Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gdańsk
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl
Asystowanie Osobie Bezdomnej i Zagrożonej Bezdomnością1
ALEKSANDRA D
BSKA
RAPORT WST
PNY
1. WST
P
Dlaczego asystowanie? Doświadczenia w tym zakresie w kraju i poza jego granicami
Od kilku lat w Polsce funkcjonuje wiele programów, nakierowanych na reintegrację  czyli
ponowne włączanie do życia w społeczeństwie i na rynek pracy tych osób, szczególnie długotrwale
bezrobotnych, które z różnych powodów zostały z niego wyeliminowane. Odbiorcami tych
programów są osoby zagrożone wykluczeniem społecznym lub już wykluczone. Organizacje, które
realizując różne projekty, zajmują się prowadzeniem aktywnych i kompleksowych działań
nakierowanych na aktywizację zawodową i społeczną, nie ograniczają się jedynie do
zinstytucjonalizowanych form pomocy (pośrednictwa pracy, pomocy społecznej) czy zapewnienia
dostępu do jednorazowych konsultacji czy porad (doradztwa zawodowego, usług psychologicznych,
porad prawnych czy ekonomicznych). Opierają działania na efektywnym i skutecznym pomyśle,
przetransferowanym z krajów mających dłuższe doświadczenia w reintegracji społecznej i zawodowej
osób (długotrwale) bezrobotnych. Idea ta stanowi silnie zindywidualizowaną formę pomocy, trafiającą
w indywidualne potrzeby klienta, którym jest osoba zagrożona wykluczeniem społecznym, lub już
wykluczona. Metoda ta polega na wprowadzeniu osobistego doradcy, towarzysza, który przy
założeniu, że powrót na rynek pracy i łono społeczeństwa jest procesem, ma przejść tą drogę  etap
po etapie - wspólnie ze swoim klientem, motywując go, wspierając i monitorując adekwatność
kierunku wybranej drogi do potrzeb  wędrującego .
A. Jobcoach i akompaniator
Na gruncie polskim znane są dwie, zbieżne ze sobą metody osobistego doradzania i towarzyszenia
osobom (długotrwale) bezrobotnym  jobcoaching i akompaniowanie (czyli towarzyszenie).
Opisywane są one w następujący sposób:
JOBCOACHING  Fundacja Pinel Polska (Kraków, Leszek Michno)
Jobcoaching to metoda wprowadzania osób na rynek pracy i utrwalania tych osób na rynku pracy.
Klientami jobcoachingu są osoby:
1. mające długi dystans do rynku pracy: bezrobotni, w tym długotrwale bezrobotni, wykluczeni
społecznie, niepełnosprawni,
2. poszukujące pracy, zagrożone utratą pracy,
3. pracujące, w celu utrwalenia tych osób na miejscu pracy.
Każdy z klientów ma swojego jobcoacha, który pomaga mu w określeniu swojego miejsca na rynku
pracy.
Na podstawie:
1
Raport napisany w ramach projektu  Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności& 
współfinansowanego ze środków Funduszu Inicjatyw Społecznych. Treść zwiera efekt pracy grupy eksperckiej
w temacie asystowania i monitorowania osoby bezdomnej. Skład grupy na końcu artykułu.
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gdańsk
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl
analizy sytuacji klienta (jego kwalifikacji, motywacji, sytuacji rodzinnej i zdrowotnej,
wykształcenia, umiejętności zawodowych, interpersonalnych, itd.)
oraz określenia z klientem oczekiwanej przez niego własnej sytuacji na rynku pracy,
jobchoach tworzy z klientem indywidualny plan rozwoju. Plan ten zawiera działania, które powinny
być realizowane (m.in. szkolenia, przekwalifikowanie, terapie), aby utrwalić klienta na rynku pracy.
Celem stworzenia tego planu jest:
1. przystosowanie klienta do miejsca pracy
2. zapewnienie utrzymania danego miejsca pracy przez dłuższy okres
3. wzmocnienie mocy przerobowych klienta
4. umożliwienie klientowi rozwoju zawodowego (kariery).
Metoda Towarzyszenia  Akompaniowania (Kielce, Caritas, ks. Stanisław Słowik)
Druga Metoda Towarzyszenia  Akompaniowania przeniesiona została w 2002 roku z francuskiej
Caritas, posiadającej ponad dwudziestoletnie doświadczenie w pracy z osobami bezrobotnymi.
Metoda ta polega na aktywizowaniu środowiska biernego zawodowo w oparciu o katolicką nauce
kościoła. Misją towarzyszenia jest uczynienie osoby aktywną w przezwyciężaniu problemów, tak, by
stała się autorem własnego życia. Zasada towarzyszenia opiera się na założeniu, że osoba, która
przychodzi z prośbą o pomoc, jest niepowtarzalną jednostką, osadzoną w konkretnej rzeczywistości i
trzeba ją widzieć w całej jej złożoności, jako osobę jedyną, następnie w kontekście najbliższego
otoczenia, rodziny, grupy społecznej, w której uczestniczy.
Definicja  towarzyszenia jest następująca:
1. Towarzyszenie opiera się na indywidualnym podejściu do sytuacji bezrobotnego, w czasie,
jakiego dana osoba potrzebuje, aby na nowo odzyskać wiarę w siebie, nawiązywać relacje z
innymi i włączyć się aktywnie w życie społeczne i zawodowe poprzez podjęcie zatrudnienia.
2. Zadaniem osoby, która towarzyszy (akompaniator) osobie poszukującej zatrudnienia w jej
odnalezieniu się na rynku pracy jest wspieranie, motywowanie i zachęcanie do podejmowania
działań, zgodnie z obranym przez daną osobę celem.
3. Towarzyszenie to obecność, asystowanie, uczestniczenie, dawanie wsparcia. Towarzyszenie
opiera się na traktowaniu człowieka podmiotowo i holistycznie. Zapewnia powstanie
równoważnej relacji pomiędzy dającym a otrzymującym, stawiająca obie osoby w pozycji
partnerów.
B. Relacja  mentor-mentee
W Polsce dopiero zaczynają się pojawiać programy nakierowane na reaktywizację społeczną i
zawodową osób bezdomnych. Na polskim gruncie nie funkcjonuje jeszcze dotąd forma pracy
analogicznej do jobcoacha czy akompaniatora  ale skierowana bezpośrednio do osób bezdomnych.
y
ródeł takiej działalności należy szukać raczej poza granicami naszego kraju. Za przykład może
posłużyć Wielka Brytania, w której funkcjonuje osoba mentora  współpracującego właśnie z
osobami bezdomnymi. Zgodnie z definicją, mentoring jest to czynność pomagania, w której jedna
osoba (asystent, rozumiany jako mądry, doświadczony doradca - MENTOR) pomaga, w relacji jeden
na jeden, a druga osoba (osoba, której się asystuje, którą się wspiera, klient, uczeń - MENTEE) osiąga
zestaw, komplet celów.
Zarówno w przypadku jobcoachingu jak i akompaniowania, odbiorcami usług są osoby
zagrożone wykluczeniem społecznym lub już wykluczone. W tej grupie, skupiającej osoby
(długotrwale) bezrobotne, znajdują się również osoby bezdomne. Jednak oferta, jaką są oni objęci nie
jest w żaden sposób zorientowana na specyficzne po potrzeby tej grupy. Podobnie, zarówno
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gdańsk
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl
jobcoaching jak i akompaniowanie koncentruje się głównie na aktywizacji zawodowej, ustawiając
inne problemy czy potrzeby (mieszkaniowe, rodzinne, społeczne, itp.) w relacji drugorzędnej.
Doświadczenia reintegracyjne w pracy z osobami bezdomnymi wskazują jednak, że w przypadku osób
bezdomnych niezbędne jest potraktowanie sfery zawodowej (rozumianej jako nabywanie i odzyskanie
nawyku pracy a także wzrost wiedzy i umiejętności zawodowych), edukacyjnej (rozumianej jako
wzrost wiedzy i umiejętności, także interpersonalnych) jak i życiowej (rozumianej jako odzyskanie i
utrzymanie samodzielności życiowej) w sposób równorzędny. Problemy wpisane w przynależność do
grupy osób bezdomnych nie są związane jedynie z powrotem na rynek pracy, ale przenoszą się głębiej
na sferę psychologiczną a także na sferę społeczną, owocując zmianami w postrzeganiu siebie, jako
osoby bezdomnej a także postrzeganiem osoby bezdomnej przez resztę społeczeństwa, co znajduje
odzwierciedlenie w stygmatyzacji i stereotypizacji. Znalezienie i utrzymanie zatrudnienia, w
przypadku osób bezdomnych, staje się tylko jednym z elementów niezbędnych do odzyskania i
utrzymania samodzielności życiowej. Niezwykle istotnym elementem jest również praca, często
długoterminowa, w sferze psychologicznej. Celem tej pracy jest przede wszystkim wyposażenie osoby
bezdomnej w narzędzia, które pozwolą jej nie tylko odzyskać ale także utrzymać zarówno pracę jak i
samodzielność życiową. Do tych narzędzi należą przede wszystkim umiejętność radzenia sobie z
deprywacją swoich potrzeb oraz nasilonym poczuciem samotności i osamotnienia, implikowanym
zerwanymi relacjami z rodziną prokreacji lub pochodzenia, zdolność przeformułowania perspektywy
czasowej, organizującej życie z przeszłości czy teraz
niejszości na przyszłość, wzbudzenie większej
aktywności oraz odzyskanie zaufania do siebie i poczucia wywierania wpływu na własne życie. W
przypadku osób bezdomnych, które tego wymagają, niezbędna jest także praca w sferze leczenia
problemu uzależnienia, głównie od alkoholu. Ponadto wszelka praca z osobą bezdomną musi,
przynajmniej na jej początku, odbywać się kontekście szeroko rozumianej pomocy społecznej. Ta
współzależność osoby bezdomnej od zasad i warunków przyznawania pomocy społecznej wymaga
brania pod uwagę podczas pracy z nią chociażby warunków, jakie osoba musi spełnić, aby móc
przebywać w schronisku lub noclegowni czy też wymogów, pozwalających na objęcie osoby
Indywidualnym Programem Wychodzenia z Bezdomności. Samo odzyskiwanie samodzielności
życiowej przez osoby bezdomne zakłada również przejście wieloetapowej drogi, od miejsc
niemieszkalnych, poprzez schroniska, noclegownie, mieszkalnictwo wpierane, mieszkania/pokoje
wynajmowane po mieszkalnictwo socjalne lub (w bardzo rzadkich przypadkach) mieszkania
własnościowe. W polskich realiach droga odzyskiwania samodzielności życiowej jest bardzo długa,
wieloetapowa i nie zawsze zostaje zwieńczona spełnieniem określonych w ustawodawstwie
wymogów, sprawiających, że formalnie przestaje się być osobą bezdomną. Jednym z takich
wymogów jest uzyskanie meldunku, które, przy braku wsparcia ze strony rodziny, jest w polskich
realiach bardzo trudne, natomiast jego brak implikuje wiele trudności, chociażby z podpisaniem
umowy z pracodawcą czy z założeniem konta bankowego. W pokonywanie drogi do odzyskiwanie
samodzielności życiowej wpisane jest także ciągłe toczenie walki z funkcjonującym w społeczeństwie
stereotypem osoby bezdomnej, zamykającym przed wieloma osobami bezdomnymi możliwość
znalezienia uczciwego zatrudnienia i tym samym odzyskania życiowej samodzielności. Liczne
bariery, tkwiące nie tylko w mentalności osób bezdomnych ale także w systemie pomocy społecznej,
w rozwiązaniach legislacyjnych czy w społecznym odbiorze bezdomności oraz duża niejednorodność
samej grupy osób bezdomnych sprawia, że niezbędne jest opracowanie odrębnej metody doradzania i
towarzyszenia, skoncentrowanej na jednoznacznie określonej grupie odbiorców - osobach
bezdomnych. Dlatego też, choć koncepcja towarzyszenia osobom bezdomnym w wielu punktach jest
zbieżna z założeniami jobcoachingu, akompaniowania czy mentoringu i może z nich czerpać,
potrzebne jest dodatkowe zakotwiczenie tej metody w specyfice problemu bezdomności oraz w
polskich realiach. Stąd też generalnym celem niniejszej pracy jest stworzenie takiej koncepcji pracy
indywidualnego doradcy, towarzysza osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej, która
zapewniałaby traktowanie osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej indywidualnie, podmiotowo,
holistycznie i jednocześnie uwzględniała wszystkie elementy systemu, w jakim osadzona jest osoba
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gdańsk
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl
bezdomna i zagrożona bezdomnością oraz proponowała drogę wychodzenia z bezdomności realną i
adekwatną do polskich realiów. 2
2. DEFINICJA ASYSTOWANIA
Przy tworzeniu założeń merytorycznych pracy osobistego doradcy osoby bezdomnej lub
bezdomnością zagrożonej na polskim gruncie, już na samym początku uwidacznia się potrzeba
stworzenia nowej nomenklatury jak i samej definicji, oddającej specyfikę i charakter tej pracy. W
sferze nazewnictwa przyjęto, że indywidualnym towarzyszem osoby bezdomnej i bezdomnością
zagrożonej będzie ASYSTENT. Również zaproponowana definicja, ma silne zakotwiczenie w
temacie bezdomności i zagrożenia bezdomnością. Zgodnie z nią:
Asystowanie osobie bezdomnej i zagrożonej bezdomnością to metoda pracy
oparta na indywidualnym towarzyszeniu i wspieraniu osoby zmotywowanej do osiągania
samodzielności życiowej, zgodnie z obraną przez nią drogą dochodzenia do tego celu,
w czasie jakiego ta osoba potrzebuje.
