Dwujezycznosc literatury polskiego renesansu


Dwujęzyczność literatury polskiej w renesansie

Do Polski język łaciński dotarł wraz z chrześcijanizmem. Znany początkowo tylko duchownym, upowszechniał się stopniowo dzięki postępowi alfabetyzacji. Był używany w liturgii, szkołach oraz we wszystkich dziedzinach życia publicznego wymagających kontaktów międzynarodowych. Decydując o elitaryzmie i hermetyzmie kultury, stawał się jednocześnie czynnikiem jej europeizacji, pomostem umożliwiającym przepływ idei między krajem a zachodnią wspólnotą. Skromne początki twórczości literackiej w języku polskim z okresu średniowiecza uzyskały rozwinięcie w działalności pisarzy renesansowych.

W początkowym okresie Renesansu w Polsce poeci tworzyli po łacinie. Włączali się przez to w europejski nurt renesansowy, humanistyczny, nawiązując do wzorów starożytnych. Język polski uważany był za zbyt mało precyzyjny, by wyrazić nim poezję. Tak więc w środowisku dworskim rozwija się łacińska poezja humanistyczna. Uprawiana przez przedstawicieli różnych stanów: szlacheckiego, mieszczańskiego, nawet chłopskiego, w klasycznych formach wyrażała ogólną sekularyzację życia, przygotowując rozkwit poezji pisanej po polsku w tym duchu i stylu, o czym świadczy najpierw oddziaływanie łacińskiej twórczości na polskie próby rymotwórców samouków, potem zaś bezpośrednie przejście jej przedstawicieli do języka polskiego.

„Renesans” stworzył wybitne dzieła literackie pisane w języku łacińskim. Nie była to już łacina zniekształcona naleciałościami średniowiecznymi, lecz wyzyskująca wzory klasyczne, czerpiące z dorobku antycznej myśli i rozwijająca twórczo jej dorobek. Poezja polsko-łacińska, publicystyka polityczna, piśmiennictwo naukowe i użytkowe posługiwały się łaciną, tworząc drugi obok polskiego tor rozwoju literatury, żywotny i ofensywny aż po schyłek epoki.

Najwybitniejsi poeci tworzący po łacinie:

Skromne początki twórczości literackiej w języku polskim z okresu średniowiecza uzyskały świetne rozwinięcie w działalności pisarzy renesansowych. Był to nie tylko rozwój żywiołowy. Ludzi renesansu odróżniała od innych pokoleń pełna świadomość znaczenia ich własnej twórczości. Uprawiali ją, z całym przekonaniem realizując świadomie ukształtowany program. Zarówno Rejowskie "[…] iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają", jak i dumne wyznanie Kochanowskiego z "Muzy": "Sobie śpiewam a Muzom […]", dają świadectwo temu programowi, wyrażają go i manifestują niezależnie do indywidualnych różnic w sposobie realizacji.

Jednym z pierwszych krzewicieli wartości języka polskiego był Biernat z Lublina. Napisał modlitewnik Raj duszny (wydany w 1513). Stanowił on przeróbkę modlitewnika Antidotarius animae. Ok. 1516 lub ok. 1522 ukazał się jego Żywot Ezopa Fryga - wierszowana biografia, zawierająca ponadto ponad 200 bajek, opartych na wzorach łacińskich (ich tytuły stanowią pierwszy polski zbiór przysłów). Biernat był także autorem listu do księgarza krakowskiego Szymona (1515), w którym zawarł renesansową filozofię opartą na racjonalności.

Mikołaj Rej − twórczość jego powstała na pograniczu epok literackich, reprezentuje różne idee: średniowieczną moralistykę i dydaktykę łączy z renesansowym posłannictwem pisarza jako propagatora języka narodowego, zamiast łaciny lub greki klasycznej. Za swoją misję uznawał edukację narodu, ukazanie harmonii człowieka i natury. Jego zdaniem "człowiek naturalny", powinien mówić i pisać w swoim ojczystym języku. Dawne miano ojca literatury polskiej Mikołaj Rej zawdzięczał autorskiemu posłaniu zawartemu w zbiorze satyrycznych epigramatów Zwierzyniec (1562): A niechaj narodowie wżdy postronni znają, iż Polacy nie gęsi, lecz swój język mają. W posłaniu tym autor, zgodnie z ideałami reformacji, daje do zrozumienia, że Polacy mają nie język gęsi (łacinę, nazywaną tak od brzmienia jej wymowy, od gęsich piór używanych ówcześnie do pisania, a w kontekście legendy o gęsiach, które obroniły Rzym) lecz swój własny, polski i tym samym deklaruje kulturową i polityczną niezależność Rzeczypospolitej od papieskiego Rzymu.

