Mega skrót referatów


Przedsiębiorstwo i jego rola w gospodarce rynkowej

Przedsiębiorstwo jest podstawowym podmiotem gospodarki rynkowej. Kreuje ono zarówno podaż, jak i popyt. Samo określa swoje cele i spełnia określone funkcje w gospodarce. To sprawność działania poszczególnych przedsiębiorstw decyduje o sprawności całej gospodarki. Działa w 3 sferach: - ekonomicznej, polegającej na osiąganiu najkorzystniejszych efektów gospodarczych, technicznej, obejmującej przygotowanie i realizację produkcji, społecznej, w stosunku do własnych pracowników i do otoczenia. Cechy P.: przedsiębiorczość, samodzielność decyzji gospodarczych, samofinansowanie, racjonalność działań.

Przedsiębiorstwo (prywatne) nie musi posiadać osobowości prawnej, cel- zysk. Inną sytuację prawną mają przedsiębiorstwa państwowe (zysk- metoda postępowania), które są podmiotem gospodarczym posiadającym osobowość prawną. Przedsiębiorstwa państwowe założone są przez państwo do realizacji konkretnych celów gospodarczych. Inną formą prawną przedsiębiorstwa są spółdzielnie, które również posiadają osobowość prawną, a ich działalność gospodarcza jest przede wszystkim ukierunkowana na zaspokajanie potrzeb jej członków, a nie na zysk.

Przedsiębiorstwa można klasyfikować ze względu na różne kryteria: 1) Ze względu na przynależność do gałęzi gospodarki wyróżniamy przedsiębiorstwa: przemysłowe, handlowe, transportowe, budowlane, rzemieślnicze, itp. 2) Ze względu na liczbę jednostek gospodarczych: jednozakładowe i wielozakładowe. 3) Ze względu na wielkość mierzoną liczbą zatrudnionych: małe - zatrudniające do 20 osób, średnie - od 20 - 200 pracowników i duże - powyżej 200 pracowników. 4) Ze względu na charakter działalności, czyli spełnianą funkcję wyróżnia się przedsiębiorstwa produkujące dobra materialne (rolne, wydobywcze, przetwórcze) oraz przedsiębiorstwa świadczące usługi.

O wyborze formy organizacyjno - prawnej przedsiębiorstwa decyduje przede wszystkim typ jego własności. W sektorze publicznym istnieje własność państwowa (spółki Skarbu Państwa- p. państwowe), komunalna (jednostki samorządu terytorialnego) i mieszana (spółki z przewagą kapitału sektora publicznego). W sektorze prywatnym mamy własność prywatną krajową, czyli spółki prywatne (osoby fizyczne prowadzące działalność gosp.), własność  zagraniczną (spółki z udziałem kapitału zagranicznego) oraz własność  mieszaną (spółki z przewagą kapitału sektora prywatnego).

Wśród dodatnich cech funkcjonowania podmiotów gospodarczych w gospodarce rynkowej należy wyróżnić najwyższy stopień wolności osobistej w działalności gospodarczej, gwarancje własności prywatnej, samodzielności i niezawisłości przedsiębiorstw w zakresie podejmowania decyzji gospodarczych. Istnieją bardzo dobre warunki do stosowania postępu technicznego we wszystkich dziedzinach gospodarowania, gdyż konkurencja panująca na rynku wymusza wprost korzystanie z najnowszych zdobyczy techniki i organizacji. Słabości gospodarki rynkowej, utrudniające działalność gospodarczą, wyrażają się głównie w tym, że tendencje do koncentracji produkcji i sprzedaży są w tym systemie tak silne, że istnieje realna groźba poważnego ograniczenia tego najbardziej istotnego mechanizmu regulacyjnego gospodarki rynkowej, jakim jest konkurencja. Poza tym, system ten umożliwia powstawanie bardzo dużych różnic w dochodach.

System kontrolny państwa sięga od ustalenia ogólnych przepisów prawa gospodarczego, poprzez doskonalenia państwowych organów nadzoru, rozszerzone obowiązki przedsiębiorstw w zakresie publikowania sprawozdań i wyników swej działalności, aż do rozszerzonych obowiązków dotyczących informowania i meldowania o zamierzeniach (np. o połączeniach przedsiębiorstw). We współczesnej gospodarce rynkowej państwo wkracza ponadto w różnej postaci w procesy zachodzące wewnątrz przedsiębiorstwa (np. zasady ochrony pracy, bezpieczeństwo procesów, zakaz określonych prac dla kobiet i młodocianych). W wielu przypadkach państwo może uzależnić od swych wymogów określone przedsiębiorstwa prywatne, zwłaszcza duże i prowadzące określoną działalność (np. zbrojeniowe). Państwo stara się oddziaływać w ramach globalnego sterowania na inwestycje przedsiębiorstw oraz na globalną konsumpcję gospodarstw domowych tak, aby realnie osiągnąć cel swej polityki gospodarczej. Często na przedsiębiorstwa są przenoszone zadania publiczne (np. obowiązek lub stwarzanie bodźców dla zatrudniania niepełnosprawnych, obowiązek szkolenia zawodowego, itp.) Ważną tendencją stosunków państwo - przedsiębiorstwo jest traktowanie przedsiębiorstw jako źródła dochodów na rzecz państwa. Muszą więc one płacić podatki oraz stają się instytucjami dostarczającymi pieniędzy na świadczenia socjalne. Państwo wkracza w różnorodny sposób w zjawiska rynkowe, np. poprzez politykę subwencyjną, dotując określone przedsiębiorstwa lub rodzaje produkcji, utrzymując je wbrew prawu mechanizmu rynkowego. Zaznacza się jednak, że polityka ta powinna być używana jedynie w szczególnych przypadkach. Historyczne doświadczenie gospodarki rynkowej wykazuje, że rynek pozostawiony sam sobie - wykazuje stałą tendencję do znoszenia konkurencji w drodze koncentracji kapitałowej. Cel działania przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej rozumiany jest znacznie szerzej niż tylko maksymalizacja jego zysku sensu stricte. Chociaż jest on na pierwszym miejscu, to cel postrzegany jest jako kategoria złożona i należy mówić o zbiorze celów, które dodatkowo mogą być zmienne w czasie. Wśród nich wymienić należy cele: produkcji, sprzedaży, udziału w rynku i inne.

