Cykl lekcji poświęconych lekturze „Przygody Tomka Sawyera”

dla kl. IV lub V

Opracowała: mgr Julia Adamek

Opracowałam te lekcje według zagadnień proponowanych przez panią Monikę Jasińską na stronie internetowej GWO.

Tak, jak przed omówieniem każdej lektury, zrobiłam sprawdzian ze znajomości treści książki. Uważam, że jest to o wiele lepsza metoda mobilizująca uczniów do czytania lektur. Klasowe konkursy z treści tekstów lub prace grupowe może i są ciekawsze dla uczniów, jednak wówczas trudno jest mi ocenić, czy rzeczywiście książka została przeczytana przez każdego ucznia w całości.

Sprawdzian ze znajomości treści lektury „Przygody Tomka Sawyera”

Imię i nazwisko: …………………………………….

1. Gdzie Tomek po raz pierwszy zobaczył Becky?

…………………………………………………………………………………………………...

2. W jaki sposób Tomek zdobył nagrodę w szkółce niedzielnej (przypominam, że była to Biblia)?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3. Jaki powód wymyślił Tomek, żeby nie iść do szkoły?

………………………………………………………………………………………………….

4. Po co Tomek udał się w nocy na cmentarz i z kim?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

5. Czym Tomek poczęstował Piotrka, kota ciotki Polly?

…………………………………………………………………………………………………

6. Dlaczego Becky „rzuciła” Tomka?

…………………………………………………………………………………………………

7. Dokąd uciekł Tomek i z kim?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

8. Jak to się stało, że Tomek pogodził się z Becky?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

9. Kto się krył pod maską głuchoniemego Hiszpana?

………………………………………………………………………………………………..

10. Kto odnalazł skarb w „nawiedzonym domu”?

……………………………………………………………………………………………….

11. Co się stało podczas pikniku?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

12. Kto się opiekował Huckiem podczas jego choroby?

…………………………………………………………………………………………………

13. Gdzie chłopcy odnaleźli skarb i jak?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

14. Dlaczego Huck nie chciał zostać u pani Douglas?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

15. Kim chłopcy mieli zamiar zostać po tym, jak się wzbogacili? ………………………………………………………………………………………………….

Lekcja I

Temat: Charakterystyka Tomka Sawyera.

Cele:

Uczeń

• Wyjaśnia pojęcie charakterystyka

• Analizuje wybrane fragmenty

• Rozróżnia charakterystykę bezpośrednią od pośredniej

• Nazywa cechę

• Dobiera odpowiednią nazwę cechy z listy

• Poszukuje cytatów w tekście

• Współpracuje w grupie

• Ocenia postać

Uwaga: Nauczyciel na tej lekcji może (w klasie IV nie musi) wprowadzić plan kompozycyjny charakterystyki. To jest tym łatwiejsze, bowiem karta pracy już go zawiera. Należy tylko go przepisać, a potem (na przykład podczas omówienia następnego tekstu podręcznikowego bądź lektury) utrwalić.

Metody, techniki: praca z tekstem, wypełnianie karty pracy (tabela), pogadanka.

Formy pracy: zbiorowa, grupowa.

Przebieg lekcji:

1. Wyjaśnienie słowa „charakterystyka”: Co znaczy ten wyraz? Jak myślicie, czym się różni charakterystyka od poznanego wcześniej opisu?

Dzieci bardzo szybko dochodzą do wniosku, że w charakterystyce jest mowa o czyichś cechach charakteru.

2. Podanie tematu i zapoznanie dzieci z celami lekcji.

3. Rozdanie kart pracy, krótkie omówienie ich treści i wyjaśnienie zadania. Zwrócenie uwagi na to, że parę punktów nie wymaga uzupełnienia. Dlaczego? Ponieważ w przytoczonych w nich fragmentach są już nazwy cech, np. psotnik, urwis. Te cytaty zatem zawierają charakterystykę bezpośrednią. Tam, gdzie musimy się domyślać na podstawie wypowiedzi bohatera lub jego zachowania, jaką osobowość ma dana postać, mamy do czynienia z charakterystyką pośrednią.

