Pierre Bourdieu
TEORIA PRZEMOCY SYMBOLICZNEJ
działanie pedagogiczne - jako „arbitralne narzucanie arbitralności kulturowej”; pociąga za sobą pracę pedagogiczną - trwającą do uzyskania habitusu.
Każdą instancję pedagogiczną charakteryzuje dłuższy czas trwania, gdyż jej działalność, aby przyniosła skutek, musi być systematyczna i ciągła.
Działanie pedagogiczne- przekazuje informację rodzącą informację analogiczną
wychowanie - proces odtwarzania w czasie arbitralności kulturowej za pomocą wytwarzania habitusu wytwarzającego praktyki zgodne z tą arbitralnością kulturową.
Definicje habitusu:
Efekt interioryzacji zasad arbitralności kulturowej wyrażający się w praktykach z nią zgodnych
Zinterioryzowana arbitralność kulturowa
System schematów myśli, percepcji, oceniania i działania; tak zinterioryzowany, że człowiek nie zauważa jego ograniczeń
Rodzaje habitusów:
habitus pierwotny - wynik niczym nie poprzedzonej pracy pedagogicznej, jest u podstaw kształtowania wszelkich innych habitusów.
habitus wtórny (?) - wynik pracy pedagogicznej wtórnej, zakładającej wcześniejsze istnienie habitusu pierwotnego.
Praca pedagogiczna - wdrażanie arbitralności kulturowej przez wytworzenie habitusu; miarą jej efektywności jest trwałość habitusu (habitus trwa tak długo, jak długo jest w stanie wzbudzać praktyki zgodne z zasadami arbitralności kulturowej).
Praca pedagogiczna jest w stanie dłużej podtrzymywać wdrażaną arbitralność niż przymus polityczny.
patrz religia:
„Władza religijna kształtuje trwałe praktyki o tyle, o ile ucieleśnia się ona w Kościele dokonującym pracy pedagogicznej” - bezpośrednio lub pośrednio (np. za pośrednictwem rodzin - nazywa się to wychowaniem chrześcijańskim).
Władza przemocy symbolicznej działania pedagogicznego sytuuje się w długiej perspektywie czasu.
Integracja grupy opiera się na identyczności habitusów praca pedagogiczna wytwarzająca identyczne (lub max. podobne) habitusy prowadzi do moralnej i intelektualnej integracji grupy czy klasy.
Praca pedagogiczna zapewnia trwałość efektów przemocy symbolicznej.
Praca pedagogiczna wytwarza uprawomocniony przedmiot konsumpcji (materialny lub symboliczny) oraz skłonność do konsumpcji tego przedmiotu.
praca pedagogiczna wytworzenie uprawomocnionego przedmiotu konsumpcji konsumpcja, będąca jednocześnie podtrzymaniem uprawomocnienia przez wygenerowanie skłonności do konsumpcji tego przedmiotu (np. im częściej chodzę do teatru, tym bardziej to mi się podoba i tym bardziej chcę chodzić do teatru)
Praca pedagogiczna - praca wdrażania, powodująca coraz pełniejszą nieznajomość podwójnej arbitralności działania pedagogicznego, tzn. m.in. nieznajomość nieuchronnego ograniczania przez arbitralność kulturową, jaką wpaja (habitus jest tak zinterioryzowany, że człowiek nie dostrzega jego ograniczeń).
Przemoc symboliczna pracy pedagogicznej polega na narzucaniu kultury dominującej jako kultury prawomocnej i związanym z tym uznaniu nieprawomocności arbitralności kulturowej grup lub klas zdominowanych przez wykluczenie (które ma największą moc symboliczną, gdy przyjmuje postać samowykluczenia).
Wdrożenie nowego (wtórnego?) habitusu jest tym łatwiejsze i bardziej prawdopodobne, im jest on bliższy habitusowi pierwotnemu.
Sposoby wdrażania habitusu - oscylują między dwoma skrajnymi:
Sposób wdrażania dążący do całkowitego zastąpienia jednego habitusu innym (konwersja)
sposób wdrażania mający na celu czyste i proste potwierdzenie habitusu pierwotnego (utrzymanie lub wzmocnienie)
W sposobach bliskich „1)” stosuje się instytucje zamknięte (totalne), jak klasztory, więzienia, koszary, przytułki etc.
Każda wtórna praca pedagogiczna wytwarza wtórne praktyki nieredukowalne do praktyk pierwotnych oraz dostarcza sposobu symbolicznego opanowania praktyk pierwotnych. Wytwarzane przez ową pracę opanowanie wtórne zakłada uprzednie opanowanie, tym bliższe prostemu opanowaniu praktycznemu praktyk, im występuje wcześniej w biografii, np. dziecko uczy się najpierw mówić, a potem idzie do szkoły i uczy się gramatyki, dzięki czemu (opanowaniu gramatyki) używa języka bardziej świadomie i systematycznie.
pedagogika zakamuflowana nie pedagogika jawna
pedagogika zakamuflowana:
oparta na nieświadomym wdrażaniu zasad ujawniających się jedynie w praktyce
najskuteczniejsza w przekazie umiejętności tradycyjnych (np. dobre maniery), występuje raczej w pracy pedagogicznej pierwotnej
pedagogika jawna:
oparta na metodycznie zorganizowanemu wdrażaniu zasad sformalizowanych
właściwa raczej pracy pedagogicznej wtórnej
Wyjątek: jeżeli wdrażany habitus wtórny ma duże oparcie w habitusie pierwotnym (bo arbitralności kulturowe są zbieżne), to praca pedagogiczna wtórna może odwołać się do pedagogiki zakamuflowanej (np. w przypadku nauczania humanistycznego przy pierwotnym wychowaniu mieszczańskim).