Małe i średnie przedsiębiorstwa stanowią podstawę wszystkich współczesnych gospodarek europejskich. To głównie dzięki małym i średnim przedsiębiorcom gospodarka zawdzięcza swój wzrost. Firmy te wzmacniają konkurencję rynkową, umacniają jednocześnie system gospodarki rynkowej. Jako przykład można przytoczyć Niemcy - kraj o tzw. regulowanej gospodarce rynkowej, w której z około 2 mln działających firm aż 95 % zalicza się do przedsiębiorstw małych i średnich. Szczególnie ważny jest wpływy tych firm na zatrudnienie w gospodarce. Doświadczenia niemieckie wykazują, że właśnie w tych firmach wzrasta zatrudnienie, podczas kiedy w dużych firmach ma ono tendencję malejącą. Stąd doceniając gospodarcze znaczenie małych firm rządy wielu krajów o gospodarce rynkowej wspierają funkcjonowanie i rozwój tej grupy przedsiębiorstw specjalnymi programami pomocy. Wieloletnia praktyka gospodarcza krajów rozwiniętych wskazuje na wielorakie funkcje, jakie spełniają małe przedsiębiorstwa, czyli tzw. small business. Można je pogrupować w sześciu obszarach. Przede wszystkim jest to tworzenie nowych miejsc pracy. Na przykład w USA największym pracodawcą nie jest rząd, ani wielkie koncerny naftowe czy motoryzacyjne, ale small business, który kreuje corocznie 60% nowych stanowisk pracy. Drugi obszar to rozwój innowacji. Wprowadzenie nowych produktów i technologii to domena małych firm. Jest to konieczny warunek ich przetrwania. Trzeci obszar to kooperacja z wielkimi firmami. Zauważa się, że w gospodarce występuje prawidłowość, że wzrostowi rozmiarów i ilości wielkich korporacji towarzyszy nasilający się popyt kooperacyjny adresowany do małych jednostek. Czwarty obszar to dostarczanie wyspecjalizowanych usług. Powstają dzięki temu warunki do tworzenia niszy rynkowych, których odkrycie i likwidacja jest domeną small businessu. Nisze te związane są zwykle z unikatowymi potrzebami. Piąty obszar to wykorzystanie zasobów lokalnych. Ostatni, szósty obszar to tworzenie i rozwój konkurencji. Koegzystencja różnych co do skali przedsiębiorstw tworzy logiczną strukturę gospodarczą, opartą na zasadach zróżnicowania, dywersyfikacji i wielopodmiotowości. W warunkach amerykańskich pomoc dla małych firm udzielana jest obok pomocy świadczonej przez rząd federalny - również przez wielkie koncerny. Polega ona często na bezpośrednim inwestowaniu w małą firmę, udzielaniu jej pomocy w produkcji czy zbycie, czy też wspólnym prowadzeniu badań lub marketingu. Ciekawym rozwiązaniem stosowanym w Szwecji są np. fundusze rozwoju regionalnego, których celem jest wspieranie przedsiębiorczości oraz małych i średnich firm w regionie. Fundusze te mogą współpracować tylko z firmami zatrudniającymi do 200 pracowników. Podobnie jak w państwach wysoko rozwiniętych, także w Polsce sektor małych i średnich przedsiębiorstw w coraz większym stopniu przyczynia się do utrwalania tendencji rozwojowych w gospodarce i do wzrostu zasobności polskiego społeczeństwa. Polski rząd przygotował w ramach programów o charakterze strategicznym dla państwa i gospodarki dokument pt. „Przede wszystkim przedsiębiorczość”. W programie tym rząd przedstawia działania na rzecz likwidacji formalnych utrudnień w tworzeniu nowych przedsiębiorstw, ułatwianiu działalności przedsiębiorstw istniejących oraz zwiększaniu zatrudnienia w sektorze wytwórczym i usługowym. W tym celu w 2001 r. powołano Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP). MŚP za jej pośrednictwem mogą korzystać z szeregu form wsparcia. Agencja udziela dotacji przeznaczonych zarówno na inicjatywy wspierające rozwój przedsiębiorczości, jak i bezpośrednio dla przedsiębiorców. Tradycyjny kierunek polskich przedsiębiorców to Wschód. Inwestują oni najczęściej w takich krajach jak: Rosja, Ukraina, Białoruś oraz kraje bałtyckie. Z kolei na Zachód inwestuje się w Niemczech, Czechach, W. Brytanii.

