PROGRAM INSTRUKTAŻU STANOWISKOWEGO

DLA ELEKTROMONTERA

2006r

Podstawy prawne opracowania programu

1. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 27.07.2004r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860).

2. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 17.09.1999r. w sprawie bezpieczeństwa i hi­gieny pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych (Dz. U. Nr 80, poz. 912).

Cel szkolenia

1. Celem szkolenia jest uzyskanie przez pracownika informacji o czynnikach środowiska pracy występujących przy eksploatacji za­kładowych urządzeń i instalacji elektrycznych na napięcie do 1kV, w zakresie:

2. Konserwacja - zabezpieczenie i utrzymanie należytego stanu technicznego urządzeń i instalacji.

3. Remont - usuwanie usterek, uszkodzeń oraz remonty urządzeń i instala­cji, w celu doprowadzenia ich do wymaganego stanu technicznego.

4. Montaż - instalowanie i przyłączanie urządzeń i instalacji, kontrolno-pomiarowym dokonanie oceny stanu technicznego i parame­trów eksploatacyjnych urządzeń i instalacji i sieci.

5. Wiedzy i umiejętności dotyczących metod zapobiegania porażeniom elektrycznym w warunkach normalnej i awaryjnej pracy urządzeń i instalacji elektrycz­nych.

6. Wiedzy i praktycznych umiejętności z zakresu bezpiecznej eksploatacji zakładowych urządzeń i instalacji elektrycznych.

Uczestnicy szkolenia

1. Szkolenie jest przeznaczone dla nowo zatrudnianych elektromonterów, pracowników przenoszonych na stanowisko elektromontera.

2. Elektromonterów, w przypadku zmiany organizacji stanowisk pracy, wprowadzenia do stosowania nowych lub zmienianych narzędzi, maszyn i innych urządzeń.

3. Studentów odbywających praktyki studenckie oraz uczniów odbywających praktyczną naukę zawodu elektromonter.

Sposób organizacji szkolenia

1. Szkolenie prowadzone jest w formie instruktażu - na stanowisku (stanowiskach), na którym będzie zatrudniony instruowany elektromonter, na podstawie programu szczegółowego.

2. Szkolenie powinno uwzględniać wszystkie rodzaje prac (konserwacja, remonty, montaż, pomiary), które będą należały do zakresu obowiązków elektromontera.

3. Sposób realizacji szkolenia i czas trwania poszczególnych jego części należy dostosować do przygotowania zawodowego i dotychczasowego stażu pracy instruowanego elektromontera.

Plan instruktażu stanowiskowego elektromontera

Lp.	Temat szkolenia	Liczba godzin
1.	Przygotowanie elektromontera do wykonywania czynności związanych z eksploatacją zakładowych urządzeń i instalacji elektrycznych na napię­cie do 1000 V, w szczególności: Omówienie pomieszczeń, w których ma pracować elektromonter, mających wpływ na warunki jego pracy, stanowiska roboczego, mającego wpływ na bezpieczeństwo i higienę pracy. Omówienie zagrożeń występujących przy eksploatacji urządzeń i instalacji elek­trycznych w zakładzie pracy oraz wyników oceny ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą; Omówienie sposobów ochrony przed zagrożeniami, przebiegu czynności eksploatacyjnych zakładowych urządzeń i insta­lacji elektrycznych na stanowisku pracy, zasad postępowania w razie wypadku lub awarii, przygotowania wyposażenia stanowiska roboczego przy wykonywa­niu czynności eksploatacyjnych urządzeń i instalacji elektrycznych.	2
2.	Pokaz przez instruktora sposobu wykonywania pracy na stanowisku pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, z uwzględ­nieniem metod bezpiecznego wykonywania poszczególnych czynności i ze szczególnym zwróceniem uwagi na czynności trudne i niebezpieczne.	0,5
3.	Próbne wykonanie zadania przez pracownika pod kontrolą instruktora.	0,5
4.	Samodzielna praca pracownika pod nadzorem instruktora.	4
5.	Omówienie i ocena przebiegu wykonywania pracy przez pracownika.	1
Razem:		8

Treść instruktażu

Warunki środowiska pracy

1. Urządzenia i instalacje elektryczne mogą być eksploatowane zarówno w warunkach środowiskowych normalnych, jak i w środowiskach o zwiększonym zagrożeniu.

