Zamach stanu
Rządy Dyrektoriatu budziły niezadowolenie społeczeństwa, zwiększało się poparcie dla rojalistycznej prawicy i jakobińskiej lewicy. Burżuazja obawiała się władzy następców Robespierre'a i przywrócenia porządku przedrewolucyjnego. Poszukiwano przywódcy, który utrzymałby zdobycze rewolucji, uspokoił i uzdrowił sytuację wewnętrzną. Wybrano Napoleona Bonapartego, przyczynił się on do wielu zwycięstw armii francuskiej. Rada starszych powierzyła mu dowództwo sił wojskowych w Paryżu 19.11.1799 r na wieść o rzekomym spisku jakobińskim. Następnego dnia zebrała się rada starszych i pięciuset. Wojsko, które otaczało miejsce obrad dowiedziało się o próbie zabicia Napoleona i rozpędziło radę pięciuset. Zastraszona Rada Starszych przekazała władzę komisji w składzie 3 konsuli - Sieyes, Ducos i Bonaparte. Napoleon tak umiejętnie manipulował Konstytucją roku VIII, że niemal cała władza skupiła się w jego ręku.
Pierwsze lata rządów
Rządy Napoleona nie były krwawe. Działała sprawna policja, na czele był Joseph Fouche. Francja stała się państwem policyjnym. Sędziów wybierał Napoleon, funkcję pełnili dożywotnio. Bonaparte ogłosił powszechną amnestię i zgodził się na powrót emigrantów. Nakazał też otwarcie wielu nieczynnych kościołów, a w 1801 podpisał konkordat. Napoleon dążył do pokojowego rozwiązywania konfliktów, ale chciał skończyć wojnę z II koalicją. W pierwszym okresie rządów pokonał Austryjaków pod Marego we Włoszech i pod Hohenlinden w Niemczech (1800). Zawarł pokój z Austrią w Luneville w 1801 r. Austria uznała zdobycze Francji w północnych Włoszech, zrzekła się Belgii i terenów położonych na lewym brzegu Renu. Uznała Republikę Batawską (Holandię) i Republikę Helwecką (Szwajcarię). Rosja zawarła pokój z Francją w Paryżu 1801. Wielka Brytania w Amiens w 1802 też. Był to koniec wojny z II koalicją. Napoleon wprowadził Kodeks Cywilny w 1804 r. m. in zniesienie feudalnego systemu stanowego, gwarancja nietykalności majątku, wolność gospodarcza, wolność religii, śluby cywilne.
Napoleon cesarzem
Napoleon wykorzystał swoją rosnącą popularność ogłaszając plebiscyty dot. Wzmocnienia swojej władzy. Plebiscyt w 1800 r. uprawomocnił zasadę konsulatu, w 1802 zapewnił mu dożywotni konsulat z prawem wyboru następcy, a w 1804 społeczeństwo zgodziło się ogłosić Napoleona cesarzem. Koronacja odbyła się w katedrze Notre Dame, 2.12.1804 w obecności papieża Piusa VII. Władca otrzymał tytuł „z łaski bożej i z mocy konstytucji Republiki cesarz Francuzów”.
Wojna z III koalicją
Atak Wielkiej Brytanii na francuskie jednostki handlowe w 1803 r. rozpoczął 12 letnią wojnę. Francja miała utrudnienie w postaci słabszych wojsk i złego położenia, dlatego Napoleon zawarł sojusz z Hiszpanią, aby wykorzystać jej flotę. Plany pokrzyżował francuski admirał Villeneuve, który zaatakował angielską flotę pod Trafalgarem w 1805r. Dysponował 33 okrętami liniowymi, które zostały pokonane przez 27 okrętów brytyjskich. Zadecydowało to o brytyjskim panowaniu na morzach aż do początku XXw.
