ŚRODKI MODYFIKUJĄCE STĘŻENIE LIPIDÓW

(LEKI HIPOLIPEMICZNE)

A) INHIBITORY REDUKTAZY HMG-CoA (STATYNY):

Mechanizm działania:

- ok. 2/3 cholesterolu jest syntezowane w organizmie (w wątrobie i jelitach), głównym enzymem w tym procesie jest

reduktaza 3-hydroksy-3-metyloglutarylo-koenzymu A (HMG-CoA),

- enzym ten katalizuje przekształcenie HMG-CoA w mewalonian (prekursor steroli),co jest istotnym, wczesnym etapem szlaku

syntezy cholesterolu,

- statyny są inhibitorami tego enzymu, przez co hamują syntezę cholesterolu, to z kolei prowadzi do zwiększenia ilości receptorów

LDL (które wyłapują nadmiar cholesterolu w organizmie),

- statyny obniżają poziom cholesterolu całkowitego, LDL, VLDL, apolipoproteiny B, a także w mniejszym stopniu triglicerydów,

natomiast zwiększają stężenie frakcji HDL,

- wykazują także szereg dodatkowych działań (tzw. plejotropowych), takich jak: hamowanie COX-2, działanie antyproliferacyjne,

korzystny wpływ na krzepnięcie krwi, poprawa funkcji środbłonka naczyń, nasilają syntezę NO (czynnika rozszerzającego n.krw.),

- efekty leczenia statynami pojawiają się po ok. 2 tygodniach, a maksymalna skuteczność występuje po 4-6 tygodniach

i utrzymuje się przy kontynuacji leczenia.

Farmakokinetyka:

- stosunkowo dobrze wchłaniają się z p.pok., max stężenie we krwi osiągają średnio po 1-2 h,

- najsilniejsze działanie wykazuje atorwastatyna, siła działania pozostałych statyn jest zbliżona,

(atorwastatyna obniża cholesterol całkowity o 30-46%, LDL o 41-61%, trójglicerydy o 14-33%,

pozostałe statyny odpowiednio o 25%, 35%, 10% - wartości uśrednione),

- simwastatyna jest prolekiem, pozostałe są farmakologicznie aktywne w postaci wyjściowej,

- większość statyn jest rozkładana przez cytochrom P450 (oprócz prawastatyny i fluwastatyny),

Wskazania:

- pierwotna hipercholesterolemia (szczególnie heterozygotyczna rodzinna), inne hiperlipidemie (u pacjentów, u których dieta i inne

metody niefarmakologiczne zawiodły),

- zmniejszenie ryzyka zgonu z powodu choroby wieńcowej i zdarzeń ze strony ukł.sercowo-naczyniowego, a także zawału lub udaru,

P/wskazania:

- czynne choroby wątroby lub zwiększona aktywność aminotransferaz, choroby mięśni szkieletowych,

- nie należy stosować u dzieci, kobiet w ciąży i okresie laktacji (potencjalnie są teratogenne),

Działania niepożądane:

- statyny są na ogół dobrze tolerowane, objawy są zwykle łagodne i przemijające, są to: zaburzenia ze strony p.pok.

(bóle brzucha, zaparcia, wzdęcia, nudności, wymioty, biegunka), zawroty głowy, bóle stawów, skurcze mięśni,

- rzadziej: miopatie, rabdomioliza (wynikające ze wzrostu poziomu fosfokinazy kreatynowej w mięśniach), a w ich wyniku

może dojść do ostrej niewydolności nerek (w badaniach stwierdzono, że stosunkowo częściej miopatie powoduje simwastatyna,

niż atorwastatyna),

- rzadko: zapalenie trzustki i wątroby (też przewlekłe),

MIOPATIE - grupa chorób, w których dochodzi do uszkodzenia mięśni i osłabienia ich siły;

RABDOMIOLIZA - zespół objawów chorobowych wywołanych uszkodzeniem tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej,

co prowadzi do pojawienia się we krwi wolnej mioglobiny (białka podobnego do hemoglobiny magazynującego tlen w mięśniach),

która następnie jest filtrowana przez kłębuszki nerkowe, co prowadzi do ich uszkodzenia i rozwoju ostrej niewydolności nerek.

Interakcje:

- jednoczesne podawania statyn (oprócz prawastatyny i fluwastatyny) z silnymi inhibitorami CYP3A4

(cyklosporyna, itrakonazol, ketokonazol, erytromycyna, duże ilości soku grejpfrutowego >1,1 l dziennie)

nasila ryzyko miopatii/rabdomiolizy oraz niewydolności nerek,

- jednoczesne stosowanie z fibratami, kwasem nikotynowym i łączenie statyn również nasila ryzyko w/w,

- zaleca się ewentualne stosowanie z żywicami (cholestyramina), co nasila wydalanie kwasów żółciowych i działanie hipolipemiczne.