Definicja dokładnie określa odbiorców usług asystenta. Są nimi osoby bezdomne i bezdomnością
zagrożone i, co ważne, jednocześnie zmotywowane do osiągania samodzielności życiowej.
Definicja jednoznacznie wskazuje, że celem pracy asystenta z osobą bezdomną czy bezdomnością
zagrożoną jest odzyskiwanie samodzielności życiowej. Definicja wskazuje jednocześnie, że każda
osoba może podążać do tego celu zupełnie inną drogą i może potrzebować do tego różnego czasu.
Plan dochodzenia do celu, czyli do odzyskiwania samodzielności życiowej, stanowi Indywidualny
Program Wychodzenia z Bezdomności lub Indywidualny Program dla Osoby Zagrożonej
Bezdomnością i jest tworzony w oparciu o:
analizę sytuacji osoby bezdomnej lub bezdomnością zagrożonej (historię jej bezdomności lub
sytuację życiową, w przypadku osoby zagrożonej bezdomnością, sytuację psychologiczną,
zawodową, rodzinną, materialną, mieszkaniową i zdrowotną, stopień nasilenia uzależnień oraz
zakres udzielanej pomocy społecznej)
oczekiwania, potrzeby i wizje osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej, dotyczące
odzyskiwania samodzielności życiowej (odnoszące się zarówno do oczekiwanej przez osobę
własnej sytuacji na rynku pracy  rozumianej zarówno jako zmiany w sferze edukacyjnej jak i
zawodowej, oczekiwania dotyczące sfery prywatnej  rozumianej jako sytuacja rodzinna, czy
perspektywa bliskich związków międzyludzkich oraz oczekiwania dotyczące sfery
mieszkaniowej i życiowej), skonfrontowane z realnymi możliwościami osoby.
Podstawy analizy i tworzenia planu odzyskiwania samodzielności życiowej ukazuje poniższy schemat.
2
Inspiracją do stworzenia koncepcji pracy  asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością były:
metoda jobcoachingu, przedstawiana przez Leszka Michno (Fundacja Pinel Polska), metoda pracy
akompaniatorów, prezentowana w  Vademecum pracy z osobami bezrobotnymi. Schody na rynek pracy,
wydanej przez Caritas Polska , założenia relacji  mentor-mentee , prezentowane w angielskim podręczniku
 Working Out! Mentoring homeless, unemployed people. A training and good practice guide , a także założenia
projektu  Agenda Bezdomności. Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy .
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gdańsk
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl
ROZPOCZECIE PRACY
Z OSOB
BEZDOMN

LUB ZAGROŻON
BEZDOMNOŚCI

ANALIZA
SYTUACJI OSOBY BEZDOMNEJ I BEZDOMNOŚCI
ZAGROŻONEJ
ORAZ OCZEKIWAC
DOTYCZ
CYCH ODZYSKIWANIA SAMODZIELNOŚCI ŻYCIOWEJ
PSYCHOLOG DORADCA ZAWODOWY
= wytyczne do stworzenia = wytyczne do stworzenia
Indywidualnej Ścieżki Rozwoju Interpersonalnego Indywidualnej Ścieżki Rozwoju Zawodowego
stanowiącej część Planu Indywidualnego Rozwoju stanowiącej część Planu Indywidualnego Rozwoju
sytuacja psychologiczna wizja zmiany swojej aktualnej sytuacji przebieg edukacji posiadane kwalifikacje życiowe
uzależnienia rodzaj oczekiwanego wsparcia przebieg kariery zawodowej bariery związane z pracą zawodową
subiektywna historia bezdomności subiektywny poziom własnych umiejętności posiadane umiejętności zawodowe oczekiwania dotyczące sytuacji zawodowej
BADANIA LEKARSKIE
INDYWIDUALNY PROFIL DOŚWIADCZENIOWY
= wytyczne do stworzenia
= wytyczne do stworzenia Planu Indywidualnego Rozwoju
Indywidualnej Ścieżki Rozwoju Zawodowego
stanowiącej część Planu Indywidualnego Rozwoju
posiadane umiejętności życiowe potencjał wynikający z doświadczeń
PRACOWNIK SOCJALNY
= wytyczne do stworzenia
Indywidualnego Programu Wychodzenia z Bezdomności
lub Indywidualnego Programu dla Osoby Zagrożonej Bezdomnością
zakres i forma udzielanej pomocy sytuacja materialna
sytuacja rodzinna sytuacja mieszkaniowa
obiektywna historia bezdomności sytuacja zdrowotna
STWORZENIE INDYWIDUALNEGO PROGRAMU
WYCHODZENIA Z BEZDOMNOŚCI
LUB INDYWIDUALNEGO PROGRAMU
DLA OSOBY ZAGROŻONEJ BEZDOMNOŚCI

PLAN INDYWIDUALNEGO ROZWOJU KONTRAKT Z PRACODAWC

KONTRAKT Z ASYSTENTEM
Rys. 1 Analiza sytuacji i oczekiwań osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gdańsk
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl
w kontekście tworzenia Indywidualnego Programu Wychodzenia z Bezdomności
lub Indywidualnego Programu dla Osoby Zagrożonej Bezdomnością
Plan odzyskiwania samodzielności życiowej, czyli Indywidualny Program Wychodzenia z
Bezdomności lub Indywidualny Program dla Osoby Zagrożonej Bezdomnością powstaje przy pełnym
zaangażowaniu osoby, której on dotyczy i określa konkretne działania, które powinny być
realizowane, aby osoba bezdomna czy bezdomnością zagrożona mogła odzyskać samodzielność
życiową. To tych określonych działań należą przede wszystkim:
- zakres szkoleń interpersonalnych, jakie osoba powinna odbyć, aby zwiększyć swoje szanse na
odzyskanie samodzielności życiowej, określony w Ścieżce Indywidualnego Rozwoju
Interpersonalnego, stanowiącego załącznik do Indywidualnego Programu Wychodzenia z
Bezdomności lub Indywidualnego Programu dla Osoby Zagrożonej Bezdomnością
- rodzaj terapii, jeżeli to konieczne, jakie osoba powinna przejść, aby odzyskać samodzielność
życiową, określony w Ścieżce Indywidualnego Rozwoju Interpersonalnego, stanowiącego
załącznik do Indywidualnego Programu Wychodzenia z Bezdomności lub Indywidualnego
Programu dla Osoby Zagrożonej Bezdomnością
- zakres szkoleń zawodowych, kursów, szkoleń przekwalifikujących, rodzaj, miejsce i zakres
pracy, która w pierwszej kolejności umożliwi odzyskanie lub przywrócenie nawyku pracy, w
drugiej zaś znalezienie i utrzymanie zatrudnienia, określony w Ścieżce Indywidualnego Rozwoju
Zawodowego oraz w Kontrakcie z Pracodawcą, stanowiących załączniki do Indywidualnego
Programu Wychodzenia z Bezdomności lub Indywidualnego Programu dla Osoby Zagrożonej
Bezdomnością
- rodzaj pracy socjalnej, jaka powinna być realizowana z daną osobą, aby odzyskanie
samodzielności życiowej było realne (np. wyrobienie niezbędnych dokumentów, uregulowanie
zobowiązań prawnych i finansowych, uregulowanie sytuacji rodzinnej), określony w
harmonogramie działań w Indywidualnym Programie Wychodzenia z Bezdomności lub
Indywidualnego Programu dla Osoby Zagrożonej Bezdomnością.
- cele jakie stawiają sobie w swojej pracy asystent i osoba bezdomna czy bezdomnością
zagrożona w oparciu o wszystkie wyżej wymienione działania (w sferze zawodowej,
psychologicznej, społecznej), planowany sposób ich realizacji oraz sposób monitorowania
zmian zachodzących w osobie, określony w Kontrakcie Pracy z Asystentem Osoby Bezdomnej i
Zagrożonej Bezdomnością, stanowiącym załącznik do Indywidualnego Programu Wychodzenia
z Bezdomności lub Indywidualnego Programu dla Osoby Zagrożonej Bezdomnością.
Celem stworzenia Indywidualnego Programu Wychodzenia z Bezdomności lub Indywidualnego
Programu dla Osoby Zagrożonej Bezdomnością wraz z załącznikami jest:
1. przygotowanie osoby bezdomnej czy bezdomnością zagrożonej do odzyskania samodzielności
życiowej
2. wyposażenie osoby bezdomnej czy bezdomnością zagrożonej w narzędzia, umożliwiające nie
tylko odzyskanie ale również utrzymanie samodzielności życiowej
3. umożliwienie osobie bezdomnej czy bezdomnością zagrożonej rozwoju zawodowego,
interpersonalnego oraz społecznego, pozwalającego na reintegracją społeczną i zawodową.
Definicja asystowania osobie bezdomnej i zagrożonej bezdomnością wyznacza również zasady
pracy asystenta, określając je jako oparte na indywidualnym towarzyszeniu i wspieraniu osoby.
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gdańsk
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl
Określając bardziej szczegółowo tą metodę pracy można powiedzieć, że asystowanie osobie
bezdomnej i zagrożonej bezdomnością to praca w relacji  jeden na jeden , która różni się od innych
usług doradczych i pomocowych wyważeniem pomiędzy jej formalnym i nieformalnym charakterem.
Jest to relacja o charakterze nieoficjalnym (przyjacielskim), społecznym oraz ludzkim, jednocześnie
zawierająca elementy relacji formalnej.
W przypadku pracy asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością, to łączenie w sobie
formalnego i nieformalnego charakteru pracy jest kluczowe. Dzięki formalnemu charakterowi
pracy, asystent stanowi z
ródło profesjonalnego wsparcia i pomocy osobie bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością. Poprzez nieformalny charakter pomocy, rekompensuje osobie bezdomnej czy
bezdomnością zagrożonej braki w sferze prywatnej i społecznej. Jest to tym bardziej istotne, że w
przypadku osób bezdomnych, szczególnie żyjących w instytucjach, takich jak schronisko czy
noclegownia (przede wszystkim tych, które nie pracują i nie mają kontaktu z rodziną) występuje
wyraz
na nadreprezentacja kontaktów o charakterze formalnym. Zależność tą przedstawia
zamieszczona poniżej tabela. Relacja asystent  osoba bezdomna lub bezdomnością zagrożona
wprowadza konieczną z punktu psychologicznego równowagą między relacjami o charakterze
formalnym i nieformalnym.
