Temat: Zasady przygotowania narzędzi do sterylizacji - etapy przygotowania instrumentów
Wszystkie instrumenty stomatologiczne bezpośrednio po użyciu należy zanurzyć w roztworze środka dezynfekcyjnego, wybranego zgodnie z przeznaczeniem. Ważne jest, aby:
- naczynia, w których znajduje się środek dezynfekcyjny musza być przykryte, szczelnie zamknięte,
- narzędzia należy wyciągać w rękawiczkach.
Aby narzędzia mogły być poddane procesowi sterylizacji muszą być czyste, suche
i odpowiednio opakowane. Taki stan można osiągnąć przestrzegając następujących etapów:
- Dezynfekcja,
- Mycie,
- Płukanie,
- Suszenie,
- Przeglądanie i ewentualna konserwacja (ważne jest, aby środki użyte do konserwacji nie zawierały zanieczyszczeń mikrobiologicznych),
- Pakowanie,
- Sterylizacja (wyjaławianie).
Dezynfekcja - narzędzia bezpośrednio po użyciu należy natychmiast wrzucić do roztworu środka dezynfekcyjnego. Przed umieszczeniem instrumentów w roztworze środka dezynfekcyjnego należy oczyścić instrumenty z materiałów stomatologicznych. Roztwór przygotowywany jest codziennie, przed rozpoczęciem pracy w pojemniku szczelnie zamkniętym o odpowiedniej wielkości. Do tego celu używa się wanienek z tworzyw sztucznych z cedzakiem i przykrywką. Należy pamiętać, że roztwór przygotowuje się
w wyznaczonym miejscu (blisko wentylacji) przy zastosowaniu odpowiednich środków ochrony indywidualnej (rękawiczki ochronne-gospodarcze, fartuch ochronny, jednorazowy fartuch foliowy, maseczka i okulary, a także ochraniacze na buty). Narzędzia po umieszczeniu w roztworze muszą być całkowicie zanurzone w płynie, aby zagwarantować prawidłowy przebieg procesu dezynfekcji. Instrumenty w roztworze należy umieszczać powoli, aby unikać rozchlapywania płynu. Pojemnik z roztworem środka dezynfekcyjnego powinien być umieszczony blisko miejsca pracy, tak aby droga z brudnymi narzędziami do roztworu była jak najkrótsza (najczęściej jest to miejsce pod zlewozmywakiem) i z dala od dostępu osób niepowołanych. Czas przechowywania narzędzi w płynie należy liczyć od momentu zanurzenia ostatniej sztuki narzędzi. Niedopuszczalne jest włożenie jednego zestawu narzędzi do roztworu środka dezynfekcyjnego, następnie po 10 minutach włożenie kolejnego zestawu
i wyciągnięciu tego pierwszego po upływie wymaganym okresie czasu. NIE WOLNO TAK ROBIĆ!!!
Przed przystąpieniem do mycia asystentka powinna założyć środki ochrony indywidualnej
tzn.: fartuch foliowy jednorazowy, rękawiczki gospodarcze, osłonę na oczy np. okulary.
Mycie - po zakończonym procesie dezynfekcji (po upływie wymaganego czasu) narzędzia należy wyjąć z roztworu środka dezynfekcyjnego (w rękawiczkach) i dokładnie umyć przy użyciu odpowiedniej szczoteczki z dodatkiem detergentu (może być płyn do mycia naczyń). Szczoteczką nylonową myjemy duże instrumenty, szczoteczką miedzianą ( metalową) drobne instrumenty np. wiertła, szczoteczką do mycia zębów instrumenty endodontyczne.
Mycie powinno być przeprowadzane w wydzielonym zlewie, w wyznaczonej części brudnej pomieszczenia lub, o ile to możliwe, w osobnym pomieszczeniu. Sprzęt składający się z kilku części należy do mycia rozmontować, a sprzęt zawiasowy - rozłożyć. Szczególną uwagę trzeba zwrócić na nacięcia metalu, kanaliki.
Narzędzia powinno się myć:
- poniżej linii zlewozmywaka - narzędzia myjemy pod bieżącą wodą (letnią) poniżej linii zlewozmywaka przy użyciu odpowiednich szczoteczek z dodatkiem detergentu wykonując ruch szczoteczki w kierunku od siebie, tak aby nie dopuścić do rozpryskiwania się zanieczyszczeń z narzędzi.
