PROGRAM HISTORII GOSPODARCZEJ1


Małgorzata Słodowa-Hełpa

PROGRAM

WYKŁADU Z HISTORII GOSPODARCZEJ

Cele:

I. Zagadnienia wstępne

Przedmiot i zakres historii gospodarczej, jej miejsce w systemie nauk ekonomicznych.

Periodyzacja dziejów społeczno-gospodarczych (różne kryteria i zasady podziału).

II. Geneza i istota feudalizmu

Cechy modelowe i periodyzacja feudalizmu, jego warianty regionalne. Charakter i organizacja gospodarki feudalnej.

III. Dualizm agrarny (gospodarczy) Europy

Pojęcie, granice oraz istota dualizmu agrarnego (gospodarczego) Europy. Główne płaszczyzny zróżnicowania. Teorie i poglądy wyjaśniające zjawisko.

  1. Kształtowanie się układu kapitalistycznego w Europie Zachodniej (XVI-XVIII w.).

Tzw. kapitalizm handlowy

Czynniki przejścia od feudalizmu do kapitalizmu. Proces akumulacji pierwotnej, źródła i formy.

Merkantylizm - założenia i etapy rozwoju. Rola państwa w procesie narodzin kapitalizmu (protekcjonizm). Podstawy instytucjonalne kapitalizmu. Nowe formy organizacji produkcji przemysłowej (nakład i manufaktura).

Rozkład feudalizmu w rolnictwie zachodnioeuropejskim. Początki tzw. nowego rolnictwa.

Tzw. rewolucja handlowa (zmiany w technice i organizacji handlu, targi i jarmarki, sklepy i magazyny, hurt i detal, specjalistyczne targi i giełdy towarowe, wielkie kompanie handlowe); przeobrażenia w systemie finansowym (banknoty, próby wprowadzenia systemu pieniądza papierowego, powstanie nowoczesnych instytucji bankowych, giełdy papierów wartościowych, kapitałowe spółki akcyjne, wzrost roli kredytów - kredyt wekslowy, dług publiczny).

V. System folwarczno-pańszczyźniany w Europie Wschodniej (XVI - schyłek XVIII w.) na przykładzie Polski

Geneza i rozkwit gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej w Polsce (do lat 30-tych XVII w.). Istota systemu. Kryzys (regres) gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej (od lat 30-tych XVII w.). Pojęcie i istota kryzysu, jego przyczyny, przejawy, rozmiary i mechanizm.

Ożywienie gospodarcze w Polsce w dobie Oświecenia. Czynniki przeobrażeń. Zmiany w rolnictwie. Próby uregulowania tzw. kwestii włościańskiej (Konstytucja 3-go Maja, Uniwersał Połaniecki). Reformy poza rolnictwem. Rozwój manufaktur. Emancypacja mieszczaństwa - ustawa o miastach z 1791 r. Pierwszy impuls inwestycyjny.

  1. Główne kierunki przeobrażeń w Europie Zachodniej w dobie kapitalizmu liberalnego (wolnokonkurencyjnego) - schyłek XVIII w. - do 1870 r.

Cechy charakterystyczne (modelowe) kapitalizmu. Etapy rozwoju kapitalizmu. Podłoże teoretyczne kapitalizmu liberalnego (fizjokratyzm, ekonomia klasyczna) i jego wyróżniki.

I rewolucja przemysłowa i start do wielkiej industrializacji. Przewrót techniczny w przemyśle i innych dziedzinach. Przewrót ekonomiczny. Przeobrażenia społeczne. Rewolucja transportowa.

Rewolucja agrarna i jej związki z rewolucją przemysłową. Postęp agrotechniczny. Przewrót w strukturze produkcji rolnej. Przeobrażenia społeczne na wsi.

VII. Narodziny kapitalizmu na ziemiach polskich (schyłek XVIII w. do 1864/1870)

Przesłanki kapitalizmu na ziemiach polskich - proces akumulacji pierwotnej, jego specyfika - źródła i formy akumulacji. Etapy procesu akumulacji.

Drogi do kapitalizmu w rolnictwie. Cechy specyficzne drogi ewolucyjnej (tzw. pruskiej). Uwłaszczenie chłopów: etapy, zasady, zakres, wyniki i skutki.