Tab. 1 Dysproporcja pomiędzy formalnymi a nieformalnymi relacjami z otoczeniem
osób bezdomnych żyjących w instytucjach (schroniskach, noclegowniach)
1. miejsce zamieszkania
1. miejsce zamieszkania
1. miejsce zamieszkania
1. miejsce zamieszkania
a. relacje o charakterze formalnym b. relacje o charakterze nieformalnym
a. relacje o charakterze formalnym b. relacje o charakterze nieformalnym
a. relacje o charakterze formalnym b. relacje o charakterze nieformalnym
a. relacje o charakterze formalnym b. relacje o charakterze nieformalnym
Kierownik schroniska/noclegowni Współmieszkańcy
Opiekunowie
Opieka techniczna
2. przedstawiciele pomocy społecznej
2. przedstawiciele pomocy społecznej
2. przedstawiciele pomocy społecznej
2. przedstawiciele pomocy społecznej
a. relacje o charakterze formalnym b. relacje o charakterze nieformalnym
a. relacje o charakterze formalnym b. relacje o charakterze nieformalnym
a. relacje o charakterze formalnym b. relacje o charakterze nieformalnym
a. relacje o charakterze formalnym b. relacje o charakterze nieformalnym
Pracownicy Ośrodka Pomocy Społecznej Brak
Psycholog  rzadko
Pracownik socjalny
Orzecznicy, przyznający zasiłki stałe
3. pośrednictwo pracy
3. pośrednictwo pracy
3. pośrednictwo pracy
3. pośrednictwo pracy
a. relacje o charakterze formalnym b. relacje o charakterze nieformalnym
a. relacje o charakterze formalnym b. relacje o charakterze nieformalnym
a. relacje o charakterze formalnym b. relacje o charakterze nieformalnym
a. relacje o charakterze formalnym b. relacje o charakterze nieformalnym
Pracownicy PUP Brak
Doradca zawodowy  rzadko
4. służby mundurowe i przedstawiciele wymiaru sprawiedliwości
4. służby mundurowe i przedstawiciele wymiaru sprawiedliwości
4. służby mundurowe i przedstawiciele wymiaru sprawiedliwości
4. służby mundurowe i przedstawiciele wymiaru sprawiedliwości
a. relacje o charakterze formalnym b. relacje o charakterze nieformalnym
a. relacje o charakterze formalnym b. relacje o charakterze nieformalnym
a. relacje o charakterze formalnym b. relacje o charakterze nieformalnym
a. relacje o charakterze formalnym b. relacje o charakterze nieformalnym
Służby mundurowe Brak
Przedstawiciele wymiaru sprawiedliwości
5. opieka zdrowotna
5. opieka zdrowotna
5. opieka zdrowotna
5. opieka zdrowotna
a. relacje o charakterze formalnym b. relacje o charakterze nieformalnym
a. relacje o charakterze formalnym b. relacje o charakterze nieformalnym
a. relacje o charakterze formalnym b. relacje o charakterze nieformalnym
a. relacje o charakterze formalnym b. relacje o charakterze nieformalnym
Lekarz Brak
Pracownicy przychodni
Pracownicy szpitala
6. terapia (uzależnień)  jeżeli osoba bezdomna uczęszcza
6. terapia (uzależnień)  jeżeli osoba bezdomna uczęszcza
6. terapia (uzależnień)  jeżeli osoba bezdomna uczęszcza
6. terapia (uzależnień)  jeżeli osoba bezdomna uczęszcza
a. relacje o charakterze formalnym b. relacje o charakterze nieformalnym
a. relacje o charakterze formalnym b. relacje o charakterze nieformalnym
a. relacje o charakterze formalnym b. relacje o charakterze nieformalnym
a. relacje o charakterze formalnym b. relacje o charakterze nieformalnym
Terapeuta Współuczestnicy
Psycholog
7. praca  jeżeli osoba bezdomna gdziekolwiek pracuje
7. praca  jeżeli osoba bezdomna gdziekolwiek pracuje
7. praca  jeżeli osoba bezdomna gdziekolwiek pracuje
7. praca  jeżeli osoba bezdomna gdziekolwiek pracuje
a. relacje o charakterze formalnym b. relacje o charakterze nieformalnym
a. relacje o charakterze formalnym b. relacje o charakterze nieformalnym
a. relacje o charakterze formalnym b. relacje o charakterze nieformalnym
a. relacje o charakterze formalnym b. relacje o charakterze nieformalnym
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gdańsk
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl
Pracodawca Współpracownicy
Szef, mistrz zawodu
8. rodzina  jeżeli osoba bezdomna utrzymuje kontakt
8. rodzina  jeżeli osoba bezdomna utrzymuje kontakt
8. rodzina  jeżeli osoba bezdomna utrzymuje kontakt
8. rodzina  jeżeli osoba bezdomna utrzymuje kontakt
a. relacje o charakterze formalnym b. relacje o charakterze nieformalnym
a. relacje o charakterze formalnym b. relacje o charakterze nieformalnym
a. relacje o charakterze formalnym b. relacje o charakterze nieformalnym
a. relacje o charakterze formalnym b. relacje o charakterze nieformalnym
Brak Członkowie rodziny
Natura metody pracy, jaką jest asystowanie osobie bezdomnej i zagrożonej bezdomnością jest
na tyle specyficzna, że posiada konkretne wskaz
niki, które odróżniają tą relację od innych. Relacja
asystent  osoba bezdomna/ bezdomnością zagrożona (klient) jest:
" Dobrowolna
Zarówno asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością jak i jego klient muszą zezwolić na tę
relację z własnej, nieprzymuszonej woli i nie może być ona podtrzymywana wbrew woli
któregokolwiek z nich. Jest to bardziej relacja przyjacielska, związek niż pomoc, służba czy obsługa.
W tym wymiarze relacja ta ma charakter nieformalny.
" Uczestnicząca
Relacja nie może mieć charakteru  asystowania dopóki nie będą w niej uczestniczyć oboje  asystent
osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością jak i klient. Zarówno asystent osoby bezdomnej i
zagrożonej bezdomnością jak i klient muszą uznawać słuszność tej relacji a także rolę, jaką każdy z
nich w niej pełni. Choć relacja ta ma charakter nieformalny, jest zbudowana na zasadach i prawach,
których obie strony są świadome.
" Oparta na prowadzeniu i kierownictwu ze strony klienta
Podmiotem relacji  asystenckiej jest klient a przedmiotem relacji są wyrażane przez klienta potrzeby.
Choć klienci mogą potrzebować kierowania a także z
ródła wsparcia ze strony asystenta osoby
bezdomnej i zagrożonej bezdomnością, muszą się nauczyć szacunku do tego, że sami są ekspertami w
sferze swoich potrzeb, pragnień, itd. W tym wymiarze najlepiej, gdy relacja ta ma charakter
nieformalny.
" Wspierająca
Celem relacji jest wspierać wysiłek i starania klienta, podejmowane w kierunku osiągnięcia
nadrzędnego celu, jakim jest odzyskanie samodzielności życiowej. Realizacja celu głównego odbywa
poprzez znalezienia i określenia podcelów, prowadzących do celu nadrzędnego oraz pomoc w
znalezieniu strategii do jego osiągnięcia. Bardzo ważnym aspektem tej relacji jest bieżące
monitorowanie sposobu realizacji celu/ów klienta oraz jego odczuć i zamierzeń. W tym kontekście
przydaje się charakter formalny relacji.
" Dająca możliwość uczenia się
Asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością odgrywa istotną rolę w edukowaniu klienta, ale
nie może być to nauczanie dyrektywne. Kluczową rolą asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością, a jednocześnie wymagającą dużo umiejętności, jest wyważenie zależności pomiędzy
wspieraniem, (które stanowi kluczową rolę w pracy asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością) a nauczaniem, (które w sferze nauki, rozumianej jako edukacja powinno być
delegowane na kogo innego  specjalistę w danej dziedzinie). Niezwykle ważne jest również, aby
uczyć klienta tego, aby on sam brał na siebie zobowiązania, przy jednoczesnym wykorzystaniu
możliwości płynących z nauczania, któremu podlega. W tym celu, przydaje się charakter nieformalny
relacji.
" Kierowana do określonego celu
Zaletą relacji  asystenckiej jest to, że jest ona skierowana do konkretnego celu, uznawanego zarówno
przez asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością jak i osobę, której on asystuje. Relacja ta
jest z jednej strony nakierowana na pracę, która zmierza w konkretnym kierunku, z drugiej zaś strony
na wynik relacji, który staje się celem. Tu przydaje się charakter formalny relacji.
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gdańsk
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl
3. CELE PRACY ASYSTENTA OSOBY BEZDOMNEJ I ZAGROŻONEJ
BEZDOMNOŚCI

Asystent pracuje z osobą bezdomną i zagrożoną bezdomnością w trzech sferach: psychologicznej,
zawodowej i społecznej i z tymi trzema sferami sprzężone są cele, które stoją przed asystentem osoby
bezdomnej i zagrożonej bezdomnością. W porównaniu z innymi pracownikami, z którymi kontaktuje
się osoba bezdomna czy zagrożona bezdomnością, asystent za cel swojej pracy stawia sobie:
a. w sferze psychologicznej
podniesienie samooceny klienta, wzrost wiary we własne możliwości, odzyskanie poczucia
sprawstwa, chęci wywierania wpływu na własne życie i tworzenia oraz realizowania planów
życiowych, świadomego kształtowania swojego życia w dłuższej perspektywie czasowej. Cel ten
realizowany jest poprzez:
- zapewnienie indywidualnego podejścia, poprzez poszukiwanie rozwiązań
dostosowanych do potrzeb konkretnej osoby
- umiejętność rozeznania potrzeb klienta, które staną się punktem wyjścia do
wytyczenia drogi do odzyskania samodzielności życiowej
- ofiarowanie klientowi czasu niezbędnego na zdobycie samodzielności, poprzez
wysłuchanie i wsparcie
- wzbudzanie zaufania u klienta i dawanie mu poczucia bezpieczeństwa
- aktywne słuchanie i wnikanie w sytuację w klienta
- wydobywanie mocnych stron klienta
- pracę na poziomie faktów a nie emocji.
b. w sferze zawodowej
znalezienie zatrudnienia i wykształcenie u klienta umiejętności i nawyków pracy, które pomogą to
zatrudnienie utrzymać. Cel ten realizowany jest poprzez:
- umiejętne określenie we współpracy z klientem podcelów, prowadzących do
odzyskania samodzielności życiowej
- umiejętne określenie potencjału i zasobów klienta
- dostosowanie metody i tempa pracy do klienta, odwołując się do jego indywidualnych
potrzeb
- pobudzenie do aktywności w poszukiwaniu pracy i odzyskiwaniu samodzielności
życiowej
- motywowanie do podjęcia zatrudnienia i utrzymania pracy
- zwiększenie, wzmocnienie i utrwalenie potencjału zawodowego klienta
- ukierunkowywanie w poszukiwaniu rozwiązań problemu braku zatrudnienia i
odzyskiwania samodzielności życiowej
- uczenie na nowo odzyskiwania chęci, narzędzi i środków niezbędnych do
poszukiwania pracy i odzyskiwania samodzielności życiowej
- ewaluowanie propozycji powrotu na rynek pracy i odzyskiwania samodzielności
życiowej, zaproponowanych przez klienta oraz zapisanych w Indywidualnym
Programie Wychodzenia z Bezdomności lub Indywidualnym Programie dla Osoby
Zagrożonej Bezdomnością wraz z załącznikami.
c. w sferze społecznej
powrót klienta do społeczeństwa, przełamanie samotność i izolacji społecznej klienta, otwarcie się
klienta na przyjęcie pomocy, oferowanej przez środowisko przy jednoczesnym zaangażowaniu jego
własnego potencjału. Cel ten realizowany jest poprzez:
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gdańsk
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl
- rozpoznanie sytuacji życiowej klienta i przypisanie mu roli społecznej
- określanie okoliczności sprzyjających powrotowi do społeczeństwa
- wtórną socjalizację
- podejmowanie wraz z klientem działań aktywizujących na polu społecznym i
pozytywne wzmacnianie działań nakierowanych na powrót do społeczeństwa
- wykształcenie u klienta przekonania, że jako osoba nie jest sam
- zmienianie w środowisku lokalnym obrazu osoby bezdomnej, przy jednoczesnej
walce ze stereotypem osoby bezdomnej
- zniwelowanie barier hamujących powrót do społeczeństwa
- kontakt z rodziną klienta (jeżeli jest to możliwe) i motywowanie klienta do
zmiany sytuacji i zmiany własnej postawy
- zbudowanie sieci wspierających relacji o charakterze nieformalnym.
4. ZADANIA STOJ
CE PRZED ASYSTENTEM OSOBY BEZDOMNEJ I
ZAGROŻONEJ BEZDOMNOŚCI

Z punktu widzenia zrozumienia roli asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością jako
pracownika, niezwykle ważne jest określenie zadań stojących przed nim zadań, wskazujących, w
jakich obszarach asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością ma pracować. Praca asystenta
z osobą bezdomną i zagrożoną bezdomnością dotyczy trzech obszarów:
1. towarzyszenia  w sensie obecności fizycznej
2. motywowania  w sensie wsparcia psychicznego
3. monitorowania  w sensie śledzenia postępów na drodze wychodzenia z bezdomności i
odzyskiwania samodzielności życiowej.
1. Towarzyszenie. Pierwszym obszarem pracy asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością jest budowanie i utrzymywanie kontaktu z osobą bezdomną lub bezdomnością
zagrożoną w ramach indywidualnej pracy  jeden na jeden , zmierzającej do odzyskania
samodzielności życiowej klienta. Zadanie to jest realizowane poprzez:
1. odbywanie regularnych spotkań z klientem
2. nadzorowanie działań klienta, obserwowanie jego działań w szerszej perspektywie oraz
poznanie jego środowiska lokalnego
3. udzielanie klientowi koniecznych wskazówek
3. wspieranie przy poszukiwaniu pracy, wspólny kontakt z instytucjami, urzędami
4. wspieranie klienta w kontaktach ze współmieszkańcami, sąsiadami, pracownikami placówki
5. wspieranie klienta w odbudowywanie relacji z rodziną
6. wspieranie klienta w kontaktach z kolegami z pracy i kierownictwem
7. stanowienie dla klienta osoby  najbliższego kontaktu , posiadającej najbardziej aktualną
wiedzę na temat jego życia i podejmowanych przedsięwzięć
8. nadzorowanie realizacji Indywidualnego Programu Wychodzenia z Bezdomności lub
Indywidualnego Programu dla Osoby Zagrożonej Bezdomnością wraz z załącznikami.
