11. CHRESTOMATIA STAROPOLSKA. Pieśń o Wiklefie, Wiersz o zabiciu Andrzeja Tęczyńskiego, Psałterze floriański i puławski

Opracował Aleksander Dmowski

Pieśń o Wiklefie

1. Autor - Andrzej Gałka

1. Mistrz sztuk wyzwolonych, duchowny

2. Z Czech dostał pisma Wiklefa

3. Zwolennik wiklefizmu

4. Za popieranie wiklefizmu zesłany do klasztoru

5. Pieśń zapisał w korespondencji do magnatów

6. W związku z narastającymi pretensjami do jego osoby ukrył się i ślad po nim zaginął

WIKLEFIZM - przekonanie, że jedynym źródłem wiary jest Pismo Św.

2. Utwór

1. XV w.

2. Pieśń polemiczna i agitacyjna

3. Krytyka zepsucia Kościoła

4. Podzielony na 3 części:

1. 1. Część:

1. Pochwała Wiklefa

1. Nikt mu nie dorówna

2. Odkrył tajemnice boskich rozumów

2. Zalecanie nauk Wiklefa wszystkim narodom

2. 2. Część:

1. Historia Kościoła

2. Zmaganie „czystej” wiary z narosłą ludzką skorupą duchowieństwa

3. Zło zaczęło się od nadania duchownym władzy świeckiej

4. Zepsucie Kościoła prowadzi do niepokojów moralnych (tzw. „tszczycy”)

3. 3. Część:

1. Środki obrony przed „tszczycą”

2. Jak odróżnić prawdę od kłamstwa

3. Drogą do zwycięstwa jest pokonanie „antychrystów”

4. Papież i hierarchowie kościoła to Antychryst

5. Kto naucza czegoś spoza Pisma Św. jest Antychrystem

6. Finał - modlitwa o dobrych kapłanów, którzy odkrywając prawdę doprowadzą wiernych do Chrystusa

5. Styl utworu

1. Wzorowane na pieśniach husyckich

2. 14 strof 5-cio wersowych

3. 6a6a6a7a6a lub 6a6a6b7b6b

4. Dwa razy przerzutnia

5. Komentarz Gałki - na melodię pieśni antywiklefowskiej

6. Klamra dwóch apostrof:

1. Apel do wszystkich narodów i modlitwa do Chrystusa

7. Styl żywy i pełen temperamentu

8. Język zwięzły i dosadny - „prosto między oczy”

9. Prostota - propaganda religijna

10. Apostrofy, określenia o charakterze obelżywym, kontrasty, cytat, wyliczenia, metafory alegoryczne

11. BRAK porównań

Wiersz o zabiciu Andrzeja Tęczyńskiego

1. Autor - nieznany

2. Utwór

1. XV w.

2. Utwór okolicznościowy o cechach pamfletu polityczno-społecznego

3. Tematyka znana też dzięki relacjom sądowym i relacji Długosza

4. Andrzej Tęczyński

1. Magnat

2. Spuścił łomot kowali, bo ten nie wyszykował na czas jego zbroi

5. Gwałt Tęczyńskiego spowodował powszechne zamieszki pospólstwa

1. Zamieszki są obrazem narastającego konfliktu mieszczan i szlachty

6. Tęczyński schronił się w kościele franciszkanów. Gdy zszedł do zakrystii dopadł go tłum i rozszarpał

7. Królowa Elżbieta próbowała wstawiać się za Tęczyńskim

8. Za winnych zamieszaniu uznano urzędników i ścięto ich

9. Kontrast

1. Źli ludzie = mieszczanie (autor wypisuje na nich obelgi i konfabuluje na ich niekorzyść)

2. Dobry człowiek = Tęczynski (autor pisze mu pochwały i podkreślanie jego urzędu)

10. Cel utworu - ukazanie niegodziwości mieszczan (NIE przedstawienie faktów)

11. Styl

1. Wykrzyknienia wprowadzają do utworu patos

2. Zwrot do zabójców wzmacnia ekspresję

3. Budowa utworu wskazująca na przeznaczenie do solowej melorecytacji

1. Rymy klauzulowe

2. 5 zwrotek

3. 13 zgłoskowiec z dużymi odstępstwami

4. Rymy wewnętrzne

Psałterz floriański

1. Autor:

1. 3 autorów w różnych okresach czasu

2. Utwór:

1. Trójjęzyczny tekst - łaciński, polski i niemiecki

2. Cel pierwszej części utworu - prezent dla królowej Jadwigi (ale zmarła przed ukończeniem)

3. Bardzo ozdobne wykonanie

4. Psałterz - kompilacja różnych psalmów

5. Autorzy dążyli do przekazania treści biblijnych w sposób ścisły

6. Wyróżnia się różne typy psalmów:

1. Pochwalne, mesjanistyczne, pokutne, złorzeczenia, lamenty i dziękczynienia

7. Podmiot psalmów: ja lub my

8. Wersy pokrywają się ze zdaniami

9. Bogactwo słownictwa poetyckiego

10. Najstarszy znany polski przekład psalmów

Psałterz puławski

1. Autor

1. Anonimowy

2. Pisał psałterz będąc chory

2. Utwór:

1. Powstał w XV lub XVI w.

2. Zawiera zarówno psalmy jak i wstępne komentarze do nich („argumenty”)

3. Zawiera również treść kantyk starotestamentalnych

4. Przypuszcza się, że pierwowzorem był legendarny Psałterze Kingi

5. Język psałterza puławskiego jest bliższy polszczyźnie mówionej niż floriański (puławski jest nowocześniejszy)

6. Służył ludziom świeckim lub duchownym

Antychryst - w Apokalipsie św. Jana jest powiedziane, że ma się narodzić przeciwnik Jezusa, co będzie zwiastowało koniec świata

---