Przygotowanie instrumentu do gry

Regulacja gryfu Przygotowanie Regulacja gryfu Ustawianie wysokości strun Regulacja menzury Korekcja siły brzm...

Regulacja gryfu

Gryf jest niezwykle ważnym elementem konstrukcyjnym w gitarze. Dlatego należy zwrócić nań szczególną uwagę. Odczuwalna jest zależność pomiędzy stanem szyjki, a rodzajem strun. Przy zmianie kompletu strun z twardych na miękkie zauważymy, że podczas gry w niższych pozycjach struny obijają się o progi brzęcząc nieprzyjemnie, niekiedy w ogóle uniemożliwiając grę. Jest to efekt wygięcia szyjki w łuk zwrócony wypukłością do strun. Pokazuje to nieco przesadnie rysunek.

Szyjka wypukła

Mając do dyspozycji pręt regulacyjny, należy wówczas zwolnić trochę jego naciąg, odkręcając nakrętkę. Wejście do niej znajduje się na froncie główki lub na końcu drugiej strony gryfu. Po zwolnieniu naciągu strun, nakrętką pręta regulacyjnego robimy zależnie od potrzeby od 0,2 do 1,5 obrotu przeciwnie do ruchu wskazówek zegara. Następnie stroimy gitarę i sprawdzamy, czy gryf odzyskał swój właściwy kształt. Jeżeli potrzebna jest korekta, powtarzamy całą operację, korygując tylko ilość i kierunek obrotów nakrętką.

Jeżeli na gitarę zakładamy struny twardsze od poprzedniego kompletu, wówczas zwiększy się odległość między nimi a gryfem. Nic trzeba wtedy obniżać mostka, bowiem jest to skutek wygięcia szyjki w łuk zwrócony wklęsłością do strun.

Szyjka wklęsła

Należy wówczas przykręcić nieco nakrętkę pręta regulacyjnego. Trzeba pamiętać, że przy każdej regulacji szyjki konieczne jest znaczne zwolnienie naciągu strun, aby nie zniszczyć gwintu znajdującego się na pręcie.

Regulacja pręta w szyjce na ogół jest potrzebna również po pewnym czasie używania nowego instrumentu. W każdym razie, co pewien czas należy sprawdzać, czy gryf jest prosty, bowiem zależy od tego brzmienie gitary oraz wygoda gry.

 

Ustawianie wysokości strun nad gryfem

Ustawianie wysokości strun nad gryfem jest sprawą indywidualną. Oczywiście nie należy przekraczać pewnych granic. Jeżeli ktoś lubi mieć struny bardzo nisko, powinien uważać, aby nie obijały się one o progi, znajdujące się pod aktywną częścią struny. Wpływa to ujemnie na jakość brzmienia instrumentu. Przy niskim ustawieniu strun, szczególnie ważne jest, aby progi były precyzyjnie nabite i miały idealnie równa wysokość. Również i gryf ujawnia wówczas swoje ewentualne wyboczenia.

Odległość strun od gryfu reguluje się za pomocą podwyższania lub obniżania mostka. Jeżeli w gitarze akustycznej wymagana jest korekta wysokości strun, a mostek nie ma możliwości regulacji, należy zastąpić go innym o odpowiedniej wysokości. W przypadku konieczności obniżenia mostka można go nieco podpiłować.

Z uwagi na wygodę gry większość gitarzystów ustawia minimalną odległość strun od gryfu. Struny ustawione za wysoko, nie spełniają dobrze swego zadania. Utrudnia to grę, a przede wszystkim powoduje złe strojenie instrumentu, ponieważ przy dociskaniu zbyt oddalonych strun od progów, zwiększamy ich naciąg, co powoduje znaczne podwyższenie dźwięku. Na ogół wysokość strun mierzona od XII progu wynosi od 1-2 mm dla gitar elektrycznych i ok. 3 mm dla gitar akustycznych.

 

Regulacja menzury

Regulacja menzury śrubokrętem

Aby gitara stroiła dobrze we wszystkich pozycjach, należy przeprowadzić regulację menzury strun. W gitarach akustycznych jest to niemożliwe z uwagi na nieruchomy mostek, związany z przyklejonym do płyty rezonansowej strunnikiem. Tu można sobie radzić tylko doborem odpowiednich strun.

W gitarach elektrycznych i elektryczno-akustycznych z reguły dysponujemy mostkiem regulowanym bądź ruchomym. Aby regulacja odniosła pożądany skutek, trzeba mieć do dyspozycji komplet strun nowych lub takich, które jeszcze w miarę stroją. Teoretycznie idealnym rozwiązaniem byłoby, gdyby mostek ustawiony był dokładnie w odległości dwa razy większej od siodełka, niż odległość pomiędzy siodełkiem a XII progiem.