Obok funkcji społecznych sektora MSP ważne są również jego funkcje gospodarcze, do których można zaliczyć:

  1. Aktywny udział w procesie zmian w strukturze przemysłowej kraju ;

  2. Odgrywanie ważnej roli w formowaniu się prywatnej własności środków produkcji;

  3. Wchłonięcie i zagospodarowanie znacznych zasobów siły roboczej,

  4. Zbudowanie koniecznej dla efektywnego funkcjonowania całego systemu gospodarczego ekonomicznej infrastruktury, zwłaszcza rozwój kooperacji i systemu podwykonawstwa;

Małe przedsiębiorstwa, w przeciwieństwie do przedsiębiorstw dużych nastawionych na produkcję wieloseryjną i masową, łatwiej dostosowują się do zmieniających się postaw konsumpcyjnych (elastyczne i innowacyjne). Częstokroć lepiej mogą zaspokajać różnorodne gusty i wymagania konsumentów. Są w stanie szybko reagować na zmiany popytu, a w razie jego zwiększenia - wypełnić braki na rynku.

Charakterystyka państw o najwyższej i najniższej stopie inflacji

Inflację będziemy definiowali jako proces trwałego ogólnego wzrostu poziomu cen towarów, usług i czynników produkcji w gospodarce. Ze względu na kryterium nasilenia inflacji wyróżniamy kilka jej rodzajów. Najczęściej wyróżnia się trzy rodzaje inflacji, a mianowicie inflację umiarkowaną, galopującą oraz hiperinflację. Zwolennicy teorii monetarystycznej (ilościowej) uważają, że przyczyn inflacji należy upatrywać w błędnie prowadzonej przez państwo polityce pieniężnej, gdy zwiększeniu ilości pieniądza nie towarzyszy odpowiednie zwiększenie poziomu produkcji. Prowadzi to nadmiernej w stosunku do potrzeb gospodarki podaży pieniądza- co wywołuje inflację. Zalecane jest ograniczenie podaży pieniądza- stosowanie zasady stabilnego wzrostu zasobu pieniądza bez względu na sytuacje gospodarczą na poziomie około 4%. Teoria keynesowska (popytowa) natomiast mówi nam, iż niezdolność do zwiększania produkcji w stopniu zaspokajającym wzrost popytu jest wywołana takimi czynnikami jak: brak elastyczności aparatu produkcyjnego, dewaluacja waluty krajowej, która powoduje wzrost kosztów produkcji, nadmierne zwiększenie obciążeń podatkowych, wpływające na wzrost cen oraz spirala inflacyjna, która jest konsekwencją nacisków związków zawodowych na wzrost płac, wyprzedzających wzrost cen na rynku. Inflacja jest zjawiskiem, który można także traktować jako efekt walki z bezrobociem. Trzecia teoria to koncepcja inflacji kosztowo- strukturalnej. Przejawia się ona poprzez wzrost płac i cen spowodowany wzrostem kosztów. Podmioty gospodarcze (korporacje) ustalają ceny na poziomie, który maksymalizuje zysk. Wzrost cen produktów uzasadniany jest wzrostem kosztów. Wzrost płac zatrudnionych jest kompensowane wzrostem cen produktów. Powstaje spirala płacowo- cenowa wywołująca inflację, która może być ograniczona poprzez: kontrolowanie cen oraz wzrost płac proporcjonalny do wzrostu wydajności pracy.

Głównymi kosztami wywołanymi przez inflację są:

Podstawowych korzyści płynących z inflacji jest znacznie mniej:

Przeciwdziałanie inflacji: Przede wszystkim pierwszy sposobem, który przeciwdziałałby inflacji jest zastosowanie takich instrumentów polityki gospodarczej, które pozwolą utrzymać to zjawisko pod kontrolą. Chodzi tu głównie o działania zmierzające do ograniczenia nominalnej podaży pieniądza poprzez odpowiednie kształtowanie stopy procentowej. Drugim sposobem jest zwiększenie podatków w gospodarce oraz ograniczenie wydatków rządowych. Kolejny sposób polega na zmianie struktury produkcji z mało efektywnej na bardziej efektywną i polega na wprowadzeniu odpowiedniej polityki strukturalnej. Ma to zastosowanie, gdy zmianom struktury popytu nie towarzyszą odpowiednie zmiany w strukturze produkcji i podaży. Ostatni sposób sprowadza się do akceptacji zjawiska inflacji i wprowadzeniu automatycznego dostosowania wysokości nominalnych zobowiązań do skutków inflacji (indeksacji).

