Działanie grupy specjalnej w warunkach zimowych

Światowa historia sztuki wojennej zna liczne przykłady tego, że uwarunkowania zimy nieraz już wywierały decydujący wpływ na działanie wojsk, przebieg walki, a w konsekwencji na wynik wojny. Klasycznymi tego przykładami był odwrót wojsk Napoleona z Rosji oraz 130 lat później klęska Wehrmachtu pod Stalingradem w Związku Sowieckim. W bitwie o Moskwę 9 grudnia 1941 roku w jednym z niemieckich korpusów zanotowano 1500 przypadków odmrożeń, 3050 żołnierzom amputowano ręce lub nogi; jeśli z pola walki nie usunięto w porę rannych, umierali z zimna w przeciągu kwadransa. Codziennie z powodu niskiej temperatury (-35 do -45 stopni C) padało 1100 koni, broń się zacinała, nie można było uruchomić pojazdów. Jednakże w obu wojnach światowych okazało się, że wojska dobrze wyszkolone, przygotowane i wyposażone do prowadzenia walki w warunkach zimowych, a szczególnie pododdziały piechoty górskiej, bytowały w śniegu tygodniami i miesiącami bez większych trudności i strat. Wynika z tego wniosek, że zimy nie należy się obawiać i traktować jako przeciwnika, lecz uczynić ją sojusznikiem poprzez odpowiednie wyszkolenie żołnierzy. Zimno, wilgoć, śnieg i wiatr obniżają sprawność żołnierzy i zagrażają ich życiu. Ponieważ woda jest dobrym przewodnikiem ciepła, przeto mokre lub wilgotne umundurowanie szybko wchłania znaczną ilość ciepła wydzielanego przez organizm. Ciepło to jest pochłaniane również przez wiatr. Efektem tej specyficznej przewodności cieplnej jest to, że w wilgotnym lub mokrym umundurowaniu, a szczególnie przy silnym wietrze, żołnierz marznie znacznie szybciej niż w odzieży suchej. Zjawisko to jest doceniane i uwzględniane przez dowódców wojsk lądowych Bundeswehry odpowiedzialnych bezpośrednio za kondycję psychofizyczną żołnierzy. Dlatego w procesie szkolenia stanu osobowego wiele czasu i uwagi poświęca się przedsięwzięciom z zakresu ochrony przed zimnem, wilgocią, wiatrem i śniegiem.     Uzyskiwanie pożądanych, pozytywnych rezultatów w tej dziedzinie przygotowania żołnierzy do działań na ewentualnym polu walki zależy w dużym stopniu od doświadczeń, jakie zdobywa w procesie praktycznego szkolenia poligonowego, a zwłaszcza w toku ćwiczeń. Sama teoria nie może w tym przypadku zastąpić wrażeń i doznań osobistych. Wśród dowódców szczebla taktycznego wojsk lądowych Bundeswehry dominuje pogląd, że byłoby dużym błędem nie reagować na postępowanie żołnierzy w trudnych warunkach atmosferycznych, pozostawiać ich samych sobie bez udzielania im wskazówek i wytycznych co do sposobu przeciwdziałania skutkom zimna, wilgoci, śniegu czy wiatru. Uważa się, że każdy dowódca powinien sobie zdawać sprawę z tego, że nie można wyćwiczyć marznięcia, można natomiast wyszkolić żołnierzy w zakresie przedsięwzięć ochrony przed zimnem. Szkolenie takie nie może być zamierzeniem oderwanym od całokształtu szkolenia bojowego, a wręcz przeciwnie powinno być elementem dydaktyczno-wychowawczym każdego przedsięwzięcia praktycznego w terenie, bez względu na porę roku.