Praktyka wykazuje jednak, że przy takim ustawieniu dźwięki strun pustych są za wysokie, przy czym tendencję tę wykazują bardziej struny z grubszym rdzeniem. Samo dociśnięcie struny do gryfu powoduje nieznaczne zwiększenie naciągu struny, a co za tym idzie podwyższenie dźwięku. Stąd potrzeba zrobienia korekcji - konieczna jest nieco większa menzura niż wynikałoby to z suchych pomiarów.

Dobry nowy komplet strun charakteryzuje się tym, że ustawienie klocków pod strunami tworzy linię zbliżoną do prostej. Im lepszy komplet, tym równiejsze ustawienie mostka i tym lepsze strojenie strun. Przy czym regułą jest, że struny basowe powinny mieć nieco większą menzurę. Stąd produkowane są też mostki niewyregulowane, ale z przewidzianą już korektą w formie linii ukośnej do naciągu strun. Mostkiem takim możemy regulować menzurę całego kompletu ustawiając go w odległości optymalnej dla wszystkich strun.

Dysponując jednak mostkiem z niezależnie regulowaną menzura poszczególnych strun, powinniśmy przeprowadzić regulację dokładniejszą, a ponieważ będzie to gitara elektryczna lub elektryczno-akustyczna, należy kontrolować dźwięki za pośrednictwem wzmacniacza.

Różne są sposoby na ustawianie właściwej menzury. Można stroić oktawę graną na tej samej strunie, dla przykłady G-3.

Jeżeli oktawa jest za duża, zmniejszamy menzurę struny G-3 przesuwając pod nią klocek (za pomocą specjalnego wkrętu) w stronę gryfu. I odwrotnie, jeżeli oktawa jest za mała, to powiększamy menzurę przesuwając klocek w stronę tyłu gitary.

Można również porównywać flażolet oktawowy pustej struny z dźwiękiem granym w XII-tej pozycji. Jeżeli flażolet jest niższy, musimy powiększyć menzurę, a jeżeli jest wyższy, zmniejszamy ją. Na tej samej zasadzie możemy porównywać również flażolet kwintowy w XIX pozycji.

Jeżeli wymagana korekcja menzury nie mieści się w obrębie tolerancji mostka, strunę uznajemy za wadliwie wykonaną lub już zużytą. Nie należy jednak w używanym komplecie zmieniać poszczególnych strun, chyba że będą to też używane. Struny nowe zbyt różniłyby się barwą od pozostałych.

Regulację menzury strun przeprowadzamy co pewien czas. zależnie od jakości strun oraz zawsze po założeniu nowego kompletu. Trzeba pamiętać, że struny nowe wymagają ponownej regulacji nieraz już po tygodniu.

 

Korekcja siły brzmienia strun

Komplet strun zawiera w sobie struny o różnej grubości, a trzy lub cztery z nich są owijane. Wskutek tego zróżnicowania nie zawsze uzyskujemy jednakową siłę brzmienia poszczególnych strun. W gitarze akustycznej możliwości wyrównania siły brzmienia strun praktycznie nie ma. Podkładanie, na wzór instrumentów smyczkowych, pod strunę brzmiącą głośnej skórki lub gumy w miejscu podparcia na mostku, zmienia barwę dźwięku. Jedyną gwarancją wyrównanego brzmienia jest jakość strun.

Przystawki i struny

W gitarze elektrycznej lub elektryczno-akustycznej korekcja siły głosu poszczególnych strun jest możliwa pod warunkiem, że gitara jest zaopatrzona w odpowiednie przystawki. Nie znaczy to wcale, że nie musimy już dbać o dobór strun. Zbyt duża korekcja siły głosu robiona za pomocą ustawienia przystawek, powoduje niepotrzebne zróżnicowanie barwy i właściwości dynamicznych poszczególnych strun, a do tego gitary elektryczne uwypuklają nierówności brzmieniowe.

Wysokość przystawek

Ze względu na jakość dźwięku ważne jest ustawienie przystawek na odpowiedniej wysokości. Trzeba wiedzieć, że przystawka umieszczona blisko strun daje mocne impulsy do wzmacniacza, a więc w efekcie mamy dźwięk głośniejszy, przystawka umieszczona daleko od strun -dźwięk cichszy (oczywiście przy jednakowo ustawionej sile głosu w obu przypadkach). Nie sugeruję tu żadnej określonej wysokości przystawek, ponieważ ma ona wpływ również na barwę dźwięku, a przede wszystkim na właściwości dźwięku gitary, a to każdy gitarzysta powinien dobrać sobie sam.