Kryzysy finansowe pierwszej generacji, czyli kanoniczne- według P. Krugmana, który był głównym twórcą tych modeli, kryzys wywołują czynniki wewnętrzne tj. ekspansywna polityka pieniężna prowadząca do powstania niebezpiecznie wysokiego deficytu budżetowego. Deficyt ten finansowany jest emisją pieniądza, co oznacza wzrost inflacji. Przy stałym kursie wymiany powoduje to spadek konkurencyjności eksportu i wzrost atrakcyjności importu. W ten sposób rośnie deficyt obrotów handlowych i zmniejszają się rezerwy dewizowe. W celu przywrócenia równowagi zewnętrznej rząd może podjąć interwencje na rynku walutowym, zaostrzyć politykę fiskalną i podwyższyć stopy procentowe. Jeśli te środki okażą się nieskuteczne, to jest zmuszony podjąć decyzje o dewaluacji, którą przyspiesza atak spekulantów na walutę krajową (Argentyna- przyczyny: narastanie długu zagranicznego, duża zależność eksportu od światowych cen żywności i surowców, istniejące powiązania korupcyjne utrata zaufania inwestorów; Meksyk).

Kryzysy finansowe drugiej generacji- dotyczą krajów prowadzących rozsądną politykę i dysponujących znacznymi rezerwami walutowymi. Kraje te mogą utrzymywać stały kurs walutowy jako element polityki nastawionej na stabilizację gospodarki, a także ze względu na zobowiązania wynikające z uczestnictwa we wspólnym systemie walutowym. Mogą jednak także zmieniać priorytety swojej polityki: zdewaluować walutę i upłynnić kurs. Celem tego przedsięwzięcia może być dążenie do wzrostu konkurencyjności handlu zagranicznego i produkcji, zmniejszenie bezrobocia, długu publicznego i płac realnych, czyli generalnie do ożywienia gospodarki i przyspieszenia wzrostu. Możliwe są, zatem różne stany równowagi determinowane przez poziom i charakter kursu oraz cele polityki gospodarczej.
Jeśli w danym kraju pojawią się przesłanki, które uzasadniają przejście poprzez dewaluację do nowego stanu równowagi, to spekulanci mogą przypuścić atak na jego walutę, przyspieszając odpowiednio taką decyzję. Władze krajowe mogą wcześniej lub później uznać, że obrona poziomu kursu jest dla gospodarki nieopłacalna (Czechy- Czesi, którzy prowadzili racjonalną politykę monetarną oraz fiskalną, posiadali jako państwo stabilne wskaźniki makroekonomiczne, a inwestorzy zagraniczni wysoko wyceniali czeski dług. Problem stanowiła jednak ogromnie przewartościowana korona, która doprowadziła do znacznego pogorszenia sytuacji bilansu płatniczego).

Zgodnie z TUE kraje aspirujące do unii gospodarczo- walutowej muszą wypełnić tzw. kryteria konwergencji, czyli osiągnąć określone, świadczące o ustabilizowaniu gospodarki, wartości podstawowych parametrów makroekonomicznych. Jeden z tych parametrów dotyczy inflacji. Jej poziom nie może być wyższy niż 3% oraz inflacja z roku poprzedzającego badanie nie powinna przekraczać średniej stopy odnotowanej w trzech krajach UE o najniższej inflacji o więcej niż 1,5 pkt. proc. Średnia inflacja w krajach UE wynosi 2,5%.

W warunkach nierozwiniętych krajowych rynków finansowych rządy mają niekiedy trudności z emisją obligacji, które finansowałyby ich deficyt. Te trudności powodują w rezultacie szerokie bezpośrednie zapożyczenie się rządów za granicą. Rządy krajów rozwijających się zdają się również na dodatkowe instrumenty finansów publicznych: uruchamiają maszyny drukarskie i używają nowo kreowanego pieniądza do zakupu dóbr i usług. Realna korzyść, jaką rząd uzyskuje z drukowania i wydatkowania pieniądza, zwana jest seigniorage. Jest to wszędzie składnik dochodów rządowych, ale szczególnie ważną role odgrywa w finansach państwowych krajów rozwijających się. Kreacja pieniądza prowadzi do inflacji powodującej erozję realnej wartości nominalnych zasobów pieniężnych. W kwietniu najwyższą inflację na świecie zanotowano w Zimbabwe -1204,6%.

Według najnowszego raportu OECD do państw o najniższej stopie inflacji należą Japonia (0,4%) (występuje deflacja- spadek cen; przeciwdziałania: brak możliwości cięcia stóp procentowych w celu prowadzenia ekspansji monetarnej zastąpiono odważną polityką proinflacyjną, która oznaczała de facto drukowanie jenów. W oczywisty sposób wpłynęło to na oczekiwania inflacyjne. Efekty tej polityki dopiero w 2006 roku są zauważalne - po raz pierwszy od 6 lat - w gospodarce Japonii pojawiła się szansa odwrócenia tendencji deflacyjnych), Szwajcaria (0,3%) oraz Holandia i Kanada (0,9%). W Polsce średnia inflacja w 2005 roku wyniosła 2,1%.

