INSTRUKTAŻ STANOWISKOWY

dla pracowników zatrudnionych na stanowisku

elektromontera

Założenia organizacyjno - programowe

Pracodawca obowiązany jest zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie BHP przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzić okresowe szkolenia w tym zakresie. Obowiązany jest również zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami bhp dotyczącymi wykonywanych przez nich prac.

Cel szkolenia

Celem instruktażu stanowiskowego jest uzyskanie przez pracownika:

• wiadomości i praktycznych umiejętności z zakresu bezpiecznego wykonywania powierzonej pracy,

• podstawowych wiadomości o zagrożeniach wypadkowych i zagrożeniach dla zdrowia występujących na danym stanowisku pracy i w jego bezpośrednim otoczeniu,

• sposobów ochrony przed zagrożeniami wypadkowymi w warunkach normalnej pracy i w warunkach awaryjnych.

Czas trwania

Instruktaż stanowiskowy odbywa się w czasie pracy. Jego czas trwania powinien być uzależniony od:

• przygotowania zawodowego pracownika,

• dotychczasowego stażu pracy

• od rodzaju pracy i zagrożeń występujących na stanowisku pracy.

Jednak nie powinien być krótszy niż 8 godzin.

Egzamin

Zakończenie szkolenia wstępnego na stanowisku pracy (instruktaż stanowiskowy) dla danego pracownika powinno być zakończone egzaminem sprawdzającym przyswojenie przez niego:

• wiadomości objętych programem nauczania,

• umiejętności wykonywania i organizowania pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.

Zaświadczenia

Ukończenie przez pracownika instruktażu stanowiskowego powinno być potwierdzone zaświadczeniem wydanym przez pracodawcę - odpis zaświadczenia powinien być przechowywany w aktach osobowych pracownika. Instruktaż stanowiskowy przeprowadza osoba:

• wyznaczona przez pracodawcę,

• kierująca pracownikami,

• przeszkolona w zakresie metod prowadzenia instruktażu,

• posiadająca odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe.

RAMOWY PROGRAM SZKOLENIA

L.p.	Tematyka szkolenia	Liczba godzin
1.	Przygotowanie pracownika do wykonywania pracy, w tym w szczególności: a) Warunki pracy z uwzględnieniem: - pomieszczenia pracy, - stanowiska robotniczego, - wyposażenia stanowiska roboczego pod kątem wykonywania określonych zadań, - przebiegu procesu produkcyjnego w komórce organizacyjnej i w całym zakładzie pracy, b) Zagrożenia na stanowisku pracy i sposoby ochrony przed zagrożeniami. Sprzęt ochrony osobistej.	2
2.	Metodyka instruktażu stanowiskowego: - pokaz przez instruktora sposobu wykonywania pracy na stanowisku pracy zgodnie z przepisami i zasadami bhp, z uwzględnieniem poszczególnych czynności i ze szczególnym zwróceniem uwagi na czynności trudne i niebezpieczne,	0,5
		- próbne wykonywanie zadania przez pracownika pod kontrolą szkolącego,	0,5
		- samodzielna praca pracownika,	4
		- omówienie i ocena przebiegu wykonywania pracy przez pracownika.	1
Liczba godzin		8

SZCZEGÓŁOWY PROGRAM SZKOLENIA

Definicje

Urządzenie energetyczne jest to takie urządzenie techniczne służące do przetwarzania paliw lub energii na paliwa lub energię innego rodzaju albo o zmiennych parametrach, przesyłania paliw lub energii, albo zużywające paliwa lub energię._____________

Instalacja energetyczna jest to zespół urządzeń technicznych wraz z układami połączeń między nimi, służący do przetwarzania lub przesyłania paliw i energii, albo zużywających paliwa i energię.

Energia jest do energia elektryczna i cieplna oraz inne postacie energii, które mogą być wykorzystywane do celów energetycznych.

Eksploatacja urządzeń energetycznych jest to eksploatacja urządzeń określonych definicją powyżej, z wyjątkiem urządzeń energetycznych powszechnego użytku, przeznaczonych na potrzeby ludności lub używanych w gospodarstwach domowych.______________

Prace przy urządzeniach i instalacjach energetycznych mogą być:

a) zlecane tylko pracownikom,

b) wykonywane przez pracowników,

którzy mają dodatkowe wymagania kwalifikacyjne typu:

„E" - eksploatacji - do których zalicza się pracowników wykonujących prace w zakresie obsługi, konserwacji i napraw urządzeń i instalacji energetycznych oraz kontrolno - pomiarowych i montażowych;

„D" - dozoru - do których zalicza się pracowników technicznych, kierujących czynnościami osób zajmujących się bezpośrednio obsługą konserwacją bądź naprawami urządzeń i instalacji energetycznych oraz wykonywaniem prac kontrolno - pomiarowych i montażowych;

„K" - kierownictwa - do których zalicza się kierowników komórek organizacyjnych oraz pracowników sprawujących nadzór na eksploatacją urządzeń i instalacji energetycznych.

Wymagania dla elektryka - elektroautomatyka

Osoby zatrudnione na stanowiskach pracy przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych do 1 kV (zwane dalej elektrykami), zajmujące się eksploatacją tych urządzeń i instalacji oprócz wymagań wynikających z taryfikatorów kwalifikacyjnych ( umiejętności zawodowe) muszą:

* posiadać dodatkowe wymagania kwalifikacyjne w zakresie gospodarki elektroenergetycznej,

* być przeszkolone w zakresie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy ( szkolenie: wstępne- ogólne, podstawowe, stanowiskowe, okresowe -rodzaj szkolenia zależy od stażu pracy na danym stanowisku pracy),

* posiadać aktualne orzeczenie lekarskie (wydane przez lekarza uprawnionego do badań profilaktycznych) stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku związanym z eksploatacją urządzeń i instalacji elektroenergetycznych. Elektrycy wykonują prace:

a) w zakresie:

- obsługi

- konserwacji i napraw urządzeń i instalacji elektroenergetycznych,

b) kontrolno - pomiarowe i montażowe.