2. Do środowisk o warunkach normalnych zalicza się pomieszczenia biurowe, sale widowiskowe i teatralne, klasy szkolne itp.

3. W warunkach środowiskowych normalnych, wartość napięcia dotykowego dopuszczalnego długotrwale wynosi 50V dla prądu przemiennego i 120V dla prądu stałego.

4. Do środowisk o zwiększonym zagrożeniu zalicza się w szczególności pomieszczenia wilgotne: łazienki, natryski, sauny, pralnie, suszarnie, hydrofornie, pomieszczenia z wyziewami żrącymi, przestrzenie zewnętrzne na otwartym powietrzu, w których urządzenia i insta­lacje elektryczne poddawane są oddziaływaniu wpływów atmosferycznych, pomieszczenia niebezpieczne pod względem pożarowym, pomieszczenia technologiczne, magazyny i składy, w których wytwarza się, przetwarza, stosuje, przecho­wuje palne gazy, ciecze, ciała stałe; pomieszczenia i przestrzenie zewnętrzne niebezpieczne pod względem wybuchowym, w których występują gazy palne, pary palnych cieczy i pyły.

5. W warunkach środowiskowych o zwiększonym zagrożeniu wartość napięcia do­tykowego dopuszczalnego długotrwale wynosi 25V dla prądu przemiennego i 60V dla prądu stałego.

Działanie prądu elektrycznego na organizm człowieka

1. Zagrożenia występujące przy eksploatacji urządzeń i instalacji elektrycznych związane są przede wszystkim z bezpośrednim i pośrednim oddziaływaniem prądu elektrycznego.

2. Prąd elektryczny przepływając przez ciało człowieka działa bezpośrednio na krążenie krwi, oddychanie, system nerwowy, skórę, mięśnie i kości.

Sposób bezpośredniego oddziaływania prądu elektrycznego na krążenie, oddychanie i system nerwowy

Prąd przemienny o częstotliwości 50-60Hz	Czas działania prądu	Objawy
0-1	nieokreślony	Prąd niewyczuwalny.
do 15	nieokreślony	Pojawiają się skurcze mięśni palców i ramion, trudności z samodzielnym oderwaniem się od przedmiotu pod napięciem.
15-30	kilkadziesiąt sekund	Silny skurcz ramion, niemożliwe sa­modzielne oderwanie się od przed­miotu pod napięciem, utrudniony oddech, wzrost ciśnienia krwi.
30-50	do 1 minuty	Nieregularność pracy serca, bardzo silne skurcze, utrata przytomności, możliwe migotanie komór serca.
powyżej 50	poniżej jednego cyklu pracy serca	Silny wstrząs bez objawów migota­nia komór serca.
		powyżej jednego cyklu pracy serca	Migotanie komór serca, zaburzenia systemu nerwowego, utrata przytom­ności, oparzenia.

• jeden cykl pracy serca to około 0,75 s.

Prąd elektryczny przepływając przez człowieka powoduje wzrost temperatury jego ciała. Nawet krótkotrwały wzrost temperatury ciała do ok. 50°C powoduje nieodwracal­ne zmiany w mózgu. Wyższe temperatury są powodem rozległych zniszczeń skóry, mięśni, narządów wewnętrznych i kości.

Pośrednie działanie prądu elektrycznego na człowieka powoduje głównie:

1. Oparzenia i uszkodzenia wzroku przez łuk elektryczny wywołany zwarciami elektrycznymi.

2. Złamania i inne obrażenia np. po upadku z wysokości spowodowanym utratą równowagi w wyniku porażenia prądem elektrycznym.