Cele szkolenia

Szkolenie w zakresie prowadzenia walki w warunkach zimowych ma na celu przygotowanie żołnierzy do:

• uzyskiwania przewagi nad przeciwnikiem w warunkach niskiej temperatury powietrza i opadów śniegu

• zachowania dobrego stanu zdrowia i wydolności fizycznej w utrudnionych warunkach prowadzenia działań

• właściwego wykorzystania umundurowania i wyposażenia

• poruszania się w terenie górzystym pieszo, na nartach, pojazdami bojowymi i samochodami

• urządzania stanowisk ogniowych, obserwacyjnych itp. oraz ukryć w śniegu

• umiejętnego wykorzystania terenu pokrytego śniegiem dla pomyślnego prowadzenia działań bojowych, z uwzględnieniem maskowania i mylenia

• odpowiedniej pielęgnacji broni i sprzętu

• wykonania każdego postawionego zadania

W szkoleniu komandosów Bundeswehry uwzględnia się założenie, że tylko odpowiednie, fachowe przygotowanie dowódców, właściwy nadzór służbowy oraz stosownie ukierunkowane szkolenie praktyczne całego stanu osobowego mogą stworzyć podstawy do efektywnego prowadzenia działań bojowych w warunkach zimowych. Jako regułę przyjmuje się, że największa odpowiedzialność w tym zakresie spoczywa na dowódcach kompanii, plutonów i drużyn.

Wpływ zimna na organizm

Medyczne materiały szkoleniowe wykorzystywane w Bundeswehrze rozróżniają dwa zasadnicze rodzaje oziębienia organizmu człowieka: oziębienie miejscowe (odmrożenie) i ogólne oziębienie organizmu. Traktując rzecz ogólnie, oziębienie jest spowodowane zimnem, wilgocią lub wiatrem przy braku, bądź niedostatku ruchu. Przy równoczesnym oddziaływaniu wszystkich wymienionych czynników może dojść do miejscowych oziębnięć (odmrożeń) organizmu, nawet w niezbyt niskich temperaturach. Oziębienie miejscowe powoduje zwężenie naczyń krwionośnych, a tym samym zwolnienie obiegu krwi i zmniejszenie dopływu ciepłej krwi do innych części ciała. Szczególnie narażonymi na tego rodzaju oziębienie częściami ciała są palce rąk i nóg, uszy, policzki i nos. Różny może być stopień odmrożenia: od stadium początkowego, jakim jest uczucie zimna i brak czucia, poprzez tworzenie się pęcherzy, do obumierania naczyń krwionośnych. Oznakami odmrożenia są:

• zimna skóra, miejscowe braki czucia

• białe lub szaroniebieskie plamy na ciele (ręce, stopy, nos, uszy, podbródek i policzki)

• trwałe bóle i zapaść

W wypadku ogólnego oziębienia organizmu jego temperatura opada poniżej normalnej wartości, przy braku występowania zewnętrznie rozpoznawalnych uszkodzeń naczyń krwionośnych. Jednakże, także i w takich przypadkach mogą następować odmrożenia. Oznakami ogólnego oziębienia organizmu są:

• zblednięcie naturalnego koloru skóry

• sztywnięcie muskulatury

• brak czucia

• stan obojętności, apatii, wynikające z tego znużenie

• utrata świadomości, a w końcu zatrzymanie akcji serca

Pierwsza pomoc w wypadku odmrożeń

W przypadku stwierdzenia odmrożeń, należy przede wszystkim:

• zapobiec dalszej utracie ciepła (dodatkowa odzież, ciepłe pomieszczenie, zmiana bielizny)

• doprowadzić do osiągnięcia właściwej temperatury ciała, m.in. przez podanie gorących napojów z dużą zawartością cukru, z wykluczeniem napojów alkoholowych

• sprowadzić do poszkodowanego fachową pomoc medyczną; w przypadku stwierdzenia odmrożenia nie można jednak w żadnym wypadku nacierać ciała śniegiem, zanurzać rąk i stóp w wodzie, ani też wykonywać ruchów czy masować odmrożonych miejsc

Odpowiednio wczesne rozpoznanie symptomów oziębienia (odmrożenia) i przeciwdziałanie temu już w stadium początkowym, może zapobiec dalszym, często bardzo ciężkim następstwom. Chodzi tu przede wszystkim o:

• dobór odpowiedniego umundurowania i wyposażenia

• dokonywanie zmiany przepoconego lub zawilgoconego umundurowania (bielizny)

• intensywne poruszanie palcami rąk i nóg

• zapobiegawcze masowanie odsłoniętych części ciała (uszy, nos, policzki, podbródek)

• pokrywanie najbardziej narażonych na odmrożenie części ciała tłustym kremem lub maścią

• częste spożywanie posiłków i napojów.

