Życie, podobnie jak proces, można wygrać lub przegrać.

Każdy z nas jest panem swojego losu i to właśnie od każdego z nas zależy to, w
jaki sposób przejdzie przez swoje życie. W literaturze dominuje obraz bohatera,
który mimo wszystkich prób i działań podejmowanych przez niego w celu uzyskania
określonego celu, w konsekwencji ponosi klęskę i przegrywa. Kiedy przypomnimy
sobie klimaty panujące w utworach Młodej Polski możemy zauważyć przekonanie, że
los nie jest łaskawy dla pokolenia żyjącego w ostatnich latach dziewiętnastego
stulecia. "Koniec wieku XIX" Tetmajera pokazuje nastroje, jakie przeważają
wśród ówczesnego pokolenia, ukazuje dekadencką postawę. Przemawia nie tylko w
swoim imieniu, ale także w imieniu wszystkich, którzy żyją w końcu stulecia.
Jest to czas przełomu, a ludzie tego czasu są pełni smutku, znużenia i
beznadziejnej rozpaczy. Właściwie w nic nie wierzą, wydaje im się, że wszystko
człowiek robi na próżno, że czeka go walka, którą przegra i porównuje człowieka
do mrówki, która rzucona na szyny nie może przecież walczyć z pędzącym
pociągiem. Z góry jest skazana na przegranie i nie jest w stanie nic zrobić,
aby temu przeciwdziałać. Człowiek okresu przełomu wieków jest przepojony
pesymizmem, zniechęcony do czegokolwiek i kogokolwiek na świecie. Poczucie
beznadziejności spycha go w dół, chyli się on "ku upadkowi".
Podobny nastrój można zauważyć także w innym wierszu Tetmajera "Nie wierzę w
nic". Brak wiary, dążenia do czegokolwiek, zapału a nawet marzeń prowadzi do
odczłowiecze-nia. Ludzie pogrążają się tylko w rozpaczy, nie mają już nic
oprócz pragnienia pogrążenia się stanie Nirwany. Cierpią oni
bardzo z tego powodu, że brak im celu w życiu, że nigdzie nie mogą znaleźć
uspokojenia i zadowolenia, że przegrali swoje życie.
Również w "Krzaku dzikiej róży" Kasprowicza dostrzegamy poczucie zagrożenia dla
człowieka poprzez grozę, szarość i wielkość rzeczywistości. Dużą wymowę ma
sąsiedztwo próchniejącej limby - drzewo, które uznawane jest za symbol siły i
ponadczasowości, a przynajmniej symbol długiego trwania, może być zniszczone
przez niewielką siłę, jaką posiada kropelka rosy. Człowiek, najwyższa wartość
na świecie, istota rozumna, może być tak szybko zniszczona przez warunki w
jakich się znalazła.
W "Ludziach bezdomnych" Stefana Żeromskiego widoczna jest tragiczna walka
doktora Judyma o słuszność swoich racji. Bohater pragnie za wszelką cenę
przeciwstawić się skompromitowanym lekarzom, którzy postrzegają w swoim
zawodzie jedynie sposób na zarabianie pieniędzy, a pomoc ludziom odsuwają na
dalszy plan. Judym, pomimo ogromnego zaangażowania i poświęcenia ponosi klęskę
i w konsekwencji również przegrywa.
W "Moralności pani Dulskiej" mamy zaś do czynienia z nieświadomością bohatera,
dotyczącą wątpliwej wartości jego życia. Zacofana Dulska krytykuje i ocenia
marne, w jej oczach, życie innych, a sama nie jest w stanie spojrzeć na swoją
osobę z dystansu i nie jest zdolna do samokrytyki. My, jako
obserwatorzy-czytelnicy, możemy z całkowitą odpowiedzialnością powiedzieć, że
Dulska przebywając ciągle w swoich "czterech ścianach" i nie uznając żadnych
wartości, przegrała swoje życie.
Zofia Nałkowska w "Granicy" porusza problemy bohaterów pochodzących z różnych
grup społecznych. Zenon Ziembiewicz - młody inteligent pochodzenia
ziemiańskiego, mimo małżeństwa z Elżbietą Biecką - panią z dobrego domu, nadal
postanawia romansować ze swoją kochanką - Justyną. Jego niezdecydowanie
doprowadza w końcu do tragedii i zaprzepaszcza on szansę dla siebie na wygodne
i godziwe życie. Zaraz po tym jak Justyna oblewa jego twarz kwasem, Zenon
popełnia samobójstwo.
Sprawa dotycząca wygrania lub przegrania swojego życia tak jak procesu, nie
dotyczy jedynie książkowych bohaterów. W dzisiejszych czasach młodzi ludzie
wkraczający w dorosłe życie, również muszą zdecydować o tym jak potoczą się ich
losy. Niejednokrotnie jesteśmy świadkami tego w jak bezmyślny sposób można
zmarnować życie swoje, a nierzadko też innych ludzi. Młodzież, posiadająca duże
perspektywy na przyszłość, mogąca odnosić sukcesy i dawać przykład innym, coraz
to częściej stacza się na dno przez narkotyki, alkohol lub działalność
przestępczą. Niestety, podobnie jak w literaturze tak też w rzeczywistości,
większość osób przegrywa. Najczęściej winni temu są właśnie oni dlatego, że nie
potrafią lub są zbyt słabi, aby w odpowiedzialny i dojrzały sposób pokierować
swoim życiem.