Początki industrializacji ziem polskich. Warunki rozwoju przemysłu (baza surowcowa, siła robocza, kapitały, rynki zbytu itp.) jego rysy szczególne. Próba wielkiej industrializacji w Królestwie Polskim. Rola Banku Polskiego w procesie przemian.

  1. Przeobrażenia w gospodarce światowej w dobie kapitalizmu monopolistycznego (1870-1918)

Rysy szczególne gospodarki tego okresu. II rewolucja przemysłowa (jej pojęcie i zakres). Postęp techniczny. Zmiany w organizacji produkcji i zarządzaniu. Nowe gałęzie wytwórczości. Dynamika produkcji. Koncentracja produkcji oraz koncentracja i centralizacja kapitału (kartele, koncerny itd.). Kapitał finansowy. Wywóz kapitału. Eksplozja demograficzna. Ruchy migracyjne. Zmiany w strukturze społeczno-zawodowej ludności. II etap ekspansji kolonialnej i pogłębienie się nierówności w rozwoju gospodarczym świata.

IX. Stosunki społeczno-gospodarcze na ziemiach polskich w latach 1864/1870-1918

Cechy szczególne polskiego kapitalizmu. Przemiany demograficzne i społeczne. Przemiany strukturalne i techniczno-organizacyjne w rolnictwie. Postępy rewolucji technicznej w przemyśle i transporcie. Okręgi przemysłowe. Struktura branżowa. Dynamika produkcji. Procesy kartelizacji. Rola kapitałów obcych. Handel i kredyt.

X. Świat i Polska po I wojnie światowej (do 1928 r.)

Bilans otwarcia - straty i zniszczenia wojenne. Nowy układ sił politycznych i gospodarczych. Kształtowanie się koniunktury i dochodu narodowego. Powstanie II Rzeczypospolitej - trudności odbudowy i przebudowy gospodarki. Problem agrarny - reforma rolna. Procesy inflacyjne. Reforma walutowa W. Grabskiego. Stabilizacja waluty w 1927 r.

XI. Wielki kryzys gospodarczy lat 1929-1933/1935

Istota i mechanizm kryzysu. Jego symptomy i rozmiary w poszczególnych krajach. Specyfika kryzysu w rolnictwie. Kryzys w innych dziedzinach. Bezrobocie - warunki życia ludności.

Kryzys w Polsce. Spadek produkcji. Nożyce cen w rolnictwie. Bezrobocie. Problem ludzi zbędnych na wsi. Kryzys w handlu i finansach publicznych. Rola kapitałów obcych w dobie kryzysu.

XII. Nakręcanie koniunktury gospodarczej w latach trzydziestych. Wzrost roli państwa

Podbudowa teoretyczna, istota, przyczyny i formy interwencjonizmu (etatyzm, pośrednie formy ingerencji, modele interwencjonizmu - USA, Niemcy). Tendencje wzrostowe w gospodarce. Zabiegi interwencyjne w Polsce w latach kryzysu (akcja finansowo-rolna, polityka antykartelowa i cenowa). Szerszy program nakręcania koniunktury po 1936 r. Polityka inwestycyjna. Polityka walutowa. Ożywienie w gospodarce. Bilans gospodarczy II Rzeczypospolitej.

XIII. Świat i Polska po II wojnie światowej

Bilans otwarcia. Straty i zniszczenia wojenne. Nowy układ sił gospodarczych i politycznych. Powstanie Polski Ludowej. Podstawowe reformy społeczno-gospodarcze.

Przemiany strukturalne i cywilizacyjne gospodarki kapitalistycznej. Kształtowanie się koniunktury gospodarczej. Procesy integracyjne. Modele kapitalizmu.

Cechy charakterystyczne gospodarki socjalistycznej, jej odmiany regionalne. Kierunki zmian społeczno-gospodarczych. Ekonomiczne przesłanki kryzysu i rozpadu systemu socjalistycznego. Transformacja ustrojowa, jej przebieg i konsekwencje.