NIEBEZPIECZEŃSTWO l NAJCZĘSTSZE PRZYCZYNY PORAŻEŃ PRZY OBSŁUDZE l EKSPLOATACJI URZĄDZEŃ l INSTALACJI ELEKTROENERGETYCZNYCH.

Możliwość porażenia prądem elektrycznym występuje przy wszystkich obsługiwanych i eksploatowanych urządzeniach elektroenergetycznych.

1. Przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych niskiego napięcia pracuje i styka się z nimi duża liczba osób ( pracowników), znacznie większa niż przy na przykład urządzeniach wysokiego napięcia.

2. Istnieje fałszywa opinia, że rygorystyczne przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa przy urządzeniach i instalacjach niskiego napięcia jest przesadą.

3. Kwalifikacje zawodowe osób obsługujących i eksploatujących urządzenia i instalacje niskiego napięcia są zwykle niższe niż obsługujących urządzenia wysokiego napięcia.

Statystyki wypadków przy pracy wykazują że spośród urządzeń i instalacji eksploatowanych najwięcej wypadków przypada na:

* elektryczne urządzenia transportowe, np. suwnice, dźwigi, mosty przeładunkowe, przenośniki taśmowe itp. zasilane napięciem do 1 kV,

* maszyny, urządzenia i narzędzia ruchome ( przenośne, przewoźne i ręczne ) do 1 kV,

* rozdzielcze okapturzone, prowizoryczne instalacje i urządzenia zasilane napięciami do 1 kV,

* urządzenia wysokiego napięcia powyżej 1 kV.

Przyczyny wypadków występujących przy eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych są różnorodne i często bardzo złożone. Najczęstsze przyczyny to:

* nieostrożność, lekceważenie lub nieznajomość przepisów i instrukcji, w tym bezpiecznego wykonywania pracy,

* zbytnia brawura i rutyna,

* zła organizacja pracy,

* niedostateczny nadzór na wykonywaniem określonych prac,

* brak lub niestosownie właściwych środków ochronnych przed możliwością porażenia,

* brak kontroli (lub opieszała kontrola) stanu technicznego urządzeń elektroenergetycznych,

* niewłaściwa konserwacja instalacji i urządzeń elektroenergetycznych,

* nieterminowe, niestaranne i niesolidne wykonywanie (lub niewykonywanie w ogóle) pomiarów i badań wskazanych w szczegółowych przepisach i instrukcjach eksploatacji urządzeń i instalacji elektroenergetycznych.

Warunki pracy Pomieszczenia pracy

Jednym z rodzajów urządzeń energetycznych są urządzenia elektroenergetyczne. Prace związane z eksploatacją urządzeń i instalacji elektroenergetycznych mogą być wykonywane w pomieszczeniach przemysłowych, w których znajdują się urządzenia produkcyjne i pomocnicze oraz różnego typu instalacje elektroenergetyczne. Pomieszczenia przemysłowe można podzielić w zależności od:

a) rodzaju zainstalowanych urządzeń i instalacji,

b) warunków otoczenia,

c) możliwości dostępu dla pracowników zakładu.

Warunki środowiska w zależności od rodzaju przemysłu można ogólnie podzielić na:

a) normalne,

b) uciążliwe,

c) bardzo uciążliwe lub szkodliwe.

Podział pomieszczeń ze względu na dostęp pracowników zakładu, a więc sposób i warunki pracy elektryka, jest następujący:

a) pomieszczenia ogólnie dostępne

* pomieszczenia przeznaczone na stały pobyt ludzi, w których przebywanie tych samych osób w ciągu doby trwa dłużej niż 4 godziny,

* pomieszczenia przeznaczone na czasowy pobyt ludzi, w których przebywanie tych samych osób w ciągu doby trwa od 2 do 4 godzin.

b) pomieszczenia ruchu elektrycznego

Są to wydzielone pomieszczenia (tereny) lub części pomieszczeń (terenów), przestrzenie w budynkach lub poza budynkami, w których zainstalowane są urządzenia elektroenergetyczne. Pomieszczenia ruchu elektrycznego

powinny być zamknięte i dostępne tylko dla upoważnionych pracowników

Pracodawca obowiązany jest do ustalenia liczby, miejsca i sposobu przechowywania kluczy do tych pomieszczeń, wyznaczenia osób uprawnionych do ich pobierania oraz określenia sposobu ewidencjonowania i procedur związanych z wydawaniem kluczy. W pomieszczeniach ruchu elektrycznego wolno instalować takie urządzenia, które spełniają co najmniej ochronę przeciwporażeniową przed dotykiem bezpośrednim dla ochrony przed zbliżeniem się do urządzeń pod napięciem, zrealizowaną w postaci ogrodzeń, barier, ekranów, obudów, powłok izolacyjnych, umieszczenie części czynnych obwodów elektrycznych poza zasięgiem ręki oraz urządzeń różnicowe -prądowych, na przykład przekaźników o prądzie wyzwalającym 30mA i więcej (również jako uzupełnienie innych środków ochrony przed dotykiem bezpośrednim). Urządzenia elektroenergetyczne w tych pomieszczeniach najczęściej nie wymagają dodatkowych osłon specjalnych, np. przeciwwybuchowych, bryzgoszczelnych itp.W pomieszczeniach ruchu elektrycznego bez stałej obsługi, w których znajdują się urządzenia rozdzielcze różnych napięć, temperatura w okresie zimowym nie powinna być niższa niż + 5 °C, ze względu np. na prawidłowe działanie urządzeń, szczególnie wyłączników, przekaźników i aparatury kontrolno - pomiarowej.

