Styl religijny. Tradycja i współczesność

Stylu religijnego nie uwzględnia żadna z klasyfikacji odmian współczesnego języka polskiego. Jest to zwyczajny język używany w sytuacji religijnej. Nie ma on swoistych cech, ponieważ występuje w nim mnogość stylowa i gatunkowa.

Początki polskiego stylu religijnego określa się na XII/XIII w.

Strefy funkcjonowania:

1. kaznodziejstwo - odmiana funkcji perswazyjnej i stylu publicystycznego;

2. katecheza - odmiana stylu naukowego;

3. dokumenty kościelne - odmiana stylu urzędowego;

4. język biblijny - odmiana stylu artystycznego.

Styl religijny jest stylem tekstów kultowych: modlitw i innych tekstów funkcjonujących w ramach obrzędu.

Składniki modlitwy:

1. invocatio - apostrofa do bóstwa;

2. petitio - prośba;

3. fructus - przedstawienie tego, co ma być owocem modlitwy.

Konstanty stylu religijnego:

• powtórzenia i paralelizmy składniowe (porównaj ze stylem urzędowym);

• formuliczność;

• leksyka (wielu słowom jest nadawane inne znaczenie, np.: Ojciec, Syn, duch)

Tłumaczenia Biblii na język polski (wybrane):

1. Nowy Testament (1551) - tłumaczenie Murzynkowskiego, przekład kalwiński.

2. Biblia Leopolity (1561) - pierwsze drukowane tłumaczenie Biblii. Dokonał go ks. Jan Nicz z Lwowa (Leopolis). Jest to poprawiony przekład średniowieczny. Zawiera wiele bohemizmów oraz słownictwa średniowiecznego.

3. Biblia Jakuba Wujka (1599) - została mocno ocenzurowana. Wujek dawał pierwszeństwo sensowi nad dosłownością. W większości tłumaczenie to było oparte na wulgacie, choć korzystał także z tekstów w językach biblijnych. Dbał o styl języka. Do 1964 roku tłumaczenie to było kanonicznym w Kościele Katolickim.

4. Biblia brzeska/Radziwiłłowska (1563) - tłumaczona przez kalwinów. Sponsorem był Jan Czarny Radziwiłł. Podstawą była Wulgata oraz jedno z francuskich tłumaczeń.

5. Biblia nieświeska Szymona Budnego (1572) - tłumaczenie ariańskie. Cenzorzy mocno zaingerowali w tekst tłumaczenia i Budny wyrzekł się swojego dzieła.

6. Biblia gdańska (1632) - tłumaczenie luterańskie. Wiele lat była kanonicznym tłumaczeniem w kościołach protestanckich.

7. Biblia Tysiąclecia (1965).

8. Biblia poznańska (1973-75).

9. Biblia warszawska (1975).

10. Biblia warszawsko-praska (1997).

Przemiany stylu religijnego - Sobór watykański II (1962-65):

• wprowadzenie języków narodowych do kościoła;

• uwspółcześnienie:

• słownictwo ekonomiczne (plan Boży, ekonomia zbawienia, pedagogia Boża)

• słownictwo urzędowo-kancelaryjne (oświadczam wam, fałszywe zeznania, fałszywy dowód, znawca prawa)

• słownictwo potoczne (brzemienna - ciężarna, celnik - poborca podatkowy, tetrarcha - zarządca prowincji)

Nowy Testament dynamiczny - uwspółcześniona wersja NT.

W nowych tłumaczeniach ma miejsce defrazeologizacja przez zmianę utartych zwrotów i wyrażeń. Często też możemy zauważyć, że w tych tłumaczeniach zderza się styl potoczny z podniosłym - eklektyzm stylowy, synkretyzm, wielostylowość.

sześci - archaizm fleksyjny (zamiast sześciu)

kontaminacja - M. od on ona ono
reszta przypadków od ji ja je

barzo - dziś bardzo - archaizm fonetyczny

Jest to rozpodobnienie. Głoski [r] i [z] są bardzo zbliżone fonetycznie do siebie, więc musiano je odróżnić od siebie, rozpodobnić, dlatego zamieniono na [r] i [dz].

dziwka - dawniej ­córka - archaizm fonetyczny
dziwka > dziewka - rozszerzenie artykulacyjne

(...)dano dziewczęciu, a ono (...) - kobieta pozbawiona kobiecości (BT)

---