Siły lądowe Wlk Bryt. Były za małe żeby pokonać Napoleona na kontynencie. Brytyjczycy szukali sojuszników za złoto. Wzrost potęgi Napoleona budził obawy Rosji i Austrii. Doszło do utworzenia trzeciej koalicji antyfrancuskiej. Napoleon błyskawicznie przerzucił swoje siły pod Ulm, gdzie rozbił Austryjaków i przejął Wiedeń. Decydujące starcie rozegrało się pod Austerlitz 1805. Napoleon rozgromił armie Franciszka II(Austria) i Aleksandra I (Rosja). Austria podpisała pokój z Francją w Preszburgu (Bratysława). Franciszek musiał zgodzić się na likwidację Rzeszy. Pozostawiono mu tytuł cesarza Austrii. Napoleon w miejsce Świętego Cesarstwa utworzył w 1806 Związek Reński - federacja 16 państw zachodnioniemieckich na czele z Bonapartym. Usunął Burbonów z Neapolu, a królem ustanowił swojego brata - Józefa.
Wojna z IV koalicją
Sytuacja w Europie na początku 1806 r. była stabilna, ale Wielkiej Brytanii udało się nakłonić króla Prus Fryderyka Wilhelma III do utworzenia IV koalicji. 14.10.1806 rozegrały się 2 bitwy. Napoleon pokonał pruskie wojska pod Jeną, a marszałek francuski Louis Davout rozbił drugą armię pod Austedt. Francuzi zajęli Berlin i przekroczyli Odrę. Razem z pomocą polskich powstańców opanowali Poznań i Warszawę. W 1807 wojska Napoleona rozbiły siły rosyjsko - pruskie pod Iławą Pruską, zdobyły Gdańsk i ponownie pokonały Rosjan pod Frydlandem. Klęski militarne zmusiły Rosję i Prusy do negocjacji. Pokój został zawarty w 1807 w Tylży. Prusy straciły połowę obszarów, Gdańsk stał się wolnym miastem pod protektoratem Napoleona, z ziem II i III rozbioru utworzono Księstwo Warszawskie, w którym miał panować król Saksonii. Napoleon dążył do ugody z carem Rosji, zyskała ona okręg białostocki i stała się sojusznikiem Francji.
Rosyjskie wsparcie potrzebne było w wojnie z Anglią. Klęska pod Trafalgarem rozwiała nadzieje na szybkie pokonanie Wielkiej Brytanii. Napoleon postanowił więc doprowadzić ją od ruiny gospodarczej wprowadzając w listopadzie 1806 blokadę kontynentalną, czyli zakaz jakiegokolwiek handlu z Wielką Brytanią. Kraje podporządkowane Napoleonowi musiały na to przystać. Do blokady dołączyła się także Rosja. Kryzys gospodarczy miał skłonić Wielką Brytanię do zawarcia pokoju z Francją.
Wojna w Hiszpanii (1808 -1814)
Do blokady kontynentalnej przyłączyła się większość krajów europejskich, m.in. Austria i Prusy. Udziału odmówiły tylko Szwecja i Portugalia. W odwecie za przyłączenie się Danii flota brytyjska popłynęła pod Kopenhagę i ostrzelała ją z armat i rakiet, paląc miasto. W 1807 armia francuska przy udziale Hiszpanii zajęła Portugalię. Później Napoleon zdecydował się zająć Hiszpanię. Jej władcą był Karol IV Burbon, ale władzę sprawowała jego żona Maria Luiza i kochanek Godoy. Cesarz w 1808 zmusił Karola oraz jego syna Ferdynanda do abdykacji. Królem został brat Napoleona, Józef. W Hiszpanii została wprowadzona konstytucja, zniesiono feudalne przywileje szlachty, tortury i Świętą Inkwizycję. Hiszpańskie społeczeństwo zbuntowało się jednak przeciwko Francuzom. Kierowane przez duchownych i szlachtę, z pomocą Wielkiej Brytanii, ogłosiło w imieniu Ferdynanda VII „świętą wojnę” przeciwko Napoleonowi. Zbuntowali się też Portugalczycy. Wybuch walk na półwyspie Pirenejskim i wypędzenie Józefa z Madrytu zmusiło Napoleona do zaatakowania Hiszpanii. Zdobył Madryt w grudniu 1808, a wtedy Hiszpanie przystąpili do działań partyzanckich. Napoleon nie potrafił wygrać takiej wojny i do 1814 wiązała ona wojska francuskie.