Wszystkie urządzenia elektroenergetyczne po przejęciu do eksploatacji przez pracodawcę powinny posiadać:

1) kompletną dokumentację techniczną

2) pozytywne wyniki z pomiarów kontrolnych (w szczególności pozytywne wyniki z pomiarów skuteczności wszelkich ochron w tym ochron przeciwpożarowych) oraz rozruchu i ruchu próbnego (jeśli taki ruch jest wymagany w szczegółowych przepisach dotyczących przejmowania urządzenia elektroenergetycznego).__________

Stanowisko robocze

Prace przy urządzeniach elektroenergetycznych należy wykonywać po wyłączeniu urządzeń i instalacji spod napięcia. Bez wyłączenia napięcia mogą być wykonywane prace:

a) polegające na wymianie w obwodach o napięciu do 1 kV wkładek bezpiecznikowych i żarówek (świetlówek) o nie uszkodzonej obudowie i oprawie;

b) pomiarowe i przeprowadzanie prób w sposób określony w szczegółowych zakładowych instrukcjach eksploatacji;

c) inne prace, nie określone w powyższych podpunktach, wyłącznie po zastosowaniu środków specjalnych, przewidzianych w szczegółowych instrukcjach eksploatacji, zapewniających bezpieczne wykonywanie pracy.

Prace przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych oraz innych urządzeniach związanych z eksploatacją urządzeń elektroenergetycznych mogą być wykonywane:

bez polecenia Są to prace:

a) związane z ratowaniem zdrowia i życia ludzkiego oraz ratowania mienia, np) urządzeń przed zniszczeniem,

b) określone jako nie wymagające polecenia w instrukcjach (eksploatacji, stanowi skowych), wykonywane przez wyznaczonych pracowników;

na polecenie pisemne Są to prace:

- w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego, z wyjątkiem prac dopuszczalnych w instrukcjach (eksploatacji, stanowiskowych) do wykonywania:

- bez polecenia,

- na polecenie ustne i dyspozytorskie,

- przez pracowników z innych zakładów na urządzeniach elektroenergetyczne zakładu, którzy stale obsługują i eksploatują te urządzenia, z wyjątkiem prac, dla których wszystkie czynności związane z dopuszczeniem do pracy ustalono odrębnie na piśmie,

- dla których poleceniodawca uzna za niezbędne wydać polecenie pisemne. Polecenie pisemne powinno określać:

- zakres, rodzaj, miejsce i termin oraz metodę wykonania pracy,

- środki, za pomocą których praca powinna być wykonana i/lub inne istotne elementy dotyczące technologii według uznania wydające polecenie,

- podstawowe warunki i środki bezpiecznego wykonywania pracy i/lub inne istotne elementy dotyczące bezpieczeństwa według uznania wydającego polecenie,

- liczbę pracowników wyznaczonych do wykonywania pracy,

- pracowników odpowiedzialnych za organizację bezpiecznej pracy i jej wykonanie, spełniających funkcję:

1) koordynującego,

2) dopuszczającego,

3) nadzorującego,

4) kierującego zespołem, np. brygadzistę.

Polecenie pisemne mogą wydawać osoby kierownictwa (uprawnienia typu „K )

lub dozoru (uprawnienia typu „D") upoważnione przez pracodawcę.

Na polecenie ustne. Są to wszystkie prace z wyjątkiem nie wymagających

polecenia pisemnego. Polecenie ustne powinno składać się z takich samych

elementów jak polecenie pisemne. Polecenia ustne dotyczące wykonywanych

prac powinny być ewidencjonowane.

Na polecenie dyspozytorskie. Są to prace wykonywane przez personel tzw

ruchu, określone w instrukcjach eksploatacji i stanowiskowych. Polecenia na

prace mogą być wydawane bezpośrednio, telefonicznie lub drogą radiową przy

czym te dwa ostatnie rodzaje poleceń powinny być nagrywane i

przechowywane, przynajmniej do czasu całkowitego zakończenia prac

związanych z wydanym poleceniem.

Wyłączenie urządzenia lub instalacji elektroenergetycznej powinno być dokonane w taki sposób, aby była uzyskana widoczna przerwa w obwodach zasilających urządzenie lub instalację. Widoczność przerwy z miejsca wykonywania prac nie jest warunkiem koniecznym. Za widoczną przerwę należy uważać:

a) widoczne otwarcie zestyków łącznika na odległość bezpieczną,

b) wyjęcie wkładek bezpiecznikowych,

c) zdemontowanie części obwodu elektrycznego.

Przed rozpoczęciem prac przy urządzeniach i instalacjach wyłączonych spod napięcia należy:

- sprawdzić brak napięcia w wyłączonym obwodzie,

- zastosować odpowiednie zabezpieczenie przed przypadkowym wyłączeniem napięcia,

- uziemić wyłączone urządzenie,

- wywiesić odpowiednie tablice ostrzegawcze, nakazu, zakazu i informacyjne,

- miejsca, gdzie wykonywane prace mogą stworzyć zagrożenie dla zdrowia lub życia osób postronnych (np. innych pracowników nie wykonujących prac przy urządzeniach elektroenergetycznych), należy odpowiednio zabezpieczyć, np. przez zastosowanie ogrodzenia i oznaczenie miejsca prac odpowiednimi tablicami ostrzegawczymi, nakazu, zakazu i informacyjnymi.

Przed przystąpieniem do wykonywania jakichkolwiek czynności przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych - sprawdź brak napięcia w obwodzie.

Odpowiednim zabezpieczeniem przed przypadkowym włączeniem napięcia jest wstawienie wkładek izolujących między otwarte styki łączników; w razie dokonania wyłączenia przez wyjęcie wkładek bezpiecznikowych, zastosowanie wkładek izolujących nie jest konieczne.