4. Wspólne czytanie kilku cytatów i dopisywanie do nich nazw cech.

5. Praca grupowa: uczniowie szukają i zapisują po dwa cytaty oraz dobierają do nich nazwy cech z listy.

6. Prezentacja efektów pracy grup.

7. Powtórzenie: Proszę wyjaśnić, co nazywamy charakterystyką? Na czym polega charakterystyka pośrednia i bezpośrednia?

8. Praca domowa: Uzupełnij ostatnie dwie rubryki w karcie pracy.

Załącznik 1.

Plan charakte- rystyki	Cytaty z książki	Cechy bohatera
Prezentacja postaci	„…sierota po mojej siostrze”, około dziesięciu lat, mieszka razem z młodszym bratem Sidem u ciotki Polly w miasteczku St. Petersburg.
- wygląd - sposób poruszania się	„…jego krótkie loczki ułożono symetrycznie po bokach, wyglądały więc bardzo wytwornie. (Kiedy nikt nie patrzył, Tomek wszelkim trudem próbował wygładzać te loczki…)… wyglądał bardzo szykownie, ale sprawiał wrażenie, jakby się czuł bardzo źle. „Starsza pani odwróciła się…W tym samym momencie chłopiec wspiął się na wysoki parkan i zniknął”
Usposobienie (temperament, natura)	„Widzisz, ciociu…nie mogłem zepsuć sobie zabawy… Schowałem więc korę z powrotem…” „Sid tak nie dokucza człowiekowi jak ty!” „Spróbuj tylko przekroczyć linię, a tak ci wleję, że zobaczysz!” „Nie minęły nawet dwie minuty, a Tomek zapomniał o wszystkich swoich zmartwieniach.”
Charakterystyka wewnętrzna	„Tomek cierpiał teraz naprawdę, jego wyobraźnia działała znakomicie, a jęki, które wydawał, brzmiały bardzo prawdziwie”. „Tomek oddał wreszcie pędzel z niechęcią na twarzy - lecz za to z wielką radością w sercu. I kiedy niedawny parowiec „Wielka Missouri” pracował…niedawny artysta siedział nieopodal na beczce w cieniu, kiwał nogami… Ofiar miał pod dostatkiem - co chwila zjawiali się chłopcy.” „Tomek chciał ją objąć za szyję, ale odepchnęła go…i płakała dalej. Tomek spróbował raz jeszcze i starał się ją uspokoić, ale znów został odtrącony”. „Po co komu zdechły kot? - Jak to? Usuwa się nim brodawki.” „Była tam wprawdzie wygodna ścieżka…, ale nie posiadała ona dwóch, jakże cenionych przez wszystkich piratów zalet: niedostępności i niebezpieczeństwa.” „- Kto podarł książkę?... - To ja zrobiłem! Cała klasa spojrzała na Tomka szeroko otwartymi oczami: oto najwyraźniej mu odbiło! On zaś stał chwilę, by pozbierać myśli, a potem pomaszerował na środek klasy.” …………………………………………........................... …………………………………………………………… …………………………………………………………… ………………………………………………………….. ………………………………………………………….. …………………………………………………………. ………………………………………………………… …………………………………………………………. ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… …………………………………………………………
Opinie innych postaci	„Jak więc mówiłam - podjęła ciotka - on nie był zły, tylko, że się tak wyrażę, psotnik. Wie pani, po prostu roztrzepaniec i urwis. Rozsądku miał pewnie tyle, co młody źrebak. Ale złości w nim nie było. A serce miał ten chłopak złote jak…”
Ocena postaci
Osobisty stosunek do bohatera

Załącznik 2.

Dba o swój wygląd, zawsze wygląda schludnie, nie dba o wygląd ani o ubranie, chodzi w łatanych spodniach i koszuli, szybki, porusza się nerwowo, zwinny, stąpa cicho, porusza się powoli i z dostojeństwem, wesoły, łobuz, ponury, pogodny, wstydliwy, kapryśny, towarzyski, żartowniś, niegrzeczny, agresywny, beztroski, ma trudny charakter, leniwy, zmienny, chciwy, odważny, honorowy, marzyciel, zarozumiały, pomysłowy, inteligentny, sprytny, pracowity, ugodowy, zabobonny, łatwowierny, władczy, koleżeński, tchórzliwy, bystry, zdolny

Lekcja II

Temat: Kłopoty i rozterki Tomka Sawyera.

