85. Jak wyglądał zapewne pierwszy Dom Wielkich Mistrzów na zamku w Malborku? Czy w murach pałacu znajdują się jego relikty a jeśli tak to omów je.
Pierwszy Dom Wielkich Mistrzów postawiono w południowo-zachodnim narożniku dzisiejszego Zamku Średniego, prawdopodobnie jeszcze przed rokiem 1300. Jego rozmieszczenie odpowiada zarysowi piwnicy. Budynek na planie prostokąta został wsparty od zachodu na dawnym murze obronnym (tzw. mur zerowy). Od wschodu sąsiadowała z nim kaplica, od zachodu nowo budowany wówczas Zamek Średni, od północy fosa, która oddzielała tę część rezydencjalną WM i reprezentacyjną zamku od zamku konwentualnego.
Budynek miał szerokość 7 m i rozciągał od się na całej szerokość obecnego Pałacu WM, tj. od garderoby do elewacji południowej. Posiadał 3 kondygnacje oddzielone stropami drewnianymi (nie miał sklepień). Pomieszczenia ułożone były amfiladowo, a wejście z zewnątrz biegło z drewnianych krużganków, znajdujących się w miejscu dzisiejszej elewacji wschodniej. W elewacji zachodniej znajdowały się wysmukłe blendy z wąskimi oknami. Jedno okno zachowało się [?], w środku dzisiejszego Pałacu czytelne są blendy. Zachował się także fragment elewacji wschodniej z oknami biforyjnymi, który został zasłonięty (zamurowany) w czasie ostatnich prac prowadzonych na zamku. Na parterze znajdowały się blendy, które były zamknięte półkoliście i zawierały wewnątrz wąskie okna. Na filarkach miedzy nimi znajdowały się konsolki. Fragmenty elewacji zachował się w pomieszczeniu pod kaplicą WM oraz w pomieszczeniu pod schodami do Pałacu. Zachowały się także gniazda belek stropowych o wymiarach niecałe 30x40 cm, widoczne w pomieszczeniach dzisiejszego archiwum. Całość zakrywał wysoki dach.
Architektura Domu WM nawiązywała do architektury pałaców cesarskich. Trzy kondygnacje, jedna piwniczna, dwie nadziemne (chociaż Dom WM ze względu na posadowienie na skarpie budynek miał jeszcze jedną kondygnację pośrednią). Kondygnacje podzielone stropami. Zewnętrzny krużganek (drewniany) z odrębnym wejściem do każdego pomieszczenia. Zachowały się ślady tego krużganka. W późniejszym okresie krużganek murowany.
Kaplica była związana z budynkiem wcześniejszym, który został rozebrany. Początkowo stanowiła odrębny budynek, później połączona z budynkiem Pałacu. Jedno wejście do kaplicy biegło z krużganków (do czasu ich zlikwidowania), a z drugie z komnaty WM.
86. Kiedy wzniesiono sklepienie Wielkiego Refektarza - omów podstawową literaturę oraz przedstaw argument potwierdzający jedną z tych hipotez.
Zachodnia część rezydencji WM mieści Wielki Refektarz, którego powstanie datowane jest na pierwszą połowę XIV w. Dwunawowa sala refektarza została przykryta sklepieniem gwiaździstym z żebrem wzdłużnym na osi sali, połączonym ze sklepieniem trójdzielnym trójpodporowym [?]. Całość wsparta jest na trzech ośmiobocznych kolumnach granitowych.
Literatura niemieckojęzyczna, także K. Steinbrecht (za nim B. Schmidt), podaje datę budowy sklepień 1315-1320 rok, powtórzoną częściowo także w literaturze polskiej. Krytykę tego datowania podejmuje Frazik, oceniając czas powstania Wielkiego Kapitularza, na podstawie analizy ciągu chronologicznego rozwoju sklepień, na ok. 1340 rok. Trupinda potwierdza tę tezę, w oparciu o analizę źródeł pisanych, które wspominają o pierwszym posiedzeniu kapituły w roku 1337. Jesionowski na podstawie badań architektonicznych, zakończonych w roku 1998, które obejmowały detale z pierwszej rozbiórki kaplicy, podaje datę 1331 rok. Data 1315-20 jest domniemaniem i nie znajduje potwierdzenia. Czas powstania sklepień Wielkiego Refektarza należy datować na lata 1337 - 1340.