L i t e r a t u r a

I. P o d s t a w o w a (obowiązująca)

  1. Skodlarski J., Zarys historii gospodarczej Polski, PWN, Warszawa-Łódź 2000

  2. Szpak J., Historia gospodarcza powszechna, PWE, Warszawa 2007

Uwaga: można też korzystać z wcześniej wydanych książek J. Skodlarskiego (np. Zarys historii gospodarczej Polski do 1939 roku) oraz z innych pozycji uwzględniających w/w zagadnienia

II. L i t e r a t u r a p o m o c n i c z a (zalecana)

  1. Cameron R., Historia gospodarcza świata. Warszawa 1996

  2. Ciepielewski J., Kostrowicka I., Landau Z., Tomaszewski J.: Dzieje gospodarcze świata do roku 1980. Wyd. III, Warszawa 1985

  1. Jezierski A., Leszczyńska C.: Historia gospodarcza Polski. Warszawa 1997

  2. Kaczyńska B., Piesowicz K.: Wykłady z powszechnej historii gospodarczej (od schyłku średniowiecza do I wojny światowej), Warszawa 1977

  1. Kaliński J., Zarys historii gospodarczej XIX i XX w. Warszawa 2000

  2. Powszechna historia gospodarcza 1918-1991, red. W. Morawski. Warszawa 1994

  3. Rusiński W., Zarys historii gospodarczej powszechnej. Czasy nowożytne i najnowsze (1500 do 1949). Wyd. II. Warszawa 1973

  4. Rusiński W., Zarys historii gospodarczej Polski na tle dziejów gospodarczych powszechnych. Wyd. III, Warszawa 1986

PRZYKŁADY PYTAŃ Z HISTORII GOSPODARCZEJ

Forma zaliczenia - praca pisemna z całości materiału

składająca się z 1-2 tematów opisowych oraz 3-5 pytań półtestowych ( w tym jedno pojęcie)

Przykłady tematów problemowych (opisowych):

  1. Tzw. rewolucja cen (istota charakter) i jej wpływ na stosunki gospodarcze w Europie

  2. Tzw. rewolucja handlowa, jej wpływ na proces akumulacji pierwotnej, zmiany w technice i organizacji handlu

  3. I rewolucja przemysłowa (angielska) i jej konsekwencje społeczno-ekonomiczne

  4. Główne tendencje zmian w gospodarce światowej w dobie kapitalizmu monopolistycznego

  5. Procesy inflacyjne w Polsce w latach 1919-1923. Reforma walutowa W. Grabskiego

  6. Przyczyny i formy interwencjonizmu państwowego w latach 30-tych XX wieku

  7. Ożywienie w gospodarce polskiej w latach 1936-1939. Polityka inwestycyjna (COP)

Przykłady pytań półtestowych

  1. Proszę wyjaśnić pojęcie (pierwotna akumulacja kapitału, kapitalizm handlowy, etatyzm, bitwa o handel, kartel, nożyce cen, inflacja bilonowa, Polityka Nowego Ładu