Cele lekcji:

Uczeń

• Analizuje postępowanie bohatera

• Ocenia postać

• Szuka więzi przyczynowo-skutkowej postępowania Tomka

• Współpracuje w grupie

Metody, techniki pracy: rysunek, tabela, praca indywidualna, grupowa.

Przebieg lekcji:

1. Sprawdzenie pracy domowej.

2. Zadanie: Przedstaw graficznie charakter Tomka. Możesz to zrobić przy pomocy figur geometrycznych i kredek.

3. Prezentacja wyników. Uczniowie muszą uzasadnić, dlaczego wybrali taki a nie inny kształt i kolory.

4. Zadanie pytania: Jakich cech - pozytywnych czy negatywnych - jest więcej w charakterze Tomka Sawyera?

5. Wysłuchanie wypowiedzi uczniów i zanotowanie wniosku, na przykład takiego:

Tomek nie jest złym chłopcem. Ma cechy dobre i złe. Dlatego często dochodzi w nim do „walki” między jego sumieniem a chęciami, skłonnościami. Stąd biorą się wszystkie kłopoty i rozterki Tomka.

6. Zapisanie tematu lekcji.

7. Wyjaśnienie, co nazywamy kłopotem, a co rozterką.

8. Uzupełnianie tabelki:

Kłopoty i rozterki Tomka	Ich przyczyny
1. Tomek musi malować płot w sobotni poranek. 2. Tomek zastanawia się, czy powiedzieć ciotce, że on z kolegami nie utonął, lecz cały i zdrowy przebywa na wyspie. 3. 4.	1. Chłopak nie posłuchał ciotki - poprzedniego dnia wrócił bardzo późno, na dodatek pobrudził i podarł ubranie. 2. W Tomku wówczas „walczą” ze sobą strach przed karą, litość i próżność. 3. 4.

9. Praca grupowa: Wpiszcie do tabelki jeszcze po dwa przykłady rozterek lub kłopotów, w jakie się wpakował bohater lektury.

10. Prezentacja rezultatów pracy i poprawa ewentualnych błędów.

11. Podsumowanie pracy na lekcji.

12. Praca domowa: Napisz 5-6 rad, dzięki którym Tomek Sawyer uniknąłby kłopotów.

Lekcja III, IV

Temat: Czy Tomek Sawyer mógłby być moim przyjacielem?

Cele:

Uczeń

• Tworzy własny tekst

• Porównuje bohatera literackiego z osobą wymyśloną przez siebie

• Formułuje własne stanowisko i uzasadnia go

• Współpracuje w grupie

Metody, techniki pracy: metaplan, burza mózgów, śnieżna kula, grupowa, zbiorowa, indywidualna.

Przebieg lekcji:

1. Sprawdzenie pracy domowej.

2. Praca grupowa: Na kartce z sylwetką chłopca wypiszcie 2-3 cechy Waszego wymarzonego przyjaciela. Macie na to dwie minuty.

Po upływie tego czasu grupy wymieniają się kartkami i dopisują swoje cechy. Zwracamy uwagę dzieciom na to, żeby nie zapisywać tego samego. Kiedy każda grupa dostanie z powrotem swoją kartkę, przerywamy pracę. Wykonanie tego zadania nie powinno trwać dłużej niż 8-10 minut.

3. Prezentacja rezultatów - wybrany uczeń czyta wszystkie wypisane cechy idealnego przyjaciela całej klasy.

4. Zapisanie tematu.

5. Odpowiedź na pytanie: Czy Tomek Sawyer pasuje do Waszego ideału? Dlaczego?

Uczniowie prawdopodobnie odpowiedzą przecząco. Warto wtedy zadać pytania: Jak myślicie, czy istnieje idealny przyjaciel? Czy Wy posiadacie wszystkie wypisane na kartkach cechy? Potem na tablicy wypisać wniosek, na przykład taki:

Każdy z nas ma dobre i złe strony ↔Ideał zaś ma tylko pozytywne cechy

6. Zadanie: Niech każdy się zastanowi i odpowie na pytanie postawione w temacie. Odpowiedź proszę zapisać w zeszycie.

7. Sprawdzenie rezultatów metodą głosowania.

8. Wariant I (dla tych uczniów, którzy odpowiedzieli twierdząco): Napisz list do Tomka, w którym opiszesz wasze wspólne zabawy i inne rozrywki. Pamiętaj o stałych elementach listu.

