i sztuk użytecznych przez zabezpieczenie na pewien okres praw autorskich i praw do wynalazków;
tworzyć sądy niższej instancji niż Sąd Najwyższy;
definiować piractwo i akty przemocy dokonywane na całym morzu oraz przestępstwa przeciw prawu międzynarodowemu i wyznaczać kary;
wypowiadać wojny, wystawiać patenty kaperskie, oraz stanowić w sprawach łupu na morzu i lądzie;
wystawiać i utrzymywać wojsko, z tym że budżet uchwalany na ten cel nie może obejmować dłuższego okresu niż dwa lata;
wystawiać i utrzymywać marynarkę wojenną;
ustanawiać zasady dowodzenia oraz regulaminy dla sił lądowych i morskich;
powoływać milicję w celu wymuszenia posłuchu dla praw Unii, uśmierzenia powstań i odpierania najazdów;
dbać o organizację, uzbrojenie i wyszkolenie milicji oraz sprawować władzę nad tą jej częścią, która będzie powołana do służby na rzecz Stanów Zjednoczonych; zastrzega się dla poszczególnych stanów prawo mianowania oficerów milicji i prawo szkolenia jej w zgodzie z regulaminami ustanowionymi przez Kongres;
stanowić wszystkie bez wyjątku ustawy dla dystryktu (obszaru o boku nie dłuższym niż dziesięć mil), który drogą cesji przez określone stany i za zgodą Kongresu może stać się siedzibą rządu Stanów Zjednoczonych, oraz sprawować analogiczną władzę nad każdym miejscem, zakupionym za zgodą władzy ustawodawczej stanu, w którym ono się znajduje, pod budowę fortów, magazynów, arsenałów, stoczni i innych użytecznych budynków - oraz
stanowić wszelkie ustawy potrzebne i właściwe do wykonywania wyżej wyszczególnionych oraz innych uprawnień przekazanych na mocy tej Konstytucji rządowi Stanów Zjednoczonych, któremukolwiek departamentowi lub urzędnikowi.
C) Prezydent
Artykuł I
DZIAŁ 7. Każdy projekt ustawy uchwalony przez Izbę Reprezentantów i Senat nabierze mocy prawnej dopiero po przedstawieniu Prezydentowi Stanów Zjednoczonych; w razie zgody, Prezydent podpisze projekt, w przeciwnym razie odeśle go wraz ze swoimi zastrzeżeniami do tej Izby, do której był wniesiony; Izba wciągnie zastrzeżenia Prezydenta do swojego diariusza i przystąpi do ich rozpatrzenia. Jeżeli po rozpatrzeniu zastrzeżeń Izba większością dwóch trzecich głosów ponownie uchwali projekt, będzie on wraz z zastrzeżeniami Prezydenta odesłany do drugiej Izby, która go również rozpatrzy; tu uchwalony większością dwóch trzecich głosów staje się ustawą. Ale we wszystkich tego rodzaju wypadkach głosowanie w obu Izbach musi być imienne, a nazwiska głosujących za i przeciw powinny być wniesione do diariusza każdej z Izb. Jeżeli Prezydent nie zwróci projektu w ciągu dziesięciu dni (nie licząc niedziel) od daty otrzymania go wówczas projekt taki staje się ustawą, jak gdyby Prezydent go podpisał, chyba że sesja Kongresu została odroczona i Prezydent nie może wskutek tego zwrócić projektu.
Wszelkie rozporządzenia, rezolucje lub uchwały wymagające zgody Senatu i Izby Reprezentantów (z wyjątkiem uchwał o odroczeniu sesji) winny być przedstawione Prezydentowi Stanów Zjednoczonych; zanim wejdą one w życie, muszą uzyskać zgodę Prezydenta, a w razie odmowy z jego strony muszą być ponownie uchwalone większością dwóch trzecich głosów Senatu i Izby Reprezentantów, zgodnie z postanowieniami i przepisami dotyczącymi projektów ustaw.