2. Wspieranie. Drugim obszarem pracy asystenta jest wspieranie osoby bezdomnej lub
bezdomnością zagrożonej na drodze odzyskiwania samodzielności życiowej. Zadanie to jest
realizowane poprzez:
1. wspieranie klienta w osiąganiu celów cząstkowych (w realizacji Indywidualnego Programu
Wychodzenia z Bezdomności lub Indywidualnego Programu dla Osoby Zagrożonej
Bezdomnością wraz z załącznikami, stymulowanie klienta w kierunku podjęcia zatrudnienia,
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gdańsk
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl
podnoszenia kwalifikacji, edukacji oraz stworzenie odpowiedniego nastawienia do podjęcia
zmian w życiu osobistym i zawodowym) i poprzez nie osiągnięcia celu głównego, jakim jest
odzyskanie samodzielności życiowej
2. psychiczne wspieranie klienta w kierunku uzyskania samodzielności życiowej
3. dbanie o wzrost samooceny klienta i akceptacji samego siebie i swoich działań
4. urealnienie celów klienta
5. motywowanie klienta do podejmowania działań stanowiących dla niego wyzwanie, ale
będących w zasięgu jego możliwości
6. udzielanie konstruktywnych rad i naprowadzanie na właściwy kierunek działania
7. pracę nad podniesieniem samooceny klienta, wzrostem u niego wiary we własne możliwości i
zaufania do siebie
8. udzielanie pozytywnych wzmocnień, uwypuklanie odniesionych przez klienta sukcesów
9. umiejętne reagowanie na chwilowe załamania klienta
10. wytworzenie w kliencie świadomości, że porażki są czymś naturalnym i można sobie z nimi
poradzić
11. umiejętne wydobywanie potencjału klienta
12. wytworzenie w kliencie świadomości, że jest odpowiedzialny za własne działania
13. prowadzenie klienta w sposób partnerski
14. autentyczność tworzonej relacji, życzliwość, empatia
15. umiejętność ustanawiania granic
3. Monitorowanie. Trzecim obszarem działań asystenta jest monitorowanie postępów osoby
bezdomnej lub osoby bezdomnością zagrożonej na drodze wychodzenia z bezdomności. Działanie
to jest realizowane w oparciu o:
1. bieżący kontakt ze środowiskiem klienta i klientem
2. bieżące monitorowanie postępów klienta
3. bieżącą ocenę stopnia realizacji postanowień Indywidualnego Programu Wychodzenia z
Bezdomności lub Indywidualnego Programu dla Osoby Zagrożonej Bezdomnością wraz z
załącznikami
4. bieżące monitorowanie adekwatności realizowanych postanowień Indywidualnego Programu
Wychodzenia z Bezdomności lub Indywidualnego Programu dla Osoby Zagrożonej
Bezdomnością wraz z załącznikami do prawdziwych potrzeb klienta
5. prowadzenie dokumentacji pracy z klientem  odpowiedzialność za kompletowanie wszelkiej
wymaganej dokumentacji, zawartej w  Programie monitorowania postępów osoby
bezdomnej
6. bieżące prowadzenie dokumentacji asystowania osobie bezdomnej i zagrożonej bezdomnością
7. udział w spotkaniach ewaluacyjnych, oceniających postępy klienta, przygotowywanie
stosownych opinii i raportów.
5. REKRUTACJA ASYSTENTÓW OSOBY BEZDOMNEJ I
ZAGROŻONEJ BEZDOMNOŚCI

a. umiejętności i kwalifikacje, jakimi powinien odznaczać się asystent osoby
bezdomnej i zagrożonej bezdomnością
Specyfika pracy asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością sprawia, że pracownik,
który stanie się asystentem powinien korzystać z własnego potencjału, wypływającego z umiejętności
interpersonalnych, umiejętności zarządzania sobą, znajomości tematyki związanej z wychodzeniem z
bezdomności oraz umiejętnością nawiązywania relacji ze środowiskiem lokalnym.
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gdańsk
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl
" Do umiejętności interpersonalnych i zarządzania sobą, którymi powinien odznaczać się
asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością należą przede wszystkim:
a. umiejętności z zakresu komunikacji interpersonalnej  zdolności komunikowania się i łatwość w
nawiązywaniu kontaktów a także umiejętność jasnego formułowania i wyrażania myśli oraz
dostosowywania przekazu do odbiorcy
b. umiejętność negocjacji i mediacji
c. umiejętność aktywnego słuchania (w celu umiejętnego diagnozowania potrzeb rozmówcy)
połączona z empatią, cierpliwością a także racjonalizmem
d. umiejętność radzenia sobie ze stresem
e. umiejętność podnoszenie motywacji u siebie i innych (umiejętność pracy zorientowanej na
osiąganie sukcesów małymi krokami)
f. odpowiedzialność (także za wypowiadane słowa oraz zachowania), konsekwencja i wiarygodność
g. umiejętność stawiania granic, odporność psychiczna oraz umiejętność wglądu w siebie
h. samodzielność w planowaniu i organizowaniu swojego miejsca pracy.
" W zakresie wiedzy na temat wychodzenia z bezdomności, ważne jest, aby asystent osoby
bezdomnej i zagrożonej bezdomnością posiadał:
a. znajomość trudności, które wpisane są w wychodzenie z bezdomności
b. znajomość ustaw z obszaru rynku pracy i pomocy społecznej
c. znajomość zagadnień dotyczących metod aktywnego poszukiwania pracy, analizy rynku pracy
oraz wiedzy o instytucjach i organizacjach, świadczących usług na rzecz osób bezdomnych i
bezrobotnych, tak, aby móc skutecznie stworzyć sieć współpracy z osobą bezdomną i
bezdomnością zagrożoną
d. znajomość psychospołecznych komponent, wpisanych w bezdomność, zarówno w aspekcie
wiedzy teoretycznej jak i praktycznej
e. wiedzę na temat umiejętności nawiązywania relacji ze środowiskiem lokalnym osoby bezdomnej
lub bezdomnością zagrożonej.
Wychodząc z założenia, że szczególnie w zakresie wiedzy formalnej przyszłego asystenta osoby
bezdomnej i zagrożonej bezdomnością można wyszkolić, niezwykle ważne jest, aby w momencie
przystępowania do procesu rekrutacyjnego odznaczał się on szczególną wiązką cech osobowych, które
będą go tej pracy predysponowały. Wymagania stawiane asystentom osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością w procesie rekrutacji prezentują się więc następująco:
Poza doświadczeniem zawodowym w pracy z osobami  trudnymi i grupami wykluczonymi
społecznie a także wskazanym wykształceniem wyższym kierunkowym (pedagogika, psychologia,
socjologia, pomoc społeczna) lub policealnym w kierunku Praca Socjalna, kluczowe jest, aby asystent
osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością odznaczał się konkretnymi cechami osobowymi, takimi,
jak:
łatwość nawiązywania kontaktów interpersonalnych
wysoko rozwinięte umiejętności komunikacyjne
umiejętność przyjmowania i przekazywania krytyki
umiejętność rozwiązywania konfliktów i prowadzenia negocjacji
zdolności organizatorskie (umiejętności zarządzania sobą), rzetelność, systematyczność
oraz, aby posiadał:
różnorodność doświadczeń życiowych (związanych chociażby z poszukiwaniem pracy)
znajomość realiów panujących na rynku pracy
znajomość systemu motywacyjnego.
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gdańsk
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl
b. przebieg rekrutacji
Ze względu na to, że asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością odgrywa kluczową rolę w
działaniach nakierowanych na odzyskiwanie samodzielności życiowej przez osoby bezdomne, sam
proces rekrutacji asystenta jest również zadaniem bardzo wymagającym. Przekłada się to na dwa
aspekty:
" dłuższy czas potrzebny na rekrutację asystentów osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością
" nacisk na szkolenie asystentów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością  jako formę
zarówno diagnozującą (w procesie rekrutacji) jak i edukacyjną (szkolenia dla grupy
docelowej)
Rekrutacja asystentów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością obejmuje siedem, kolejno
następujących po sobie etapów:
1. Dotarcie z informacją do potencjalnych kandydatów (ogłoszenie prasowe + strony internetowe +
kontakt ze znanymi organizacjami pozarządowymi + znajome osoby o widocznych predyspozycjach)
2. Etap aplikacji  przesłanie dokumentów aplikacyjnych: CV+ list motywacyjny+ referencje od
współpracowników
3. Etap informacji: materiał pre-aplikacyjny  dostarczenie osobom aplikującym zarysu informacji,
czym będą się zajmować. Celem materiału preaplikacyjnego jest stworzenie aplikantowi możliwości
rozważenia, czy ma do tej pracy predyspozycje.
Zagadnienia, które powinien zawierać materiał pre-aplikacyjny to:
" Schemat osób zaangażowanych w pomoc beneficjentom; na jego tle wykazanie roli asystenta
osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością
" Opis grupy beneficjentów (osoby bezdomne i bezdomnością zagrożone)  ich potrzeby
" Czas i zakres pracy asystentów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością
" Wskaz
niki osobowych cech, którymi powinni odznaczać się asystenci osoby bezdomnej i
zagrożonej bezdomnością
" Zarys dalszych planowanych działań rekrutacyjnych
4.Rozmowa kwalifikacyjna o charakterze spotkań indywidualnych  stanowi wstępna selekcję
aplikantów i powinna przyjąć formę:
a) interaktywną  zapewniającą zbudowanie szczerości, w taki sposób, aby aplikant mógł z jednej
strony przedstawić swoje  mocne strony i zasoby, które czuje, że będą mu niezwykle pomocne w
tej pracy z drugiej zaś, opowiedzieć o swoich obawach, związanych z tą pracą
b)  bez struktury  sposób prowadzenia rozmowy powinien być bardziej spontaniczny,
dostosowany do aplikanta.
5.Wstępna faza szkoleniowa
Ta część rekrutacji jest skierowana do wszystkich osób, które pomyślnie przeszły etap rozmów
kwalifikacyjnych. Zasadność tej fazy wynika z założenia, że podczas zajęć o charakterze
interpersonalnym można najwięcej powiedzieć o predyspozycjach poszczególnych osób; osoba
szkoląca ma zadanie przyglądać się, które osoby rzeczywiście się nadają do pełnienia roli asystenta
osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością. Wstępna faza szkoleniowa powinna być nie krótsza niż
trzy dni i powinna przyjąć kształt  zdarzenia grupowego , o charakterze warsztatowym, dającym
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gdańsk
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl
uczestnikom jak największą możliwość zaangażowania się i wykazania własnego potencjału. W
warstwie tematycznej wstępna faza szkoleniowa powinna obejmować przede wszystkim:
" zasady, cele pracy asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością  ogólny zarys,
stanowiący krótkie rozszerzenie materiału pre-aplikacyjnego, pozwalające uczestnikom na
wyrażenie swoich opinii i stosunku do przyszłej pracy
" umiejętność rozwiązywania konfliktów i negocjacji
" umiejętność nawiązania kontaktów interpersonalnych i prowadzenia rozmów z ludz
mi
" umiejętność aktywnego słuchania.
Ważne jest, aby jedna z części szkolenia odbywała się w bliskim sąsiedztwie (np. w schronisku czy
noclegowni) lub w bezpośrednim kontakcie z osobami bezdomnymi. Wprowadzenie tego realnego
czynnika sytuacyjnego również może być pomocne w ocenie umiejętności interaktywnych aplikantów
w zetknięciu z przyszłymi, potencjalnymi współpracownikami.
6. Wybór grupy docelowej
Spośród osób, które przeszły wstępną fazę szkoleniową, wybierane są osoby o najwyższych
predyspozycjach i to one stanowią grupę docelową wybranych do pracy asystentów osoby bezdomnej
czy bezdomnością zagrożonych.