  2. Kiedy i na jakiej podstawie została przeprowadzona nacjonalizacji przemysłu w PRL?

  3. W jakich latach miał miejsce wielki kryzys gospodarczy w Polsce (dlaczego jest określany wielkim)?

  4. Wymień w punktach:

Ważniejsze zagadnienia z zakresu historii powszechnej

  1. Przedmiot i zakres historii gospodarczej, jej miejsce w systemie nauk ekonomicznych.

  2. Periodyzacja (podział na okresy) dziejów społeczno-gospodarczych.

  3. Cechy modelowe feudalizmu. Struktura społeczeństwa feudalnego, stany - klasy.

  4. Skutki gospodarcze odkryć geograficznych..

  5. Istota dualizmu gospodarczego (agrarnego) Europy.

  6. Merkantylizm - założenia i charakter. Rola państwa w procesie narodzin kapitalizmu (protekcjonizm).

  7. Proces akumulacji pierwotnej, źródła i formy.

  8. Tzw. rewolucja handlowa, zmiany w technice i organizacji handlu.

  9. Nowe formy organizacji produkcji przemysłowej (nakład i manufaktura).

  10. Przeobrażenia w systemie finansowym, powstanie banków, giełd, spółek akcyjnych

  11. Cechy charakterystyczne (modelowe) kapitalizmu, jego periodyzacja.

  12. Podłoże teoretyczne (fizjokratyzm, ekonomia klasyczna) i charakter kapitalizmu liberalnego

  13. I rewolucja przemysłowa (angielska) i start do wielkiej industrializacji.

  14. Rewolucja agrarna i jej związki z rewolucją przemysłową.

  15. Przeobrażenia gospodarcze w dobie kapitalizmu monopolistycznego (1870-1918).

  16. II rewolucja przemysłowa (jej pojęcie i zakres).

  17. Problemy odbudowy po I wojnie, reparacje, nowy układ sił, kształtowanie się koniunktury

  18. Wielki kryzys gospodarczy lat 1929-1933/1935, istota, przyczyny, mechanizm, rozmiary.

  19. Istota, przyczyny i formy interwencjonizmu (etatyzm, pośrednie formy ingerencji. Modele interwencjonizmu (USA-Polityka Nowego Ładu, Niemcy).

  20. Nowy układ sił gospodarczych i politycznych po II wojnie. Pomoc gospodarcza, początki procesów integracyjnych w Europie Zachodniej oraz sytuacja w krajach bloku radzieckiego. Świat w okresie współistnienia systemów i w dobie rozpadu systemu realnego socjalizmu.

Ważniejsze zagadnienia z historii gospodarczej Polski

  1. Periodyzacja feudalizmu w Polsce

  2. Geneza i rozkwit gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej w Polsce

  3. Przyczyny i mechanizm kryzysu gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej

  4. Ożywienie gospodarcze w Polsce w dobie Oświecenia. Rozwój manufaktur. Emancypacja mieszczaństwa, próby uregulowania tzw. kwestii włościańskiej.

  5. Proces pierwotnej akumulacji na ziemiach polskich (etapy, formy)

  6. Tzw. pruska droga do kapitalizmu. Uwłaszczenie chłopów: etapy, zasady, zakres, skutki.

  7. Cechy szczególne polskiego kapitalizmu.

  8. Powstanie II Rzeczypospolitej, problemy odbudowy i integracji po okresie zaborów

  9. Problem agrarny - reforma rolna

  10. Procesy inflacyjne. Reforma walutowa W. Grabskiego. Stabilizacja waluty w 1927 r.

  11. Wielki kryzys w Polsce

  12. Zabiegi interwencyjne w Polsce w latach kryzysu. Program nakręcania koniunktury po 1936r. Ożywienie w gospodarce, Polityka inwestycyjna (COP) i walutowa.

  13. Bilans gospodarczy II Rzeczypospolitej.

  14. Zmiany ustrojowe w Polsce po II wojnie. Podstawowe reformy społeczno-gospodarcze. Centralne planowanie i zarządzanie gospodarką.

  15. Rozkład gospodarki centralnie planowanej i powrót do gospodarki rynkowej.

5



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
historia gospodarcza wyklady id Nieznany
program urbact, Gospodarka przestrzenna licencjat, I rok, Geografia osadnictwa
Program antywirusowy, Gospodarka Elektroniczna
Historia gospodarcza (pieniądz)
hist-wer2, Powtórzenie z historii - wersja II, „Powtórzenie materiału do egzaminu z HISTORII G
Historia gospodarcza doc, I
H.G. - wykład 10, Notatki do wykładów z Historii Gospodarczej (dr M
Historia gospodarcza1 doc, Historia gospodarcza
Historia gospodarcza ŚCIĄGA
Kostrowicka, Landau Historia gospodarcza 20 wiek
Historia gospodarcza, [A] Cesarstwo Niemieckie 1871-1918 (11), CESARSTWO NIEMIECKIE 1871-1918
HISTORIA GOSPODARCZA 25 STr
Historia gospodarcza
HISTORIA GOSPODARCZA, WZROST POPULACJI A OPIEKA ZDROWOTNA2
Historia gospodarcza, [B] Historia Doktryn Politycznych i Prawnych (21), Historia Doktryn Polityczny
Historia gospodarcza, [R] Historia Gospodarcza 1-16 (4), Historia gospodarcza

więcej podobnych podstron