Artykuł II
DZIAŁ 1. Władza wykonawcza należeć będzie do Prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki. Będzie on sprawował urząd przez okres czterech lat i wraz z wiceprezydentem, wybranym na ten sam okres, wybierany jest w sposób następujący:
Każdy stan wyznaczy - w sposób ustalony przez jego legislaturę - elektorów w liczbie równej łącznej liczbie senatorów i posłów do Izby Reprezentantów zasiadających z ramienia tego stanu w Kongresie; elektorem nie może jednak zostać senator, poseł ani żadna osoba sprawująca w imieniu Stanów Zjednoczonych jakikolwiek urząd powierniczy lub odpłatny.
Elektorzy zbiorą się w swoich stanach i w głosowaniu tajnym oddadzą głosy na dwie osoby, z których przynajmniej jedna będzie mieszkańcem tego co oni stanu. Sporządzą również wykaz wszystkich osób, na które oddali głosy, uwidaczniając liczbę głosów oddaną na każdą z nich; listę tę poświadczą swoimi podpisami i prześlą w zapieczętowanej kopercie do siedziby rządu Stanów Zjednoczonych na ręce przewodniczącego Senatu. Przewodniczący Senatu otworzy wszystkie koperty w obecności Senatu i Izby Reprezentantów i dokona obliczenia głosów. Osoba, na którą padła największa liczba głosów, zostanie Prezydentem, jeśli liczba ta stanowi większość ogólnej liczby elektorów; gdyby jednak większość taką otrzymała więcej niż jedna osoba lub gdyby głosy rozłożyły się po równi, Izba Reprezentantów dokona w głosowaniu tajnym wyboru jednej z nich na urząd Prezydenta; gdyby zaś żadna osoba nie otrzymała takiej większości, wówczas Izba w ten sam sposób dokona wyboru spośród pięciu osób, na które padło najwięcej głosów. Przy wyborze Prezydenta Izba głosować będzie jednak stanami i cała reprezentacja jednego stanu będzie miała jeden głos; quorum stanowić będzie po jednym lub więcej posłów z dwóch trzecich stanów, a wybór będzie dokonany większością głosów wszystkich stanów. W każdym wypadku osoba, która po dokonaniu wyboru Prezydenta posiadać będzie najwięcej głosów oddanych na nią przez elektorów, zostanie wiceprezydentem. Gdyby jednak pozostały dwie lub więcej osób z równą ilością głosów, wówczas wyboru wiceprezydenta dokona Senat w głosowaniu tajnym.
Kongres ma prawo wyznaczyć dzień wyboru elektorów i dzień oddania przez nich głosów; terminy te będą obowiązywać na całym obszarze Stanów Zjednoczonych.
Nie może zostać Prezydentem osoba, która nie jest obywatelem Stanów Zjednoczonych urodzonym w tym państwie, która nie była obywatelem Stanów Zjednoczonych w chwili uchwalania tej Konstytucji; nie może zostać Prezydentem osoba, która nie ukończyła trzydziestu pięciu lat życia i nie jest stałym mieszkańcem Stanów Zjednoczonych od czternastu lat.
W wypadku złożenia Prezydenta z urzędu lub wskutek jego śmierci, ustąpienia albo niezdolności do wykonywania obowiązków tego urzędu, władzę i obowiązki Prezydenta przejmie wiceprezydent; Kongres wyznaczy w drodze ustawy osobę upoważnioną do przejęcia urzędu Prezydenta w wypadku usunięcia z urzędu, śmierci, ustąpienia lub niezdolności do wykonywania obowiązków zarówno przez Prezydenta, jak i wiceprezydenta; wyznaczona przez Kongres osoba będzie pełnić te obowiązki do czasu ustania niezdolności lub wyboru nowego Prezydenta.
W określonych terminach Prezydent będzie otrzymywał za swoją służbę wynagrodzenie, które w okresie jego kadencji nie ulegnie zwiększeniu ani zmniejszeniu; w okresie sprawowania urzędu Prezydent nie będzie poza tym otrzymywał żadnego wynagrodzenia ani od Stanów Zjednoczonych, ani od żadnego ze stanów.