Przy zbyt dużej odległości przystawek od strun, tzw. sygnał z gitary może być na tyle słaby, że odpowiednio rekompensujące ustawienie siły głosu we wzmacniaczu - spowoduje zakłócenia. Może się również zdarzyć, że zbyt słaby sygnał z gitary nie pobudzi do pracy urządzeń typu fuzz, sustainer itp. Przy ustawieniu przystawek bardzo blisko strun, trzeba zwrócić uwagę na to, aby struny podczas drgań nie obijały się o obudowę przystawek. Istnieje również niebezpieczeństwo, że zbyt mocny sygnał powodować będzie zniekształcenia dźwięku, a także poszczególne dźwięki mogą nie stroić lub być wytłumiane przez za bardzo zbliżone nadbiegunniki magnesów.

Ogólną korekcję siły brzmienia robimy, ustawiając przystawki w jednakowej odległości od strun basowych i wiolinowych. Dokładniej regulujemy za pomocą wkrętów znajdujących się pod poszczególnymi strunami. Ponieważ opierają się one na lekko wypukłym mostku i siodełku lub gryfie, odległość strun środkowych od płaskich zwykle przystawek jest większa niż odległość strun skrajnych. Wówczas pod strunami G-3 i D-4 odkręcamy wkręty o dwa obroty, a pod strunami H-2 i A-5 o jeden obrót (ilość obrotów podaję przykładowo).

Właściwości strun

W ramach tego ustawienia można zrobić jeszcze korekcję uwzględniającą indywidualne właściwości poszczególnych strun. Ponieważ grubość rdzenia struny ma wpływ na siłę sygnału, często przysparza kłopotów najniższa struna nieowijana G-3. Mimo równego ustawienia odległości od przystawek brzmi głośniej. Trzeba wtedy wkręcić nieco śrubkę pod tą struną, przez co oddalamy od niej magnes przystawki i zmniejszamy jej siłę brzmienia. Raz zrobiona korekcja powinna wystarczyć na czas używania kompletu strun.

 

Uwagi ogólne

Trzeba powiedzieć również o rzeczach wprawdzie elementarnych, dla wielu czytelników może oczywistych, ale na tyle ważnych, że nie można ich pominąć.

  

Jak obchodzić się z instrumentem

Jak obchodzić się z instrumentem? Wiadomo, że delikatnie, tak aby go nie uszkodzić. Podnosić zawsze i tylko za szyjkę. Kłaść i przechowywać w miejscach nie narażonych na wpływy atmosferyczne, uszkodzenia mechaniczne itp. (w mieszkaniach nie przy kaloryferze!).

Czystość

Wiadomo, że instrument trzeba utrzymywać w należytej czystości, ale trzeba też zachować właściwe proporcje pielęgnacji gitary. Spotkałem się już z instrumentami, na których lakier i części chromowane aż lśniły, natomiast gryf i struny lepiły się od brudu.

A więc w pierwszym rzędzie należy dbać o te części instrumentu, które mają bezpośredni wpływ na dźwięk i sprawność techniczną. Każdy gitarzysta wie, że po dłuższym graniu na strunach gryfu znajduje się pozostawiony przez palce osad. Powoduje on, że gitara zaczyna gorzej brzmieć i nie stroić. Osad ten należy po skończonej grze zebrać najlepiej irchą lub lnianą ściereczką nasyconą w spirytusie. Dobrze jest również oczyścić szyjkę instrumentu, która powinna być zawsze gładka i czysta. Na gryfie również zbiera się osad, a szczególnie na nakładce przy progach. Czyszczenie wystarczy przeprowadzić co kilka miesięcy, ale trzeba pamiętać, aby przetrzeć nakładkę olejem konopnym, co zapobiegnie jej gniciu w okolicach progów. Innych części gitary nic należy czyścić zbyt często, wystarczy jeśli utrzymamy estetyczny wygląd instrumentu.

Maszynki

Nie trzeba zapominać o maszynkach, które oliwimy co pewien czas, jeżeli ich konstrukcja tego wymaga.

 

Dłonie

Każdy muzyk powinien dbać o swoje dłonie. Nie tylko utrzymywać je w czystości, zachowywać estetyczny wygląd, ale i chronić przed przemęczeniem i skaleczeniem. Konieczne jest również pielęgnowanie paznokci, które powinny być zawsze krótko obcięte.

Na końcach palców lewej ręki gitarzystom pojawia się zgrubiały naskórek, dzięki któremu mogą bez bólu dociskać struny do gryfu. Przy zdrowej skórze nie wymaga on żadnych zabiegów, przy suchej - należy smarować kremem, tak jak i całe dłonie.

Dłonie należy myć przed każdym graniem. Niezabrudzone struny będą wtedy lepiej stroiły, lepiej będzie się prezentował lakier na instrumencie, a gitarzysta będzie miał lepsze samopoczucie.