Umundurowanie

Dowódcy kierujący działaniem żołnierzy w warunkach zimowych muszą stale pamiętać o tym, że:

• świeża bielizna (odzież) utrzymuje dłużej ciepło, niż bielizna noszona przez dłuższy czas i dlatego należy wykorzystywać każdą możliwość jej wymiany

• umundurowanie żołnierzy winno być luźno dopasowane; nie może ściśle przylegać do ciała (zakłócenie obiegu krwi)

• podwładni powinni mieć zapasową bieliznę zapakowaną w torby plastikowe, ułożone w plecaku

• przy bardzo niskiej temperaturze pod hełm powinni oni zakładać wkładki ocieplające lub wełniane czapki

• należy zapobiegać dostawaniu się śniegu do butów i rękawów żołnierzy poprzez odpowiednie zaciśnięcie nogawek spodni i rękawów kurtek

• każdy z żołnierzy winien być zaopatrzony w rękawice i wykonywać w nich wszystkie czynności

Obuwie

Większą odporność użytkowanego obuwia polowego na przemakanie uzyskuje się poprzez jego częste natłuszczanie pastą lub specjalnym kremem oraz polerowanie (następuje niezbędne uelastycznienie skóry). Jeżeli w warunkach bardzo niskich temperatur żołnierze przebywają poza pomieszczeniami, to w żadnym wypadku nie wolno im zdejmować butów, nawet w czasie odpoczynku.

Wyposażenie dodatkowe

Maty i śpiwory. Skutecznym środkiem chroniącym żołnierzy przed zimnym podłożem w namiocie lub na biwakach są tzw. maty biwakowe będące na wyposażeniu Bundeswehry. Jeżeli mat takich się nie posiada, to w warunkach polowych należy wykonywać warstwę ochronną wykorzystując do tego gałęzie, peleryny, indywidualne płachty namiotowe, koce i części umundurowanie lub też śpiwory przystosowane do użytku w niskich temperaturach. Sprzęt narciarski. W działaniach w zimie wykorzystywane są również krótkie narty, będące bardzo dobrym środkiem poruszania się piechoty zarówno w terenie płaskim, jak i górzystym. Jednakże wykonywanie marszów po intensywnych opadach śniegu wymaga stosowania specjalnych rakiet śnieżnych.

Obsługa uzbrojenia i sprzętu

Obsługa, przechowywanie i wykorzystywanie broni oraz sprzętu w warunkach zimowych wymagają przestrzegania następujących zasad:

• lufy moździerzy i broni ciężkiej, bądź prowadnice broni rakietowej, powinny w miarę możliwości być stale osłonięte pokrowcami

• granaty i pociski, a zwłaszcza ich elementy prowadzące, przed załadowaniem należy oczyścić z lodu i zabrudzeń

• broń należy przechowywać, o ile jest to możliwe w pomieszczeniach o niezbyt niskiej temperaturze, ale jednocześnie nie powinny one być ogrzewane; broń składowana na wolnym powietrzu musi być zabezpieczona pokrowcami ochronnymi

• przed przystąpieniem do czyszczenia broni w pomieszczeniach trzeba ją koniecznie osuszyć

• podczas prowadzenia ognia nie wolno dopuścić do tego, aby rozgrzane części broni stykały się ze śniegiem

• maski przeciwgazowe po użyciu muszą być dokładnie wytarte, gdyż ich zamarznięte części zewnętrzne ulegają spękaniu

• amunicję do broni ciężkiej należy składować pod przykryciem, względnie w niszach wykonanych w ziemi lub w śniegu

• w pojazdach samochodowych należy często sprawdzać poziom płynu chłodzącego, a przede wszystkim zawartego w nim płynu niezamarzającego

• w krytycznie niskich temperaturach powietrza, paliwa należy wzbogacać przewidzianymi do tego celu dodatkami

Maskowanie

W przypadku braku odpowiedniego umundurowania maskującego, w maskowaniu bezpośrednim należy postępować w następujący sposób:

• hełmy można pomalować na biało, a w ich siatkę zewnętrzną wplatać kawałki materiału

• do maskowania umundurowania można wykorzystywać kawałki starych koszul nocnych, które po rozpruciu i odpowiednim połączeniu części mogą być noszone jako ubiór maskujący; ponadto umundurowanie można maskować przez naszycie na nie skrawków białego materiału lub skropienie rozpuszczoną kredą (białe nieregularne plamy)

• Ponieważ w warunkach zimowych żołnierze muszą dostosowywać sposób maskowania do istniejących warunków, stąd też często może zachodzić konieczność rezygnacji z użycia środków maskowniczych o białym kolorze, a jednorodny biały ubiór maskowniczy będzie pożądany wyłącznie krótko po opadach śniegu, względnie podczas działania w terenie otwartym, pokrytym śniegiem.

