Sprawozdanie z praktyki zawodowej

W dniach od 1 do 31 lipca 2007r. odbyłam praktykę zawodową w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w Zawierciu w Dziale Pomocy Środowiskowej.

Przed rozpoczęciem praktyk zapoznano mnie z regulaminem pracy, przepisami związanymi z tajemnicą służbową oraz z ustawą o pomocy społecznej. Ponadto odbyłam także szkolenie BHP.

Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej (MOPS) w Zawierciu jest nadrzędną jednostką organizacyjną systemu pomocy społecznej w tym mieście.

Załogę pracowniczą stanowią głównie kobiety w wieku od 35 do 50 lat. Każdy z pracowników posiada wykształcenie co najmniej średnie lub wyższe o kierunku socjologii, pedagogiki, resocjalizacji i psychologii. Stanowiska kierownicze w większości obejmują mężczyźni. Załogę pracowniczą można określić jako "starą" ze względu na staż pracy (minimum 10 lat). Zaobserwować można także ścisły związek pomiędzy wykształceniem a zawodem wykonywanym przez pracownika. Przykładowo stanowiska w dziale kadr, czy pracownika socjalnego zajmują osoby z wykształceniem wyższym, natomiast na stanowiskach o niższym prestiżu społecznym znajdują się pracownicy z wykształceniem średnim.

Najczęstszymi motywami wyboru zawodu była wysoka przydatność społeczna oraz osobiste pragnienia związane z chęcią pomocy osobom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej.

W Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej mogłam zaobserwować rozwarstwienie pracowników ze względu na charakter wykonywanej pracy. Rodzaj zajmowanego stanowiska związany jest z wspomnianym wcześniej wykształceniem i tak np. praca fizyczna związaną jest głównie z dostarczaniem żywności do Dziennego Domu Pomocy Społecznej, praca umysłowa wiąże się z pracą w Dziale Kadr, a prace wykonawcze pełnią zatrudniane przez MOPS firmy budowlane.

Pracownicy pytani o ocenę swojego zawodu w porównaniu z innymi zawodami na skali dochodu i prestiżu oceniają go jako niski, mimo iż wykonywana praca daje pracownikom satysfakcję. Zdecydowana większość pracowników czuje się w pracy wyobcowana i uważa, że jest niegodziwie wynagradzana za swoją pracę. Duża grupa pracowników czuje się także wykorzystywana i nie dostrzega możliwości współpracy pomiędzy kadrą kierowniczą i niższymi stanowiskami.

Schemat organizacyjny Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Zawierciu tworzy sześć głównych działów: Dział Pomocy Środowiskowej, Dział Świadczeń i Usług, Dział Usług Opiekuńczych, Dział Księgowości, Dział Kadr i Administracji oraz Dział Świadczeń Rodzinnych i Pielęgnacyjnych. Ponadto w ramach MOPS funkcjonuje Środowiskowy Dom Samopomocy będący ośrodkiem dziennego pobytu przeznaczonym dla osób upośledzonych umysłowo i z zaburzeniami psychicznymi oraz Dzienny Dom Pomocy Społecznej i Ośrodek Wsparcia Dziecka i Rodziny.

Jeśli chodzi o system kontroli działający w MOPS w Zawierciu, stosuje się zarówno sankcje negatywne jak i pozytywne. W przypadku tych pierwszych sankcje polegają na lekceważeniu pracownika, ośmieszaniu go oraz na karach finansowych w przypadku dopuszczenia przez pracownika do nadużyć. Jeśli chodzi o sankcje pozytywne placówka stosuje nagrody nie tylko w postaci uznania czy szacunku, ale i dodatków do stałej pensji pracownika. Kierownictwo zakładu częściej odwołuje się jednak do sankcji negatywnych, a wśród pracowników można zaobserwować wysoki poziom stresu. Ponadto zdaniem pracowników w placówce często spotykane jest zjawisko mobbingu, lecz kadra kierownicza nie dostrzega problemu i nie podejmuje żadnych działań w celu zwalczenia tego zjawiska.

Placówka pozostawia w gestii pracownika ubiór w miejscu pracy i nie zwraca większej uwagi na jego wygląd zewnętrzny. Mile widziane jest jednak odpowiednie zachowanie, maniery oraz cechy takie jak wrażliwość, empatia, wyrozumiałość, cierpliwość, otwartość i zaangażowanie. Pracownik nie postępujący zgodnie z wzorami społecznymi narzuconymi zarówno przez zajmowane stanowisko, jak i przez kadrę kierowniczą, spotyka się z dezaprobatą jednak wyłącznie ze strony kierownictwa.

Pracownicy na ogół stanowią dobry i zwarty zespół oraz występuje pomiędzy nimi zgodność wartości i poglądów. Są dobrze zintegrowani i skłonni występować solidarnie w obronie wyznawanych wartości wyrażonych zarówno w postaci aktów normatywnych (np. regulaminem pracy) jak i ukształtowanych zwyczajowo.