87. Z jakiego okresu pochodzą fryzy arkadkowe znajdujące się we wnętrzach kościoła zamkowego?
Arkadki znajdujące się na ścianie zachodniej poniżej empory należą do wyposażenia pochodzącego z pierwszej fazy budowy kaplicy konwentualnej (kościoła), tj. sprzed roku 1280. Koronnym argumentem przemawiającym za taką periodyzacją arkadek jest z jednej strony brak jakichkolwiek śladów ingerencji budowlanych mających na celu ich wmurowanie w strukturę ściany w późniejszym okresie, z drugiej zaś - fakt występowania w nich w najgłębszej warstwie wypraw tynkarskich wykonanego z zaprawy barwionej w masie na czerwono tynku leżącego bezpośrednio na licu ceglanym.
Arkadki na ścianach wzdłużnych (północnej i południowej) powstały w latach 1331-43.
Zakrywają one w narożach północno - zachodnim oraz południowo - zachodnim fryz trójlistny na ścianie zachodniej. Świadczy to o ich wtórność w stosunku do ściany zachodniej. Są one osadzone w bruzdach wykutych na głębokość jednej cegły i naruszających pierwotną strukturę ściany południowej , przecinają bruzdy zaplanowanych wcześniej spływów sklepiennych pierwszej kaplicy na ścianie północnej, a także są założone na przelicowaniach ścian północnej i południowej w rejonie pierwotnych trójkątnych zakrystii. Drobne różnice w szerokościach poszczególnych zespołów arkadek wynikają zapewne z etapowego rozmierzania i prowadzenia prac związanych z realizacją arkadek oraz korygowania ich szerokości w zależności od pozostałego do wymurowania odcinka fryzu. Znany i istniejący do dziś napis fundacyjny na gzymsie fryzu arkadkowego określa datę najpóźniejszego wprowadzenia arkadek na ścianie północnej i południowej.
Ze strukturą architektoniczną tych arkadek związane są także znajdujące się na nich średniowieczne wyprawy tynkarskie i polichromie. Na całym pasie arkadek, w miejscach ubytku tynków średniowiecznych, nie ma na licu ceglanym śladów czerwonej wyprawy tynkarskiej charakterystycznej dla lica ścian pochodzących z wnętrz pierwszego kościoła . Także opracowanie spoiny w tej partii ścian nie ma żadnych wspólnych cech ze spoiną z pierwszego kościoła, jest natomiast analogiczne ze spoiną z okresu wielkiej rozbudowy . Na pasie fryzu oraz na koronującym go gzymsie znajdują się dwie warstwy średniowiecznych tynków. Na spodniej spoczywającej bezpośrednio na licu ceglanym znajduje się polichromia związana z pierwotnym wystrojem drugiego kościoła . Musiała ona powstać wraz z napisem fundacyjnym oraz krzyżami konsekracyjnymi w latach 1340 - 1344. Na tej warstwie założona jest druga warstwa średniowiecznego tynku z polichromią o motywach kotarowych, a w części środkowej rozbudowanej świątyni - wimpergowych, z dominującym kolorem zielonym. Być może powstała ona w okresie prac malarskich prowadzonych około 1400 roku w Pałacu Wielkich Mistrzów .
88. Na czym wzorowali się budowniczowie zamku w Malborku wykonując na elewacji północnej skrzydła północnego Zamku Wysokiego fryz z motywem winnej latorośli?
Wzorowali się na ok. 30 lat starszym fryzie o identycznej dekoracji i bardzo zbliżonych wymiarach, który znajdował się na Zamku Mistrza Krajowego w Elblągu.
89. Z jakiego okresu pochodzi Złota Brama, przedstaw znane Ci jej datacje występujące w literaturze przedmiotu?
Najstarsze datowanie w literaturze Bogny Jakubowskiej, która na podstawie analizy formalnej plastyki stwierdza, że Złota Brama musi pochodzić z okresu budowy, ponieważ nie nosi śladów jej wtórnego wmurowania.
Konrad Steinbrecht datuje powstanie Złotej Bramy pomiędzy rokiem 1280 a 1290, a później aż do ok. roku 1300.
Bernhard Schmidt, opierając się na analizie dekoracji Złotej Bramy, datuje ją po roku 1309, wiążąc jej powstanie z przeniesieniem do Malborka siedziby WM.