MIĘDZYNARODOWA INTEGRACJA GOSPODARCZA

Integracja pochodzi od łacińskiego integratio, oznaczającego scalanie, zespalanie. Istnieje wiele definicji integracji gospodarczej. Najprościej mówiąc, międzynarodowa integracja gospodarcza oznacza scalanie narodowych potencjałów ekonomicznych w jeden potencjał międzynarodowy. Nie może występować zjawisko dominacji jednego kraju nad innymi zarówno politycznej, jak i gospodarczej, ponieważ rodzi ono asymetrię siły ekonomicznej. Tempo i kierunki współczesnego rozwoju gospodarczego, a zwłaszcza szybki postęp techniczny, rozwój nowych gałęzi produkcji przemysłowej, rozwój nowych potrzeb konsumpcyjnych i nowych sposobów ich zaspokajania stanowią podstawę procesów integracji gospodarczej.

Cele integracji ekonomicznej formułowane są przede wszystkim w traktatach
i innych dokumentach założycielskich organizacji integracyjnych. Cele te można podzielić na polityczne i ekonomiczne. Do celów politycznych można zaliczyć:

Natomiast cele ekonomiczne to przede wszystkim:

Wyróżnia się dwa modele integracji: model międzynarodowej integracji gospodarczej i model ponadnarodowej integracji gospodarczej. W modelu międzynarodowej integracji gospodarczej wszystkie decyzje podejmowane są przez instytucje narodowe. Koordynacją zajmuje się tutaj ośrodek międzynarodowy. W warunkach integracji międzynarodowej ośrodek koordynacyjny pełni jednak wyłącznie funkcje usługowe w stosunku do integrujących się krajów, gromadzi informacje i przetwarza je w zależności od potrzeb członków ugrupowania integracyjnego. Ośrodki narodowe mogą, ale nie muszą, podporządkowywać się zaleceniom ośrodka międzynarodowego. Nie ma tutaj zagrożenia dla suwerenności państw członkowskich. Przykładem są tutaj: EFTA, CEFTA, NAFTA.

W modelu ponadnarodowej integracji gospodarczej ponadnarodowy ośrodek integracyjny podejmuje decyzje obligatoryjne dla podmiotów gospodarczych w krajach członkowskich. Zakres kompetencji decyzyjnych ponadnarodowego ośrodka zależy od zgody krajów członkowskich. Ośrodek ten może wydawać dyrektywy, które wiążą państwa co do celów, jakie powinny być osiągnięte, bez narzucania im środków i narzędzi, służących osiągnięciu tych celów; a także rozporządzenia. W tym przypadku mamy do czynienia z ograniczeniem suwerenności. O takim modelu integracji możemy mówić w przypadku Unii Europejskiej.

Mechanizm integracji jest częścią modelu integracji i odnosi się do funkcjonowania rynku międzynarodowego w obrębie ugrupowania integracyjnego oraz jego związków z rynkami poszczególnych państw członkowskich. Wyróżnia się dwa rodzaje mechanizmów: mechanizm wolnego rynku i handlu oraz mechanizm rynku regulowanego.

W mechanizmie wolnego rynku i handlu istotną rolę odgrywa tzw. „niewidzialna ręka rynku”. Narodowe ośrodki integracyjne (państwa) są przede wszystkim stróżami porządku w skali poszczególnych krajów. Międzynarodowy ośrodek integracyjny koordynuje działania ośrodków narodowych. Głównymi podmiotami gospodarczymi, na których opiera się funkcjonowanie mechanizmu wolego rynku i handlu są producenci i konsumenci. Zadaniem narodowych ośrodków integracyjnych jest usuwanie ograniczeń taryfowych, pozataryfowych i parataryfowych, utrudniających funkcjonowanie międzynarodowego wolnego rynku w skali ugrupowania integracyjnego.

Mechanizm rynku regulowanego opiera się na interwencjonizmie państwowym. Jest on stosowany wtedy, gdy do ugrupowania integracyjnego zostają przyjęte państwa o niższym poziomie rozwoju gospodarczego, niekonkurencyjnych strukturach gospodarczych i słabszych podmiotach uczestniczących w procesie integracji. Integracyjne ośrodki narodowe i ponadnarodowe zajmują się nie tylko liberalizacją przepływu towarów, usług oraz czynników produkcji, ale także harmonizacją celów, środków i narzędzi wewnętrznej oraz zagranicznej polityki ekonomicznej państw biorących udział w integracji. W tym przypadku podmiotami gospodarczymi również są producenci i konsumenci.

Obok modeli, mówi się o formach integracji gospodarczej, do których należą:

  1. strefa wolnego handlu-jest najprostszą formą międzynarodowej integracji gospodarczej. Oznacza ona zniesienie ceł i ograniczeń ilościowych w handlu pomiędzy określoną grupą krajów,

  2. unia celna-GATT określa unię celną jako zastąpienie dwóch lub więcej obszarów celnych przez jeden obszar celny, gdy zastąpienie to powoduje: zniesienie ceł i innych restrykcyjnych środków regulujących handel w stosunku do w istocie całej wymiany handlowej produktami z tych terytoriów,

  3. wspólny rynek-oznacza on nie tylko zniesienie ceł we wzajemnych obrotach i wprowadzeniu wspólnej taryfy celnej wobec krajów trzecich, lecz także integrację rynku czynników produkcji, będącej wynikiem eliminacji przeszkód hamujących wolny przepływ tych czynników wewnątrz powstałego mechanizmu wolnej konkurencji,