Przed objęciem urzędu Prezydent złoży następującą przysięgę lub oświadczenie w miejsce przysięgi: "Przysięgam (lub oświadczam) uroczyście, że będę wiernie wykonywał obowiązki Prezydenta Stanów Zjednoczonych."
DZIAŁ 2. Prezydent będzie Wodzem Naczelnym armii i marynarki wojennej Stanów Zjednoczonych oraz milicji stanów w wypadku powołania jej do czynnej służby na rzecz Stanów Zjednoczonych; może on żądać od kierowników departamentów rządowych pisemnej opinii we wszystkich sprawach należących do kompetencji tych urzędów; Prezydent ma prawo zawieszania lub darowania kary za przestępstwa przeciwko Stanom Zjednoczonym, z wyjątkiem kar wynikłych z postawienia w stan oskarżenia za nadużycia popełnione w czasie sprawowania urzędu.
Prezydent będzie miał prawo, w porozumieniu z Senatem i za zgodą dwóch trzecich obecnych na posiedzeniu senatorów, zawierać traktaty; w porozumieniu i za zgodą Senatu będzie mianował ambasadorów, ministrów pełnomocnych i konsulów, sędziów Sądu Najwyższego oraz wszystkich innych urzędników Stanów Zjednoczonych, sposób powoływania których nie został w tej Konstytucji ustalony inaczej lub zostanie ustalony w drodze ustawy; Kongres może jednak w drodze ustawy przyznać prawo mianowania urzędników niższych szczebli - jeśli uzna to za właściwe - Prezydentowi, sądom lub kierownikom departamentów.
Prezydent będzie miał prawo obsadzania wszystkich wakansów powstałych podczas przerw w obradach Senatu; nominacje te wygasną z końcem najbliższej sesji Senatu.
DZIAŁ 3. Prezydent będzie od czasu do czasu informował Kongres o stanie spraw państwa i będzie przedkładał Kongresowi do rozpatrzenia propozycje działań, których podjęcie uzna za konieczne i właściwe; w wyjątkowych wypadkach będzie miał prawo zwoływać sesję połączonych Izb lub jednej z nich, a w wypadku braku porozumienia między nimi co do terminu odroczenia obrad, będzie miał prawo zadecydować o terminie odroczenia; będzie przyjmował ambasadorów i ministrów pełnomocnych; będzie czuwał nad wiernym przestrzeganiem prawa i będzie mianował wszystkich oficerów Stanów Zjednoczonych.
DZIAŁ 4. Prezydent, wiceprezydent i wszyscy urzędnicy państwowi będą złożeni z urzędu w wypadku postawienia ich w stan oskarżenia za nadużycia popełnione w czasie sprawowania urzędu oraz w wypadku skazania za zdradę, przekupstwo lub inne zbrodnie i przestępstwa.
D) Sąd Najwyższy
Artykuł III
DZIAŁ 1. Władzę sądową w Stanach Zjednoczonych sprawować będzie Sąd Najwyższy oraz sądy niższe, które Kongres może co pewien czas tworzyć i ustanawiać. Sędziowie Sądu Najwyższego i sądów niższych instancji będą nieusuwalni i w określonych terminach będą otrzymywać za swoją służbę wynagrodzenie, które w okresie sprawowania przez nich urzędu nie ulegnie zmniejszeniu.
DZIAŁ 2. Władza sądowa rozciąga się na wszystkie kwestie prawne, które mogą się wyłonić w związku z treścią Konstytucji, praw obowiązujących w Stanach Zjednoczonych oraz traktatów zawartych przez Stany Zjednoczone i tych, które będą zawarte przez nie w przyszłości; władza sądowa rozciągać się będzie na wszystkie sprawy dotyczące ambasadorów, innych ministrów pełnomocnych i konsulów; na wszystkie sprawy admiralicji i prawa morskiego; na spory pomiędzy dwoma lub więcej stanami, pomiędzy którym kolwiek ze stanów i obywatelami innego stanu oraz pomiędzy obywatelami różnych stanów; na spory pomiędzy obywatelami tego samego stanu dochodzącymi swoich praw do ziemi nadanej przez różne stany, oraz pomiędzy stanami lub ich obywatelami a państwami obcymi, ich obywatelami lub poddanymi.