Na ustaleniach poprzedników, w szczególności Steinbrechta, opiera się w swoich artykułach oraz pracy doktorskiej Kazimierz Pospieszny.
Polemikę z nimi podejmuje Szczęsny Skibiński.
Wyniki badań architektonicznych, przeprowadzonych w 2002 r. przez Antoniego Kąsinowskiego i Bernarda Jesionowskiego, wykazały, że dotychczasowe opracowania opierały się na niepełnym rozpoznaniu struktury murów oraz niewłaściwym jej rozwarstwieniu i w konsekwencji prowadziły do błędnej periodyzacji dziejów tej części malborskiego zamku.
Teza o dwufazowości powstania Złotej Bramy. Pierwszy etap przed 1280 rokiem, drugi w okresie rozbudowy kościoła zamkowego.
W strukturze południowej elewacji kościoła, na krużganku skrzydła północnego, widoczna jest oprawa architektoniczna arkady kruchty portalowej. Stanowi ją fryz z figuralnych, glazurowanych płytek ściennych umieszczonych w licu muru na krawędzi wykroju ostrołuku arkady, analogiczny do występującego na ścianie południowej kościoła na krużganku. Krawędź styku docinanego lica ściany z fryzem jest bardzo precyzyjnie wykonana. Bardzo niestarannie docięte są krawędzie muru na styku z pionowymi węgarami Złotej Bramy wykonanymi ze sztucznego kamienia - są nierówne, potrzaskane. Skuty jest też wykonany z ciosów wapiennych a pochodzący z okresu wznoszenia południowej ściany świątyni cokół ściany, zarówno po zachodniej jak i wschodniej stronie portalu. Skucia te łączą się, poza prawdopodobną przebudową portalu, z budową w latach 40-tych XIV wieku nowej wieży związanej z powiększonym kościołem i z wykonaniem wejścia do zakrystii umieszczonej w wieży . Te różnice skłaniają do postawienia tezy o przekształceniu Złotej Bramy w okresie rozbudowy kościoła zamkowego.
Zastanawiająca jest też różnorodność użytego w wykonaniu portalu materiału. Zastosowano w portalu elementy ceramiczne, sztuczny kamień oraz granit. Plastyka figuralna wykonana z gliny w większości zamków krzyżackich na terenie Państwa Zakonnego przypada na XIII wiek. W Malborku tylko sporadycznie przekracza ona cezurę roku 1300 i są, być może, spowodowane chęcią nawiązania do istniejącego wystroju architektonicznego. Do powszechnie stosowanego w tym wczesnym okresie materiału należy granit. Przez pierwsze dwudziestolecie XIV wieku w Malborku stosowany był wapień, a dopiero około 1320 zastąpiono go sztucznym kamieniem. Według ustaleń autora plastyka ceramiczna pojawiała się w Malborku jeszcze po 1330 roku, właśnie w realizacji rozbudowy świątyni (arkadki na ścianach wzdłużnych).
Analiza stratygraficzna ściany południowej od strony wnętrza świątyni wykazuje niespójność arkadek z portalem. Na wewnętrznym zachodnim węgarze otworu drzwiowego widoczny jest pionowy szew wydzielający fragment lica ściany południowej kościoła z osadzonymi w nim arkadkami. Śladu takiego nie ma na węgarze wschodnim, gdyż tutaj arkadki nie dochodzą do portalu. Lico ściany z XIX-wieczną rekonstrukcją malowidła „Uczta u Szymona” jest pierwotnym licem południowym pierwszego kościoła. Pogrubienie ściany widoczne jest natomiast nad portalem, gdzie przechodzi lico „arkadkowe”. Z jednej strony mamy tu zachowany relikt należącego do pierwszego kościoła lica muru w pasie arkadek, z drugiej zaś nienaruszony wschodni węgar portalu świadczący o jego realizacji w okresie budowy południowej ściany świątyni.