Ostatnio coraz częściej do mycia instrumentów stosuje się automatycznych urządzeń np. myjek ultradźwiękowych (przy ich pomocy nie wolno myć lusterek i materiałów elastycznych). Wykorzystuje się je do mycia narzędzi mocno zanieczyszczonych lub o trudno dostępnych powierzchniach, jeżeli producent narzędzi dopuszcza takie postępowanie.
W myjniach ultradźwiękowych można przeprowadzać oddzielnie procesy mycia i dezynfekcji lub proces jednoczesnego mycia i dezynfekcji chemiczno-termicznej (temperatura 60°C, czas działania 10-15 min, zależnie od preparatu) z użyciem preparatu myjąco-dezynfekującego.
W myjni ultradźwiękowej w tym samym czasie nie należy umieszczać narzędzi wykonanych z różnych materiałów, ponieważ sprzyja to korozji.
Mycie ręczne instrumentów:
- narzędzia myć pojedynczo, w ciepłej wodzie, stosując szczotki przeznaczone wyłącznie do tego celu.
- po zakończeniu mycia użyte szczotki należy zdezynfekować, wypłukać i wysuszyć.
- narzędzia wypłukać (patrz niżej) i osuszyć.
Mycie ręczne można przeprowadzać:
- w specjalnie do tego celu przeznaczonych pomieszczeniach w zlewozmywaku
2-komorowym
- w wydzielonym do tego celu zlewozmywaku 2-komorowym znajdującym się
w gabinecie.
Dezynfekcja i mycie w myjce ultradźwiękowej:
- umieścić narzędzia w przygotowanym roztworze preparatu myjąco-dezynfekcyjnego w myjce ultradźwiękowej.
- narzędzie umieszczać w roztworze ostrożnie, unikając rozchlapywania płynu.
- narzędzia powinny być całkowicie zanurzone.
- zakryć pojemnik myjki ultradźwiękowej pokrywką i uruchomić myjkę (czas mycia
i dezynfekcji według informacji zawartej na opakowaniu preparatu lub na ulotce informacyjnej).
- po upływie zalecanego (wybranego) czasu działania wyjąć narzędzia z roztworu
i wypłukać wodą o jakości co najmniej wody pitnej i osuszyć.
- po zakończeniu mycia i dezynfekcji narzędzi wylać roztwór z myjki ultradźwiękowej
a następnie umyć ją i dezynfekować.
Płukanie - narzędzia należy płukać kilkakrotnie w czystej wodzie, najlepiej świeżo przegotowanej aż do momentu zaniku piany. Do ostatniego płukania należy użyć wody destylowanej, ponieważ nie zawiera zanieczyszczeń i nie zastawia na instrumentach osadu.
Suszenie - po umyciu narzędzi należy osuszyć. Najlepiej w urządzeniach zwanych suszarkami, pistolety. W nich proces przebiega szybko i dokładnie. Można również suszyć narzędzia na perforowanych tackach wyłożonych bibułą, ligniną lub ręcznikiem jednorazowym.
Po odłożeniu narzędzi do suszenia należy zdjąć rękawiczki ochronne, wyrzucić do kosza na odpady medyczne pozostałe (niebieski worek), umyć higienicznie ręce i ubrać nowe rękawiczki ochronne. Można również zdjąć maseczkę, fartuch jednorazowy ochronny
i maseczkę umieścić go w koszu na odpady medyczne pozostałe (niebieski worek), a okulary zdezynfekować przy użyciu gazika nasączonego środkiem dezynfekcyjnym i odłożyć na swoje miejsce.
Przegląd - po wysuszeniu narzędzi następuje etap sprawdzania. Sprawdzamy czy narzędzia są czyste i nieuszkodzone. Do przeglądu można używać lupy lub szkła powiększającego. Następnie narzędzi należy posegregować w tzw. pakiety dla jednego pacjenta. Jeżeli wymagana jest konserwacja narzędzi to przeprowadza się ją preparatami zawierającymi np. olej parafinowy. Ważne jest, aby środki te nie zawierały zanieczyszczeń mikrobiologicznych.