  4. unia monetarna i unia gospodarcza (ekonomiczna) -unia walutowa obejmuje koordynację polityki walutowej prowadzonej przez państwa tworzące ugrupowanie integracyjne. Koordynacji podlegają: ograniczenia wahań kursów walutowych, tworzenie wspólnych rezerw walutowych czy wprowadzenie jednolitej waluty międzynarodowej. W literaturze w pełnej unii ekonomicznej próbuje się mówić wówczas, gdy na obszarze integracyjnym wszystkie ważniejsze, z punktu widzenia funkcjonowania wspólnego rynku, dziedziny polityki ekonomicznej zostały objęte wspólną lub skoordynowaną polityką, gdy wprowadzono wspólną walutę, a władzę ekonomiczną w najważniejszych dziedzinach sprawują organy ponadnarodowe.

  5. unia polityczna-ostatnie stadium integracji. Oznacza ona koordynację, a w zasadzie unifikację polityki wewnętrznej i zagranicznej krajów tworzących ugrupowanie integracyjne. Utworzenie unii politycznej w praktyce oznacza powstanie nowego organizmu politycznego dlatego też trudno jest jeszcze wskazać na konkretny przykład obrazujący funkcjonowanie takiej unii.

Ugrupowania integracyjne mają zazwyczaj charakter regionalny. W Europie występują takie ugrupowania, jak: Unia Europejska, Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA), Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu (CEFTA).

Rozróżnia się dwa etapy powstawania rynku wewnętrznego UE. I etap miał miejsce w latach 1951-1968 - była to tzw. faza wstępna; utworzenie strefy wolnego handlu oraz unii celnej: rozwój procesów integracyjnych na płaszczyźnie instytucjonalnej EWG.II etap to lata 1982-1993, kiedy to sprecyzowano i zrealizowano koncepcję jednolitego rynku wewnętrznego: rozpoczęto dyskusje nad wspólnym rynkiem, prace nad Jednolitym Aktem Europejskim oraz wdrażano cztery podstawowe swobody, charakterystyczne dla jednolitego rynku, na obszarze całej Wspólnoty. Postanowienia ustanawiające rynek wewnętrzny, zawarte w Jednolitym Akcie Europejskim (1986 r.), zostały potwierdzone Traktatem z Maastricht (1992 r.) i Traktatem Amsterdamskim (1997 r.). Proces tworzenia jednolitego rynku wewnętrznego został formalnie zakończony 1 stycznia 1993 r., co oznacza, że na poziomie wspólnotowym uchwalono wszystkie akty prawne warunkujące funkcjonowanie wspólnego rynku.

Kolejnym etapem integracji ekonomicznej Wspólnot Europejskich jest Unia Gospodarcza i Walutowa (1 stycznia 1999 r.). Oznacza ona prowadzenie wspólnej polityki monetarnej w państwach członkowskich oraz ścisłą koordynację polityk gospodarczych. Droga do UGW przebiegała w trzech etapach i zakończyła się 1 stycznia 2002 r. wprowadzeniem w 12 krajach członkowskich wspólnej waluty (EURO). Poza systemem pozostały: Wielka Brytania, Dania i Szwecja.

Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA) powstało na mocy konwencji sztokholmskiej podpisanej 4 stycznia 1960 roku. Do EFTA przystąpiły: Wielka Brytania, Dania, Norwegia, Szwecja, Austria, Szwajcaria, Portugalia, Islandia, Finlandia i Lichtenstein. W sferze stosunków wewnętrznych chodziło o: zapewnienie stałego wzrostu i efektów pochodnych w postaci pełnego zatrudnienia, wysokiego poziomu życia i racjonalnej alokacji zasobów; o oparcie handlu na zasadach uczciwej konkurencji; oraz o umożliwienie w miarę równego dostępu do surowców pozyskiwanych na obszarze stowarzyszenia. Głównym celem EFTA stała się liberalizacja handlu wzajemnego wyrobami przemysłowymi. Układ ten nie przewidywał wprowadzenia wyższych instytucjonalnych form integracji (a więc wspólnej zewnętrznej taryfy celnej, swobodnego przepływu usług i czynników produkcji, koordynacji polityki ekonomicznej itp.).

Północnoamerykańska Strefa Wolnego Handlu (NAFTA) zaczęła funkcjonować 1 stycznia 1994 roku i objęła USA, Kanadę i Meksyk. Podstawowymi celami porozumienia o wolnym handlu są:

Układ przewiduje likwidacje ceł w handlu wzajemnym wyrobami przemysłowymi do 1 stycznia 2008 roku.

Stowarzyszenie Krajów Azji Południowo- Wschodniej (ASEAN) powstało w 1967 roku, a w skład weszły Indonezja, Filipiny, Singapur, Tajlandia i Malezja. Do głównych celów stowarzyszenia należą:

W ramach ASEAN funkcjonuje wiele komitetów ekonomicznych, m. in. Finansów i bankowości, żywności, rolnictwa i leśnictwa, transportu i komunikacji, przemysłu, których główne zadanie polega na promowaniu rozwoju kooperacji między krajami w obrębie ugrupowania.