Analiza stylistyczna ścian bocznych kruchty portalowej pozwala stwierdzić odmienności stylistyczne tej części wystroju od dekoracji samej arkady wejściowej. Jest to wprawdzie w znacznej mierze rekonstrukcja wykonana przez Conrada Steinbrechta, jednak partia dekoracji poniżej tympanonu bocznego na węgarze zachodnim całkowicie zachowała pierwotną artykulację oraz dekorację. Ciekawe wnioski można wysnuć porównując strefę kapitelową w portalu z kapitelem laski dzielącej ścianę boczną kruchty na dwie arkady. Kształty kapiteli są zupełnie inne - niskie kapitele strefy portalowej o szerokim kielichowym kształcie różnią się od wysmukłego kapitelu kielichowego laski. Całkiem inaczej kształtowana jest dekoracja motywami roślinnymi nałożonymi na formy kielichowe. W strefie kapitelowej portalu występują na przemian wić winnej latorośli z gronami oraz gałązki dębu z żołędziami. Mają one miękki, trójwymiarowy modelunek. Są odsunięte od lica kapitelu poprzez osadzenie ich na podciętych „podkładkach”. Sposób nałożenia wici roślinnej na kapitele jest bardzo bliski elementom fryzu dekorowanego motywem wici wieńczącym partię „cokołową” pierwszej empory zachodniej kościoła zamkowego. Na kapitelu laski ze ścian bocznych kruchty portalowej dekoracja liśćmi winnej latorośli ma charakter bardziej ostry, a same liście ściślej przylegają do powierzchni kielicha. Wyraźniejsza jest dwustrefowość układu liści i odejście od „dywanowego” pokrywania strefy kapitelowej wijącymi się gałązkami występującego w dekoracji strefy kapitelowej portalu. Profile pionowe portalu (wałki oraz profil gruszkowaty na dwu ćwierćwałkach) są plastyczne, miękkie w odróżnieniu od kształtu laski. Dekoracja „zaplecek” ław we wnękach wykonana jest z poziomych pasów glazurowanych płytek, analogicznie jak ściana południowa świątyni. Jednak tutaj pasy te układane są na przemian z warstwami cegieł w odróżnieniu od dekoracji na elewacji południowej, gdzie pomiędzy rzędami płytek występują trzy warstwy cegieł. Wyraźne różnice zachodzą także w profilowaniu baz kolumienek portalu i laskowania.
Te fakty mówią o dwufazowości realizacji Złotej Bramy. Sposób osadzenia elementów tworzących arkadę portalową wskazuje na ich montaż jednoczesny ze wznoszeniem ściany południowej kościoła. W związku z tym można je datować na lata około 1280. Tak samo można określić czas powstania arkady kruchty portalowej wraz z całą związaną z nią dekoracją. Natomiast ściany boczne kruchty oraz znajdująca się na nich dekoracja wykonane zostały w okresie późniejszym. Prace te można łączyć z okresem wielkiej rozbudowy świątyni w latach 1331 - 1344.
Jak zatem wyglądała Złota Brama przed przebudową? W trakcie prac konserwatorskich prowadzonych w 1999 roku przy naprawie zniszczeń w rejonie skrzydła zachodniego Zamku Średniego znaleziono w zamurowaniu pach sklepiennych nad piwnicami Wielkiego Refektarza polichromowany detal architektoniczny pochodzący z rozbiórek okazałego wnętrza zamkowego. Wśród nich znaleziono kształtkę żebra sklepiennego północnej zakrystii pierwszego kościoła zamkowego z zachowanym fragmentem wyprawy tynkarskiej i kolorem analogicznym do odkrytego przez M. Kilarskiego . Było tam kilkadziesiąt kształtek wielkowymiarowych, niektóre z bogatą polichromią oraz fragmenty narożnych ceramicznych detali dwupłaszczyznowych z dekoracją roślinną, pokrytych glazurą w kolorze zielonym. Dekoracja roślinna o motywach liści winnej latorośli zacierająca kształt struktury geometrycznej znajdującej się w płaszczyźnie spodniej zakładana jest w pierwszym planie. Ukształtowanie liścia oraz modelunek płaszczyzn, a także kolor glazury, są bliskie dekoracji glazurowanej znajdującej się na fryzie z motywem wici winnej latorośli znajdującej się na fryzie empory ściany zachodniej. Detale te zostały zidentyfikowane przez zespół badający jako elementy pochodzące z przebudowywanej świątyni Zamku Wysokiego . W takim przypadku znalezione glazurowane fragmenty pochodzące z uskokowej kompozycji mogą być strefą kapitelową portalu, mogą też pochodzić z niezachowanej strefy kapitelowej służki sklepiennej pierwszego kościoła.