7. Ostateczna faza szkoleniowa dla grupy docelowej
Dla grupy docelowej, wybranej w całym procesie rekrutacji, kierowana jest ostateczna faza
szkoleniowa, inicjująca proces asystowania osobie bezdomnej i zagrożonej bezdomnością. Ważna jest
świadomość pracodawców, iż ostateczna faza szkoleniowa nie może stanowić jednorazowego cyklu
szkoleniowego, ale powinna dawać początek całego procesu szkoleniowego. Ta faza ma kluczowe
znaczenie dla asystentów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością, gdyż stanowi moment, kiedy
asystenci powinni w pełni zrozumieć specyfikę swojej pracy i jednocześnie móc znalez
ć odpowiedz na
wszystkie dręczące ich pytania. Faza ta powinna być dobrze przygotowana przez pracodawcę, ale
jednocześnie powinna również zostawiać margines na inicjatywę własną asystentów osoby bezdomnej
i zagrożonej bezdomnością, poprzez chociażby wskazanie konkretnych zadania do przygotowania,
których efekty byłyby weryfikowane po zakończeniu fazy. Ostateczna faza szkoleniowa nie powinna
być również zbyt krótka. W wersji idealnej powinna trwać 1 miesiąc. Szkolenie wprowadzające
pracownika powinno być jak najbardziej wyczerpujące i obejmować:
1. POZNANIE SPECYFIKI BEZDOMNOŚCI
a. zakres wiedzy praktycznej
" Poznanie środowiska bezdomności instytucjonalnej  schroniska, noclegownie, schroniska
dla kobiet z dziećmi
" Poznanie środowiska bezdomności poza instytucjonalnej  ogrzewalnia, działki, altany,
dworce
" Spotkanie z osobami bezdomnymi, uczestniczącymi w projektach nakierowanych na
aktywizację społeczną i zawodową
" Spotkanie z pracownikami Ośrodków Pomocy Społecznej
b. zakres wiedzy teoretycznej
" Szkolenie z tematu  Bezdomność  definicje, zakres zjawiska, potrzeby osób
bezdomnych, psychiczne implikacje pozostawania w stanie bezdomności, trudności
wpisane w wychodzenie z bezdomności
" orientacja w ustawodawstwie z zakresu pomocy społecznej i z zakresu zatrudniania i
przeciwdziałania bezrobociu
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gdańsk
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl
2. POZNANIE SPECYFIKI ASYSTOWANIA OSOBIE BEZDOMNEJ I ZAGROŻONEJ
BEZDOMNOŚCI

" Poznanie roli asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością: dokładne
zdefiniowanie, jaka jest rola asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością w
samym schemacie odzyskiwania samodzielności życiowej i całym systemie pomocy
społecznej
" Zrozumienie standardów, wartości, celów, jakie stawiają sobie pracodawcy i asystenci
osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością
" Zrozumienie wskaz
ników i procedur, według których będą pracować asystenci osoby
bezdomnej i zagrożonej bezdomnością; poznanie zasad pracy a także całego systemu
 Monitorowania Postępów Osoby Bezdomnej
" Zrozumienie roli, jaką w przypadku asystentów osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością odgrywa konsolidacja nauki i rozwoju własnego (ważne, aby asystenci
osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej czuli, że też będą się rozwijać)
" Poznanie systemu zarówno wsparcia jak i nadzoru asystentów osoby bezdomnej i
zagrożonej bezdomnością (asystenci muszą poznać system superwizji, monitoringu i
ewaluacji, jakim zostaną objęci)
3. SUPERWIZJ

Uczestnicy ostatecznej fazy szkoleniowej powinni wykorzystać ten czas nie tylko jako poznawanie
specyfiki bezdomności czy zasad swojej pracy ale także jako możliwość introspekcji i oceny samego
siebie w tej pracy. Dlatego ważne jest podkreślenie, aby uczestnicy tej fazy rekrutacji być nastawieni
również na autoobserwację i tworzenie na jej podstawie  dzienników swojej pracy , w którym będą
mogli zapisywać przede wszystkim:
wszystkie pytania rodzące się podczas szeroko rozumianego zapoznawanie się ze specyfiką
bezdomności i specyfiką tej pracy
pomysły na własną pracę, intuicyjne kierunki, w jakim powinny zmierzać póz
niejsze działania
z
ródła własnego oporu i trudności, które mogą stanowić problem w póz
niejszej pracy.
W ten sposób zebrane refleksje i przemyślenia na temat pracy powinny stanowić ostatni punkt analizy,
na ile kandydat jest już dojrzały do pełnienia roli asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością. Ten zebrany podczas doświadczeń materiał może stanowić również punkt wyjścia do
pracy podczas spotkań superwizyjnych.
W trakcie lub po zakończeniu ostatecznej fazy szkoleniowej asystenci osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością powinni otrzymać podręcznik/skrypt, stanowiący zbiór najważniejszych informacji,
dotyczących ich pracy a także zagrożeń i trudności w tą pracę wpisanych. Pomyślne zakończenie tej
fazy oznacza rozpoczęcie pracy w charakterze asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością.
4. ORGANIZACJA PRACY ASYSTENTA OSOBY BEZDOMNEJ I ZAGROŻONEJ
BEZDOMNOŚCI

Asystowanie osobie bezdomnej i zagrożonej bezdomnością obejmuje 5 głównych etapów:
1. Dobór asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością i klienta:
a. faza profilowania
b. połączenie asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością z
klientem
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gdańsk
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl
2. Rozpoczęcie pracy, podpisanie wstępnych wytycznych do Kontraktu z Asystentem Osoby
Bezdomnej i Zagrożonej Bezdomnością
3. Obustronne poznawanie
4. Poznanie potrzeb klienta
5. Stworzenie obrazu indywidualnej drogi dochodzenia do samodzielności życiowej
6. Podpisanie Kontraktu z Asystentem Osoby Bezdomnej i Zagrożonej Bezdomnością
7. Wspieranie w uzyskiwaniu samodzielności życiowej (realizacja Kontraktu , monitorowanie
postępów)
8. Działania podtrzymujące efekt samodzielności życiowej
9. Wycofywanie się i kończenie relacji
1. DOBÓR ASYSTENTA OSOBY BEZDOMNEJ I ZAGROŻONEJ
BEZDOMNOŚCI
ORAZ KLIENTA
Asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością podejmuje pracę ze swoim klientem, w
momencie przygotowania dla danej osoby Indywidualnego Programu Wychodzenia z Bezdomności
lub Indywidualnego Programu dla Osoby Zagrożonej Bezdomnością. Dobór klienta, z którym będzie
współpracował asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością nie jest przypadkowy, ale opiera
się na staranie przeprowadzonym  etapie profilowania .
a. faza profilowania  łączenie asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością
z osobą, której będzie asystował
Etap profilowania jest niezwykle istotny, ponieważ stanowi podwaliny kształtu całej póz
niejszej
relacji asystenta z osobą bezdomną czy bezdomnością zagrożoną. Profilowanie opiera się na
zamierzonym łączeniu asystenta i osoby bezdomnej lub bezdomnością zagrożonej pod względem:
" ich podobieństw w sferze doświadczeń, celów, zamierzeń i zainteresowań
" elementów programu, które najbardziej są potrzebne klientowi.
A
ączenie asystentów i klientów powinno być spotkaniem potrzeb asystenta osoby bezdomnej czy
bezdomnością zagrożonej i osoby, której będzie on asystował oraz powinno się odbywać za obopólną
zgodą. Wymienia się trzy sposoby łączenia asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością z
klientem, z czego jako najbardziej skuteczny wskazywany jest sposób kompromisowy.
Tab. 2 Możliwe sposoby łączenia
asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością z klientem
Sposób dyrektywny Sposób kompromisowy Sposób liberalny
Sposób kompromisowy
Sposób kompromisowy
Sposób kompromisowy
A
ączenie zewnętrzne  Organizacja Prowadząca/ Pracodawca Obie strony  asystent osoby
Organizacja Prowadząca/ Pracodawca
Organizacja Prowadząca/ Pracodawca
Organizacja Prowadząca/ Pracodawca
przedstawiciel sugeruje połączenie, konfrontuje to z bezdomnej i zagrożonej
sugeruje połączenie, konfrontuje to z
sugeruje połączenie, konfrontuje to z
sugeruje połączenie, konfrontuje to z
Organizacji oczekiwaniami asystenta osoby bezdomnej i bezdomnością oraz klient
oczekiwaniami asystenta osoby bezdomnej i
oczekiwaniami asystenta osoby bezdomnej i
oczekiwaniami asystenta osoby bezdomnej i
Prowadzącej/ zagrożonej bezdomnością oraz klienta
zagrożonej bezdomnością oraz klienta (nie - są całkowicie wolni w
zagrożonej bezdomnością oraz klienta
zagrożonej bezdomnością oraz klienta
Pracodawca narzuca wolno jednak na forum stawiać pytania, z wyborze, sami wybierają
rozwiązanie kim, każdy z nich chciałby pracować) i na tej swojego współpracownika, bez
i na tej
i na tej
i na tej
podstawie podejmuje ostateczną decyzję jakiegokolwiek interwencji ze
podstawie podejmuje ostateczną decyzję
podstawie podejmuje ostateczną decyzję
podstawie podejmuje ostateczną decyzję
strony Organizacji Prowadzącej/
Pracodawcy
Jednym ze sposobów zweryfikowania planowanego  połączenia pomiędzy asystentem a osobą
bezdomną czy bezdomnością zagrożoną jest zorganizowanie interaktywnych zajęć o charakterze
integracyjno-zapoznawczym. Ta część diagnozuje zasadność planowanego połączenia asystent osoby
bezdomnej i zagrożonej bezdomnością  osoba, której się asystuje, poprzez zestaw specjalnie
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gdańsk
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl
dobranych ćwiczeń interaktywnych  badających umiejętność podejmowania wspólnego dialogu czy
budowania wzajemnego zaufania (asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością i grupa osób
mu przypisanych, razem mają wykonać jakieś zadanie  nakręcić film video, przygotować kartki do
sprzedaży, zatrudnić osoby do firmy). Celem ćwiczeń jest wzajemne docieranie się i sprawdzenie, czy
asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością oraz klient pasują do siebie. Ani asystent osoby
bezdomnej i zagrożonej bezdomnością, ani klient jeszcze dokładnie nie wiedzą, z kim będą tworzyć
ostateczną  parę .
b.  połączenie asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością z klientem
Obserwacje zebrane podczas interaktywnych zajęć albo sankcjonują proponowaną relację asystent 
konkretna osoba bezdomna lub bezdomnością zagrożona, albo wymuszają zmianę nieoficjalnie
planowanego  połączenia asystent osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej  klient. Całość
kończy się oficjalną decyzją o członkach relacji asystenckiej. Od tego momentu asystent osoby
bezdomnej i zagrożonej bezdomnością włączony zostaje w faktyczny cykl pracy z klientem,
przejmując w tym kontakcie rolę nadrzędną w stosunku do innych, zaangażowanych w proces
aktywizacji społecznej i zawodowej osób. Asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością
zapoznaje się z postanowieniami Indywidualnego Programu Wychodzenia z Bezdomności lub
Indywidualnego Programu dla Osoby Zagrożonej Bezdomnością oraz wszystkich programów, jakimi
zostanie objęty jego klient. Poznaje również wytyczne psychologa do zakresu pracy z klientem w
sferze psychologicznej. Stopniowo tworzy wytyczne do Kontraktu z Asystentem Osoby Bezdomnej i
Zagrożonej Bezdomnością, jaki sam podpisze z klientem.
2. ROZPOCZ
CIE PRACY, PODPISANIE WST
PNYCH WYTYCZNYCH DO
KONTRAKTU Z ASYSTENTEM OSOBY BEZDOMNEJ I ZAGROŻONEJ
BEZDOMNOŚCI

W momencie, kiedy asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością zna już klienta/swoich
klientów, z każdym umawia się na indywidualne spotkanie. Podczas tego spotkania klient dowiaduje
się o roli i kompetencjach swojego asystenta oraz poznaje zasady przyszłej współpracy, podkreślającej
odrębność oferty asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością od oferty innych
pracowników zorientowanych na reaktywizację społeczną i zawodową osób bezdomnych i
bezdomnością zagrożonych a także i innych osób, działających na polu pomocy społecznej. Osoba
bezdomna lub bezdomnością zagrożona dobrowolnie zgadza się na formę asystowania. Znaczącym
punktem spotkania jest podpisanie wstępnych wytycznych do kontraktu pracy z asystentem osoby
bezdomnej i zagrożonej bezdomnością, który będzie uszczegółowiany w dalszych etapach pracy.
Wstępne wytyczne do Kontraktu z Asystentem Osoby Bezdomnej i Zagrożonej Bezdomnością
pomiędzy asystentem osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością a jego klientem określają przede
wszystkim:
1. ogólny cel relacji
2. częstotliwość i miejsce spotkań
3. sposób wzajemnej komunikacji (także mailowej i telefonicznej).
Od tego momentu zaczyna się faza właściwej pracy asystenta z osobą bezdomną i bezdomnością
zagrożoną, przebiegająca zgodnie z następującymi zasadami:
" Asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością odbywa ze swoim klientem
systematyczne, indywidualne spotkania, oparte na zasadzie dobrowolności, przebiegające
w atmosferze braku dystansu, serdeczności i poczucia bezpieczeństwa; czas trwania jednego
spotkania to około 1, 5 godziny.