Wyżywienie

W działaniach w warunkach zimowych szczególną rolę odgrywa wyżywienie, a zwłaszcza spożywanie ciepłej strawy i napojów. W tym zakresie w niemieckich jednostkach specjalnych Bundeswehry przestrzega się następujących zasad:

• żołnierzom zakazuje się spożywania zamarzniętych produktów żywnościowych, a nakazuje się spożywanie w miarę możliwości ciepłych posiłków i napojów

• ważnym składnikiem żywienia powinny być suszone owoce ze względu na łatwość ich przechowywania i wartości odżywcze

• żywność musi być pakowana tak, aby nie  uległa zepsuciu wskutek zimna i wilgoci

• wodę uzyskaną ze śniegu można pić wyłącznie po przegotowaniu, a jeżeli jest to możliwe, zaparzać herbatę.

Higiena osobista

Ważnym elementem efektywnego działania pododdziałów w zimie jest przestrzeganie zasad higieny osobistej i ogólnej. Główne zasady w tym zakresie określają, że:

• regularnie należy pielęgnować ciało

• golenie stanu osobowego należy zarządzać co trzeci dzień, aby uniknąć uszkodzeń skóry niską temperaturą powietrza

• częstotliwość wymiany bielizny osobistej należy określać w zależności od warunków atmosferycznych i działania żołnierzy

• konieczne jest wydzieleni i utrzymywanie w czystości punktów uzyskiwania wody pitnej lub śniegu do celów spożywczych.

Przeciwdziałanie ujemnym wpływom zimy na prowadzenie działań

Według regulaminów, różnego rodzaju wytycznych i przepisów obowiązujących w jednostkach specjalnych Bundeswehry przeciwdziałanie ujemnym wpływom warunków zimowych polega na realizacji różnorodnych przedsięwzięć, które będą zależeć od charakteru wykonywanego zadania. I tak, uważa się, że:

W marszu pieszym należy:

• dokonywać częstych zmian pododdziału (grupy) przecierającej szlak

• żołnierze wyznaczeni jako ubezpieczenie i maszerujący na czole kolumny muszą być często zmieniani ze względu na duży wysiłek fizyczny

• w czasie pierwszej godziny marszu utrzymywać umiarkowane tempo, a następnie stopniowo je zwiększać

• przed wymarszem określić ubiór stosownie do warunków i sprawdzić wykonanie polecenia

• nakazać bieżące, wzajemne kontrolowanie się żołnierzy w celu zapobieżenia odmrożeniom

• po 4-5 godzinnym marszu zarządzać półgodzinny odpoczynek

• w czasie marszu, w zależności od stopnia jego trudności, organizować krótkie odpoczynki

• do wykonania zadania wysyłać zawsze co najmniej dwóch żołnierzy.

W marszu na środkach transportowych niezbędne jest:

• nakazanie założenia odpowiedniego umundurowania (odzieży)

• takie zorganizowanie transportu, aby żołnierzy nie oddzielać od sprzętu i wyposażenia, bowiem w wypadku awarii lub zniszczenia chociażby jednego z pojazdów może zabraknąć środków materiałowych do przeżycia całego pododdziału

• dokonywanie częstych zmian żołnierzy prowadzących obserwację powietrzną oraz obsługę dyżurnych środków ogniowych, szczególnie narażonych na oddziaływanie wiatru podczas jazdy

• nakazywanie wzajemnego kontrolowania się żołnierzy w celu zapobieżenia ujemnym skutkom zimna.

