Krok...
w kierunku kreatywnoS
ci
Mariola Jąder
Krok...
w kierunku kreatywnoS
ci
Program stymulowania twórczoS
ci
na etapie edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej
Oficyna Wydawnicza  Impuls
Kraków 2005
� Copyright by Oficyna Wydawnicza  Impuls , Kraków 2005
Recenzent:
dr hab. Krzysztof J. Szmidt
Redakcja wydawnicza:
Daria Loska
Projekt okładki:
Agata Fuks
Korekta:
Agnieszka Hebda
ISBN 83-7308-460-6
Oficyna Wydawnicza  Impuls
30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5
tel. [phone], fax [phone]
www.impulsoficyna.com.pl
e-mail: [e-mail]
Wydanie I, Kraków 2005
Spis treS
ci
Nota informacyjna o Autorce................................................................17
Wstęp ..................................................................................................19
Cele programu .....................................................................................11
Cele w sferze poznawczej ............................................................11
Cele w sferze emocjonalno-motywacyjnej ....................................11
Cele w sferze działaniowej ..........................................................12
Treści programu...................................................................................13
Etap I ..........................................................................................14
Etap II .........................................................................................14
Etap III .......................................................................................15
Etap IV .......................................................................................16
Rodzaje ćwiczeń proponowane dla poszczególnych etapów .........16
Przykłady wybranych metod i technik pracy twórczej z dziećmi ...........19
Zasady dydaktyczne i organizacyjne ......................................................20
Spodziewane efekty pracy z dziećmi .....................................................22
Ewaluacja programu .............................................................................24
Literatura .............................................................................................25
ANEKS 1. Test rysunkowy Kate Franck....................................................27
ANEKS 2. Test skojarzeń graficznych  wersja dla dzieci ..........................29
ANEKS 3. Test twórczości Urbana TCT DP w wersji dla dzieci ...............33
5
6
Nota informacyjna o Autorce
Jestem absolwentką Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie  kieru-
nek pedagogika o specjalności przedszkolnej i wczesnoszkolnej, studiów
podyplomowych  kierunek psychopedagogika kreatywności (Wyższa Szkoła
Pedagogiki Specjalnej, Warszawa 1999), absolwentką Studium Pedagogiki
Zabawy  KLANZA (Lublin 1999). Ponadto ukończyłam wiele warsztatów
związanych ze stymulowaniem twórczości. Posiadam także uprawnienia do
prowadzenia zajęć według programu edukacyjnego Porządek i przygoda
 lekcje twórczości opracowanego przez zespół inicjatorów psychopedago-
giki twórczości i zatwierdzonego przez MEN. Należę do Polskiego Stowa-
rzyszenia Kreatywności.
Od kilkunastu lat pracuję z dziećmi w wieku przedszkolnym. Prowadzę
również zajęcia ze studentami, a doraz
nie  treningi twórczości z uczniami
szkół średnich (badania w zakresie wpływu treningu twórczości na samooce-
nę i poczucie wartości uczniów). Jako edukator współpracuję z dwoma ośrod-
kami doskonalenia, prowadząc szkolenia dla nauczycieli szkół i przedszkoli.
Moje zainteresowania psychopedagogiką twórczości sięgają co najmniej
dziesięciu lat wstecz. Interesują mnie metody stymulowania wyobraz
ni twór-
czej dzieci i dorosłych oraz rozwijania na tej bazie uzdolnień kierunkowych:
plastycznych, skojarzeniowych, myślenia wyobrażeniowego, twórczego rozwią-
zywania problemów itp.
Jestem autorką licznych publikacji w czasopismach pedagogicznych zwią-
zanych z rozwijaniem umiejętności twórczych i komunikacyjnych dzieci
w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Ponadto w druku znajduje się moja
książka Techniki plastyczne rozwijające wyobraz
nię.
Myślę, że ukończone przeze mnie formy doskonalenia w zakresie psy-
chopedagogiki kreatywności oraz zdobyte na tym polu wieloletnie doświad-
czenie upoważniają mnie do zaprezentowania autorskiego programu stymu-
lowania twórczości u dzieci i przyczynią się do poszerzenia mojej działalności
w tej dziedzinie.
Mariola Jąder
7
8
Wstęp
Odkryj i maksymalnie wykorzystaj
zarówno zdolności własne,
jak i swoich wychowanków.
Witold Dobrołowicz
Postawa twórcza pozwalająca kreować zmiany i twórczo się do nich
adaptować to w obecnym świecie jednocześnie potrzeba i wartość dla współ-
czesnego człowieka. Od osób żyjących w XXI wieku oczekuje się orienta-
cji twórczej polegającej na niekonwencjonalnym rozwiązywaniu proble-
mów poznawczych i decyzyjnych, poszukiwaniu i realizowaniu zmian,
a także na elastyczności w wykonywaniu pracy zawodowej i w życiu spo-
łecznym oraz umiejętności kreowania własnego życia.
Zdaniem wielu filozofów, socjologów, pedagogów i psychologów, przy-
gotowanie ludzi do aktywności twórczej to główne zadanie współczesnej
szkoły i systemu edukacji. Kształcenie twórczej osobowości powinno rozpo-
czynać się stosunkowo wcześnie  od pierwszych lat pobytu dziecka
w szkole, a nawet już w przedszkolu (Rozwijanie aktywności..., 1990, s. 5).