We wszystkich sprawach dotyczących ambasadorów, ministrów pełnomocnych i konsulów, oraz w sprawach, w których stroną będzie stan, właściwą instancją będzie Sąd Najwyższy. We wszystkich innych wymienionych wyżej sprawach Sąd Najwyższy będzie instancją odwoławczą, z wyjątkiem tych spraw, co do których Kongres postanowi inaczej, ustalając odpowiednie przepisy.
We wszystkich sprawach karnych, z wyjątkiem tych, które wniesiono w związku z popełnieniem nadużyć w okresie sprawowania urzędu, przewód sądowy będzie się odbywał przed ławą przysięgłych w tym stanie, w którym przestępstwo zostało popełnione; ale jeśli przestępstwo zostanie popełnione na obszarze nie należącym do żadnego ze stanów, proces odbędzie się w miejscu lub miejscach ustalonych przez Kongres.
DZIAŁ 3. Za zdradę przeciw Stanom Zjednoczonym uważać się będzie wszczęcie przeciw nim wojny lub sprzymierzenie się z ich nieprzyjaciółmi, udzielanie im pomocy i poparcia. Za zdradę stanu można skazać tylko na jawnej rozprawie sądowej, na podstawie zeznań dwóch świadków lub na podstawie przyznania się do winy.
Kongres będzie miał prawo ustanowić karę za zdradę, ale żaden wyrok nie może powodować skutków prawnych dla zstępnych skazanego lub przepadku majątku na okres dłuższy niż okres życia skazanego.
E) Federacja
Artykuł I
DZIAŁ 9. Wjazd lub wwóz takich osób, których dopuszczenie na swój teren którykolwiek z obecnie istniejących stanów uzna za właściwe, nie może być zabroniony przez Kongres przed rokiem tysiąc osiemset ósmym; wolno jednak w wypadku takiego wwozu nakładać podatek lub cło w wysokości nie przekraczającej dziesięciu dolarów od osoby.
Przywilej Habeas Corpus nie może ulec zawieszeniu, chyba że w wypadku rebelii lub inwazjii wymagać tego będą względy bezpieczeństwa publicznego. Nie będą stanowione prawa wymierzone imiennie przeciwko jednostkom ani prawa ex post facto.
Nie będzie nakładane pogłówne ani inne podatki bezpośrednie inaczej niż proporcjonalnie w oparciu o spis ludności, których sporządzenie zostało nakazane powyżej.
Nie będą nakładane cła ani podatki na towary eksportowane z któregokolwiek stanu.
Nie wolno poprzez rozporządzenia regulujące obroty handlowe lub podatki faworyzować portów jednego stanu na niekorzyść portów innych stanów; żaden statek płynący do lub z któregoś stanu nie może być zmuszany do zawijania, uzyskiwania zezwoleń ani do płacenia ceł w innym stanie.
Nie wolno wydatkować pieniędzy ze Skarbu Państwa inaczej jak tylko na podstawie preliminarzy uchwalonych z mocą ustawy; od czasu do czasu będą ogłaszane sprawozdania dochodów i wydatków państwowych.
Stany Zjednoczone nie będą nadawały żadnych tytułów szlacheckich; żadnej też osobie piastującej jakikolwiek urząd z ramienia Stanów Zjednoczonych, odpłatny lub powierniczy, nie wolno będzie bez zgody Kongresu przyjmować darów, pensji, urzędu lub tytułu od jakiegokolwiek króla, księcia lub obcego państwa.