Uziemienia wyłączonych urządzeń i instalacji elektrycznych należy wykonać po obu stronach miejsca pracy, przy czym co najmniej jedno uziemienie powinno być widoczne z miejsca pracy. Do uziemienia urządzenia lub instalacji można przystąpić tylko po jego wyłączeniu z pracy i sprawdzeniu braku napięcia z użyciem odpowiedniego sprzętu ochronnego.

Wykonywanie prac przy wyłączonych i nieuziemionych urządzeniach elektroenergetycznych jest dopuszczalne, jeżeli rodzaj czynności lub rozwiązania konstrukcyjne nie pozwalają na założenie uziemiaczy, a dla wykonania pracy zostaną zastosowane inne środki ochrony przeciwpożarowej zapewniające pełne bezpieczeństwo; w poleceniu pisemnym na wykonanie pracy powinien być dokonany odpowiedni zapis.

Częściowe lub całkowite zajęcie uziemiaczy w miejscu pracy jest dopuszczalne, jeżeli jest to konieczne dla wykonania prób; w poleceniu pisemnym na wykonywanie pracy powinien być dokonany odpowiedni zapis.

Zamknięcie uziemników i założenie uziemiaczy przenośnych powinno być każdorazowo odnotowane w dzienniku operacyjnym i odwzorowane na schemacie operacyjnym urządzeń, jeżeli taki schemat istnieje.

Tablice ostrzegawcze powinny być umieszczone tak, aby podane na nich ostrzeżenia były dobrze widoczne z bezpiecznej odległości, z każdej dostępnej strony zagrożonego obszaru. Tablica powinna być umieszczona w bezpośrednim pobliżu źródła zagrożenia, jeżeli źródło jest widoczne. Tablica nakazu i zakazu powinny być umieszczone wszędzie tam, gdzie zakaz lub nakaz wykonywania czynności może stanowić ochronę przed powstaniem wypadku przy pracy (nieszczęśliwego wypadku) lub zagrożenia. Jeżeli przepisy wykonywania czynności w pewnym ograniczonym obszarze, to tablicę należy umieszczać przy wejściu do tego obszaru.

Tablice informacyjne powinny być umieszczone w taki sposób i w takim miejscu, aby były widoczne z dróg komunikacyjnych i miejsc pracy.

Prace w warunkach nie zaliczonych do szczególnie zagrażających zdrowiu lub życiu ludzkiemu mogą być wykonywane jednoosobowo. Prace wykonywane poza stałymi pomostami roboczymi na wysokości powyżej 2 m od poziomu podłoża (np.posadzki) mogą być prowadzone tylko przy zastosowaniu odpowiednich środków technicznych chroniących przed upadkiem z wysokości, np. podnośników, pomostów, rusztowań, szelek bezpieczeństwa itp. oraz właściwych dla danego rodzaju prac narzędzi i środków ochrony indywidualnej.

Urządzenia , których ruch stwarza zagrożenie dla zdrowia lub życia ludzkiego, mogą być uruchomione tylko po uprzednim ostrzeżeniu pracowników (osób) znajdujących się w ich bezpośrednim sąsiedztwie.

Urządzenia elektroenergetyczne, z wyjątkiem ogólnie dostępnych, mogą być uruchamiane tylko przez pracowników, którzy w ramach swojego zakresu obowiązków (czynności służbowych) lub na podstawie polecenia mają obowiązek stałego lub doraźnego wykonywania określonych prac (czynności).________________________________

Prace w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego powinny być wykonywane przez co najmniej dwóch pracowników, zgodnie z rozporządzeniem MP i PS z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie rodzajów prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby (Dz.U. nr 62, póz. 288).

Do prac wykonywanych w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego i określonych w wyżej wymienionym rozporządzeniu zalicza się między innymi prace:

a) konserwacyjne, modernizacyjne i remontowe przy urządzeniach elektroenergetycznych znajdujących się całkowicie lub częściowo pod napięciem,

b) wykonywane w pobliżu nie osłoniętych urządzeń elektroenergetycznych lub ich części, znajdujących się pod napięciem,

c) przy wykonywaniu prób i pomiarów w zakładach energetycznych oraz innych zakładach przy urządzeniach elektroenergetycznych, z wyłączeniem prac stale wykonywanych przez wyznaczonych pracowników w ustalonych miejscach pracy (laboratoria, stacje prób),

d) przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych wykonywane:

- na wysokości powyżej 2 m w przypadkach, w których wymagane Jest zastosowanie środków ochrony indywidualnej przed upadkiem z wysokości,

- w pomieszczeniach, w których występują gazy lub pary trujące, żrące albo duszące, przy których wykonywaniu wymagane jest stosowanie środków ochrony indywidualnej,

- w studniach kablowych, w pomieszczeniach z nimi połączonych i dołkach monterskich,

- wewnątrz zbiorników, kotłów, silosów i urządzeń technologicznych, w tym prace w zbiornikach otwartych, które nie pozwalają na bezpośredni kontakt wizualny co najmniej z jednym pracownikiem,

e) przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych związane z konserwacją montażem i naprawą dźwigów, suwnic, żurawi wieżowych i samojezdnych, składnic magazynowych i schodów ruchomych. Zapisy tego rozporządzenia nie naruszają odrębnych przepisów określających rodzaje prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby ze względu na możliwość wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego.

Do prac zaliczonych przez wiele zakładowych instrukcji bezpiecznego wykonywania robót, a nie uwzględniających w wyżej wymienionym rozporządzeniu, można zaliczyć prace jak np.:

a) przy wyłączonych spod napięcia lecz nie uziemionych urządzeniach elektroenergetycznych lub uziemionych w taki sposób, że żadne z uziemień (uziemiaczy) nie jest widoczne z miejsca pracy,

b) związane z identyfikacją i przecinaniem kabli elektrycznych,

c) przy spawaniu, lutowaniu, wymianie stojaków oraz pojedynczych ogniw i całej baterii w akumulatorach,

d) w pomieszczeniach i strefach zagrożonych wybuchem,

e) inne, nie wymienione powyżej, uznane przez osoby kierownictwa i dozoru za szczególnie niebezpieczne (zagrażające zdrowiu lub życiu ludzkiemu).