Wariant II: Napisz list informujący Tomka o tym, że, niestety, nie możesz być jego przyjacielem. Podaj w nim przyczyny Twojej decyzji. Pamiętaj o stałych elementach listu.

9. Prezentacja efektów samodzielnej pracy.

10. Praca domowa: Napisz kartkę pocztową do Tomka.

Lekcja V

Temat: Zeznawać na rozprawie czy nie? - analiza postępowania Tomka Sawyera.

Cele:

Uczeń

• Analizuje postępowanie bohatera

• Sporządza plan ramowy

• Proponuje inne rozwiązania

• Szuka powiązań między przyczynami a skutkami

• Współpracuje w grupie

Metody, techniki: drzewko decyzyjne.

Przebieg lekcji:

1. Sprawdzenie pracy domowej.

2. Tworzenie planu wątku zabójstwa, którego świadkiem był Tomek Sawyer.

3. Wyjaśnienie, na czym polega praca metodą drzewka decyzyjnego.

4. Praca grupowa: uzupełnianie drzewka decyzyjnego.

5. Prezentacja rezultatów pracy grup i zanotowanie w zeszytach wniosku.

6. Praca domowa: a) Co Ty byś zrobił, będąc na miejscu Tomka?

b) Napisz ogłoszenie o poszukiwaniu Indianina Joe, zabójcy dra Robinsona.

c) Przeczytaj ponownie rozdział … .

Lekcja VI

Temat: Streszczenie rozdziału …. „Przygód Tomka Sawyera”.

Cele:

Uczeń

• Podkreśla najważniejsze treści

• Sporządza plan ramowy

• Pisze streszczenie

Przebieg lekcji:

1. Sprawdzenie pracy domowej.

2. Zapisanie tematu.

3. Podkreślanie najważniejszych treści.

4. Prezentacja wyników przez wybranego ucznia.

5. Wspólne redagowanie planu ramowego.

6. Indywidualna praca: Napisz streszczenie tego rozdziału. Twoja praca nie powinna być dłuższa niż 60 wyrazów.

7. Odczytanie gotowych streszczeń i poprawa ewentualnych błędów.

Lekcja VII

Temat: „Przygody Tomka Sawyera” jako powieść przygodowa.

Cele:

Uczeń

• Wymienia elementy świata przedstawionego

• Posługuje się terminem powieść przygodowa

• Uzasadnia, dlaczego ten utwór nazywamy powieścią przygodową

• Pisze plan

Przebieg lekcji:

1. Zapisanie tematu.

2. Wypisywanie elementów świata przedstawionego w utworze.

3. Zapisanie najważniejszych wydarzeń: przyjaźń Tomka i Becky, ucieczka chłopców, zabójstwo dra Robinsona, odnalezienie skarbu przez Tomka i Hucka, Huck wychowankiem pani Douglas.

4. Podział na grupy. Każda grupa ma sporządzić plan jednego z wypisanych wątków (oprócz wątku zabójstwa, którego plan został sporządzony na poprzedniej lekcji).

5. Prezentacja efektów pracy.

6. Przypomnienie, jaki utwór nazywamy powieścią.

7. Zapisanie wniosku - „Przygody Tomka Sawyera” nazywamy powieścią.

8. Rozmowa o treści lektury: O czym jest ta książka? Co przeżywa główny bohater?

9. Zanotowanie wniosku: Ta książka to powieść przygodowa, ponieważ jej główny bohater przeżywa różne przygody.

10. Praca domowa: Napisz, czy ta lektura podobała się Tobie. Dlaczego?

Na ostatniej lekcji poświęconej tej lekturze przeprowadziłam klasowy konkurs pięknego czytania wybranego fragmentu „Przygód Tomka Sawyera”.

Omówienie każdej lektury zazwyczaj kończy sprawdzian, praca klasowa lub wypracowanie pisane w domu.

W tym wypadku proponuję tematy prac pisemnych:

1. Dalsze przygody Tomka Sawyera - opowiadanie.

2. Napisz list Tomka do Becky, w którym chłopiec opisuje swoją nową przygodę.

3. Napisz list Tomka do pani Douglas z wyjaśnieniem, dlaczego Huck postanowił opuścić jej dom.

Terminu wątek na tym poziomie jeszcze nie wprowadzam, mimo iż operuję nim w scenariuszach.

6

---