ASEAN jest obecnie jednym z najszybciej rozwijających się regionów
w świecie. Za jedną z przyczyn przetrwania i pewnych osiągnięć ASEAN uznaje się fakt, że kraje członkowskie tej organizacji nie usiłują współżyć bardzo blisko, ale pozostając w przyjaznych stosunkach mają podobne punkty widzenia na zagadnienia, które ich dotyczą. Współpracują na tych obszarach gdzie są w stanie osiągnąć konsensus, odkładając na dalszy czas te sprawy, w których się nie zgadzają bądź zauważają różnice w poglądach.

Międzynarodowe organizacje trudniące się integracją gospodarczą, czyli GATT/WTO. Dokument podpisany 30 października 1947r. w Genewie wszedł w życie wraz z początkiem 1948r. W założeniu GATT miał być porozumieniem przejściowym, ostatecznie funkcjonującym do czasu utworzenia Międzynarodowej Organizacji Handlu.. Fundament GATT stanowiły dwie główne zasady: niedyskryminacji, klauzula narodowa, klauzula wzajemności. Układ GATT nie był tworem idealnym, z czego zdawali sobie sprawę sygnatariusze porozumienia. Żaden z członków nie zgodziłby się bowiem na niemalże całkowite zniesienie lub obniżenie obowiązujących w danym kraju ceł, wraz z momentem podpisania dokumentu. Temu celowi miały służyć kolejne negocjacje, podczas których rozmawiano o znoszeniu barier w handlu międzynarodowym. Runda Urugwajska ( tzw. Runda Wzrostu )- miała najistotniejsze znaczenie dla rokowań GATT. Rokowania tej Rundy rozpoczęły się we wrześniu 1986r., a uczestniczyła w nich rekordowa liczba, bo aż 116 państw. Najważniejszymi osiągnięciami tej Rundy było zwiększenie przejrzystości reguł w handlu światowym poprzez wprowadzenie przeglądów polityki handlowej państw członkowskich, wzmocnienie procedur wielostronnego rozwiązywania sporów, rozszerzenie porozumienia o zasady handlu usługami, prawami własności intelektualnej i dotyczące handlowych aspektów inwestycji, dalsza redukcja taryf celnych oraz osiągnięcie porozumienia w sprawie tworzenia rynkowego obrotu produktami rolnymi. Dalsze, szczegółowe ustalenia Rundy Urugwajskiej zawarto w kolejnych porozumieniach. Były to: porozumienie tekstylne, porozumienie w sprawie stosowania środków sanitarnych i fitosanitarnych, porozumienie w sprawie barier technicznych w handlu, porozumienie w sprawie handlowych aspektów polityki inwestycyjnej ( TRIMs ), porozumienie w sprawie stosowania art. VI GATT (antydumping), porozumienie w sprawie stosowania art. VII GATT, Ogólna Umowa o Handlu Usługami ( GATS ), porozumienie w sprawie handlowych aspektów własności intelektualnej (TRIPS), Umowa o Zakupach Rządowych. Runda Urugwajska miała historyczne znaczenie nie tylko ze względu na ilość podpisanych porozumień, ale przede wszystkim ze względu na fakt powołania do życia nowej organizacji zajmującej się regulacją światowego handlu. Porozumienie o powstaniu WTO zostało podpisane podczas spotkania członków GATT w Marakeszu 15 kwietnia 1994r Umowa weszła w życie 1 stycznia 1995r., a porozumienie w sprawie powołania WTO sygnowało 125 państw, które automatycznie stały się członkami tej organizacji.. Podstawowym celem działania WTO jest realizacja i nadzór nad porozumieniami zawartymi w ramach Rundy Urugwajskiej, a co się z tym wiąże dalsza liberalizacja handlu w dziedzinach objętych rokowaniami. Światowa Organizacja Handlu stanowi też forum dla dalszych negocjacji dotyczących wielostronnej wymiany handlowej. Zakres działania obejmujący WTO w stosunku do GATT znacznie wzrósł. Regułami nowej organizacji objęto ważne sektory gospodarki, wprowadzono dodatkowe zasady regulujące stosowanie kolejnych barier pozataryfowych. Zasięg działania WTO wzrasta i prawdopodobnie tendencja ta utrzyma się w przyszłości. Główna przyczyną tego zjawiska jest narastająca globalizacja gospodarki światowej, która pogłębia związki między gospodarką krajową a międzynarodową oraz zwiększa zależności pomiędzy handlem międzynarodowym towarami i usługami a przepływami czynników produkcji. WTO stworzyło także spójny system globalnych reguł rządzących handlem.

Problemy państw rozwijających się w gospodarce światowej. Państwa o największym i najmniejszym PKB.