DZIAŁ 10. Żaden stan nie może zawierać traktatów, przymierzy lub zawiązywać konfederacji, wystawiać patentów kaperskich, bić monety, wypuszczać listów zastawnych, zezwalać na spłacanie długów przy pomocy jakichkolwiek środków płatniczych innych niż złoto i srebro; stanowić praw skierowanych przeciwko określonej osobie, stanowić praw ex post facto lub praw, które ograniczyłyby odpowiedzialność za zobowiązania wynikające z umów, lub nadawać jakichkolwiek tytułów szlacheckich.
Żaden stan nie będzie nakładał bez zgody Kongresu ceł i opłat wwozowych lub wywozowych z wyjątkiem takich opłat, które są konieczne dla umożliwienia stanowi wykonywania przepisów inspekcyjnych; cały zaś przychód netto z wszystkich ceł i opłat nałożonych przez stan na import lub eksport będzie przelany na Skarb Stanów Zjednoczonych; wszelkie przepisy dotyczące tych spraw podlegać będą kontroli Kongresu i będą mogły być przez Kongres zmieniane.
Żaden stan nie będzie bez zgody Kongresu opodatkowywał statków od tonażu, nie będzie utrzymywał wojska ani marynarki wojennej w czasie pokoju, nie będzie zawierał traktatów ani związków z innym stanem lub z obcym państwem; nie będzie też prowadził wojny, chyba że padł ofiarą inwazji lub znalazł się w oczywistym i bezpośrednim niebezpieczeństwie, które zmusiło do powzięcia natychmiastowej decyzji.
Artykuł IV
DZIAŁ 1. Każdy stan będzie uznawał wszystkie dokumenty publiczne, rejestry i protokoły sądowe wszystkich innych stanów. Kongres może w drodze ogólnie obowiązującej ustawy określić sposób uwierzytelniania tych dokumentów, rejestrów i protokołów oraz wynikających z nich skutków prawnych.
DZIAŁ 2. Obywatele każdego stanu będą korzystać z tych samych praw i przywilejów, z których korzystają obywatele wszystkich innych stanów.
Osoba, oskarżona w jednym stanie o zdradę, zbrodnię lub przestępstwo pospolite, która zbiegłaby do innego stanu i tam została schwytana, będzie na żądanie władzy wykonawczej stanu, z którego zbiegła, wydana władzom stanu, w którym popełniła zdradę, zbrodnię lub przestępstwo pospolite.
Żadna osoba, na której ciąży obowiązek służby lub wykonywania pracy w którymkolwiek ze stanów z mocy prawa obowiązującego w tym stanie, nie może w wypadku zbiegnięcia do innego stanu być zwolniona z wykonywania żadnego z tych obowiązków na mocy praw obowiązujących w stanie, do którego zbiegła, lecz będzie wydana na żądanie strony, na której rzecz ma wykonywać te obowiązki.
DZIAŁ 3. Kongres może przyjmować do Unii nowe stany; nowe stany nie będą jednak tworzone lub organizowane na obszarze objętym jurysdykcją innego stanu; nie będą tworzone przez łączenie dwóch lub więcej stanów, ani części stanów, bez zgody legislatury odnośnych stanów i bez zgody Kongresu.
Kongres będzie miał prawo unieważniać oraz ustanawiać wszelkie przepisy i zarządzenia dotyczące terytoriów lub innych dóbr stanowiących własność Stanów Zjednoczonych; niniejsza Konstytucja nie będzie interpretowana w sposób, który poddawałby w wątpliwość tytuł własności Stanów Zjednoczonych lub któregokolwiek ze stanów.
DZIAŁ 4. Stany Zjednoczone gwarantują każdemu stanowi wchodzącemu w skład tej Unii republikańską formę rządów, będą bronić każdego z nich przed inwazją oraz na żądanie władzy ustawodawczej lub wykonawczej (w wypadku gdy ustawodawcza zebrać się nie może) przed zaburzeniami wewnętrznymi.
Artykuł VI
Wszelkie długi i zobowiązania zaciągnięte przed wejściem w życie tej Konstytucji będą obowiązywały Stany Zjednoczone rządzące się tą Konstytucją tak samo jak wtedy, kiedy obowiązywały Artykuły Konfederacji.