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gdańsk
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl
" Asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością spotyka się z klientem w jego
środowisku (w miejscu pracy, zamieszkania)  rzadko u siebie w biurze  zwiększa to
możliwość prawidłowego poznania sytuacji i potrzeb klienta
" Wszystkie istotne ustalenia asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością z klientem
są spisywane i pisemnie akceptowane przez klienta. Z każdego spotkania z klientem asystent
osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością sporządza raport.
" Cała dokumentacja dotycząca danego klienta jest archiwizowana i dostępna zgodnie z ustawą
o ochronie danych osobowych
" Asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością pracuje osiem godzin dziennie, według
stałych godzin pracy, ale ma on dużą swobodę w rozkładzie swoich zajęć, gdyż czas pracy
dostosowuje do potrzeb osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej.
" Asystent osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej ma dużą swobodę działania, sam
decyduje o zakresie i czasie używanych metod pracy i dostosowuje je do potrzeb klienta
" Asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością jest stroną inicjującą kontakt z osobą
bezdomną i zagrożoną bezdomnością a także ze stronami, które mogą się okazać jej pomocne
" Praca asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością, co prezentuje przedstawiona
poniżej tabela, wchodzi w interakcje z klientem, jego środowiskiem, środowiskiem lokalnym
oraz własnymi pracownikami i przełożonymi; Relacje te muszą być jasno i konkretnie
określone.
Tab. 3 Obszary pracy asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością
z perspektywy klienta
A. KLIENT (praca 1 na 1) B. ŚRODOWISKO KLIENTA C.ŚRODOWISKO LOKALNE
A. KLIENT (praca 1 na 1) B. ŚRODOWISKO KLIENTA C.ŚRODOWISKO LOKALNE
A. KLIENT (praca 1 na 1) B. ŚRODOWISKO KLIENTA C.ŚRODOWISKO LOKALNE
A. KLIENT (praca 1 na 1) B. ŚRODOWISKO KLIENTA C.ŚRODOWISKO LOKALNE
1 Spotkania Spotkanie z klientem w miejscu Kontakt z formalnymi osobami
Spotkania Spotkanie z klientem w miejscu Kontakt z formalnymi osobami
Spotkania Spotkanie z klientem w miejscu Kontakt z formalnymi osobami
Spotkania Spotkanie z klientem w miejscu Kontakt z formalnymi osobami
(w miarę potrzeb klienta i jego zamieszkania znaczącymi
jego zamieszkania znaczącymi
jego zamieszkania znaczącymi
jego zamieszkania znaczącymi
asystenta osoby bezdomnej i (kontakt z klientem a także jego (osoby, z którymi kontaktuje się
zagrożonej bezdomnością, współmieszkańcami, opiekunami, klient w znaczących sprawach
jednak nie rzadziej niż 1x w kierownikiem placówki; w formalnych: np. pracownik
tygodniu; w początkowych początkowych fazach socjalny, doradca zawodowy,
fazach częstotliwość spotkań częstotliwość spotkań w miejscu lekarz, psycholog, terapeuta,
jest większa, ze stopniowym zamieszkania klienta jest większa, szkoleniowcy)
zmniejszaniem częstotliwości w ze stopniowym przenoszeniem
miarę realizowania faz spotkań do środowiska lokalnego)
dalszych; czas trwania
spotkania to ok. 1,5 godziny)
2 Kontakt mailowy lub Spotkania w miejscu pracy klienta Kontakt z instytucjami
Kontakt mailowy lub Spotkania w miejscu pracy klienta Kontakt z instytucjami
Kontakt mailowy lub Spotkania w miejscu pracy klienta Kontakt z instytucjami
Kontakt mailowy lub Spotkania w miejscu pracy klienta Kontakt z instytucjami
telefoniczny a) praca wspierana
telefoniczny a) praca wspierana (kontakt z (w razie potrzeb klienta
telefoniczny a) praca wspierana
telefoniczny a) praca wspierana
wymiana informacji, bieżące klientem a także pracodawcą, odbywają się wizyty z klientem
powiadamianie klienta o opiekunem praktyk/szkolenia, w urzędach lub innych
istotnych wydarzeniach współpracownikami) instytucjach, w celu udzielenia
b) praca na wolnym rynku pomocy w załatwieniu
b) praca na wolnym rynku
b) praca na wolnym rynku
b) praca na wolnym rynku
(kontakt z klientem a także niezbędnych formalności)
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gdańsk
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl
pracodawcą oraz
współpracownikami)
Kontakt prowadzony, tylko jeżeli
nie zagraża to sytuacji
zatrudnienia klienta
3 Spotkania okolicznościowe Spotkania/kontakt z rodziną Spotkania nieformalne (wyjście
Spotkania okolicznościowe Spotkania/kontakt z rodziną Spotkania nieformalne
Spotkania okolicznościowe Spotkania/kontakt z rodziną Spotkania nieformalne
Spotkania okolicznościowe Spotkania/kontakt z rodziną Spotkania nieformalne
o bardziej uroczystym klienta na spacer, do kawiarni, kina)
klienta
klienta
klienta
charakterze z okazji świąt (np. Relacje przy pełnej przejrzystości
Boże Narodzenie) czy urodzin/ i akceptowaniu relacji ze strony
imienin klienta klienta
4 Spotkanie monitorujące postępy Spotkania/kontakt z partnerem, Sieć wsparcia
Spotkanie monitorujące postępy Spotkania/kontakt z partnerem, Sieć wsparcia
Spotkanie monitorujące postępy Spotkania/kontakt z partnerem, Sieć wsparcia
Spotkanie monitorujące postępy Spotkania/kontakt z partnerem, Sieć wsparcia
w wychodzeniu z bezdomności znajomymi, przyjaciółmi spoza (kościół, wspólnoty religijne,
w wychodzeniu z bezdomności znajomymi, przyjaciółmi spoza
w wychodzeniu z bezdomności znajomymi, przyjaciółmi spoza
w wychodzeniu z bezdomności znajomymi, przyjaciółmi spoza
(częstotliwość i zasady środowiska grupy AA, grupy wsparcia,
środowiska
środowiska
środowiska
określone w podręczniku Relacje przy pełnej przejrzystości grupy samopomocowe)
 Monitorowanie Postępów i akceptowaniu relacji ze strony Budowa relacji przy akceptacji
Osoby Bezdomnej ) klienta ze strony klienta
Spotkania mają na celu Działania zmierzające do Zbudowanie w kliencie
zaktualizowanie wiedzy na tworzenia dobrego wizerunku poczucia bezpieczeństwa na
temat tego, co dzieje się w klienta w oczach jego poziomie kontaktów z
C
C
C
C
życiu klienta, wpieranie i najbliższego otoczenia i instytucjami zewnętrznymi
E
E
E
E
motywowanie klienta a także budowania dla klienta sieci oraz w miejscach
L
L
L
L
zbieranie wiedzy na temat wsparcia; z
ródło rzetelnej publicznych; zbudowanie w
jego postępów wiedzy na temat tego, jak środowisku lokalnym sieci
(towarzyszenie, wspieranie, klient funkcjonuje w różnych wsparcia dla klienta;
monitorowanie) relacjach; działania te zdobycie wiedzy na temat
wymagają dużej delikatności; funkcjonowania klienta w
środowisku lokalnym
Po rozpoczęciu współpracy asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością z klientem oraz
podpisaniu wytycznych do Kontraktu z Asystentem Osoby Bezdomnej i Zagrożonej Bezdomnością
rozpoczyna się właściwa praca, przebiegająca według opisanych poniżej faz:
3. OBUSTRONNE POZNAWANIE
W początkowej fazie ważne jest, aby zarówno klient jak asystent osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością poznali się na tyle, aby zawiązała się między nimi nić wzajemnego porozumienia.
Cel fazy dla klienta: zbudowanie zaufania do asystenta osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej,
wzbudzenie pragnienia mówienia o swoim życiu, własnych odczuciach i pragnieniach, zyskanie
poczucia bezpieczeństwa w relacji
Cel fazy dla asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością: zbudowanie wzajemnego
zaufania, poznanie klienta i siebie w tej relacji
4. POZNANIE POTRZEB KLIENTA
W momencie, kiedy zarówno klient jak i asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością czują
się w relacji bezpiecznie, ważne jest aby kontakty pomiędzy nimi opierały się na diagnozowaniu
potrzeb klienta. Pomocne w tym mogą być spotkania oparte na aktywnym słuchaniu.
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gdańsk
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl
Cel fazy dla klienta: uszczegółowienie oczekiwań, związanych z uzyskaniem pomocy, werbalizowanie
swoich problemów, wpływających na postawę przyjmowaną w procesie aktywizacji społecznej i
zawodowej
Cel spotkań dla asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością: identyfikacja rzeczywistych
potrzeb danej osoby, dostosowanie oferty do indywidualnego przypadku
5. STWORZENIE OBRAZU INDYWIDUALNEJ DROGI DOCHODZENIA DO
SAMODZIELNOŚCI ŻYCIOWEJ
Z chwilą, kiedy asystent osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej zna już klienta i jego potrzeby,
może przystąpić do rozmów skierowanych na określenie tego, jak jego klient wyobraża sobie drogę,
którą musi przejść, aby uzyskać samodzielność życiową. Tworzenie obrazu drogi może się odbywać
przy wykorzystaniu metod projekcyjnych. Ważne jest, aby wizualizacja drogi była czytelna zarówno
dla asystenta osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej jak i dla klienta.
Cel fazy dla klienta: stworzenie, w sposób wizualny, podzielonej na etapy drogi dochodzenia do celu,
jakim jest odzyskiwanie samodzielności życiowej, uwzględniającej konkretny punkt wyjścia, środek i
konkretny planowany koniec drogi; budowanie zrozumienia, że droga ta podzielona jest na etapy i
wymaga dochodzenia do celu stopniowo, a osiągnięcie jednego poziomu warunkuje przejście na
drugi; uszczegółowienie działań w różnych sferach (prywatnej, zawodowej, społecznej), które są
niezbędne do odzyskania samodzielności życiowej
Cel spotkań dla asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością: zwizualizowanie obszarów, w
których niezbędna jest praca z osobą bezdomną i bezdomnością zagrożona; stworzenie narzędzia
wskazującego obszary dalszej pracy.
6. PODPISANIE KONTRAKTU Z ASYSTENTEM OSOBY BEZDOMNEJ I
ZAGROŻONEJ BEZDOMNOŚCI

W momencie, kiedy asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością zna już klienta, jego
potrzeby, oczekiwania a także wizję drogi, prowadzącej do celu przygotowuje konkretne
postanowienia do Kontraktu z Asystentem Osoby Bezdomnej i Bezdomnością Zagrożonej, który
stanie się formalnymi podwalinami dalszej pracy pomiędzy nim a klientem. Kontrakt, poza spisanymi
wcześniej wytycznymi, zawiera:
a. Zapis konkretnych celów, jakie stawiają sobie asystent osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością i klient (w sferze edukacja, praca, życie)
b. Planowany sposób ich realizacji
c. Akceptowany sposób monitorowania realizacji tych celów.
Kontrakt z Asystentem Osoby Bezdomnej i Bezdomnością Zagrożonej jest tworzony i podpisywany
zarówno przez asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością jak i klienta. Klient przed
podpisaniem Kontraktu z Asystentem Osoby Bezdomnej i Bezdomnością Zagrożonej zapoznaje się z
jego punktami i, w razie takiej potrzeby, uzyskuje niezbędne wyjaśnienia, po czym dokonywane są
ewentualne zmiany w zapisie.
Cel fazy dla klienta: stworzenie dokumentu, zawierającego plan całej pracy pomiędzy nim a jego
asystentem, zwizualizowanie obszarów dalszej pracy
Cel spotkań dla asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością: stworzenie dokumentu, w
formie umowy pomiędzy nim a klientem, opisującego konkretne zasady i cele ich wspólnej relacji,
nadanie relacji wymiaru formalnego, niezbędnego do respektowania zasad współpracy oraz
weryfikacji realizacji zapisów
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gdańsk
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl
7. WSPIERANIE W UZYSKIWANIU SAMODZIELNOŚCI ŻYCIOWEJ (realizacja
Kontraktu z Asystentem Osoby Bezdomnej i Bezdomnością Zagrożonej, monitorowanie
postępów klienta)
Asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością stale monitoruje stopień realizacji
Indywidualnego Programu Wychodzenia z Bezdomności lub Indywidualnego Programu dla Osoby
Zagrożonej Bezdomnością, ciągle motywując osobę do realizacji programu, służąc radami i
wsparciem we wszystkich momentach, w których osoba tego potrzebuje.