 

Regularne ćwiczenie

Ważne jest, aby gitarzyści mieli stały kontakt z instrumentem i ćwiczyli regularnie, niezależnie od terminów występów i nagrań. Nawet krótkie przerwy powodują szybki spadek formy, którą później trzeba odrabiać przez czas o wiele dłuższy. Po parotygodniowym okresie niegrania stwardniały naskórek zanika i przy powrocie do instrumentu trzeba stopniowo i powoli wydłużać czas ćwiczenia. Uniknie się wtedy bolesnych bąbli, które jeszcze bardziej mogą przedłużyć czas dojścia do formy.

 

Najczęstsze usterki i błędy

Objawy	Rozpoznanie	Środki zaradcze
Struny odbijają się o progi na całej długości gryfu.	Za niskie ustawienie mostka.	Podwyższyć mostek.
Struny zawieszone za wysoko nad gryfem.	Za wysokie ustawienie mostka.	Obniżyć mostek.
		Szyjka wykrzywiona w łuk zwrócony wklęsłością do strun.	Po uprzednim zwolnieniu naciągu strun, dokręcić pręt regulacyjny (zgodnie z ruchem wskazówek zegara) od 0.2 do 1.5 obrotu. Po zlikwidowaniu wyboczenia szyjki, może okazać się konieczne podwyższenie mostka.
Puste struny obijają się o progi. W pozycjach efekt ten nie występuje.	Za niskie siodełko.	Podwyższyć siodełko. Najlepszym rozwiązaniem jest zamówienie nowego u lutnika.
Brzęczenie strun w poszczególnych pozycjach spowodowane obijaniem się ich o progi.	Nierówna wysokość progów.	Jeżeli wymagana jest niewielka korekta - podpiłować progi, o które odbijają się struny.
Struny odbijają się o progi podczas gry w wysokich pozycjach.	Wygięcie szyjki pod wpływem zbyt mocnego naciągnięcia pręta regulacyjnego lub zmiany kompletu strun na miększy.	Po zwolnieniu naciągu strun zmniejszyć napięcie pręta regulacyjnego (kręcąc przeciwnie do kierunku wskazówek zegara).
Struny odbijają się o progi podczas gry w wysokich pozycjach.	Wygięcie szyjki pod wpływem naciągu strun.	Po zwolnieniu naciągu strun dokręcić pręt regulacyjny (zgodnie z ruchem wskazówek zegara).
Jedna z krańcowych strun znajduje się bliżej krawędzi gryfu niż pozostała.	Niesymetryczne zamocowanie strunnika.	Zmienić miejsce strunnika na takie, które odpowiada równej odległości strun E-1 i E-6 od krawędzi gryfu.
Struny nie stroją w sobie. Dźwięki strun w pozycjach są za wysokie w stosunku do brzmienia pustych strun.	Za mała menzura strun.	Przesunąć mostek w kierunku strunnika, zwiększając tym menzurę strun.
Struny nie stroją w sobie. Dźwięki strun w pozycjach są za niskie w stosunku do brzmienia pustych strun.	Za duża menzura strun.	Przesunąć mostek w kierunku strunnika, zmniejszając tym menzurę strun.
Poszczególne struny nie stroją.	Źle ustawiona regulacja menzury poszczególnych strun na mostku.	Przeprowadzić regulację menzury poszczególnych strun.
		Struny zbyt długo używane.	Wymienić komplet strun.
Struny basowe grają głośniej niż wiolinowe.	Nierówno ustawiona wysokość przystawki.	Podwyższyć przystawkę pod strunami wiolinowymi lub obniżyć pod strunami basowymi.
Struny wiolinowe grają głośniej niż basowe.	Nierówno ustawiona wysokość przystawki.	Podwyższyć przystawkę pod strunami basowymi lub obniżyć pod strunami wiolinowymi.
Poszczególne struny grają głośniej niż inne.	Źle ustawiona regulacja w przystawkach.	Wkręt w przystawce, pod struną grającą głośniej, wkręcić głębiej lub ewentualnie wszystkie pozostałe nieco wykręcić wyżej.
Trzaski elektryczne podczas grania lub dotykania np. metalowej obudowy przystawek.	Struny nie podłączone do masy.	Cienkim kablem połączyć metalowy strunnik z masą elementów elektrycznych gitary (oprawka gniazda wyjściowego, metalowa obudowa przystawek, ekran kabli itp.).
W pozycji stojącej gitara ma tendencję do opadania główką w dół.	Gitara źle wyważona.	Wszelkie przeciwdziałania są tylko półśrodkami. Można zastosować bardzo szorstki od wewnątrz pasek, aby nie mógł przesuwać się po powierzchni garderoby. Można też spróbować obciążyć dodatkowo drugą stronę (tył) gitary.
Struny pękają w miejscach podparcia na mostku lub siodełku.	Zbyt ostre krawędzie mostka lub siodełka.	Ostre krawędzie lekko zaokrąglić za pomocą drobnego pilnika.

 

7

7

---