Niniejsza Konstytucja i ustawy Stanów Zjednoczonych, które na jej podstawie zostaną uchwalone, oraz wszystkie traktaty zarówno już istniejące, jak i zawierane w przyszłości przez Stany Zjednoczone, stanowić będą najwyższe prawo dla całego państwa i obowiązywać będą sędziów we wszystkich stanach, nawet jeśli postanowienia konstytucji stanowych lub praw stanowych są odmienne.
Senatorowie i posłowie do Izby Reprezentantów, o których była mowa powyżej, członkowie ciał ustawodawczych stanów oraz wszyscy urzędnicy i sędziowie zarówno Stanów Zjednoczonych, jak i stanów będą przed objęciem urzędu składali przysięgę lub oświadczenie w miejsce przysięgi, że będą przestrzegać niniejszej Konstytucji; objęcie jakiegokolwiek urzędu lub stanowiska państwowego w Stanach Zjednoczonych nie będzie jednak uzależnione od złożenia jakiegokolwiek oświadczenia dotyczącego przynależności do jakiegokolwiek wyznania.
F) Prawa człowieka
MATERIAŁ POMOCNICZY NR 3
"Konstytucja dzisiaj" - komentarz do tekstu źródłowego
Kongres - skład i wybory
Należy wyjaśnić, że termin "pozostali mieszkańcy" oznacza niewolników murzyńskich. Tryb wyboru Senatu uległ zmianie: XVII poprawka (II poł. XIX w.) wprowadziła wybory powszechne, wybierają obywatele, a nie stanowe legislatywy.
Zwróć uwagę na przepis zabraniający pełnienia przez członków Kongresu (Art. 1, dział 7) stanowisk urzędniczych. Poproś o komentarz.
Kongres - kompetencje
Zwróć uwagę na kompetencje wynikające z zasady hamowania i równowagi: prawo postawienia w stan oskarżenia prezydenta łamiącego konstytucję, udzielanie zgody przez Senat (większością 2/3 głosów) na zawarcie traktatów międzynarodowych (ratyfikacja), nominacje sędziów Sądu Najwyższego, członków rządu itp. (Art. 2, dział 2).
Zaznacz, że prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje tylko członkom Kongresu. Prezydent wnosi jedynie projekt budżetu. Może też pośrednio wpłynąć na działania legislatywy - przez orędzie wygłoszone w Kongresie. Sugestie prawodawcze zawarte w orędziu mogą skłonić kongresmenów, zwłaszcza z partii prezydenta, do złożenia projektów ustaw, o które prezydent wnioskował w orędziu.
Prezydent
Wyjaśnij, że sposób wyboru prezydenta został zmodyfikowany i jest przedstawiony w grze wyborczej (materiał pomocniczy nr 4).
Zwróć uwagę, że prezydent pełni zarówno funkcję głowy państwa, jak i premiera (kieruje administracją). W skład jego gabinetu wchodzi 11 sekretarzy stanu (ministrów) i osoby będące członkami rządu. Co prawda, Senat zatwierdza nominacje (za radą i zgodą), ale nie może zdymisjonować urzędników. Zaznacz, że w systemie amerykańskim istnieje jedynie odpowiedzialność konstytucyjna wyższych funkcjonariuszy państwowych (impeachment), nie ma odpowiedzialności politycznej (wotum zaufania).
Podkreśl prawo prezydenta do wetowania (w ramach zasady checks and balances) uchwał Kongresu. Zwróć uwagę na to, że prezydent wydaje własne akty prawne: rozporządzenia wykonawcze do ustaw, "plany reorganizacyjne" (organizacja instytucji federalnych), rozkazy wojskowe itp.
Zaznacz, że tak rozległe kompetencje prezydenta powodują, że system amerykański bywa określany mianem republiki prezydenckiej.