Typ kierownictwa można określić jako autorytatywny. Kierownik podejmuje decyzje bez konsultacji z pracownikami, narzuca własne zdanie, a komunikacja w zakładzie ma charakter jednokierunkowy „z góry do dołu”. Kierownictwo stawia na adaptację bierną pracowników, którzy działają rutynowo i są ślepo posłuszni. Krępowana jest także inicjatywa pracownicza.

W Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej dominują stosunki oparte na układzie

informacyjnym. Porozumiewanie się w ramach zakładu pracy ma dwojaki charakter. Przekazywanie informacji pomiędzy poszczególnymi pracownikami przebiega w sposób niesformalizowany (komunikaty przekazywane są bezpośrednio na płaszczyźnie towarzyskiej, a ludzie mają do siebie zaufanie). Natomiast w przypadku komunikacji pomiędzy pracownikiem a kierownikiem lub w obrębie kadry kierowniczej sprawy przekazywane są oficjalnie i hierarchicznie określonymi kanałami.

Wzory działania pracowników określone są przez różnego rodzaju akty normatywne np. wewnętrzny regulamin pracy, oraz przez środowiskowe zwyczaje np. podejście do klienta MOPS pracowników socjalnych. Zakład pracy zdaniem pracowników niedostatecznie motywuje do pracy i nie stwarza warunków do zgodnej współpracy. Zaobserwowałam także niski poziom świadomości współodpowiedzialności za losy zakładu pracy.

Rozmawiając z dyrektorem placówki ustaliłam, że awanse zdarzają kilka razy w ciągu roku, jednak z punktu widzenia pracownika podstawą awansu są jedynie znajomości i nepotyzm, a nie odpowiednie wykształcenie i zdobyte kwalifikacje.

W placówce występuje niskie natężenie fluktuacji kadr. Pracownicy niezwykle rzadko są zwalniani, a w przypadku nie wywiązywania się ze swoich obowiązków, pracownik kierowany jest na inne stanowisko (najczęściej o niższym prestiżu społecznym). Kadra kierownicza tłumaczy to faktem zaufania do pracowników.

Pracodawca nie interesuje się sferą życia prywatnego swoich pracowników i na ogół nie realizuje się żadnych obowiązków opiekuńczych ze strony kierownictwa w stosunku do pracowników. Pomiędzy pracownikami i kierownictwem brak jest silnych więzi osobistych, ale wśród załogi panuje „duch rodzinny”. Pracownicy często spotykają się nieformalnie poza zakładem pracy i często odwiedzają się we własnych domach. Kierownictwo negatywnie odnosi się do różnego rodzaju inicjatyw pracowników i nie wykorzystuje ich do usprawniania pracy w zakładzie.

W zakładzie występują liczne konflikty, których główną przyczyną są niskie płace. Jednak w takcie rozmowy z kadrą kierowniczą, problem ten został przemilczany. Zdaniem pracowników ich problemy są odsuwane na dalszy plan, a kierownictwo nie stosuje żadnych kroków w kierunku rozwiązania konfliktu i zaspokojenia potrzeb pracowniczych.

W trakcie praktyk uczestniczyłam w zajęciach organizowanych przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, skierowanych do osób chcących nauczyć się m.in. jak radzić sobie ze stresem, złością i agresją, w jaki społecznie akceptowany sposób wyrazić swoje uczucia, myśli i przekonania oraz jak sprawować skuteczną kontrolę nad zachowaniami agresywnymi wobec bliskich.

Odwiedzając rodziny korzystające ze świadczeń pomocy społecznej początkowo w obecności pracownika socjalnego, a następnie samodzielnie, uczestniczyłam w wywiadach środowiskowych i alkoholowych ustalając m.in. aktualną sytuację rodzinną, mieszkaniową, zawodową i zdrowotną klientów oraz określając plan pomocy i działań jakie powinny zostać podjęte na rzecz rodziny.

Ponadto w trakcie odbywania praktyk kilkakrotnie kierowano mnie do Schroniska dla Bezdomnych w Żerkowicach, w związku z indywidualnym programem wychodzenia z bezdomności polegającym na wspieraniu osoby bezdomnej w rozwiązywaniu jej problemów życiowych, w szczególni rodzinnych i mieszkaniowych oraz pomocy w uzyskaniu zatrudnienia.

W ramach współpracy MOPS z Powiatowym Urzędem Pracy w Zawierciu, brałam także udział w realizacji projektu „Wyjdź z cienia” adresowanego do osób długotrwale bezrobotnych, będących byłymi więźniami lub osób pochodzących ze środowisk ubogich. Program ten objął także dzieci i młodzież z mniejszymi szansami i z placówek opiekuńczo-wychowawczych z terenu Zawiercia.

Biorąc czynny udział w zadaniach realizowanych przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, mając kontakt z rodzinami dotkniętymi dysfunkcją społeczną, m.in. zdobyłam umiejętności niezbędne w pracy pracownika socjalnego, zapoznałam się z zasadami przyznawania pomocy socjalnej, poznałam zasady współpracy MOPS z innymi instytucjami zarówno rządowymi jak i pozarządowymi.

---