Najwybitniejszym polskim autorem piszącym zarówno po łacinie jak i po polsku był Jan Kochanowski. Lista jego dzieł obejmuje kilkaset dzieł w znacznej części wierszowanych:

− w języku polskim: fraszki, pieśni (w tym Pieśni świętojańskiej o Sobótce, składającej się z 12 wierszy), wierszowane tragedie: Odprawa posłów greckich i niedokończona Alcestis męża od śmierci zastąpiła, dokonał przekładu 150 psalmów (wydanych w zbiorze Psałterz Dawidowy) oraz 7 psalmów opublikowanych jako Siedm psalmów pokutnych. Jest autorem cyklu wzorów osobowych Wzór pań mężnych; poematu heroikomicznego Szachy; poematu satyryczno-politycznego Satyr albo Dziki mąż; licznych epicediów i epitalamiów; hodoeporikonu Jezda do Moskwy; cyklu Trenów poświęconych zmarłej córce, poematu Zuzanna i Proporzec albo hołd pruski, anegdot i facecji (Apoftegmata), listu poetyckiego Marszałek, przekładu fragmentu księgi III Iliady Homera (Monomachija Parysowa z Menelausem), traktatów Ortographia polska i O Czechu i Lechu historyja naganiona oraz prozatorskiego dialogu Wróżki.

− w języku łacińskim: ody (wydane w zbiorze Lricorum libellus), liczne elegie (Elegiarum libri duo i Elegiarum libri IV - zbiory obejmujące kilkadziesiąt utworów), 123 epigramaty (wydane pod tytułem Foricoenia); jest także autorem panegiryczno-dworskiej sielanki (Dryas Zamchana...), łacińskiego epilogu do Odprawy posłów greckich pt. Orpheus Sarmaticus oraz satyry politycznej Gallo crocitanti A'MOIBE.

Należy pamiętać, że w dobie renesansu literatura pisana w języku łacińskim i w języku polskim funkcjonowała w obiegu na równych prawach, natomiast jeśli chodzi o utwory, które „eksportowane” były na zachód, pisane były tylko w języku łacińskim, ponieważ Łacina przez wiele wieków była językiem nauki i sztuki. Dopiero od XVII wieku rola łaciny zmniejsza się, w XVIII marginalizuje, ale język łaciński dalej bywa używany, zwłaszcza jako język liturgii i publikacji Kościoła katolickiego.

3



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Troska o losy ojczyzny w literaturze polskiego renesansu i b, wypracowania
20.Dwa obrazy wsi w literaturze polskiego renesansu
Troska o losy ojczyzny w literaturze polskiego renesansu i b, wypracowania
Piotr Wilczek REFORMACJA I LITERATURA POLSKIEGO RENESANSU 2
Dwór w literaturze polskiej, Szkoła
Różne oblicza wsi w literaturze polskiej, prezentacje
Wieś i jej mieszkńcy w literaturze polskiej, wszystko do szkoly
2B Periodyzacja literatury polskiej na obczyĹşnie tabela[1] p df
Dwór w literaturze polskiej
J Pelc, Europejskość i polskość literatury naszego renesansu
Twórcy i założenia konwencji klasycystycznej we Francji jej wpływ na literaturę polskiego oświecenia
Funkcja śmiechu w literaturze polskiego oświecenia na przykładzie twórczości Ignacego Krasickiego ze
Totalitaryzmi bohaterstwo człowieka w walce z totalitaryzmem we współczesnej literaturze polskiej i
Portrety Sarmatów i ludzi światłych w literaturze polskiego oświecenia
Hiob XX wieku Obraz Holokaustu w literaturze polskiej i filmie Przedstaw na wybranych przykładachx

więcej podobnych podstron