Sąd Najwyższy
Zwróć szczególną uwagę na rolę Sądu jako organu sprawującego kontrolę konstytucyjną. W konstytucji Stanów Zjednoczonych nie ma zapisu wprost dającego Sądowi Najwyższemu uprawnienia do kontroli konstytucyjności aktów ustawodawczych i wykonawczych oraz orzeczeń sądów niższych instancji (tzw. judicial review). Sąd Najwyższy wywiódł te uprawnienia w 1803 r. z art. 3 i 4 (orzeczenie w sprawie Marbury przeciw Madisonowi).
Federalizm
Przy wyliczaniu przez uczniów zakresu spraw uregulowanych dla federacji oraz kompetencji jej władz podkreśl sprawy najważniejsze. Poproś następnie uczniów o podanie znanych im z filmów uprawnień poszczególnych stanów, np. karanie przestępców (kara śmierci lub jej brak), policja stanowa, stanowe uniwersytety, własna flaga, kongres, rząd (gubernator) itp. Jest to też dobry moment, by uświadomić uczniom, że władza stanowa ma podstawowe znaczenie w systemie amerykańskim, można powiedzieć, że jest pierwotna: władze federalne mają tylko te uprawnienia, które wymienione są w konstytucji - wszystkie pozostałe kwestie pozostają w gestii władz stanowych.
Deklaracja Praw
Warto zwrócić uwagę uczniów na poprawkę pierwszą - gwarantuje ona zarówno swobodę wyznania, jak i zabrania państwu ustanowienia religii państwowej. Sąd Najwyższy zinterpretował to jako zakaz nauczania religii w szkołach państwowych, lecz orzeczenie to wciąż pozostaje kontrowersyjne.
Liczne spory wzbudza także poprawka druga, specyficzna dla Stanów Zjednoczonych - mówiąca o prawie do posiadania broni. Niektórzy politycy amerykańscy próbują owo prawo znieść lub przynajmniej ograniczyć.
MATERIAŁ POMOCNICZY NR 4
Instrukcja do gry symulacyjnej "Wybieramy prezydenta"
Przyjęto założenie, że klasa liczy 25 uczniów - przed przystąpieniem do gry, nauczyciel powinien dopasować liczbę stanów i głosów do liczby uczniów w klasie.
Przypomnij, że w Stanach Zjednoczonych liczą się jedynie dwie partie: demokratyczna i republikańska. Pierwszą nieco częściej popierają mniejszości etniczne i religijne, pracownicy najemni, ludzie o sympatiach lewicowych; republikanie cieszą się minimalnie większym poparciem ludzi o wyższych zarobkach, anglosaskich protestantów, ludzi o poglądach konserwatywnych.
Następnie uczniowie deklarują sympatie do demokratów lub republikanów i zaznaczają swój wybór przypięciem karteczki z literą "D" lub "R"; najkorzystniejsza jest sytuacja, gdy sympatie są rozłożone w miarę równo!
Kolejną czynnością jest losowanie stanów, które poszczególni uczniowe mają reprezentować w Kolegium Elektorskim dokonującym wyboru prezydenta. Przypominasz, że poszczególne stany posiadają tyle głosów w Kolegium, ilu kongresmenów (senatorów i członków Izby Reprezentantów) posiada dany stan. Informujesz także, że kandydat na prezydenta, który zwyciężył w stanie otrzymuje wszystkie głosy elektorskie przypadające na ten stan.
Uczniowie mogą wylosować następujące kartki (patrz aneks) zaopatrzone w numery od 1 do 25. Posiadacz kartki z numerem "1" oddaje głos pierwszy - podaje nazwę stanu lub stanów, w imieniu których głosuje, wskazuje na kandydata (uczeń z literą "R" popiera, rzecz jasna, kandydata republikańskiego!), któremu udziela poparcia i podaje liczbę głosów, którymi dysponuje. Wszystkie te informacje zapisuje na tablicy uczeń pełniący rolę sekretarza Kongresu (tam przesyłane są informacje od elektorów). Po oddaniu głosów przez grupkę kilku uczniów wyniki są sumowane i ogłaszane. Wynik końcowy ogłasza czuwający nad przebiegiem elekcji nauczyciel.