Pakowanie - do pakowania narzędzi w zależności od sposobu sterylizacji stosuje się opakowania wielokrotnego użytku prostopadłościenne pojemniki sterylizacyjne z filtrami lub z zaworami. Pojemniki sterylizacyjne można stosować do pakowania wyrobów medycznych tylko w przypadku posiadania sterylizatorów zapewniających skuteczność sterylizacji w pojemnikach danego typu. Do pakowania narzędzi stosuje się również opakowań jednokrotnego użytku np. papier, włóknina, rękawy foliowe, rękawy papierowo-foliowe (mogą być zaklejane lub zgrzewane przy użyciu zgrzewarki), w których można umieszczać pojedyncze narzędzia lub kompletować je w zestawy. Należy pamiętać, że instrumenty takie jak np.: kleszcze należy sterylizować w stanie rozłożonym. Opakowania te mają wiele zalet: dostępny jest ich szeroki asortyment w różnych rozmiarach, sprzęt umieszczony
w opakowaniu jest dobrze widoczny, zamykanie opakowań nie sprawia trudności (samoprzylepne lub przy użyciu zgrzewarki).
Torebki można napełniać tylko do 3/4 objętości, gdyż w przeciwnym razie prawie niemożliwe staje się prawidłowe wykonanie zgrzewu oraz zwiększa się niebezpieczeństwo pęknięcia opakowania. Między materiałem sterylizowanym a zgrzewem torebki należy pozostawić 3 cm odstępu. W przypadku wystąpienia ryzyka przebicia opakowania ostre przedmioty powinny być zabezpieczone papierowymi nakładkami. Opakowanie jednorazowego użytku można sterylizować tylko raz. W przypadku przerwania procesu sterylizacyjnego należy sprzęt ponownie opakować i poddać procesowi sterylizacji. Przygotowane w ten sposób zestawy poddawane są sterylizacji.
Uwaga!
Opakowania jednorazowego użycia mogą być wykorzystywane tylko jeden raz, tzn. wyłącznie do jednej sterylizacji, ponieważ:
- kilkakrotne składanie czy pakowanie i sterylizowanie powoduje osłabienie struktury opakowania,
- wszelkie manipulacje przy opakowaniach (pakietach) w czasie transportu i przechowywania mogą być przyczyną uszkodzeń mechanicznych papieru czy włókniny,
- opakowanie, które było w gabinecie zabiegowym lub w sali operacyjnej (np. w Sali operacyjnej chirurgii jednego dnia) mogło mieć kontakt z materiałem biologicznym (zakaźnym) pochodzącym od pacjenta,
- papier stanowi filtr przepuszczający parę i jego pory zwężają się w czasie procesu sterylizacji termicznej, tworząc barierę dla bakterii, co uniemożliwia powtórne stosowanie opakowania.
W przypadku przerwania procesu sterylizacji (w razie awarii autoklawu czy otwarcia np. sterylizatora na gorące suche powietrze w trakcie sterylizacji sprzętu) należy sprzęt ponownie opakować i poddać procesowi sterylizacji.
Opakowanie powinno zabezpieczać sterylizowane wyroby przed zakażeniem drobnoustrojami po procesie sterylizacji, w czasie wyładowania z komory sterylizatora, przechowywania
i transportu do miejsca użycia. Wybór rodzaju opakowania sprzętu zależy od stosowanej metody sterylizacji.
W przypadku korzystania z usług sterylizacyjnych na zewnątrz, poza gabinetem, narzędzia
w opakowaniach papierowo-foliowych należy umieścić w pojemniku transportowym. Rolę opakowań transportowych i jednocześnie wtórnego opakowania sterylizacyjnego mogą spełniać pojemniki sterylizacyjne.
Sterylizacja - inaczej wyjaławianie metodami fizycznymi lub metodą chemiczną.
Niedostateczne oczyszczenie sprzętu utrudnia penetrację czynnika sterylizującego i może prowadzić do tego, że sterylizacja zawiedzie mimo prawidłowo przeprowadzonego procesu sterylizacji. Zapakowany sprzęt i materiał do wyjałowienia musi być tak ułożony w komorze urządzenia sterylizującego, aby czynnik sterylizujący miał dostęp do każdego wyjaławianego elementu. W czasie procesu sterylizacji muszą być przestrzegane wszystkie parametry sterylizacji ustalone dla poszczególnych rodzajów wyjaławianych materiałów i narzędzi.
Przygotowanie autoklawu do pracy
Pomimo, że autoklaw przeznaczony jest do sterylizacji, czyli niszczenia wszystkich form drobnoustrojów, należy dbać o szczególną jego higienę oraz o sprawność techniczną. W tym celu należy:
- umyć i zdezynfekować komorę autoklawu. Komora każdego autoklawu powinna być raz dziennie umyta i zdezynfekowana, najlepiej rano, kiedy autoklaw jest jeszcze zimny.