Cel spotkań dla klienta: wsparcie w realizacji poszczególnych punktów Indywidualnego Programu
Wychodzenia z Bezdomności lub Indywidualnego Programu dla Osoby Zagrożonej
Bezdomnością, możliwość konsultowania się w ważnych dla niego kwestiach życiowych,
umacnianie w podjętych postanowieniach, bieżące rozwiązywanie powstających problemów, wsparcie
w podejmowanych działaniach nakierowanych na aktywne poszukiwanie zatrudnienia i odzyskiwania
samodzielności życiowej, wzrost poczucia, że otrzymuje wsparcie w wychodzeniu z izolacji
społecznej i podejmowaniu na nowo uczestnictwa w życiu społecznym i zawodowym,
dowartościowywanie własnej osoby (praca nad podniesieniem samooceny, wzrostem poczucia własnej
wartości, zaufania do siebie, odkrywanie mocnych stron), podtrzymywanie nadziei (przywrócenie
wiary we własne możliwości i własną skuteczność), uaktywnianie (przywrócenie odwagi do
podejmowania efektywnych działań w kierunku aktywizacji społecznej i zawodowej, walka z
poczuciem bezradności i bezsilności).
Cel spotkań dla asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością: ocena stopnia realizacji
Indywidualnego Programu Wychodzenia z Bezdomności lub Indywidualnego Programu dla Osoby
Zagrożonej Bezdomnością, bieżące monitorowanie postępów klienta w poszukiwaniu zatrudnienia i
odzyskiwaniu samodzielności życiowej, weryfikacja efektywności własnej pracy, czerpanie
wzmocnień pozytywnych
8. DZIAA
ANIA PODTRZYMUJ
CE EFEKT SAMODZIELNOŚCI ŻYCIOWEJ
W momencie, kiedy osoba ma już zatrudnienie i przebywa poza placówką, wskazane jest, aby asystent
osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej nadal utrzymywał kontakt z klientem, pomagając mu
rozwiązywać bieżące problemy oraz pomógł mu podtrzymać taki stan rzeczy. Częstotliwość
kontaktów w tym okresie nie powinna być już jednak zbyt duża, aby klient miał szanse zacząć
budować zaufanie do siebie w nowej sytuacji.
Cel spotkań dla klienta: stabilizowanie otrzymanego efektu samodzielności, umacnianie poczucia, że
nadal nie jest sam i wciąż ma oparcie w asystencie osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością,
umacnianie w podjętych postanowieniach
Cel spotkań dla asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością: czuwanie nad utrzymaniem
osiągniętych efektów, budowanie sieci wsparcia równoległej do relacji  asystenckiej , monitorowanie
stabilności samodzielności życiowej, przewidywanie sytuacji jej zagrażających i reagowanie w
momentach krytycznych
9. WYCOFYWANIE SI
I KOC
CZENIE RELACJI
Zakończenie relacji  asystenckiej jest pojmowane jako zaprzestanie działania. W rzeczywistości
jednak jest to proces, wymagający od asystenta osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej
przygotowanego i przemyślanego wycofywania się z relacji. Kiedy klient uznaje, że jest w pełni
samodzielny i asystent osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej nie jest mu już potrzebny  jest
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gdańsk
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl
to najbardziej optymalne zakończenie relacji, które wbrew pozorom nie odbywa się tylko przy udziale
klienta. Aby takie zakończenie było możliwe, asystent osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej,
powinien stale monitorować, czy zbliża się moment zakończenia relacji. Asystent osoby bezdomnej i
bezdomnością zagrożonej powinien być wyczulony na ten moment, kiedy klient zaczyna być gotowy
do zakończenia relacji i zacząć wzbudzać w nim przekonanie, że jest wystarczająco dojrzały, aby to
zakończenie mogło nastąpić. Przy zakańczaniu relacji niezwykle ważna jest świadomość, że osoby
bezdomne i bezdomnością zagrożone mają skłonność do uzależniania się od różnych form pomocy.
Fakt ten może implikować sytuację, w której osoba bezdomna czy bezdomnością zagrożona, choć
obiektywnie gotowa do zakończenia relacji, wywoływać będzie wewnętrzny opór, nie pozwalający na
rozwiązanie relacji. Możliwe sposoby na odsunięcie w czasie momentu zakończenia relacji to:
a. negacja  nieuznawanie możliwości zakończenia relacji,  zapominanie o możliwości końca
b. regres  zmniejszenie zdolności radzenia sobie z zadaniami interpersonalnymi i
organizacyjnymi, powrót do funkcjonowania na poziomie charakterystycznym dla okresów
wcześniejszych
c. clinging (kurczowe przylgnięcie do asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością) 
wykazywanie przez klienta bezradności w radzeniu sobie z zadaniami lub wyszukiwanie
nowych problemów w nadziei, że relacja nie zakończy swojego istnienia
d. rekapitulacja  klient będzie wychodził z następnymi zadaniami, aby powtórzyć
doświadczenia, które następowały we wcześniejszych okresach relacji
e. walka  która może przyjąć dwie formy; pierwsza forma to destrukcyjna reakcja na separację,
w której klient neguje wszelkie pozytywne doświadczenia, uzyskane podczas trwania
relacji; druga forma jest konstruktywna i polega na rozwijaniu innych kontaktów, które maja
zastąpić relację  asystencką .
Wycofywanie z relacji  asystenckiej jest etapowe i wiąże się z konkretnymi zadaniami
wpisanymi w zakańczanie pracy ze strony asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością:
1. rozluz
nienie więzi z klientem
Najważniejszym zadaniem asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością w tej fazie jest
pomoc klientowi w uznaniu realności końca pracy i ułatwienie klientowi otwartego wyrażenie swoich
postaw i odczuć, związanych z kończeniem się relacji. Rozluz
nienie więzi z klientem jest osiągalne
różnymi sposobami:
a. zmniejszenie częstotliwości i intensywności kontaktów, przy jednoczesnym zmniejszaniu
zaangażowania asystenta osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej w życie klienta
b. zmniejszenie liczby spotkań
c. ograniczenie udziału w spotkaniach z innymi osobami z otoczenia klienta
d. nie nawiązywanie nowych relacji w otoczeniu klienta
e. zminimalizowanie liczby spotkań, mających na celu wspomaganie klienta w załatwianiu spraw i
formalności w środowisku zewnętrznym
2. stabilizowanie wysiłku mającego na celu wprowadzanie zmian
Faza ta polega na określeniu i wprowadzeniu kroków, które są potrzebne w celu zapewnienia, że
pozytywne zmiany i osiągnięcia będą utrzymane po ustaniu zaangażowania asystenta osoby
bezdomnej i zagrożonej bezdomnością; asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością
powinien umieć ocenić jakie czynniki mogą zagrażać wstępnie uzyskanej stabilizacji i podjąć kroki,
aby im zapobiec. W celu utrwalenia wprowadzonych zmian asystent osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością pozyskuje dla klienta inne niż on sam z
ródło wsparcia:
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gdańsk
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl
a. omawia z klientem jego wkład w osiągnięcie stabilizacji i podkreśla jego dojrzałość w
samostanowieniu wsparcia dla siebie
b. przekazuje z
ródło wsparcia członkom rodziny klienta, jeżeli udało się z nimi wypracować
relacje
c. omawia z osobami z najbliższego środowiska klienta (współmieszkańcami, współpracownikami
itp.) dojrzałość swojego klienta oraz własne wycofywanie się z relacji, przekazując im
możliwość stanowienia z
ródła wsparcia
d. omawia z klientem jasne zasady kontaktowania się, po dacie  wycofania się z relacji
3. ewaluacja
Przed zakończeniem relacji niezwykle ważne jest dokonanie ewaluacji, mającej na celu z jednej strony
udoskonalanie pracy asystenta osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej, z drugiej zaś większe
sprofesjonalizowanie pracy z osobami bezdomnymi i bezdomnością zagrożonymi. Ewaluacji relacji
dokonuje się w czterech aspektach:
a. efekty  czy zakładane efekty relacji zostały osiągnięte (jeżeli nie, to dlaczego), czy klient
osiągnął zakładany cel relacji, czyli odzyskanie samodzielności życiowej (jeżeli nie, to dlaczego), czy
i do jakiego stopnia osiągnięte efekty są wynikiem pracy asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością; czy istnieją jakieś efekty dodatkowe lub ewentualne efekty niepożądane, jaka jest
trwałość osiągniętych efektów
b. proces - kończenie relacji jest również właściwym momentem na udzielenie odpowiedzi na
pytanie o wiedzę i umiejętności, jakie zdobył asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością w
procesie asystowania temu konkretnemu klientowi
c. efektywność działań asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością - która może być
oceniana w kategoriach intensywności jego zaangażowania, jakości pracy oraz analizy błędów,
których można było uniknąć oraz silnych stron asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością
d. potrzeby  ewaluacja w tym obszarze pomaga na zebranie informacji o potrzebach całej grupy
osób bezdomnych i bezdomnością zagrożonych, zbieranych na podstawie jednostkowych doświadczeń
4. zadania o charakterze administracyjnym
a. zamknięcie dokumentacji i przygotowanie raportu dotyczącego wykonanej pracy
b. ewaluacja przeprowadzona razem z osobami z najbliższego otoczenia klienta (miejsce
zamieszkania, praca, rodzina itp.) w celu zmian, które zaszły w funkcjonowaniu klienta w
środowisku zewnętrznym
Po takim wygaszaniu relacji, relacja przygotowana jest do zakończenia. To klient, umocniony w
przekonaniu, że jest już w pełni samodzielny i wystarczalny kończy relację.
Cel spotkań dla klienta: umocnienie klienta w przekonaniu, że jest w pełni samodzielny i
samowystarczalny i dojrzały na tyle, aby zakończyć relację
Cel spotkań dla asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością: ocena skuteczności własnych
działań, poczucie domknięcia relacji w sensie psychologicznych i formalnym
5. SUPERWIZJA ASYSTENTÓW OSOBY BEZDOMNEJ I ZAGROŻONEJ
BEZDOMNOŚCI

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gdańsk
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl
Superwizja stanowi niezwykle ważny element pracy asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością, często wprost kojarzony ze z
ródłem wsparcia pracownika. Superwizja pełni trzy
generalne funkcje:
1. zarządzającą: superwisor upewnia się, czy asystent osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością w swojej pracy podąża we właściwym kierunku, czy realizowane przez niego
cele pokrywają się z założonymi
2. edukacyjną: superwisor umożliwia odpowiedz
na potrzeby edukacyjne asystenta osoby
bezdomnej i zagrożonej bezdomnością, udzielając koniecznych rad i wskazówek
3. wspierającą: relacja poprzez umożliwienie osobistego kontaktu, wzajemnego skoncentrowania
na sobie asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością i superwisora, stanowi dla
asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością z
ródło wsparcia
Superwizje odbywają się w sesjach  jeden na jeden . Każda efektywna superwizja musi odnosić się do
tych trzech aspektów. Każdy asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością ze swoim
superwizorem spotyka się regularnie  minimum raz w miesiącu (w początkowym okresie pracy może
to być spotkanie raz na dwa tygodnie).
Sesje superwizyjne  jeden na jeden mogą być dodatkowo wzmacniane innymi, dodatkowymi
formami, rozszerzającymi wyżej wymienione funkcje superwizji.
Do form odwołujących się do funkcji zarządzającej należą:
grupa superwizyjna
jest to spotkanie wszystkich asystentów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością z superwizorem.
Podstawowymi zaletami tej formy jest możliwość wymienienia się doświadczeniami, wzajemne
udzielenie sobie rad, wymianę pomysłów na rozwiązanie sytuacji. Wadą tej formy jest możliwość
powstawania w niektórych uczestnikach zahamowań i zdominowanie spotkań, przez  silniejsze
jednostki. Wprowadzenie tej formy powinno być uzależnione od efektywności (nie częstotliwości)
spotkań superwizyjnych  jeden na jeden .
telefon superwizyjny
ta forma nie zastąpi kontaktu twarzą w twarz, ale może stanowić skuteczne uzupełnienie niezbędnych
informacji
mailowa superwizja
jest to również ewentualnie forma wspierająca bezpośrednią superwizję, dająca możliwość zarówno
superwizorowi jak i asystentowi osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej wymiany
podstawowych informacji.
Do form odwołujących się do funkcji edukacyjnej i wspierającej, odnoszą się:
grupa wsparcia
grupa prowadzona przez psychologa, skierowana do asystentów osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością. Jej zadaniem jest wspieranie asystentów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością
w ich działaniu i zapobieganie wypaleniu zawodowemu. Zajęcia powinny odbywać się raz w
miesiącu, trwać około 3 godzin i mieć na celu między innymi:
" możliwość  przyjrzenia się sobie w trudnej sytuacji zawodowej
" zmianę sposobów postępowania (pozbywanie się rutyny)
" umiejętność stawiania granic
" aktualizację tendencji do samorozwoju
" poznanie sposobów radzenia sobie ze stresem
wzajemna superwizja
dwójka asystentów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością łączy się w pary, tak, że każdy jest
superwisorem drugiego. Spotykają się w stałych odstępach czasu. Nawet jeżeli sami nie będą w stanie
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gdańsk
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl
rozwiązać problemu, spotkania te mają duże znaczenie w sferze wymiany doświadczeń i stanowienia
dla siebie wzajemnego wsparcia.
