Monika Chaber ZZi2

Wynalazki w naszym życiu: łyżwy, sanki i wrotki.

ŁYŻWY

Początkowo, łyżwy nie służyły do jazdy rekreacyjnej, lecz jako środek lokomocji. Najstarsze znalezione łyżwy mają ok. 4 tys. lat odnaleziono je podczas wykopalisk w Szwecji, były zbudowane ze zwierzęcych kości, przywiązywane rzemieniami do butów, służyły do poruszania się zimą po zamarzniętych stawach i jeziorach.

Następna wyższa forma w ewolucji łyżwiarstwa to drewniane klocki,
z metalowym paskiem pod spodem. Najwcześniej w Europie, bo już w średniowieczu zaczęła się historia jazdy na łyżwach. W Holandii pojawiły się już w XIII wieku. Dopiero w połowie XIX wieku w Ameryce zaczęto produkować łyżwy całe ze stali. Służyły już wtedy nie tylko za środek transportu, ale i do celów rekreacyjnych. Początkowo były one przymocowywane do obuwia codziennego, a dopiero później - do specjalnych butów (na stałe).

Tradycyjne buty łyżwiarskie są wykonane ze specjalnej skóry i zawiązywane. Do celów rekreacyjnych coraz częściej wykorzystywane są buty plastikowe, zapinane na specjalne klamry, tzw. Hokejki. W XX wieku powstała również odmiana łyżew dwupłozowych (popularne: saneczki), wykorzystywanych głównie przez najmłodszych.

WROTKI

Czyli "łyżwy ziemne" - letni odpowiednik łyżew na kółkach. Pierwszy prototyp wrotek, które niewątpliwie były naśladownictwem łyżew, powstał już w pierwszych latach XVIII wieku, czyli prawie 300 lat temu. Ich projektantem był Holender, Hans Brikner. Jego sprzęt był prawdopodobnie na tyle nieudany, że do historii, jako wynalazca wrotek wszedł na trwale belgijski producent... instrumentów muzycznych Jozef Merlin, który swe pierwsze wrotki na metalowych kołkach skonstruował ok. 1760 roku.

Eksperymentowano i modyfikowano kształt i rozmiary płozy, wielkość
i sposób zamontowania kołek, sposób umocowania wrotki do buta, łożyska, wprowadzono amortyzatory, a przede wszystkim zmieniano materiały, z których poszczególne elementy były produkowane.

Praktycznie, już w latach 1870-1880 wrotkarstwo weszło w okres burzliwego rozwoju i upowszechniania się na świecie.

W 1867 powstała pierwsza publiczna wrotkarnia w Cincinatti (USA), a w 1877, w Berlinie. W 1880 istniały już wytwornie wrotek produkujących ten sprzęt seryjnie.

Wielki przełom w udoskonalaniu wrotek zawdzięczamy słynnemu wynalazcy
i konstruktorowi w dziedzinie badań kosmicznych, Amerykaninowi Wernerowi von Braun i jego współpracownikom, którzy w latach 60ych odkryli poliuretan, materiał syntetyczny do uszczelniania rakiet. Jego właściwości okazały się niezastąpione do produkcji kołek wrotkarskich. Już w początkowej fazie rozwoju wrotkarstwa jeżdżono na wrotkach o liniowym ustawieniu kołek , dzisiejsze łyżworolki, które na kilkadziesiąt lat zarzucono, aby powrócić do starego patentu dopiero w końcu łat 80ych 20 wieku, który spowodował kolejna rewolucję we wrotkarstwie. To rozwiązanie wykreowało nową odmianę hokeja, wrotkarstwo "agresywne", zrewolucjonizowało jazdę szybką i wpłynęło na ogromną popularność rekreacyjnej jazdy na wrotkach.

Obecnie, wyróżniamy dwa rodzaje wrotek - dwuśladowe (tradycyjne,
z czterema kółkami, i jednośladowe tzw. Łyżworolki.

Istnieje kilka typów obu tych rodzajów wrotek (różnią się budową buta, jak i samej wrotki): wrotki do jazdy figurowej (i synchronicznej), wrotki do jazdy szybkiej, wrotki hokejowe, wrotki do jazdy agresywnej, wrotki zjazdowe

Podobne korzenie miały hulajnoga i deskorolka.

SANKI

Pierwszym urządzeniem służącym do transportu były prymitywne włóki, czyli dwa kije, na których związanych ze sobą końcach wleczono ciężar (ciągnąc za pozostałe "wolne" końce). Być może właśnie z włók wykształciły się sanie. Gładkie płozy zmniejszają tarcie przy transporcie ciężarów oraz ułatwiają nadanie saniom właściwego kierunku. Drewniane sanki to pierwszy wynaleziony przez człowieka środek transportu. Początkowo ten wynalazek wykorzystywali myśliwy i rybacy, żyjący w północnej Europie i ludność na pograniczu Arktyki. Człowiek dzięki temu wynalazkowi mógł przewozić ciężkie ładunki.

Pierwsze płozy wykonywano z kawałków drewna, kości lub rogu. Najdawniejsze ślady sań zachowały się w Skandynawii (z około 5000 lat p.n.e.).

Od głębokiej starożytności używano sań do transportu wielkich kamiennych bloków i posągów w Egipcie i Mezopotamii. Starożytni Egipcjanie potrafili w ten sposób przeciągać obiekty o ciężarze kilkuset ton na odległość wielu kilometrów. Tarcie zmniejszano lejąc pod płozy wodę.

Jeszcze długo po wynalezieniu koła i pojazdów kołowych używano sań, zwłaszcza w celach uroczystych i obrzędowych. Przed rozbudową dróg bitych w Europie sanie były najpewniejszym środkiem transportu, zwłaszcza bardzo dużych ciężarów w okresie zimy. Być może to od nich wywodzą się narty.

Obecnie bardzo często stosowane są sanie z napędem spalinowym. W Rosji pierwsze sanie motorowe (prototyp skutera śnieżnego) wyposażone w śmigło skonstruował A.S. Kuzin w 1908 roku.

---