Prace w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego mogą być wykonywane przy zastosowaniu środków całkowicie zabezpieczających zdrowie lub życie ludzkie oraz na podstawie polecenia pisemnego.

W każdym miejscu pracy, w którym zatrudniony jest zespół złożony z co najmniej dwóch pracowników (elektryków), powinien być wyznaczony spośród nich pracownik kierujący zespołem.

ZABRANIA SIĘ:

1) eksploatowania urządzeń i instalacji elektroenergetycznych bez osłon ochron i innych przewidzianych dla tych urządzeń zabezpieczeń,

2) zdejmowania osłon z części ruchomych urządzeń i instalacji elektroenergetycznych w czasie ich ruchu,

3) wykonywania przez osoby nieupoważnione zmian osłon, ochron i innych istniejących zabezpieczeń urządzeń i instalacji elektroenergetycznych,

4) podczas oględzin urządzeń i instalacji elektroenergetycznych,

zdejmowaniaosłon i barier ochronnych, otwierania celek, wchodzenia na konstrukcje oraz zbliżania się do nieosłoniętych części urządzeń i instalacji znajdujących się pod napięciem,

5) wykonywania robót w warunkach złej widoczności w miejscu pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy

Wykonywanie wszelkich robót przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych jest możliwe tylko po odpowiednim przygotowaniu stanowiska pracy i zabezpieczeniu pracowników przed porażeniem prądem elektrycznym i działaniem łuku elektrycznego przy pomocy sprzętu ochronnego. Sprzęt ochronny stanowią przyrządy, narzędzia, ogrodzenia, osłony i tablice bezpieczeństwa.

W zależności od przeznaczenia, elektroenergetyczny sprzęt ochronny dzielimy na następujące grupy:

* izolujący,

- podstawowy (zasadniczy): drążki izolacyjne, kleszcze i chwytaki, uchwyty izolacyjne, wskaźniki napięcia, rękawice dielektryczne, narzędzia izolowane (szczypce płaskie, wkrętaki itp.)

- dodatkowy: kalosze i półbuty elektroizolacyjne, dywaniki i chodniki gumowe elektroizolacyjne, pomosty izolacyjne, hełmy ochronne izolacyjne;

* chroniący przed pojawieniem się napięcia: uziemiacze;

* zabezpieczający: szelki bezpieczeństwa, okulary ochronne przeciwodpryskowe, osłony izolacyjne, słupołazy, maski przeciwgazowe itd.;

* pomocniczy: ogrodzenia, barierki i liny, pyły izolacyjne, siatki ochronne, tablice bezpieczeństwa (ostrzegawcze, nakazu, zakazu i informacyjne).

Elektroenergetyczny sprzęt ochronny izolujący podlega okresowym badaniom, których częstotliwość określają Polskie Normy.

Przy posługiwaniu się sprzętem ochronnym należy co najmniej przestrzegać następujących zasad:

a) drążki izolacyjne i wskaźniki napięcia trzymać za uchwyty przed ogranicznikiem,

b) po sprzedaniu braku napięcia należy zbadać, czy wskaźnik działa,

c) brak napięcia sprawdzać we wszystkich przewodach,

d) podczas uzgadniania faz należy zachować minimalną odległość 0,5 m linki łączącej od ciała człowieka, a czas dotyku nie powinien przekraczać 15 sekund,

e) uziemiacze zakładać bezpośrednio po sprawdzeniu braku napięcia, możliwie najbliżej miejsca pracy,

f) przed każdym użyciem uziemiaczy, przedłużaczy i zwieraczy należy dokonać oględzin zacisków, połączeń śrubowych i linki Cu,

g) nie wolno uziemiać miejsca pracy poprzez łączniki i bezpieczniki,

h) należy uziemić wszystkie fazy urządzenia nawet wtedy, gdy praca odbywa

się na jednym przewodzie,

i) nie wolno zakładać i przykręcać zacisków fazowych bezpośrednio rękami,

j) uziemienie rozpoczynać od przykręcania zacisku uziemiającego do uziomu

(uziemiona konstrukcja lub wypust bednarki, sonda uziemiająca itd.), następnie

zakładać kolejno zaciski fazowe, począwszy od najbliższego przewodu; przy

zdejmowaniu zachowywać kolejność odwrotną

k) wkładki bezpiecznikowe wymieniać najlepiej w stanie bez napięcia, a w razie

niemożności posłużenia się sprzętem elektroizolacyjnym, należy napięcie

wyłączyć i miejsca pracy obustronnie uziemić,

l) wyznaczony do naprawy i np. przecinany kabel należy traktować tak jakby był

pod napięciem,

ł) miejsce pracy zawsze dokładnie oznakować tablicami bezpieczeństwa.

Przeglądy i stan urządzeń i instalacji elektroenergetycznych.

Utrzymanie urządzeń i instalacji elektroenergetycznych w pełnej sprawności wymaga okresowych badań ich stanu technicznego. Oględziny i przeglądy oraz próby i pomiary urządzeń i instalacji elektroenergetycznych w zakładzie są podstawą do ustalenia zakresu prac konserwacyjnych oraz remontowych. Częstotliwość oględzin i przeglądów oraz prób i pomiarów jest uzależniona od

rodzaju urządzeń i instalacji elektroenergetycznych oraz próby i pomiary przeprowadza się w zakresie i terminach ustalonych w szczegółowych zasadach eksploatacji lub instrukcjach eksploatacji.

