Widząc rozwój Łodzi , ale przede wszystkim chcąc zwiększyć swoje zyski właściciel , czyli Kapituła Włocławska zdecydowała się na lokację miasta w 1414 r. Nowe miasto miało nazywać się Ostroga i tak też biskupi nakazali nazywać płynącą pod miastem rzekę. W momencie lokacji miasto posiadało 80 placów , a centralnym punktem układu miejskiego stał się w/w plac , który odtąd nazywać będziemy Rynkiem. Do pełnej lokacji niezbędny był jednak dokument monarszy , jako że akt biskupi regulował tylko stosunki mieszczan i właściciela. Taki dokument lokacyjny wydał dopiero dziewięć lat później król Władysław Jagiełło. Miało to miejsce w Przedborzu, w dzień Św. Marty , 29 lipca 1423 r. Król lokował miasto na prawie magdeburskim. Zezwolił na cotygodniowe targi w środy oraz dwa doroczne jarmarki : w dzień po Bożym Ciele i w dzień po Wniebowzięciu św. Marii Dziewicy Chwalebnej. Zabudowa miejska koncentrowała się wokół Rynku oraz wychodzących z niego ulic. Ku południowi wybiegał z Rynku Trakt Królewski do Krakowa. W kierunku zachodnim wychodziły : Podrzeczna , położona najbliżej rzeki , Drewnowska , zwana tak od nazwiska rodziny Drewnowiczów , która tam miała swoje siedziby oraz Stodolniana która prowadziła do stodół miejskich. Ku północy wychodziła ulica zwana Cyganką , która prowadziła do wsi Radogoszcz i dalej do Zgierza oraz Trakt Królewski , który przez Łagiewniki podążał do Torunia. Przebiegał więc przez Łódź ważny trakt handlowy z Torunia do Krakowa. Na wschód biegły trzy drogi , z których tylko jedna miała znaczenie komunikacyjne. Była to droga do Brzezin , pozostałe zaś prowadziły na pola i do lasu. Ku południowemu-wschodowi wychodziła prawdopodobnie najstarsza ulica w łódzkim kompleksie osadniczym zwana wtedy Nadstawną lub Starowiejską. Prowadziła ona do Folwarku i pierwotnej osady łódzkiej , wzdłuż brzegów stawu utworzonego na rzece , zwanej wtedy Starą Strugą. Ulica ta w początkach istnienia osady musiała łączyć ją z oddalonym jakieś 500 - 600 metrów na północny-zachód Traktem. Z Rynku biegła też na południe krótka uliczka , sprowadzająca na brzeg stawu. Od roku 1400 mamy też wzmianki o ulicy Kościelnej , co oznacza , że pojawił się wtedy blok zabudowy w środku Rynku. Ulicę tę zwano też Szkolną , gdyż prowadziła do miejskiej szkoły. Około 100 metrów na południe od miasta leżał młyn należący do biskupa , zapewne najstarszy z łódzkich , który mógł powstać jeszcze w XIV w. Uległ on zniszczeniu w połowie XV w. i dlatego bs. J. Gruszczyński sprzedał go w 1459 r. mieszczaninowi Pawłowi z Łodzi. Wcześniej młyn , który określano tylko po położeniu jako " łódzki " , " pod miastem " , " przy mieście " , nazwano później Grobelnym (od XVIII w. ). Uposażenie młynarza składało się z łąki , ogrodu i roli położonej wg. planu Viebiga w okolicy dzisiejszych ulic Wschodniej i Narutowicza. Łódź nie należała do miast bogatych. Niech świadczy o tym fakt , że na wojnę z Zakonem Krzyżackim w 1459 r. miasto wyekwipowało tylko jednego zbrojnego. Od 1441 r. rajcy zaczęli spisywać księgi miejskie. Dnia 16 kwietnia 1464 r. bp. Jan Lutek z Brzezia postawił Łódź w zastaw wojewodzie łęczyckiemu Pawłowi z Oporowa , więc miasto na pewien czas zmieniło właściciela. Zgodnie z umową , po pół roku biskup spłacił pożyczone 1000 florenów i miasto powróciło do dawnego właściciela. 