Prace szczególnie niebezpieczne

1. Konserwacyjne, modernizacyjne i remontowe przy urządzeniach elektroener­getycznych, znajdujących się pod napięciem.

2. Wykonywane w pobliżu nieosłoniętych urządzeń elektroenergetycznych lub ich części, znajdujących się pod napięciem.

3. Przy wyłączonych spod napięcia, lecz nie uziemionych, urządzeniach elektro­energetycznych lub uziemionych w taki sposób, że żadne z uziemień nie jest widoczne z miejsca pracy.

4. Przy wykonywaniu prób i pomiarów, z wyłączeniem prac wykonywanych sta­le przez upoważnionych pracowników w ustalonych miejscach.

Sposoby ochrony przed zagrożeniami

Eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci mogą zajmować się osoby, które spełniają wymagania kwalifikacyjne oraz uzyskały potwierdzenia posiadanych kwalifikacji.

Ochrony przeciwporażeniowe

Urządzenia i instalacje elektryczne powinny posiadać sprawne ochrony przeciwporażeniowe, chroniące przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim.

Rodzaje ochron przeciwporażeniowych

Ochrona przed do­tykiem bezpośred­nim (ochrona pod­stawowa	Ochrona przy użyciu ogrodzenia (przegrody) lub obudowy (osłony).
		Ochrona przy użyciu bariery (przeszkody).
		Ochrona przez umieszczenie poza zasięgiem ręki
		Uzupełnienie ochrony przy użyciu urządzeń ochronnych różnicowo-prądowych o znamionowym prądzie różnicowym nie większym niż 30mA.

Ochrona przed do­tykiem pośrednim (ochrona dodatko­wa).	Ochrona przez zastosowanie samoczynnego wyłączenia zasilania w przypadku przekroczenia wartości napięcia dotykowego dopuszczalnego długotrwale w określonych warunkach otoczenia i zastosowanie połączeń wyrównawczych dodatkowych (miejsco­wych).
		Ochrona przez zastosowanie urządzeń II klasy ochronności lub o izo­lacji równoważnej.
		Ochrona przez zastosowanie izolowania stanowiska
		Ochrona przez zastosowanie nieuziemionych połączeń wyrówna­wczych miejscowych

Organizacja pracy przy urządzeniach i instalacjach elektrycznych

Prawidłowa organizacja prac przy urządzeniach i instalacjach elektrycznych po­winna uwzględniać poniższe zasady:

Zasada 1

Prace szczególnie niebezpieczne muszą być wykonywane przez co najmniej dwie osoby.

Zasada 2

Prace na czynnych urządzeniach i instalacjach energetycznych mogą być wykony­wane na polecenie pisemne, ustne lub bez polecenia.

Zasada 3

Prace w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego należy wykonywać na podstawie polecenia pisemnego, wydanego przez upoważnionego poleceniodawcę, przy zastosowaniu odpowiednich środków zabezpieczających zdrowie i życie ludzkie.

Zasada 4

Bez poleceń dozwolone jest wykonywanie czynności związanych z ratowaniem zdrowia i życia ludzkiego, zabezpieczenia urządzeń i instalacji przed zniszczeniem, prac eksploatacyjnych określonych w instrukcjach przez uprawnione i upo­ważnione osoby.

Zasada 5

Przy wykonywaniu prac na polecenie zabronione jest rozszerzanie pracy poza zakres i miejsce określone w poleceniu, dokonywanie zmian położenia napędów, aparatury i armatury odcinającej, użytej do przygotowania miejsca pracy, usuwanie ogrodzeń, osłon, barier, zaślepek i tablic ostrzegawczych oraz zdej­mowanie uziemiaczy jeżeli ich zdjęcie nie zostało przewidziane w poleceniu.

Zasada 6

W razie konieczności opuszczenia miejsca pracy przez kierującego zespołem pra­cowników lub nadzorującego należy: przerwać dalsze wykonywanie pracy, wyprowadzić zespół pracowników z miejsca pracy, miejsce pracy odpowiednio zabezpieczyć przed dostępem osób postronnych.