Pracodawca organizuje i zapewnia prowadzenie prawidłowej, bezpiecznej i  ekonomicznej eksploatacji urządzeń i instalacji elektroenergetycznych, on też ustala w instrukcji eksploatacji urządzenia i instalacji elektroenergetycznej między innymi:

1) niezbędne warunki techniczne eksploatacji,

2) czynności związane z uruchomieniem, obsługą w czasie pracy i zatrzymaniem w warunkach normalnej eksploatacji,

3) wymagania w zakresie konserwacji i napraw,

4) zasady postępowania w razie awarii, pożaru lub innych zakłóceń w pracy,

5) zakresy i terminy wykonywania zapisów ruchowych (manipulacje ruchowe, wskazania aparatury kontrolno - pomiarowej i inne),

6) zakresy i terminy przeprowadzania oględzin i przeglądów oraz prób i pomiarów itd. Ogólne zasady postępowania w zakresie prowadzenia eksploatacji urządzeń i instalacji elektroenergetycznych oraz tworzenia dokumentacji technicznej, w tym dokumentacji eksploatacyjnej (np. instrukcji eksploatacji), określa zarządzenie Ministrów Górnictwa i Energetyki oraz Gospodarki Materiałowej i Paliwowej z dnia 18 lipca 1986 r. w sprawie ogólnych zasad eksploatacji urządzeń i instalacji energetycznych ( M.P. Nr 25, póz. 174).

W czasie prowadzenia eksploatacji urządzeń i instrukcji elektroenergetycznych powinny być w niezbędnym zakresie zapisywane zdarzenia ruchowe, wskazania aparatury kontrolno pomiarowej, oraz inne parametry decydujące o prawidłowej i bezpiecznej oraz ekonomicznej ich pracy. W wielu przypadkach zapisywanie powyższego należy do obowiązków elektryka, a więc od jego systematyczności, solidności i staranności w tym zakresie w pewnym sensie zależy prawidłowa eksploatacja. Zapisy w dokumentacji eksploatacyjnej powinny być, w ustalonych okresach, poddawane analizie, a wyniki analizy wykorzystywane do podejmowania usprawnień gospodarki oraz oceny stanu technicznego urządzeń i instalacji.

Wszędzie tam, gdzie buduje się nowe, przebudowuje lub modernizuje istniejące urządzenia i instalacje elektroenergetyczne należy zwracać uwagę na to, czy w trakcie wykonywania wyżej wymienionych prac zastosowano rozwiązania gwarantujące większe bezpieczeństwo i spełniające wymagania aktualnie obowiązujących przepisów, np. normy PN - 91/E-05009 - Instrukcje elektryczne w obiektach budowlanych ( kilkanaście arkuszy).

Często zaniedbywanym i lekceważonym przez elektryków jest problem opisywania i oznaczania we właściwy sposób urządzeń i instalacji elektroenergetycznych, co w konsekwencji może prowadzić do popełnienia, często tragicznych w skutkach, szkolnych błędów przy usuwaniu awarii, wymianie bezpieczników, odłączaniu obwodów elektrycznych itp. W instalacjach elektroenergetycznych, w szczególności takich, w których występują prądy różnego rodzaju i różnych napięć, należy stosować środki umożliwiające łatwe rozróżnienie elementów należących do urządzeń każdego rodzaju, np. znakowanie, stosowanie różnych barw izolacji przewodów itp.

Wszystkie urządzenia rozdzielcze i sterujące, np. wszelkiego rodzaju rozdzielnice i tablice rozdzielcze powinny być zaopatrzone w napisy i oznaczone zgodnie z dokumentacją oraz powinny być wyposażone w schematy elektryczne z podaniem wartości prądów znamionowych zabezpieczeń. Niezastosowanie się do obowiązujących przepisów to dodatkowa praca (często niepotrzebna) dla elektryka przy inwentaryzacji istniejącej instalacji (najczęściej wykonywana pod napięciem) potencjalnie zagrażająca bezpieczeństwu pracy.

Ochrona przeciwpożarowa urządzeń i instalacji elektroenergetycznych.

Zły stan, nieprawidłowa eksploatacja i konserwacja urządzeń i instalacji elektroenergetycznych są często przyczyną pożarów. Stopień zagrożenia pożarowego urządzeń i instalacji można uszeregować na podstawie statystyk w następującej kolejności:

- ciągi kablowe,

- transformatory olejowe,

- różnego typu rozdzielnie,

- maszyny i urządzenia elektryczne.

Coraz częstsze stosowanie różnego rodzaju zabezpieczeń zmniejsza zagrożenie pożarowe, aczkolwiek nie daje całkowitej pewności i gwarancji bezpieczeństwa. W związku z tym wszystkie pomieszczenia, w których są użytkowane urządzenia i instalacje elektroenergetyczne, powinny być wyposażone w niezbędne środki i sprzęt gaśniczy oraz instrukcję postępowania w razie pożaru. Podstawowy sprzęt gaśniczy stosowany przy gaszeniu pożarów urządzeń i instalacji elektroenergetycznych szczególnie znajdujących się pod napięciem to:

- gaśnice proszkowe (lub halonowe, ewentualnie śniegowe),

- koce ognioodporne,

- piasek.

Stosowanie wody i piany do gaszenia urządzeń i instalacji znajdujących się pod napięciem grozi porażeniem prądem elektrycznym._______

W razie stwierdzenia pożaru należy podjąć kolejno następujące czynności:

- zaalarmować straż pożarną

- wyłączyć napięcie w zagrożonym obiekcie,

- wyłączyć urządzenia sztucznej wentylacji w tunelach, kanałach kablowych i maszynowniach,

- jeżeli to możliwe zamknąć drzwi i za pomocą kocy ognioodpornych zakryć otwory przez które może się przedostać ogień,

- przystąpić do gaszenia ognia za pomocą gaśnic proszkowych (lub balonowych, ewentualnie śniegowych).

