WIERSZ O ZABICIU ANDRZEJA TĘCZYŃSKIEGO

Wiersz (określany również jako pieśń lub elegia) powstał po roku 1461 na kanwie opisanych przez nieznanego autora, z pewnością szlachcica, wydarzeń: Andrzej (Jędrzej) Tęczyński, starosta Rabsztyna k. Olkusza, niezadowolony z wykonania reperacji swej zbroi przez płatnerza Klemensa, wszczął kłótnię i pobił go dotkliwie; w odwecie został zamordowany przez mieszczan krakowskich (16 lipca 1461), pomimo że ukrył się się w zakrystii kościoła Franciszkanów. Sześciu sprawców skazano na ścięcie. Utwór o radykalnie antymieszczańskim wydźwięku odzwierciedla nasilające się (zwłaszcza w kontekście toczącej się wówczas wojny polsko-krzyżackiej) konflikty szlachecko-mieszczańskie. Utwór został zapisany w końcu XV wieku na ostatniej karcie pergaminowego manuskryptu zawierającego najstarszy znany przekaz Kroniki Anonima zw. Gallem.

A jacy to źli ludzie mieszczanie krakowianie,
Żeby pana swego, wielkiego chorągiewnego,
Zabiliście, chłopi, Andrzeja Tęczyńskiego!
Boże się go pożałuj, człowieka dobrego,
Iże tako marnie szczedł od nierownia swojego!¹
Chciał ci krolowi służyci, swą chorągiew mieci,
A o chłopi pogębek² dali ji zabici.
W kościele-ć ji zabili, na tem Boga nie znali,
Świątości ni zacz³ nie mieli, kapłany poranili.
Zabiwszy, rynną ji wlekli⁴, na wschod⁵ nogi włożyli,
Z tego mu gańbę⁶ czynili.
Do wrocławianow posłali, do takich jako i sami,
A skarżąc na ziemiany, by jim gwałty działali.
Wrocławianie jim odpowiedzieli, żeście to źle udziałali⁷,
Żeście się ukwapili⁸, człowieka zabili.
Kłamacie, chłopi, jako psi, byście tacy byli:
Nie stojicie wszytcy za jeden palec jego!
Mnimaliście, chłopi, by tego nie pomszczono?
Już ci jich szeć⁹ sieczono, jeszcze na tem mało!
A ten Waltko radźsa, ten niewierny zdradźsa,
Z Greglarem¹⁰ się radzili, jakoby ji zabić mieli.
Pan krakowski¹¹ jego miłość z swojimi przyjacioły,
Boże, je racz uzdrowić, że tego pomścili!
Jaki to syn¹² ślachetny Andrzeja Tęczyńskiego,
Żeć on mści gorąco oćsa swego -
Boże, ji racz pozdrowić¹³ ode wszego złego!
                                                                              Amen.

Objaśnienia

¹poległ z rąk ludzi nie dorównujących mu stanem; ²policzek, uderzenie w twarz; ³za nic; ⁴wlekli go rynsztokiem; ⁵na stopnie schodów (ratusza); ⁶hańbę; ⁷uczynili; ⁸pospieszyli; ⁹sześciu; ¹⁰Waltko, Greglar - rajcowie miejscy; ¹¹Jan Tęczyński (zm. 1470), kasztelan krakowski, brat zabitego; ¹²Jan Tęczyński (zm. 1498), pan na Rabsztynie; ¹³uchronić, zachować.