1

B) FIBRATY (POCHODNE KWASU FIBRYNOWEGO):

Mechanizm działania:

- jest złożony, fibratry obniżają poziom triglicerydów oraz cholesterolu (głównie VLDL), z kolei podwyższają poziom HDL,

- leki te aktywują jądrowe receptory PPAR-alfa (znajdujące się w makrofagach), co nasila lipolizę,

dodatkowo aktywacja PPAR-alfa stymuluje syntezę apolipoprotein AI i AII, co nasila syntezę HDL,

- fibraty aktywują też lipazę lipoproteinową, co sprzyja obniżeniu poziomu triglicerydów oraz VLDL, ale może prowadzić do wzrostu

poziomu LDL,

- nieznacznie zmniejszają aktywność reduktazy HMG-CoA (jak statyny),

- ciprofibrat wykazuje także działanie p/płytkowe oraz fibrynolityczne,

Wskazania:

- hiperlipidemie pierwotne i wtórne, hipertriglicerydemia,

- profilaktyka leczenia miażdżycy naczyń bez udokumentowanych zaburzeń lipidowych nie jest wskazaniem do stosowania fibratów,

P/wskazania:

- podobne do statyn, ponadto stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych,

Działania niepożądane:

- niekiedy zaburzenia p.pok. (nudności, bóle w nadbrzuszu), bóle i zawroty głowy, osłabienie,

- w pojedynczych przypadkach objawy miopatii, bóle mięśni, rzadko: przerzedzenie włosów,

- fenofibrat może też powodować reakcje alergiczne (świąd, pokrzywka, nadwrażliwość na światło),

Interakcje:

- nasilają działanie doustnych leków p/zakrzepowych, p/cukrzycowych oraz insuliny,

- leki zobojętniające kwas solny osłabiają wchłanianie leków,

- nie należy stosować łącznie ze statynami, ani łączyć różnych fibratów.

C) LEKI WIĄŻĄCE KWASY ŻÓŁCIOWE (ŻYWICE JONOWYMIENNE):

CHOLESTYRAMINA:

Działanie:

- żywica jonowymienna, wiąże w jelicie cienkim sole kwasów żółciowych w nierozpuszczalne związki wydalane z kałem, przez co

zapobiega ich ponownemu wchłonięciu do krwi (obniża ich stężenie we krwi), powoduje to także spadek stężenia cholesterolu

(szczególnie frakcji LDL),

- w skład preparatu VASOSAN wchodzi także pektyna, która działa synergicznie do cholestyraminy oraz zapobiega zaparciom,

Wskazania:

- VASOSAN P: hiperlipidemie pierwotne (gdy sama dieta nie daje efektów),

hiperlipidemie wtórne, które nie ustępują pod wpływem leczenia choroby podstawowej,

- VASOSAN S: świąd skóry spowodowany cholestazą - niedrożnością przewodów żółciowych (o ile nie jest ona całkowita),

P/wskazania:

- niewydolność wątroby, niedrożność dróg żółciowych (brak działania), względnie: ciąża, przewlekłe zaparcia,

Działania niepożądane:

- zaburzenia p.pok. (osłabienie łaknienia, pieczenie żołądka, wymioty, biegunka, stolce tłuszczowe),

Interakcje:

- cholestyramina osłabia działanie większości leków stosowanych doustnie, ponieważ hamuje ich wchłanianie

(konieczna jest 2-godzinna przerwa w podawaniu leków),

- szczególnie dotyczy to witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A,D,E,K),glikozydów nasercowych, propranololu, tiazydów,

tetracyklin, doustnych penicylin,

- mogą być stosowane razem ze statynami.

2

D) INNE:

KWAS NIKOTYNOWY:

- hamuje lipolizę (uwalnianie wolnych kwasów tłuszczowych), obniża poziom VLDL, LDL oraz triglicerydów,

- ponadto rozszerza naczynia krwionośne (jego pochodne są stosowane w chorobach naczyń obwodowych),

- obecnie nie stosowany ze względu na liczne działania niepożądane wynikające z rozszerzania naczyń

(zaczerwienienie skóry, uczucie gorąca), a także skórne odczyny alergiczne,

- może zaostrzyć objawy choroby wrzodowej żołądka, dny moczanowej, cukrzycy,

poza tym p/wskazany jest w uszkodzeniach wątroby, jaskrze i świeżym zawale serca.

EZETYMID:

- wybiórczo hamuje wchłanianie cholesterolu i pochodnych steroli roślinnych w jelitach,

- lek ten wiąże się z rąbkiem szczoteczkowym (tworzonym przez mikrokosmki jelit) i hamuje wchłanianie cholesterolu,

co prowadzi do zmniejszenia ilości cholesterolu transportowanego do wątroby,

- może być stosowany jako uzupełnienie leczenia statynami.

NNKT (NIEZBĘDNE NIENASYCONE KWASY TŁUSZCZOWE):

* OMEGA-3, OMEGA-6:

- hamują syntezę proagregacyjnych tromboksanów, prostaglandyn i leukotrienów.

* FOSFOLIPIDY SOJOWE (ESSENTIALE FORTE, ESSELIV):

- w skład fosfolipidów wchodzą także wielonienasycone kwasy tłuszczowe, zwiększają transport cholesterolu z tkanek do wątroby,

zmniejszają poziom cholesterolu i normalizują poziom lipoprotein, działają p/miażdżycowo.

POLIXAR 5:

- preparat na bazie wyciągów z otrębów ryżowych, zawiera alifatyczne długołańcuchowe alkohole (tzw. policosanole),

- substancje te wspomagają utrzymanie prawidłowego poziomu cholesterolu we krwi (właściwej proporcji frakcji LDL do HDL).

3

---