- umyć i zdezynfekować zbiornik zdemineralizowanej wody. W autoklawach o małej pojemności, będących wyposażeniem gabinetów zabiegowych, okresowo należy zlać stojącą wodę w zbiorniku, usunąć ewentualny osad używając do tego celu specjalnych (zalecanych przez producenta) preparatów, wypłukać pojemnik czystą wodą. Po umyciu, pojemnik należy uzupełnić świeżą wodą zdemineralizowaną do określonego poziomu.
- sprawdzić jakość pracy autoklawu. W przypadku sterylizatorów parowych z próżnią wstępną (będących wyposażeniem szpitali), poza kontrolą każdego procesu przy użyciu wskaźników chemicznych, konieczna jest codzienna kontrola usunięcia powietrza z komory. Całkowite usunięcie powietrza ze sterylizowanego pakietu gwarantuje właściwą penetrację przez parę zawartości sterylizowanego pakietu. Do kontroli stopnia usunięcia powietrza
z komory stosowane są chemiczne testy arkuszowe „Once-a Day® - Test Sheet” typu Bowie-Dick. Test ten należy wykonać jeden raz dziennie przed przystąpieniem do pierwszej sterylizacji.
Sposób wypełniania komory autoklawu
Przystępując do załadowania komory autoklawu należy pamiętać, że wielkość pakietów (zestawów z narzędziami) i sposób ich ułożenia w komorze autoklawu ma istotne znaczenie dla prawidłowego przebiegu procesu sterylizacji. Aby przebieg procesu był prawidłowy, (aby sterylizacja była skuteczna), należy z komór autoklawu (po załadowaniu i zamknięciu komory) całkowicie usunąć powietrze. Jeżeli pakiety i zestawy stanowiące załadunek będą zbyt duże, a ponadto ciasno ułożone, to mogą stanowić barierę utrudniającą odpowietrzanie
i dostęp pary do przedmiotów poddawanych procesowi sterylizacji. Należy, więc tak układać pakiety, aby pozostawiać między nimi szpary, które utworzą kanały do swobodnego przepływu pary.
Zestawy z narzędziami powinny być ustawione w taki sposób, aby była między nimi przestrzeń. Kontenery do narzędzi są tak skonstruowane, aby można było ustawić dwa kontenery jeden na drugim. Pakiety z narzędziami (bez kontenera), należy oddzielić od siebie koszyczkami (np. siatkami do narzędzi) lub sterylizować w specjalnych koszykach. Komora autoklawu nie może być szczelnie wypełniona. W tych miejscach komory czy pakietu, gdzie zalega powietrze, temperatura pary (w mieszaninie z powietrzem) jest znacznie niższa od zaprogramowanej temperatury sterylizacji, a więc przedmioty znajdujące się w tych strefach nie zostaną wyjałowione. Kierunek (sposób), ułożenia pakietów w komorze autoklawu jest zależny od rodzaju autoklawu. Po zakończonym procesie sterylizacji pakiety i zestawy muszą być suche.
Załadunek komory autoklawu: sposób załadowania sterylizatora wpływa na skuteczność procesu sterylizacji, dlatego podczas umieszczania wsadu w komorze należy przestrzegać pewnych wymienionych poniżej zasad.
Opakowania papierowo-foliowe należy układać w koszach sterylizacyjnych pionowo, naprzemiennie wg schematu "folia na folię, papier na papier" (przenikanie pary możliwe jest tylko przez papier).
Lekkie artykuły należy układać na samej górze, aby chronić je przed zamoczeniem wodą kondensacyjną oraz nie przekraczać maksymalnego załadunku określonego przez producenta sterylizatora dla każdego programu.
Należy trzymać się zasady: Jeden pacjent = jeden zabieg = jeden zestaw narzędzi
Bez opakowania można sterylizować wyłącznie 1 zestaw narzędzi, który należy użyć bezpośrednio po wyjęciu ze sterylizatora.
Wszystkie wysterylizowane w opakowaniach wyroby muszą być przed wyjęciem ze sterylizatora dobrze wysuszone. Sprzęt w opakowaniach mokrych nie może być uważany za sterylny i nie może być przechowywany.
Opakowania muszą być oznakowane, najlepiej etykietą lub napisami poza zgrzewem:
- datą sterylizacji lub datą ważności,
- ewentualnie parametrami zastosowanego programu sterylizacji,
- danymi (nazwisko lub kod) osoby pakującej.