Pierwsze lata kształcenia i wychowania decydują bowiem w dużym stopniu
o karierze szkolnej dziecka, a pośrednio o przyszłej jego karierze zawodo-
wej i osobistej. Niestety dzisiejszy kształt oświaty, jej stan programowo-or-
ganizacyjny, nadal nie spełnia tego zadania na poziomie zadowalającym
w stosunku do obecnych wymagań życiowych i zawodowych oraz w sytuacji
preferowania osób o kreatywnym podejściu do pracy i życia. Co więcej,
wiele danych empirycznych nadal świadczy o występowaniu swoistego ha-
mowania przez system szkolny naturalnej dla dziecka aktywności twórczej
i potęgowaniu u niego różnego rodzaju barier emocjonalnych i społecznych,
których główne z
ródło upatrywane jest w szkole czy w przedszkolu (W. Do-
brołowicz, 1995).
Jak wynika z badań, dziecko na etapie przedszkola szkoły podstawowej
jest ciekawe świata, otwarte i chłonne wiedzy. Warto więc poświęcić wię-
cej czasu na kształtowanie jego osobowości twórczej już od najmłodszych
9
lat, aby w póz
niejszym okresie kształcenia i w życiu dorosłym mogło ono
odważnie podjąć każde zadanie życiowe, wypowiadać otwarcie swoje sądy
i opinie, w twórczy sposób podchodzić do rozwiązywania zadań życiowych
i zawodowych, myśleć samodzielnie, znajdywać oryginalne rozwiązania pro-
zaicznych spraw, a co najważniejsze, czuć się przy tym w pełni wartościo-
wym i szczęśliwym człowiekiem.
Obserwując pozytywne efekty własnej pracy z dziećmi przedszkolny-
mi i uczniami z wykorzystaniem metod aktywizujących i twórczych i ich
widoczny wpływ na rozwój wyobraz
ni i osobowości dziecka, za celowe
uznałam napisanie programu systematycznej pracy z dziećmi w tym zakre-
sie. Program zawiera: cele, treści, propozycje wykorzystania twórczych metod
i technik pracy, zasady dydaktyczne i organizacyjne, spodziewane efekty ob-
serwowane u dzieci, sposób ewaluacji programu oraz literaturę metodyczną
dostępną w języku polskim.
Propozycja programu Krok... została opracowana w konsultacji z dr.
hab. K. J. Szmidtem z Uniwersytetu A
ódzkiego i uzyskała trzy pozytywne
opinie merytoryczne i metodyczne. Oparta jest o podstawę programową
wychowania przedszkolnego zatwierdzoną przez MEN (DzU Nr 2/2000
 Rozporządzenie MEN z dnia 1 grudnia 1999 r.) i jest programem rozsze-
rzającym w stosunku do programu podstawowego, tj. programu  ABC...
Program wychowania przedszkolnego XXI wieku opracowanego przez
E. Bełczewską, M. Herde, E. Kwiatkowską, J. Wasilewską, A. A
adę-Gro-
dzicką, wydanego przez WSiP SA (Warszawa 2000). Zarówno program, jak
i dołączone do niego ćwiczenia z powodzeniem można stosować także
w pracy z uczniami.
Przedstawiona propozycja jest poszerzeniem treści podstawowych pro-
gramu ABC... o zagadnienia związane ze stymulowaniem: poczucia bezpie-
czeństwa, integracji w grupie, samoświadomości, wyobraz
ni, zdolności sko-
jarzeniowych oraz twórczego myślenia i działania.
Proponuję odejście od podziału treści programowych na grupy wiekowe
czy klasy. Nie wyodrębniam także poziomów kształcenia ze względu na
możliwość wybiórczego i bardzo elastycznego podejmowania wybranych
działań w zależności od zainteresowań dzieci, nauczyciela oraz indywidual-
nych predyspozycji każdego uczestnika zajęć w danej grupie wiekowej. Płyn-
ne poruszanie się w obrębie programu pozwala nauczycielowi dostosować
treści do różnic indywidualnych oraz potrzeb i zainteresowań dzieci.
Składam serdeczne podziękowania dla dr. hab. K. J. Szmidta za cenne
uwagi i wskazówki podczas opracowywania programu.
Mariola Jąder
10
Cele programu
Celem strategicznym programu jest kształtowanie osobowości twór-
czej dzieci, a w szczególności: budowanie poczucia własnej wartości, roz-
wijanie odwagi, odkrywanie własnych możliwości twórczych, rozwijanie
zainteresowań i umiejętności samodzielnego myślenia, kształtowanie po-
zytywnej samooceny, doświadczanie samego siebie w różnych sytuacjach
podczas zabaw i zajęć, nabywanie poczucia bezpieczeństwa i przekraczanie
własnych wewnętrznych barier psychicznych, uczenie się prawidłowych re-
lacji z ludz
mi oraz rozwiązywania zadań dydaktycznych w sposób twórczy.
Cel strategiczny można zoperacjonalizować na cele taktyczne odnoszą-
ce się do trzech wskazanych poniżej sfer osobowości dziecka.
Cele w sferze poznawczej
 rozwijanie wrażliwości wzrokowej, słuchowej i dotykowej;
 rozwijanie spostrzegawczości;
 rozwijanie umiejętności koncentracji uwagi;
 stymulowanie i rozwijanie wyobraz
ni twórczej;
 kształtowanie operacji umysłowych: analizy, syntezy, uogólniania, koja-
rzenia, przewidywania, wnioskowania;
 stymulowanie i rozwijanie zdolności twórczych: płynności, giętkości
i oryginalności myślenia;
 stymulowanie rozwoju mowy;
 stymulowanie umiejętności odkrywania i rozumienia problemów.
Cele w sferze emocjonalno-motywacyjnej
 rozwijanie zaciekawienia problemami wymagającymi twórczego myślenia;
 rozwijanie spontanicznej motywacji poznawczej i przekształcanie jej
w motywację świadomą, niezbędną do podejmowania dłuższych wy-
siłków poznawczych, fizycznych i artystycznych;
11
Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej
od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
internetowym Nexto.pl.