Propozycje ćwiczeń usprawniających motorykę narządów mowy, czyli „Wesoła Gimnastyka Buzi i Języka” 

1. Ćwiczenia żuchwy

1. Koparka na budowie („Ładowanie piasku”)

• opuszczanie i unoszenie żuchwy ku górze

Dźwig („Przenoszenie towaru”)

• wykonywanie ruchów poziomych raz z wargami rozchylonymi, raz z zamkniętymi

• Walec („Jazda do przodu i cofanie”)

• ruchy do przodu i do tyłu

• Betoniarka („Mieszanie zaprawy”)

• ruchy okrężne raz z wargami rozchylonymi, raz z zamkniętymi

2. Ćwiczenia warg

1. Zaspane wargi (ziewanie)

• szerokie otwieranie i zamykanie ust

• Wargi robią poranną gimnastykę

• układanie dolnej wargi na górną i górnej na dolną

• dolną wargą zasłonić dolne zęby, górną - górne zęby

• tworzenie ryjka (tak jak wymowa „u”) następnie szerokie rozciągnięcie kącików ust

• ruch złączonych warg na prawo i na lewo

• unoszenie wargi górnej przy zaciśniętych szczękach (widoczne są tylko zęby górne), a następnie opuszczanie wargi dolnej (widoczne tylko zęby dolne)

• Wargi bawią się w baloniki (nadymanie policzków - wargi zwarte)

• nadymanie policzka prawego i uwolnienie powietrza (szmer jak przy wymawianiu „p”)

• nadymanie policzka lewego i uwolnienie powietrza (jak wyżej)

• nadymanie dwóch policzków razem (wypuszczanie powietrza ustami lub nosem)

• Wargi „zajączki”

• wciąganie policzków do jamy ustnej i tworzenie „zajęczego pyszczka”

• „Wargi „koniki” (w zabawie ruchowej, tworzenie zaprzęgu - konik + woźnica)

• konik: naśladowanie parskania (wprawianie ust w drganie)

• woźnica: naśladowanie cmokania (łączenie ust i energiczne odrywanie)”¹

• Wargi „ptaszki” GWIZDANIE

7. Uśmiechnięte wargi

• półuśmiech: odciąganie na przemian kącików warg (uśmiech prawym kącikiem ust, uśmiech lewym kącikiem ust), uśmiech obustronny

• Wargi poszły do szkoły (wymawianie samogłosek)

• dokładna i wyrazista artykulacja głosek: „o”, „a”, „e”, „u”, „i”, „y”

• zagadki: układanie ust do wymowy samogłoski, reszta grupy rozpoznaje jaka to głoska

• „gadające główki”: pokazywanie kartonika (główki) z narysowanym układem ust, przybieranie takiego samego kształtu ust i rozpoznawanie co główka do nas mówi  

O- buzia bardzo zaokrąglona; A- buzia otwarta szeroko, widać dolne i górne zęby, język na dole w buzi; U- „Dziubek”-zębów nie widać; E- usta rozciągnięte, język z przodu ; Y- usta rozciągnięte I- wąskie usta, język praktycznie nie widać

 i) Wargi jadą na wycieczkę (wymawianie głosek: o, a, u, e, y, i lub w wersji trudniejszej- samogłosek w sylabach: lo, la, lu, le, ly, li, mo, ma, mu, me, my, mi).

- umieszczenie sylwety lokomotywy z wagonikami na tablicy, do poszczególnych wagoników „wsiadają” wybrane samogłoski: wymawiane samogłoski wsiadającej do wagonika, kiedy pociąg „rusza” wymawianie nazw jadących samogłosek w różnym tempie - to samo w wersji sylabowej /nauczyciel wskazuje co wymawiać/.

j)  Wycieczka - (wersja z zabawą ruchową)

-   tworzenie pociągu, dzieci ustawione jeden za drugim, na gwizdek pociąg rusza, w trakcie jazdy następuje nazywanie pasażerów (wybrane samogłoski, sylaby), po zatrzymaniu na stacji dokonuje się zmiana pasażerów (inne samogłoski i sylaby) - można wykorzystać kartoniki z samogłoskami lub sylabami.   

3. Ćwiczenia języka 

1. Język przygotowuje się do zajęć ruchowych - kierunki: góra, dół, lewa, prawa (ćwiczenia przy otwartych ustach)

• wysuwanie i chowanie języka

• przesuwanie języka od kącika do kącika warg (bez opierania go na wardze)

• unoszenie języka w kierunku nosa

• unoszenie języka w kierunku brody

• spłaszczanie i zwężanie języka

• Język na ćwiczeniach gimnastycznych (język porusza się jak dzieci podczas ćwiczeń ruchowych), tempo: raz, dwa, trzy, cztery…)

• raz: czubek języka na górną wargę

• dwa: czubek języka do lewego kącika ust

• trzy: czubek języka na dolną wargę

• cztery: czubek języka do prawego kącika ust

• Język robi porządki

• „wymiatanie” językiem górnych i dolnych zębów

• przesuwanie czubkiem języka po zębach górnych i dolnych („polerowanie”)

• „malowanie sufitu” (usta szeroko otwarte) przesuwanie czubkiem języka od zębów górnych przez podniebienie ku tyłowi i z powrotem

• Skaczący języczek

• „góra-dół”: unoszenie czubka języka w górę do wałka dziąsłowego (dotknięcie), opuszczenie w dół i dotykanie czubkiem do zębów dolnych (przy otwartych ustach)

• „lewa-prawa”: języczek robi skręty, wypycha od środka lewy i prawy policzek (jako przerywnik można również wykonywać ćw. ruchowe, skoki - w górę i w dół w lewo i prawo). 