90. Czy a jeśli tak to kiedy Zamek Wysoki posiadał bezpośrednie połączenie z miastem. Omów to zagadnienie.
Zgodnie z przekazem średniowiecznym, w XV w. istniała kładka łącząca Zamek Wysoki bezpośrednio z miastem. Trupinda, Jóźwiak podają, że przez środkową z trzech baszt w południowym murze otaczającym Zamek Wysoki prowadziło ufortyfikowane przejście mostem do miasta, zwane furtą.
Steinbrecht w czasie prac konserwatorskich ok. 1890 r. powtórzył kładkę łączącą ZW z miastem. Kładka wychodziła przez furtę koło Domku Ogrodnika, biegła przez filar po środku fosy i wychodziła koło kościoła do miasta. Kładka została rozebrana ok. 1905 r.
Bernhard Schmid, Dieter Wojtecki, Udo Arnold uznają, że plany przeniesienia siedziby WM zostały przesądzone około połowy lat 90. XIII wieku. Bernard Jesionowski w oparciu o własne badania architektoniczne i sugestie Udo Arnolda datuje powstania pierwszego budynku mieszkalno-reprezentacyjnego WM na lata 1291-96, który to budynek został rozbudowany o skrzydło południowe w latach 1305-09. J. Trupinda i S. Jóźwiak poddają krytyce tak wczesne datowanie pierwszego Domu WM, ponieważ w źródłach pisanych pierwsze wzmianki o Pałacu (Domu) WM pojawiają się w latach siedemdziesiątych XIV w. (tak samo Kazimierz Pospieszny).
CAŁOŚĆ OPISU POCHODZI Z OPRACOWANIA B. JESIONOWSKIEGO (MAT. SZKOLENIOWE)
Czerwona zaprawa pokrywając ściany pierwszego kościoła została rozpoznana już przez Johanna Matza. Stwierdził on, że jest to „… charakterystyczny dla tego założenia czerwony tynk ściany.” (J. Matz, Untersuchungen …, s. 20, za M. Kilarski, Pierwotna forma … s. 135, przypis 20). Żadnemu z tych badaczy nie był znany fakt występowania w pasie arkadek ścian wzdłużnych czerwonej wyprawy tynkarskiej leżącej również bezpośrednio na licu ceglanym. Zaprawa ta, barwiona kruszywem ceglanym, jest całkiem różna optycznie od opisanej po raz pierwszy przez Matza. Cechą charakterystyczne tej zaprawy jest użycie w niej jako barwnika, obok drobnego miału ceglanego, także znacznej ilości barwnego, brunatno-czerwonego kruszywa. Zastosowano około 20% tak zabarwionych minerałów nieprzezroczystych określanych jako wodorotlenki żelaza oraz hematyt. Za J. Rogóż, J. Gryczewski, J. Stachera, Badania polichromii, zapraw, kamieni naturalnych i sztucznych oraz glazur ceramicznych z kościoła NMP na zamku w Malborku. Toruń 2002. Archiwum MZM W/VI/1251, s. 286, 295, 298 oraz ilustracja s.297.
Bruzda na osadzenie arkadek wcięta jest w strukturę muru a służki arkadek wchodzą w górny pas dekoracji cegłą glazurowaną należący do pierwotnej struktury ściany południowej. Zachowane pomiędzy służkami arkadek elementy glazurowanej dekoracji ściany dla uzyskania większej przyczepności tynku mają skutą poprzez nasiekanie glazurę.
Były to sklepienia zaplanowane przez pierwszy warsztat w trakcie wznoszenie północnego muru kurtynowego.
Zwraca na to uwagę M. Kilarski, Pierwotna forma … s. 141, 142. Podnoszone także w tym miejscu przez Kilarskiego różnice w opracowaniu kapiteli służek arkadek występują także w zachodniej części ścian południowej i północnej należących do pierwszego kościoła a wynikają ona zapewne z zamówienia złożonego przez inwestora.
„unsir herin jare louf tusunt drihundirt was czu houf daruf vir virczik jar ich gotis hus volbracht ward gar also zwelfbotin tag Filipi und Jacobi gelag“. Wilhelm Schwandt, Marienburg. Schloss und Stadt in Preussen, Danzig 1908, s. 28.