W ramach organizowania ubezpieczeń należy:

• na posterunki (patrole) wyznaczać zawsze przynajmniej dwóch żołnierzy

• wzmóc nadzór służbowy i zapewnić częste dostarczanie żołnierzom na posterunkach zwiększonej ilości ciepłych napojów

• zmian posterunków (patroli) dokonywać w zależności od temperatury, wilgotności i siły wiatru; im niższa temperatura, większa wilgoć lub silniejszy wiatr, tym częściej należy dokonywać zmian

• określać rodzaj i ilość umundurowania uwzględniając fakt, że żołnierze występujący w charakterze ubezpieczających nie mają możliwości rozgrzania się przez ruch.

W trakcie wykonywania zadań rozpoznawczych winno się:

• skład elementu rozpoznawczego i jego wyposażenie dobierać w zależności od warunków atmosferycznych i pokrycia terenu w rejonie działania (im grubsza pokrywa śniegu, tym lżejsze wyposażenie)

• ruchliwość i maskowanie traktować jako najważniejsze zasady działania

• zwiadowców zaopatrywać w wystarczającą ilość ciepłych napojów

• do składu patroli rozpoznawczych wyznaczać najbardziej doświadczonych żołnierzy.

W natarciu należy:

• w celu rozpoznania terenu wysyłać patrole rozpoznawcze, po uprzednim dokonaniu jego oceny na podstawie mapy

• uwzględnić fakt, że przygotowanie do ataku w warunkach zimowych wymaga więcej czasu

• zawczasu przygotować drogi zbliżenia do przeciwnika (przetrzeć szlak), do rejonu ześrodkowania, wyjściowego itd.

• przewidywać więcej czasu na zmianę stanowisk ogniowych środków wsparcia

• unikać prowadzenia natarcia czołowego w otwartym terenie pokrytym śniegiem, a prowadzić natarcie kierunkowe na skrzydła i tyły przeciwnika w nocy, podczas mgły lub w czasie opadów śniegu, rezygnując ze wsparcia ogniowego środków o stromym torze lotu pocisku, na rzecz uzyskania zaskoczenia

• uwzględniać fakt, że w głębokim śniegu zmniejsza się skuteczność rażenia granatów ręcznych, pocisków moździerzowych i artyleryjskich o działaniu odłamkowym

• zdejmowanie nart nakazywać w możliwie najbliższej odległości od rubieży ataku.

W obronie niezbędne jest:

• odwody rozmieszczać możliwie blisko przedniego skraju, uwzględniając ograniczone możliwości manewru i ruchu

• do pierwszego rzutu wydzielać możliwie małe siły, tworząc większą liczbę mniejszych odwodów

• nakazywać pełnienie służb na stanowiskach zmianami, zapewniając wystarczającą ilość czasu na wypoczynek; przemęczeni żołnierze są często bardziej podatni na odmrożenia

• stale pobudzać żołnierzy do zachowania czujności

• jeżeli jest to możliwe, organizować obronę w pobliżu lub w oparciu o zabudowania o charakterze stałym stanowią one zawsze dobrą ochronę i zapewniają maskowanie przed rozpoznaniem przeciwnika prowadzonym w podczerwieni

• uwzględnianie faktu, że wykonanie stanowisk w twardej, zmarzniętej ziemi wymaga czasu oraz zaangażowania większych sił i większej liczby środków

• do urządzania stanowisk, zakładania zapór i wykonywania obiektów fortyfikacyjnych oraz maskowania wykorzystywać specjalny sprzęt, efektywny w warunkach zimowych.

Prowadzenie działań bojowych w warunkach zimowych wymaga starannego szkolenia żołnierzy i przygotowania do tego całych pododdziałów, przy czym działań tego rodzaju nie należy traktować jako wykonywanie zadań w warunkach szczególnych; muszą one być  traktowane jako klasyczne działania o większym stopniu trudności, które należy po prostu ćwiczyć i do nich się przygotowywać. Podstawowym warunkiem zrealizowania tego wymogu jest dobrze przygotowana kadra dowódcza, posiadająca doświadczenie z zakresu działania i bytowania w polu w warunkach zimowych. Głównym zadaniem dowódców-instruktorów jest przekazanie żołnierzom elementarnych wiadomości, niezbędnych do przeżycia w zimie oraz ich przygotowanie do prowadzenia działań w tych niełatwych przecież warunkach.

---