Zasada 7

Po przerwaniu pracy wykonywanej na polecenie, jej wznowienie może nastąpić po ponownym dopuszczeniu do pracy. Nie wymaga się ponownego dopuszczenia do pracy po przerwie, jeżeli w czasie trwania przerwy zespół pracowników nie opuścił miejsca pracy lub miejsce pracy na czas opuszczenia go przez zespół pracowników zostało zabezpieczone przed dostępem osób postronnych.

Zasada 8

Samowolna zmiana miejsca pracy jest niedozwolona.

Zasady bezpiecznej eksploatacji urządzeń i instalacji elektrycznych

Zasada 1

Prace przy urządzeniach i instalacjach elektrycznych należy wykonywać po wyłączenia ich spod napięcia.

Zasada 2

Bez wyłączania napięcia mogą być wykonywane: wymiana w obwodach o napięciu do 1kV wkładek bezpiecznikowych i źródeł światła (np. żarówek, świetlówek) o nieuszkodzonej obudowie i oprawie, prace pomiarowe i przeprowadzanie prób zgodnie z zakładowymi instrukcja­mi eksploatacji, inne prace wyłącznie po zastosowaniu środków specjalnych, zapewniających bezpieczeństwo pracy, przewidzianych w instrukcjach eksploatacji

Zasada 3

Wyłączenia urządzeń i instalacji spod napięcia należy dokonać w sposób zapewniający widoczną przerwę w obwodach zasilania, np. przez: widoczne otwarcie zestyków łącznika na bezpieczną odległość, wyjęcie wkładek bezpiecznikowych, zdemontowanie części obwodu elektrycznego, przerwanie ciągłości połączenia obwodu zasilającego w łącznikach o obudowie zamkniętej, stwierdzone w sposób jednoznaczny w oparciu o położenie wskaź­nika odwzorującego otwarcie łącznika.

Zasada 4

Przed rozpoczęciem prac przy wyłączonych spod napięcia urządzeniach i instala­cjach elektrycznych należy: sprawdzić brak napięcia w wyłączonym obwodzie; zastosować zabezpieczenie przed przypadkowym włączeniem napięcia, przez np. wstawienie wkładek izolujących między otwarte styki łączników (zabez­pieczenie to nie jest wymagane w przypadku wyłączenia przez wyjęcie wkła­dek bezpiecznikowych), zablokowanie napędu otwartego łącznika; uziemić wyłączone urządzenia po obu stronach miejsca pracy (co najmniej jed­no uziemienie powinno być widoczne z miejsca pracy); wywiesić odpowiednie tablice bezpieczeństwa:

Zasady postępowania w razie wypadku porażenia prądem elektrycznym

Zasada 1

Jeżeli sytuacja na to pozwala, niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauwa­żonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie za­grożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie.

Zasada 2

Przystąpić do udzielania pomocy osobom poszkodowanym, działając spokojnie, szybko i sprawnie. Pamiętając o własnym bezpieczeństwie uwolnić porażonego spod działania prądu przez np.: wyłączenie napięcia obwodu, na którym nastąpiło porażenie, odciągnięcie porażonego od urządzenia lub odizolowanie go od podłoża w celu przerwania przepływu prądu przez jego ciało. W międzyczasie ktoś powinien wezwać pogotowie ratunkowe.

Pierwsza pomoc przedmedyczna

Udzielając pierwszej pomocy, jeszcze przed przybyciem pogotowia ratunkowego, należy kierować się w zależności od sytuacji kilkoma zasadami.

Zasada 1

Jeśli poszkodowany nie stracił przytomności i oddycha, należy ułożyć go na boku i okryć, by zapobiec utracie ciepła. Krwawiące rany należy zatamować, opatrując obrażenia i oparzenia.

Zasada 2

W przypadku, gdy poszkodowany jest nieprzytomny oraz nie oddycha, należy ułożyć go na plecach. Następnie trzeba udrożnić drogi oddechowe poszkodowane­go przez odgięcie jego głowy do tyłu i przesunięcie żuchwy do przodu. Po wykona­niu tych zabiegów rozpoczynamy sztuczne oddychanie metodą usta-usta. W tym celu należy: objąć swoimi ustami usta ratowanego, zacisnąć otwory nosowe i wdmuchiwać powietrze do płuc porażonego z częstotliwością dwunastu razy na minutę.