Wyłączeń w rozdzielaniach, szczególnie wysokiego napięcia, mogą dokonywać tylko elektrycy o odpowiednich uprawnieniach._______

Stosowanie gaśnic balonowych w pomieszczeniach zamkniętych jest możliwe tylko przy użyciu masek przeciwgazowych.___________

Do czasu przybycia straży pożarnej akcją ratowniczą kieruje najstarszy stopniem służbowym lub uprawnieniami elektryk, któremu powinny podporządkować się wszystkie osoby biorące udział w akcji. Po przybyciu straży pożarnej należy wskazać jej drogę do miejsca pożaru, po czym dowódca straży obejmuje kierownictwo akcji.

Pierwsza pomoc przy porażeniu prądem elektrycznym.

Energia elektryczna bez której działalność człowieka w obecnej dobie byłaby prawie niemożliwa, w pewnych warunkach może stanowić dla człowieka bardzo poważne zagrożenie ze śmiercią włącznie. Stąd pierwszoplanowa staje się znajomość i ścisłe przestrzeganie zasad ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym. Bardzo ważna i istotna jest również umiejętność udzielania pierwszej pomocy osobom, które znalazły się pod działaniem prądu elektrycznego. Znajomość zasad postępowania przy ratowaniu osób porażonych prądem elektrycznym pozwala bowiem niejednokrotnie uratować życie poszkodowanym, jak również uniknąć zagrożeń osobom udzielającym pomocy. Szansę ratunku porażonego maleją bardzo szybko w miarę upływu czasu. Właściwa pomoc w pierwszej minucie po porażeniu to 98 % szans na uratowanie życia porażonego. Oto jak przestawiają się, procentowo, szansę porażonego w zależności od upływu czasu:

- po 3 minutach - 72 %,

- po 5 minutach - 25 %,

- po 8 minutach - 5 %.

Uwalnianie porażonego spod działania prądu elektrycznego.

Uwolnienia należy dokonać poprzez:

1) wyłączenie napięcia właściwego obwodu prądu elektrycznego,

2) odciągnięcie porażonego od urządzeń będących pod napięciem. Odciągnięcia porażonego od urządzeń będących pod napięciem należy dokonać tylko w przypadku, gdy wyłącznie napięcia trwałoby zbyt długo i byłoby trudniejsze lub bardziej niebezpieczne,

3) odizolowanie porażonego, uniemożliwiające przepływ prądu elektrycznego przez jego ciało. Odizolowanie porażonego należy stosować wówczas, gdy wyłączenie napięcia lub odciągnięcie porażonego okazało się nieskuteczne. Odizolowanie powinno polegać na podsunięciu materiału pod nogi porażonego (przepływ prądu na drodze od ręki do nóg) lub odginaniu palców jednej dłoni (gdy prąd płynie od jednej ręki do drugiej).

Uwalnianie porażonych spod działania prądu elektrycznego powinno być dokonywane przy pomocy materiałów elektroizolacyjnych, głównie sprzętu ochronnego podstawowego (zasadniczego) i dodatkowego (rękawice dielektryczne, półbuty, dywaniki, drążki itp.). W razie konieczności (braku sprzętu podstawowego i dodatkowego) należy stosować zastępcze materiały elektroizolacyjne takie jak: suche drewno, tworzywa sztuczne, suche materiały tekstylne. Gdy porażenie nastąpiło na wysokości, a wyłączenie napięcia może spowodować groźny upadek porażonego, należy przed wyłączeniem napięcia zabezpieczyć porażonego przed skutkami upadku z wysokości.

Wyłączenie napięcia

Wyłączenie napięcia należy dokonać poprzez:

1) otwarcie łączników od strony zasilania,

2) usunięcie (wyłączenie) bezpieczników z obwodu zasilania. Usunięcie bezpieczników mocy powinno się odbywać za pomocą uchwytów przeznaczonych do tego celu,

3) przecięcie przewodów od strony zasilania za pomocą narzędzi z izolowanymi rękojeściami. Zabrania się używania tego sposobu w strefach i pomieszczeniach zagrożonych wybuchem,

4) zwarcia przewodów od strony zasilania. Zwarcie należy wykonywać w sposób trwały, za pomocą odpowiedniej zarzutki metalowej tylko w liniach napowietrznych.

Udzielanie pomocy przedlekarskiej osobom porażonym prądem elektrycznym.

Bezpośrednio po uwolnieniu porażonego spod napięcia należy udzielić mu pomocy przedlekarskiej. Nie wolno odstępować od osoby porażonej prądem oraz przerywać akcji ratowniczej do chwili przybycia lekarza. Każdy porażony winien być zbadany przez lekarza, chociażby oględziny zewnętrzne nie wskazywały na taką potrzebę. Pomoc przedlekarska powinna polegać na wykonaniu następujących czynności:

- gdy porażony krwawi, zatrzymać krwawienie,

- sprawdzić, czy nie posiada w jamie ustnej ciał obcych,

- w zależności od stanu porażonego zdecydować o zakresie i sposobie udzielenia pomocy doraźnej.

Porażony przytomny

Rozluźnić ubranie w okolicy szyi, klatki piersiowej i brzucha. Ułożyć porażonego w wygodnej pozycji. Do chwili przybycia lekarza niech porażony pozostaje w pozycji leżącej.

Porażony nieprzytomny, oddycha

Porażony nie może nawet na bardzo krótko pozostawać w pozycji na wznak Porażonego ułożyć w tzw. pozycji bocznej ustalonej. Porażonego należy stale obserwować, gdyż oddech może się zatrzymać. Jeżeli przybycie lekarza przedłuża się, porażonego należy po upływie około dwóch godzin obrócić na drugi bok.

Układanie oddychającego, ale nieprzytomnego na boku jest przeciwwskazane u osób z obrażeniami kręgosłupa, a takie zawsze można podejrzewać po upadku z wysokości lub po wypadku. Wtedy można pozostawać osobę ratowaną w pozycji na wznak, bacznie kontrolując drożność dróg oddechowych.