5 kwietnia 1487 r. bawił w Łodzi król Kazimierz Jagiellończyk w drodze powrotnej z Kłodawy. Mimo wysiłków miasto rozwijało się powoli , toteż dbający o jego interesy kanclerz koronny bs. Krzesław z Kurozwęk wyprosił u króla Jana Olbrachta zezwolenie na dwa dodatkowe jarmarki : na dzień Narodzenia Matki Bożej i na dzień Św. Wojciecha oraz na urządzenie targów tygodniowych w każdy wtorek. Konkurencja pobliskich starszych miast , takich jak Zgierz , Brzeziny czy Lutomiersk wyraźnie jednak hamowała rozwój Łodzi. Po drugie mimo uzyskania praw miejskich Łódź zachowała charakter rolniczy. Mieszkańcy byli rolnikami , rzemieślników było niewielu. Najstarsze niwy miejskie znajdowały się na wschód i zachód od miasta. Zwano je : Niedźwiedź , Pogorzel i Lasek. Za nimi rozpościerał się już tylko las : na zachodzie Miejski , na wschodzie Karkoszka. Pierwszy spis ludności z 1534 r. wykazał ponad 70 rodzin mieszczańskich i około 30 domów , 6 rzemieślników i 6 karczem. Mieszkańcy trudnili się także propinatorstwem , czyli pędzeniem gorzałki , na co uzyskali zezwolenie od biskupów. Domy łodzian były budowane z drewna i kryte strzechą. Jednak obecność rzemieślników wyrabiających gonty pozwala przypuszczać , że domy kryto także drewnianą dachówką. W mieście istniała również szkoła parafialna , która musiała reprezentować dobry poziom. Synowie mieszczan zdobywali bowiem później wykształcenie na Akademii Krakowskiej. W jednym tylko roku 1589 do księgi immatrykulacyjnej było ich zapisanych trzech :Domagałka , Jałocha i Nowaczek , a w całym XVI w. szesnastu łodzian studiowało w Krakowie. Trzech spośród nich zostało profesorami , a dwóch objęło nawet wysokie stanowiska. Byli to Paweł i Piotr Rożkowicze. Od 1569 r. Paweł objął na Akademii Krakowskiej katedrę , został również prokuratorem dóbr uniwersyteckich. Młodszy - Piotr , od 1578 r. był profesorem a następnie został dziekanem na Wydziale Artium. W 1587 r. umarł Paweł. Zapisał miastu rodzinnemu 200 florenów , z których procent miał być przeznaczony jako pomoc dla łodzian studiujących na Akademii , a reszta dla biednych dziewcząt na wyposażenie przy zamążpójściu. Pod koniec XVI w. powstał w Łodzi szpital , który przetrwał do XVIII w. , kiedy zamknięto go z braku funduszy. Wszystkie zabudowania miasteczka były drewniane , co często mściło się poprzez pożary. Jeden z nich , z 1572 r. , strawił połowę miasta tj. 41 domów. W 1561 r. łodzianie uzyskali pozwolenie na budowę ratusza , ale dopiero w 1585 r. zawarto umowę z mieszczaninem Michałem Doczekałowiczem o jego wybudowanie. Ów wywiązał się z przyrzeczenie i wystawił drewniany budynek , za co uzyskał prawo do użytkowania jednej z izb jako karczmy. Mieszczanie wspólnym wysiłkiem wystawili zaś słynną " cudną wieżyczkę " ratuszową , która pełniła m.in. funkcje więzienia miejskiego. Od początku istnienia miasto posiadało pieczęć z herbem w postaci łódki. Znane odciski tej pieczęci pozwalają stwierdzić , że miasto posługiwało się nią od XV w. Zmiana tej pieczęci , jeżeli chodzi o kształt łódki , nastąpiła w wieku XVI , znamy bowiem pieczęć z napisem " sigillum oppidi Lodzia 1577 ". Wiek XV i początek XVI były to czasy największej świetności miasta. Spis z roku 1618 wykazuje 118 domów , co w przeliczeniu na liczbę mieszkańców daje ok. 700 - 750 osób. Jak większość miast Polski środkowej nie miała Łódź ani murów , ani fos , była miastem otwartym. Przestrzenny układ Łodzi z XVII - XVIII w. może być odtworzony na podstawie planów pochodzących z początku XIX w. W środku miasteczka znajdował się plac targowy , o kształcie zbliżonym do rombu i wymiarach ok. 105x85 m. Rozchodziły się z niego wyżej wspomniane ulice. Na północ od Rynku znajdował się drugi plac , od 1765 r. Kościelny , o kształcie trapezu , z północną podstawą długości ok. 130 m , południową długości ok. 110 m i szerokością ok. 105 - 110 m. Powierzchnia miasteczka wynosiła zaledwie 0,2 ha. Na zachodnich krańcach przy ulicy Stodolnianej stały stodoły mieszczan , wyrzucone poza centrum dla zabezpieczenia przed pożarem.