Patrz przypis 41.
Spoina z pierwszego kościoła jest delikatna, precyzyjnie opracowana. Ma kształt trójkątny z drobnym podcięciem u dołu. Ciągnięta na długich odcinkach bez odrywania narzędzia od powierzchni ściany. Dla wykonania odcinka w pełni opracowanej spoiny potrzebne były trzy pociągnięcia spoinówką. Natomiast spoina z okresu rozbudowy jest znacznie prostsza i mniej staranna. Tu także występuje trójkątny jej przekrój, jednak nie ma trzeciego, podcinającego pociągnięcia narzędziem. Powodowało to bardziej niestaranny jej wygląd ale jednocześnie znacznie przyspieszało prowadzenie prac.
Jej pozostałości widoczne są w licznych ubytkach późniejszych tynków.
Patrz przypis 46.
Napis konsekracyjny wraz zacheuszkami powstał w okresie rozbudowy świątyni, zacheuszki z wystroju pierwszego kościoła zostały skute wraz z tynkami przynależnymi do tej realizacji w latach wielkiej rozbudowy w I połowie XIV wieku.
W CZASIE OMÓWIENIA PYTAŃ B. J. PODAJE DATYOWANIE 1331-43 (1333 KONSEKRACJA KAPLICY [KOŚCIOŁA] )
W 2002 roku, obok badań architektonicznych, prowadzone były również badania tynków, polichromii, sztucznego kamienia oraz zapraw występujących w skrzydle północnym Zamku Wysokiego. W opracowaniu tym zawarte są wszystkie badania technologiczne tego wystroju. Patrz: J. Rogusz, J. Gryczewski, J. Stachera, Badania polichromii … O polichromiach w kościele zamkowym pisał także Jerzy Domasłowski, Malowidła ścienne kościoła zamkowego w Malborku, Biuletyn Historii Sztuki, XLI, 1979, s. 275-282.
TA CZEŚĆ OPISU POCHODZI Z OPRACOWANIA B. JESIONOWSKIEGO (MAT. SZKOLENIOWE)
Cokół wysunięty przed lico ściany wieżyczki schodowej znalazł się w świetle wejścia prowadzącego z krużganka do zakrystii i uniemożliwiał uzyskanie w tym miejscu prostokątnego otworu drzwiowego. Zachowane zostały ornamentalne płytki z przedstawieniami figuralnymi nie kolidujące z nową funkcją.
Są to elementy fryzów arkadkowych na ścianach południowej oraz północnej kościoła. Do fazy tej należy też fryz ostrołukowy wieńczący elewacje skrzydeł południowego, zachodniego i wschodniego Zamku Wysokiego. K. Pospieszny, Ueber den Gebrauch …s. 171, na lata 1331 -1344 datuje detal ceramiczny związany z krużgankami wokół dziedzińca Zamku Wysokiego. Wszystkie te elementy związane są rozbudową zespołu zamkowego w II ćwierci XIX wieku.
M. Kilarski, Pierwotna forma kaplicy ...s. 151 i n., rys.31.
M. Kilarski, Barwny wystrój ... Kolorystykę żeber ustalił Kilarski w trakcie badań prowadzonych w tym wnętrzu przed odbudową kościoła po zniszczeniach 1945 roku, s. 19-20 oraz rys. 6. Odnalezienie tego elementu pozwoliło zidentyfikować zespół wydobytego detalu i przypisać je pracom rozbiórkowym pierwszego kościoła zamkowego. Jednocześnie potwierdziło to datację sklepień Wielkiego Refektarza na Zamku Średnim zaproponowaną przez Józefa Tomasza Frazika w artykule Sklepienia gotyckie w Prusach, na Pomorzu Gdańskim i w Ziemi Chełmińskiej, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, XXX, 1985, zeszyt 1, s. 3-26. O sklepieniu Wielkiego Refektarza patrz str. 7 oraz rys. 8.
Dembek E., Jesionowski B., Naprawa murów …
Jak wykazała analiza przekształceń zamku w Malborku w I połowie XIV wieku jedynym przebudowywanym znaczącym wnętrzem zamkowym był właśnie kościół zamkowy.
w "Organizacja życia na zamku krzyżackim w Malborku w czasach wielkich mistrzów (1309 - 1457)", Malbork 2007