Jeżeli habitus wtórny ma różnić się od pierwotnego, w pracy pedagogicznej wtórnej stosuje się pedagogikę jawną, oparta na krytyce praktyk pierwotnych (klasyfikacja języka pierwotnego jako żargonu czy bełkotu etc.), mających na celu degradację habitusu pierwotnego w świadomości osób poddanych pracy pedagogicznej wtórnej.
Praca pedagogiczna wtórna zakłada systematyczne wykluczanie osób, które nie są w stanie zinterioryzować dominującej arbitralności kulturowej, przy czym społeczna funkcja eliminacji może być ukryta pod widoczna funkcją selekcji, jakiej instancja pedagogiczna dokonuje pośród ogółu uprawnionych odbiorców (np. ideologiczna funkcja egzaminu)
O systemie nauczania
Każdy system nauczania powinien wytwarzać lub odtwarzać instytucjonalne warunki, których istnienie i trwanie (AUTOREPRODUKCJA INSTYTUCJI) są niezbędne zarówno dla pełnienia jego własnej funkcji wdrażania, jak dla spełnienia jego funkcji odtwarzania arbitralności kulturowej, której jest wytwórcą (REPRODUKCJA KULTUROWA) i której odtwarzanie przyczynia się do odtwarzania stosunków między grupami lub klasami (REPRODUKCJA SPOŁECZNA).
System nauczania może się wywiązać ze swojej funkcji tylko przy wytwarzaniu i odtwarzaniu (dzięki środkom właściwym instytucji) warunków pracy pedagogicznej.
Praca pedagogiczna jest w stanie w zakresie środków instytucji (tzn. w sposób ciągły i seryjny, przy najmniejszych kosztach) odtworzyć habitus możliwie najbardziej jednolity i możliwie najtrwalszy u możliwie największej liczby uprawnionych odbiorców (a wśród nich i odtwórców instytucji).
praca szkolna - zinstytucjonalizowana, specyficzna praca pedagogiczna wtórna, wykonywana przez korporację specjalistów (podległych instytucji, stosujących jej normy, odtwarzających ją poprzez kształcenie swoich następców)
odtwórcy instytucji - specjaliści mający ujednolicone wykształcenie i ujednolicone lub ujednolicające środki (programy, podręczniki, dzienniki, instrukcje pedagogiczne etc.) - co ma prowadzić do homogenizacji i ortodoksji pracy szkolnej.
System nauczania dąży do kodyfikacji, ujednolicenia i systematyzacji treści szkolnych (kultura szkolna jako kultura zrutynizowana = zhomogenizowana i zrytualizowana)
Każdy system nauczania powinien samoodtwarzać się (AUTOREPRODUKCJA) jako instytucja, aby odtwarzać arbitralność kulturową, do której odtwarzania jest uprawniony (REPRODUKCJA KULTUROWA I SPOŁECZNA).
stąd monopol systemu nauczania na wytwarzanie osób powołanych do odtwarzania go, tzn. specjalistów posiadających trwałe wykształcenie uprawniające ich do wykonywania pracy szkolnej.
Praca szkolna zmierza do odtworzenia tego samego wykształcenia u nowych odtwórców.
Profesorowie są konserwatywni, chcą odtworzyć własne wykształcenie u następnych pokoleń, bo tym samym utrzymują swój autorytet oparty na bazie tego wykształcenia (chyba...) stąd bardzo trudno wprowadzić jakąkolwiek nowość co prowadzi do swoistego kulturowego opóźnienia kultury szkolnej.
System nauczania tworzy i odtwarza instytucjonalne warunki braku wiedzy na temat przemocy symbolicznej, jaką stosuje bo tylko tak może deklarować się jako instytucja czysto pedagogiczna, kształtująca JAWNE działanie pedagogiczne.
System nauczania wyposaża swoich specjalistów w autorytet (autorytet szkolny - zinstytucjonalizowaną formę autorytetu pedagogicznego) prawomocność instytucji zwalnia specjalistów tej instytucji od ciągłego potwierdzania ich autorytetu pedagogicznego. Czyni to przez nadanie im autorytetu szkolnego.
analogia z przestrzeni religii:
w odróżnieniu od proroka kapłan dysponuje dobrami zbawienia ze względu na swoją funkcję. Chociaż funkcja kapłana nie wyklucza charyzmy, to nawet kapłan posiadający charyzmę zyskuje prawomocność jako członek stowarzyszenia zbawienia, a nie jako posiadający charyzmę. przykład z Webera
Określoną instancję pedagogiczną - w zależności od stopnia zinstytucjonalizowania wykonywanego przez nią działania pedagogicznego (czyli od stopnia jej automatyzacji) - charakteryzuje pozycja między:
systemem wychowania, w którym działanie pedagogiczne nie jest specyficzną praktyką dla specjalistów i obciąża niemal ogół wykształconych członków grupy lub klasy (specjalizacja jest sporadyczna lub częściowa)
systemem nauczania, w którym działaniem pedagogicznym zajmuje się korporacja specjalistów, posiadających autorytet szkolny, specjalnie rekrutowanych i kształconych, upoważnionych do wykonywania pracy szkolnej wg uporządkowanych procedur instytucji
(1)---------------------zinstytucjonalizowanie--------------------------------(2)
System nauczania nigdy nie posiada całkowitej autonomii, bo zawsze jest od czegoś zależny (np. od państwa).
Środki instytucjonalne, jakimi system nauczania dysponuje jako instytucja względnie niezależna, posiadająca monopol uprawnionego wywierania przemocy symbolicznej, są z góry nastawione na służenie dodatkowo, pod pozorem neutralności, grupom lub klasom, których arbitralność kulturową on odtwarza.