Porażony nieprzytomny, nie oddycha, krążenie krwi jest wyczuwalne (serce pracuje)

Natychmiast przystąpić do udrażniania dróg oddechowych. Jeżeli porażony nie podejmie samoistnej akcji oddechowej, należy przystąpić do reanimacji stosując sztuczne oddychanie.

Porażony nieprzytomny, nie oddycha, krążenie krwi zatrzymane.

Natychmiast rozpocząć reanimację stosując sztuczne oddychanie i masaż serca. Ratujący powinien swoim oddechem doprowadzić tlen do płuc porażonego, a przez zewnętrzny masaż serca (uciskanie klatki piersiowej dokładnie w środku mostka) krew z tlenem do mózgu.

Prawidłowe udzielenie pomocy przedlekarskiej osobom porażonym prądem elektrycznym bardzo często decyduje o przeżyciu ratowanego i ma wpływ na dalsze efekty leczenia klinicznego.

Zasadnicze czynności monterskie podczas pracy:

1. Przy wchodzeniu do komór ciepłowniczych należy pamiętać o :

- wentylacji pomieszczenia po zdjęciu wszystkich włazów,

- zabrania się palenia papierosów i ognia w kanałach i komorach,

- gdy jeden z pracowników wchodzi do komory, drugi pozostaje na powierzchni asekurując go,

- pokrywy włazów otwierać przy pomocy odpowiednich haków,

- dopuszcza się prace w komorze , węźle przy temperaturze do 55 ° C i zapewnieniu właściwej wentylacji w pomieszczeniu.

2. Prace remontowe i naprawcze nie mogą być wykonywane w czasie ruchu sieci przy ciśnieniu wyższym od atmosferycznego.

3. Wyłączając cześć sieci, instalacji do naprawy, zawory należy zabezpieczyć przed możliwością uruchomienia przez nieupoważnione osoby. W tym celu należy wywiesić odpowiednie tablice informacyjno - ostrzegawcze typu np.:

„ Uwaga remont - nie włączać „ itp.

4. Przy zakładaniu i zdejmowaniu ciężkiej armatury zaporowo - odcinającej należy zachować szczególne środki ostrożności stosując odpowiedni sprzęt pomocniczy w postaci:liny, łańcuchy, podnośniki, wielokrążki itp. - uprzednio sprawdzając wytrzymałość i stan techniczny sprzętu.

5. Wszelkie odprowadzenia z odpowietrzeń , odwodnień, kurków manometrycznych, zaworów bezpieczeństwa powinny być sprowadzone do posadzki lub skierowane tak by nie poparzyć obsługi.

6. Wszelkie zawory należy otwierać powoli i stopniowo , a zawory o dużych średnicach uruchamiać dopiero po otwarciu połączeń obwodowych.

7. Kontrolę i obsługę sieci i węzłów wykonuje zawsze minimum dwóch pracowników.

8. Wszelkie nieszczelności połączeń kołnierzowych, przecieki dławicowe należy usuwać na bieżąco, gdyż może być to przyczyną awarii.

9. Rozkręcając połączenia kołnierzowe zachować szczególną ostrożność aby wypływająca gorąca woda nie spowodowała poparzenia. Nakrętki luzować stopniowo nie zdejmując ze sworzni. Ustawiać się zawsze z boku rozkręcanego kołnierza.

10. W trakcie wykonywania prac remontowo - konserwacyjnych na wysokości powyżej dwóch metrów należy budować pomsty, rusztowania zabezpieczone barierkami o wysokości 1,10 m.

11.Nie wolno smarować, uzupełniać szczeliwa, czyścić mechanizmów znajdujących się w ruchu jeżeli nie są do tego przystosowane w sposób zapewniający bezpieczeństwo.

12. Nie wolno uruchamiać urządzeń wyłączonych z ruchu lub ich części aż do całkowitego zakończenia prac remontowo- konserwacyjnych.

13. Obsługa urządzeń i instalacji elektrycznych powinna być powierzona osobom posiadającym wymagane uprawnienia kwalifikacyjne.

14. Przy opróżnianiu sieci wodę wypływającą z odpowietrzeń należy kierować i usuwać z pomieszczeń aby nie dopuścić do zatopienia kanałów i zawilgocenia izolacji.

15. Zabrania się zrzutów gorącej wody do sieci kanalizacyjnej o temperaturze czynnika grzewczego powyżej 50 °C.

16. Pomieszczenia komór cieplnych, węzłów wraz z wyposażeniem należy utrzymywać w należytej czystości, stanie technicznym, sprawnie działającej wentylacji, pełnym zabezpieczeniu ciepłochronnym instalacji przesyłowej.

17. Przy prowadzeniu prac spawalniczych w węźle cieplnym lub komorze należy zwrócić szczególną uwagę czy nie został zaprószony ogień.

18. Po zakończeniu pracy należy pozotawić stanowisko pracy w należytym ładzie i porządku.

19. W razie wątpliwości co do bezpiecznego wykonywania pracy, pracownik ma prawo przerwać pracę i zwrócić się do przełożonego o wyjaśnienie sytuacji. Zabrania się:

* pracy urządzeniami udarowymi na drabinach,

* stosowania i uszkodzonych lub zużytych narzędzi takich jak:

rozkalibrowanych kluczy, nadmiernie zużytych ząbków w kluczach nastawnych, imadeł z wyrobionymi śrubami itp.

* stosowania ręcznych narzędzi elektrycznych o uszkodzonej izolacji, uszkodzonych przewodach zasilających lub w warunkach dużego zawilgocenia bez dodatkowej ochrony przeciwporażeniowej.

Zagrożenia:

Monter narażony jest na wiele czynników niebezpiecznych i szkodliwych, do najważniejszych należą:

- poparzenie gorącą wodą

- upadek z wysokości,

- porażenie prądem.

W celu zapobieżenia w/w zagrożeniom należy stosować odpowiedni sprzęt ochrony indywidualnej.

---