• Języczek - kotek

• naśladowanie językiem picia mleka przez kota (przy otwartych ustach)

• mleko było smaczne: oblizywanie osobno dolnej wargi i osobno górnej wargi

• oblizywanie ruchem okrężnym dolnej i górnej wargi w prawo i w lewo

• Języczek - konik

• czubek języka dotyka podniebienia z dziąsłami, szczęka dolna opuszczona, nagłe odrywanie języka od podniebienia z charakterystycznym kląskaniem (można zmieniać tempo jadącego konika)

4. Ćwiczenia podniebienia miękkiego 

1. U lekarza (ułożyć historyjkę o chorym Piotrusiu, który idzie do lekarza - można wykorzystać kukiełkę, pacynkę, sylwetkę Piotrusia)

• kaszlanie z językiem wysuniętym na zewnątrz jamy ustnej

• wdech nosem, wydech ustami (usta szeroko otwarte)

• wdech i wydech ustami, buzia szeroko otwarta (skrzydełka nosa zaciskamy palcami)

• chrząkanie

• picie syropu (Piotruś dostaje lekarstwo)

• ziewanie

• Piotruś zasypia: chrapanie na wdechu i na wydechu (przez to, że ma zapchany nos, ciężko oddycha, wydając odgłosy chrapania)

• Głosy ptaków (usta otwarte, język na dole)

• Kukułka: ku-ku, ku-ku

• Kura: ko-ko, ko-ko

• Gęś: gę-gę, gę-gę

• Czarodziejska słomka (wykorzystanie słomki do przenoszenia małych kawałków papieru)

• za pomocą słomki łapanie małych kawałków np. papieru (przy wdechu), przenoszenie ich na drugą stronę stołu i opuszczanie (przy wydechu)

• rodzaje zabawy: łowienie rybek, zrywanie kwiatków, zbieranie grzybków (kawałki papieru mają konkretny kształt). W zabawie można zastosować segregowanie np. „łowimy tylko złote rybki”.

 

Rodzaje ćwiczeń usprawniających narządy mowy

Ćwiczenia języka

• wysuwanie języka - język wąski i szeroki. kierowanie języka w kąciki ust: w prawo i lewo - przy szeroko otwartych ustach

• unoszenie języka na górną wargę - język wąski szeroki ( usta szeroko otwarte).

• unoszenie języka za górne zęby i cofanie go do podniebienia miękkiego.

• dotykanie językiem zębów trzonowych górnych i dolnych. dotykanie językiem poszczególnych zębów - po kolei.

• oblizywanie warg ruchem okrężnym - usta szeroko otwarte.

• mlaskanie czubkiem języka. mlaskanie środkiem języka. przyssanie języka do podniebienia przy szeroko otwartych ustach.

Ćwiczenia warg

• szerokie otwieranie ust i zamykanie. wysuwanie warg do przodu (jak przy samogłosce „u”). rozchylanie warg (jak przy samogłosce „e”). wysuwanie i rozchylanie naprzemiennie.

• układanie dolnej wargi na górną i górnej na dolną. wysunąć wargi do przodu, ściągnąć je i przesuwać w kąciki ust ( w prawo, w lewo).

• dolną wargą zasłonić dolne zęby, górną warga - górne zęby.

• złączyć wargi płasko. rozciąganie warg poprzez cofnięcie kącików ust (jak przy samogłosce „i”).

• dmuchanie przez złączone wargi, lekko wysunięte do przodu: parskanie, cmokanie.

• wymawianie samogłosek : „i-u”, a następnie „a-e-u-i-o-y”.

Ćwiczenia podniebienia miękkiego

• ziewanie przy nisko opuszczonej szczęce dolnej

• płukanie gardła ciepłą wodą

• lekki kaszel (język wysunięty)

• chrapanie na wdechu i wydechu

• głębokie oddychanie

• robienie śmiesznych, strasznych min

Ćwiczenia szczęki dolnej

• ziewanie „paszcza lwa”

• przesuwanie opuszczonej dolnej szczęki w prawo i lewo

• wysuwanie do przodu i cofanie szczęki

• „żucie trawy jak krowa” (ruchy okrężne szczęk, warg i policzków)

• chwytanie dolnymi zębami górnej wargi

• podsuwanie dolnej wargi pod górne zęby

---