Zasada 3

Jeśli u porażonego występuje brak tętna, należy natychmiast przystąpić do pośredniego masażu serca. Polega on na rytmicznym uciskaniu mostka prostopadle do kręgosłupa. Uciski należy wykonywać z częstotliwością osiemdziesięciu razy na minutę.

Pokaz przez instruktora sposobu wykonywania pracy

1. Dobór przez instruktora czynności eksploatacyjnych będących przedmiotem i
   celem pokazu.

2. Zwrócenie uwagi instruowanego pracownika na najważniejsze z punktu bezpieczeństwa pracy czynności wykonywane podczas pokazu.

3. Zapewnienie instruowanemu pracownikowi dogodnych warunków obserwowania pokazu.

4. Wykonanie przez instruktora czynności objętych pokazem.

5. Wykonanie czynności w normalnym tempie, z powtarzaniem fragmentów
   niebezpiecznych.

6. Wykonanie fragmentów niebezpiecznych w zwolnionym tempie.

7. Powtórzenie przez instruktora całego pokazu w zwolnionym, a następnie
   normalnym tempie pracy.

Próbne wykonanie zadania przez pracownika pod kontrolą instruktora

1. Wstępna próba samodzielnego wykonania czynności przez instruowanego pra­cownika w zwolnionym tempie pracy składa się z dwóch etapów.

2. Pracownik objaśnia przyjęte metody pracy.

3. Instruktor zwraca uwagę na popełniane błędy i je koryguje.

Samodzielna praca pracownika pod nadzorem instruktora

1. Pracownik wykonuje samodzielnie pracę w normalnym tempie,

2. Instruktor ingeruje wyłącznie w przypadkach, gdy zachodzi potrzeba korygo­wania błędów i objaśniania wątpliwości.

Omówienie i ocena przebiegu wykonywania pracy przez pracownika

1. Instruktor omawia i ocenia prawidłowość wykonywania poszczególnych czynno­ści przez instruowanego pracownika.

2. Wyłącznie ocena pozytywna stanowi podstawę do dopuszczenia elektromontera do samodzielnego wykonywania eksploatacji urządzeń i instalacji elektrycz­nych w zakładzie pracy.

Plan instruktażu stanowiskowego elektromontera

Lp.	Temat szkolenia	Liczba godzin
1	2	3
1.	Przygotowanie elektromontera do wykonywania czynności związanych z eksploatacją zakładowych urządzeń i instalacji elektrycznych na napię­cie do 1000 V, w szczególności: a) omówienie warunków pracy z uwzględnieniem elementów: • pomieszczeń, w których ma pracować elektromonter, mających wpływ na warunki jego pracy, • stanowiska roboczego, mającego wpływ na bezpieczeństwo i higienę pracy; b) omówienie: • zagrożeń występujących przy eksploatacji urządzeń i instalacji elek­trycznych w zakładzie pracy oraz • wyników oceny ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą; c) omówienie: • sposobów ochrony przed zagrożeniami, • przebiegu czynności eksploatacyjnych zakładowych urządzeń i insta­lacji elektrycznych na stanowisku pracy, • zasad postępowania w razie wypadku lub awarii, • przygotowania wyposażenia stanowiska roboczego przy wykonywa­niu czynności eksploatacyjnych urządzeń i instalacji elektrycznych.	2
2.	Pokaz przez instruktora sposobu wykonywania pracy na stanowisku pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, z uwzględ­nieniem metod bezpiecznego wykonywania poszczególnych czynności i ze szczególnym zwróceniem uwagi na czynności trudne i niebezpieczne.	0,5
3.	Próbne wykonanie zadania przez pracownika pod kontrolą instruktora.	0,5
4.	Samodzielna praca pracownika pod nadzorem instruktora.	4
5.	Omówienie i ocena przebiegu wykonywania pracy przez pracownika.	1
6.	Razem:	8

1 godzina instruktażu = 45 min.

1

---