J
ZYK FILMU
Kino i film to sztuki narracyjne, bardzo pokrewne z literaturą (są bliższe literaturze, niż teatrowi)
Tworzywem dzieła filmowego jest widmo fonofotograficzne (widmo  ulotność, fono  dz
więk,
fotograficzne  obraz fotograficzny) czyli obraz. Kino, podobnie jak literatura, jest sztuką
intencjonalną, ma charakter fantomatyczny (można wyłączyć telewizor i film zniknie  ulotność).
Pojęcie widma posiada w sobie także elementy ruchu i ulotności).
Utwór filmowy pochodzi bezpośrednio od fotografii.
J
ZYK FILMU
��
Traktuje się go przez analogię do języka werbalnego jako system znaków (używanie podobnej
terminologii co w języku, np. gramatyka filmu). Kadr  najmniejsza część filmu, teoretycznie
mógłby on być odpowiednikiem fonemu, ale praktycznie nie można tego tak traktować, ponieważ
kadr jest o wiele bardziej skomplikowany od fonemu i do jego opisu potrzebna jest cała
wypowiedz
. Dlatego też nie można mówić o całkowitej analogii filmu i języka, mimo to
filmoznawstwo zawdzięcza lingwistyce wytworzenie terminologii filmu. Język filmu, podobnie jak
zwykły język, ma pewne reguły (konwencje), mimo to jeżeli ich się nie zastosuje to dzieło i tak
może być zrozumiałe.
�� Raymond Spotliswoode, Gramatyka filmowa  jest on pierwszym gramatykiem filmu.
�� J. Płażewski, Język filmu  polski gramatyk filmu (to jedna z najbardziej znanych polskich
książek o tej tematyce)
��
Język filmu to środek ekspresji (wyrazu). Pojęcie o jest bliższe poetyce niż lingwistyce.
Ekspresja artystyczna nie rządzi się takimi ścisłymi regułami jak lingwistyka. Jest to w tym
wypadku określenie o charakterze metaforycznym.
Podstawowe jednostki języka filmu:
A. Kadr
(franc. quadre  rama)  najmniejsza jednostka filmu (wg Płażewskiego  jednostka statyczna).
Jest to fragment filmu, który postrzegamy jednym rzutem oka, trwa on mniej więcej jednej
sekundę i odpowiadają mu 24 klatki na taśmie filmowej (kadr nie jest tym samym, co klatka! 
kadr jest tym, co postrzegamy na ekranie.) Kadr trwa tyle, aby człowiek miał czas na
zorientowanie się i zakodowanie co w danym kadrze się znajduje (mózg człowieka potrzebuje
na to właśnie ok. 1 sekundy). Nie jesteśmy w stanie jako widz wyznaczyć granic kadru.
B. Ujęcie
��
To fragment filmu zawarty między dwoma połączeniami montażowymi. Połączenie
montażowe to miejsce łączenia dwóch kawałków taśmy filmowej rzutowanej na ekranie
(miejsce sklejenia nazywa się sklejką w sensie technicznym, a w rzucie ekranowym jest to
właśnie połączenie montażowe)
Podstawowe połączenia montażowe:
�� cięcie  zwykłe sklejenie, bez dodatkowych funkcji
�� przenikanie  dawniej mówiono w tym wypadku o zdjęciach nakładanych, to przechodzenie
jednego ujęcia w drugie.
�� ściemnianie  na chwilę obraz jest wyczerniony, a po tym następuje kolejne ujęcie
�� zbielenie
�� nieostrość  zamazywanie
�� roletka
- 1 -
�� ścieraczka  pionowa lub pozioma
ś� stosowane raczej w dawnych filmach
kreska przechodząca przez ekran,
ś� (lata 30ste  60te)
która wprowadza kolejne ujęcie
��
ł�
��
Ujęcie to fragment filmu powstały w wyniku ciągłej pracy kamery, tzn. od jej
uruchomienia do zatrzymania ( jest to pojęcie genetyczne  bo mówi o genezie
powstania ujęcia). Ujęcie takie nie zawsze wchodzi w całości do filmu  często ulega
ono cięciu na stole montażowym.
1
ś������������ ujęcie 1
1 1
ś������� ������� ujęcie rozcięte(1), w które zostaje wklejona przebitka (2)
2
ś������ ���� ��
Funkcje przebitki:
poszerzenie zawartości znaczeniowej ujęcia (np. ujęcie: mężczyzna wstaje, podchodzi
do okna, patrzy przez nie i wraca na fotel, przebitka: rozcięcie taśmy, gdy męszczyzna
wygląda przez okno i pokazanie w tym momencie krótkiej sceny za oknem + powrót
do ujęcia podstawowego.
doprecyzowanie, wzbogacenie ujęcia podstawowego. Dotyczy to z reguły scen
zbiorowych, np. zbiorowa scena (z większej odległości) + przebitka: pokazanie
jakiegoś szczegółu w tłumie (zbliżenie na jakąś osobę, rzecz).
C. Scena
To fragment filmu, w którym jest zachowana jedność miejsca, czasu i akcji. Składa się
z reguły z kilku lub kilkunastu ujęć (ale może się składać także tylko z jednego ujęcia).
Jedność miejsca, czasu i akcji rozumie się tu ściślej niż u Arystotelesa.
D. Sekwencja
To fragment filmu, w którym jest zachowana tylko jedność akcji. Składa się z reguły z
kilku lub kilkunastu scen, ale może też być zredukowana do jednej. Jedność akcji
można rozumieć jako jeden wątek np. sceny kryminalne (popełnianie morderstwa) 1.
sekwencja: do momentu popełnienia morderstwa, 2 sekwencja: śledztwo.
Dotknięcie ręki  Krzysztof Zanussi
Czołówka (napisy początkowe) też są oddzielną sekwencją, chyba że są częścią akcji (na
tle akcji właściwej).
- 2 -