6.MONITORING I EWALUCJA PRACY ASYSTENTÓW OSOBY
BEZDOMNEJ I ZAGROŻONEJ BEZDOMNOŚCI

Konieczne jest ustalenie jasnych dróg monitorowania postępów relacji asystent osoby bezdomnej i
zagrożonej bezdomnością a klient i sposobów ich oceny, zarówno ze strony asystenta osoby
bezdomnej i bezdomnością zagrożonej jak i klienta. Choć monitoring i ewaluacja pracy asystenta
osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością jest kluczową częścią relacji asystent  osoba bezdomna,
czy bezdomnością zagrożona, powinna być ona raczej uczestnicząca i wynikająca z autorytetu osoby
jej prowadzącej niż dyrektywna czy sędziowska. Powinien być to proces  nierzucający się w oczy i
od początku zbudowany na konkretnych zasadach.
Monitoring musi odnosić się do wcześniej omawianych, kluczowych zasad asystowania i na bieżąco
sprawdzać, czy są one realizowane, czyli czy relacja jest:
" dobrowolna
" uczestnicząca
" oparta na prowadzeniu i kierownictwu ze strony klienta
" wspierająca
" dająca możliwość uczenia się
" kierowana do określonego celu
Szczegółowe obszary monitoringu i ewaluacji
Monitoring przede wszystkim powinien dotyczyć tego, na ile asystent efektywnie wspiera osobę
bezdomną czy bezdomnością zagrożoną w odzyskiwaniu samodzielności życiowej. Dotyczą tego
wskaz
niki twarde:
A. dotyczące spotkań
1. czy spotkania asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością z klientem odbywają
się regularnie?
2. jaka jest ich częstotliwość?
3. jaki cel został osiągnięty na poszczególnym spotkaniu?
B. dotyczące zmian zachodzących w kliencie
1. czy w kliencie zachodzą zmiany w obszarach określonych w programie  Monitorowania
Postępów Osoby Bezdomnej ?
2. czy został pokonany opór klienta i w pełni zaangażował się on w działania?
3. czy osoba nadal mieszka w placówce, czy się wyprowadziła, czy utrzymuje kontakt z
personelem/mieszkańcami z poprzedniego miejsca?
4. czy klient realizuje postanowienia Indywidualnego Programu Wychodzenia z Bezdomności
lub Indywidualnego Programu dla Osoby Zagrożonej Bezdomnością wraz z załącznikami,
czy się trzyma przyjętych założeń i zobowiązań?
Z drugiej strony monitoring i ewaluacja powinny odnosić się do kształtu relacji nawiązanej pomiędzy
asystentem a osobą bezdomną i zagrożonej bezdomnością. Dotyczą tego wskaz
niki, miękkie
odnoszące się do następujących wymiarów:
A. kształt relacji asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością  klient:
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gdańsk
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl
1. czy asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością i klient zbudowali swoją relację
w oparciu o zaufanie?
2. czy oboje  asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością i klient - uczynili swoje
spotkania celowymi?
3. czy oboje dobrze zrozumieli schemat współpracy i oboje dobrze określili w nim swoje role?
4. czy oboje zbudowali swoją relację na wzajemnej współpracy?
5. czy zachowanie klienta, jego motywacja i oczekiwania zmieniają się pozytywnie?
6. czy pojawiły się jakieś problemy w czasie trwania relacji?
7. czy oboje zgadzają się z kierunkiem, w jakim zmierza relacja?
B. efektywność działań samego asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością
1. czy asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością rozwija swoje umiejętności
podczas trwania relacji z klientem?
2. czy asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością wywiązuje się ze swojej funkcji?
3. czy trening asystencki był owocny i rozwinął w asystencie osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością praktyczne umiejętności?
C. efektywność działań organizacji zatrudniającej asystenta i prowadzącej projekt skierowany
do osób bezdomnych i zagrożonych bezdomnością
1. czy pracodawca/ organizacja prowadząca odpowiednio reaguje na potrzeby asystenta osoby
bezdomnej i bezdomnością zagrożonej?
2. czy pracodawca/ organizacja prowadząca odpowiednio reaguje na potrzeby klienta?
Ewaluacja i monitoring powinny być prowadzone regularnie. Ich wyniki powinny dawać albo
przyzwolenie na dalszy kształt relacji i kierunek podejmowanych działań, albo być punktem wyjścia
modyfikacji elementów, które nie spełniają swojej funkcji. Istnieje klika sposobów, nazywanych
narzędziami monitoringu, którymi można zbierać potrzebne informacje. Należą do nich przede
wszystkim:
1. system komputerowy w którym uzupełniane są daty i lokalizacja spotkań
przełożeni asystenta osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej muszą być powiadomieni o
odbywających się spotkaniach  ich czasie, regularności a także o tych spotkaniach, które nie były
wcześniej planowane
2. zapis protokołu ze spotkania
asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością jest zobligowany po każdym spotkaniu
napisać raport, zawierający a. zarys poruszanego problemu b. potrzeby klienta c. cel osiągnięty na
spotkaniu d. postanowienia dotyczące dalszego działania; protokoły te powinny być regularnie
czytane przez przełożonych
3. regularne okresowe raporty
w regularnych odstępach czasu powinien powstawać formalny dokument, w którego tworzeniu
uczestniczą asystent osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej, klient i przedstawiciele
realizatora projektu/pracodawcy. Może on przyjąć formę ankiety połączonej z krótkim wywiadem
 badającą efektywność relacji trójstronnej: asystent osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej
 klient  pracodawca/organizacja prowadząca.
4. proces superwizji
formę monitorującą pełnią także narzędzia superwizji (omówione w części poświeconej
superwizji), odnoszące się do jej roli zarządzającej
5. pytania o właściwie ukończoną misję
w regularnych odstępach czasu powinien powstać zapis ewaluujący, odnoszący się do tego czy
konkretna misja została ukończona. Jako misję można rozumieć konkretne podcele, które miały
zostać osiągnięte na danym etapie, a które prowadzą do osiągnięcia celu głównego, czyli
odzyskiwania samodzielności życiowej (np. w płaszczyz
nie zawodowej mogą to być następujące
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gdańsk
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl
podcele: 1. aktywny i regularny udział w szkoleniach 2. regularny udział w stażach u
pracodawców 3. podejmowanie działań nakierowanych na poszukiwania pracy 4. znalezienie
zatrudnienia 5. utrzymanie zatrudnienia)
6. ankiety
formą skutecznie zbierającą informacje są regularnie przeprowadzane badania ankietowe,
zbierające informacje zarówno od asystentów osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej jak i
od ich klientów
7. ewaluacja końcowa
niezbędne jest przeprowadzenie ewaluacji na zakończenie wszystkich działań prowadzonych
przez asystenta osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej w stosunku do danego klienta. Taka
forma pozwala spojrzeć na całą relację  z lotu ptaka .
Bardzo ważnym jest, aby pamiętać, że ewaluacja powinna zbierać uwagi zarówno asystenta osoby
bezdomnej i bezdomnością zagrożonej jak i klienta, odnoszące się do relacji trójstronnej, czyli do
relacji pomiędzy klientem, asystentem osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej a pracodawcą/
organizacją prowadzącą, stanowiącą  morze, w którym pływa relacja asystent  klient . Relacja
pomiędzy asystentem osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej a klientem jest znacząca dla obu.
Jest to relacja  jeden na jeden , w której obaj koncentrują na sobie uwagę, dzielą się własnymi
doświadczeniami. Organizacja prowadząca nie może stać na marginesie tej relacji. Powinna dbać o
regularny kontakt zarówno z asystentem osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej jak i klientem 
najlepiej podczas spotkań nieformalnych. Obaj muszą czuć, że dla organizacji prowadzącej ta relacja
jest ważna. Organizacja powinna nie tylko stawiać potrzeby asystenta osoby bezdomnej i
bezdomnością zagrożonej i klienta na pierwszym miejscu ale również im skutecznie odpowiadać,
motywując obie strony do dalszego działania. Dlatego ważne jest uruchomienie  bezpiecznego
systemu, w którym asystenci osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej i klienci będą mogli
utrzymywać kontakt z organizacją prowadzącą i dzielić się swoimi sugestiami i pomysłami. Należą do
nich:
1. regularne maile
kontakt mailowy powinien być regularny i dotyczyć różnych wydarzeń projektowych, tak aby klienci
czuli, że uczestniczą w większej całości i mają kontakt z tym, co się dzieje. Maile powinny mieć
charakter grupowo przesyłanych informacji o postępach w realizacji projektu i ważnych
wydarzeniach. Wskazane jest również zawieszenie tablicy informacyjnej, na której będą zamieszczane
istotne informacje.
2. listy sprawozdawcze
regularnie powinny być do wszystkich uczestników wysyłane lub rozdawane na spotkaniach listy
sprawozdawcze, zawierające esencje wydarzeń z danego okresu czasu  zarówno tych miłych jak i
przykrych. Sprawozdanie to powinno wykazywać  niekoniecznie w formalnej formie  co planowano
zrobić w danym okresie, co się udało, a co nie i dlaczego (ilość osób, które dostały pracę, które
uczestniczą w szkoleniach, postępy i osiągnięcia poszczególnych grup warsztatowych, wyróżnienie
poszczególnych członków projektu itd.). Ten rodzaj komunikowania o postępach działań pozwala
klientom poczuć, że są częścią większej całości i mogą być z
ródłem wsparcia i motywacji dla innych.
Jedna z osób pracujących przy projekcie powinna mieć w swój zakres czynności wpisany obowiązek
tworzenia takich listów.
3. aktywny udział
działania przygotowywane przez organizację prowadzącą powinny być tak pomyślane, aby na każdym
z etapów pozwalały na zaangażowanie się zarówno asystenta osoby bezdomnej i bezdomnością
zagrożonej jak i jego klienta/ów. Organizacja powinna być na tyle otwarta, aby pozwolić na
zrealizowanie wspólnych pomysłów asystenta osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej i klienta 
zrobienia czegoś na rzecz szerszej grupy, jeżeli takie pomysły powstaną. Ważne jest także
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gdańsk
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl
wykorzystywanie zaangażowania i dodatkowych umiejętności asystentów osoby bezdomnej i
bezdomnością zagrożonej  szczególnie w okresie, gdy czekają na  połączenie z klientem.
4. spotkania integracyjne
spotkania integracyjne powinny odbywać się regularnie i odpowiadać na potrzebę wyrażenia własnych
przemyśleń, refleksji. Ponadto pozwalają one poczuć się częścią większej całości  zespołu. Powinny
one opierać się na wymianie dwustronnej  organizacja prowadząca dzieli się refleksjami i
jednocześnie jest otwarta na refleksje klientów i odwrotnie.
5. zaangażowanie klientów
ważne jest inicjowanie takich działań, w które klienci będą mogli się sami zaangażować, czy coś
wspólnie przygotować, dzieląc się wzajemnie obowiązkami. Mogą być to działania wprost nie
związane z pracą, w których klienci zdobędą zupełnie nowe doświadczenia.
6.  efektywne struktury narzekania
Organizacja prowadząca powinna stworzyć procedurę, zgodnie, z którą zarówno asystenci osoby
bezdomnej i bezdomnością zagrożonej jak i klienci będą mogli w  bezpieczny , jeżeli jest taka
potrzeba  również anonimowy sposób zgłosić swoją krytykę, uwagi, powód niezadowolenia. Stanowi
to niezwykle istotny element udzielania informacji zwrotnych.
Aleksandra Dębska
Psycholog,
Koordynator Działu Edukacja projektu AGENDA BEZDOMNOŚCI
Ekspert Grupy roboczej nt. asystowania i monitorowania osoby bezdomnej
w ramach Działu Analiz, Badań i Standaryzacji projektu AGENDA BEZDOMNOŚCI
Grupa robocza ds. asystowania i monitorowania osoby bezdomnej
Skład:
Beata Świątek-Soldat MOPS Gdynia
A. Ewelina A
apińska MOPS Sopot
Aleksandra Dębska ekspert
Monika Plona RCIiWOP
Piotr Czapnik TPBA Gdańsk
Agnieszka Meller TPBA Gdańsk
Iwona Niedzielska TPBA Gdańsk
Piotr Olech PFWB
Krzysztof A
ugowski PFWB
Grażyna Sochacka  AGAPE
Katarzyna Lidolc  AGAPE
Agnieszka Siebert TPBA Gdańsk
Anna Kszyształowska MOPS  Sopot
Kazimiera Leman Stowarzyszenie Abstynęckie Kartuzy
Elżbieta Recław Stowarzyszenie Abstynęckie Kartuzy