Mówiąc o krajach rozwijających się wymienia się nie jedną, ale kilka cech charakterystycznych, do których należą: niski poziom PKB na 1 mieszkańca, wysoki odsetek zatrudnionych w rolnictwie, wysoki wskaźnik analfabetyzmu, niski poziom zdrowotności społeczeństwa oraz niska jakość środowiska naturalnego (duże zanieczyszczenie powietrza, brak dostępu do wody dobrej jakości, brak odpowiedniej infrastruktury itp.). Również sama grupa krajów rozwijających się jest bardzo zróżnicowana. I tak np. OECD dzieli te kraje na cztery kategorie: kraje o średnim dochodzie na 1 mieszkańca, kraje o niskim dochodzie na 1 mieszkańca, kraje nowouprzemysłowione oraz kraje OPEC. Z kolei ONZ dzieli kraje rozwijające się na trzy kategorie: kraje najsłabiej rozwinięte, nienaftowe kraje rozwijające się oraz kraje OPEC. Jeszcze inny podział proponuje Bank Światowy wyróżniając: kraje o niskim dochodzie, kraje o średnio-niskim dochodzie, kraje o średnim dochodzie i kraje o wysokim dochodzie.

Kraje rozwijające się stanowią dużą część świata i obejmują około 85% ludności. Jednak tworzą one około 40% produkcji i wymiany międzynarodowej. Z tego można wnioskować, że reprezentują one mało wydajny system gospodarki. Prowadzi to do problemów w gospodarce światowej. Kraje rozwijające się nie są w stanie przyspieszyć procesu rozwoju własnych gospodarek bez pomocy krajów wysoko rozwiniętych, dlatego problemy państw rozwijających się są powiązane z funkcjonowaniem gospodarek państw rozwiniętych. Obecnie do krajów wysoko rozwiniętych posiadających najwyższy wskaźnik PKB można zaliczyć: Stany Zjednoczone, Japonię, Niemcy, Francję, Wielką Brytanię, Włochy, Chiny, Brazylię, Kanadę, Hiszpanię, Indie i Koreę Południową. Natomiast wśród państw określanych mianem rozwijających się do najbiedniejszych można zaliczyć większość krajów afrykańskich. Poziom PKB na 1 mieszkańca aż 20 krajów Afryki nie przekraczał 1000 dolarów rocznie. Pułapu tego nie przekraczają też takie kraje azjatyckie jak: Afganistan, Bangladesz i Nepal, a wśród krajów południowoafrykańskich - Haiti.

Problemy polityczne, jakie przeżywają państwa rozwijające się najlepiej widać na przykładzie państw kontynentu afrykańskiego. Do głównych problemów z jakimi borykają się te państwa i które rozbijają ich państwowość oraz pozostawiają je w stagnacji ekonomicznej i społecznej, należą: korupcją, nadmierna biurokracja, nieodpowiednie wykorzystywanie pomocy humanitarnej, przeznaczanie pieniędzy za zakup broni, narkotyków, wewnętrzne waśnie, walki między plemienne, a także w wielu przypadkach państwa te są rządzone przez dyktatorów. Jednym z największych problemów państw afrykańskich są ich władze, które często prowadzą politykę dyktatu. Często dochodzi do przewrotów po których do władzy dochodzą ludzie, którzy zamiast próbować zmienić coś dla swoich obywateli, walczą z nimi i zagarniają dla siebie i swoich zwolenników pieniądze przeznaczone dla najbiedniejszych. Nierzadko pomoc humanitarna przeznaczona dla głodujących Afrykanów trafia w ręce decydentów bądź też miejscowych mafii, które sprzedają je po cenach rynkowych. Zwiastunem tego, jakie skutki przynoszą wielkie akcje solidarności z pogrążoną w problemach Afryką, była kampania Live Aid w 1985r. Chciano ratować ofiary głodu w Etiopii ale zamiast najbiedniejszych skorzystał komunistyczny dyktator płk Mengistu Haile Mariam, który pieniądze i dary przekazał sprzyjającym mu plemionom. Niewątpliwym problemem jaki rozdziera kontynent afrykański są konflikty wewnętrzne rozgrywające się między plemieniami. Ostatnim takim konfliktem o jakim donosiły media były brutalna wojna w Sudanie.

Jednym z głównych problemów ekonomicznych państw rozwijających się jest ich zależność gospodarcza od krajów rozwiniętych, co prowadzi do ich zacofania. Wcześniejsze metropolie kolonialne narzuciły większości krajów uzależnionych politycznie, takie miejsce w handlu międzynarodowym, które odpowiadało im interesom. Zjawisko to przyjmowało różne formy np. w Indiach było to niszczenie przez Brytyjczyków metodami administracyjnymi powstającego przemysłu, a w Azji Południowo-Wschodniej, Afryce i Ameryce Łacińskiej zakładanie plantacji kawy, kakao czy kauczuku. Kraje rozwijające zostały zmuszone do specjalizacji w produkcji dóbr, którym eksport przynosi relatywnie, mniej korzyści. Państwa zachodnie zaczęły kontrolować gospodarkę państw rozwijających się. Nie wpływają one na rozwój nowoczesnej technologii w tych państwach, natomiast zatrzymują u siebie najnowsze technologie i intratne gałęzie przemysłu. Kontrolę nad gospodarką tych państw przejmuje wykwalifikowana kadra pochodząca z państw rozwiniętych. Nie przyczyniają się do powstawania w tych krajach wysoko wykształconej kadry technicznej i biznesowej, przez co pracownikom państw rozwijających się można wypłacać mniejsze pensje niż pracownikom w krajach zachodnich. Potężne Korporacje Transnarodowe (tzw. TNCS Transnational Corporation) zatrudniają miliony pracowników płacąc im niskie wynagrodzenia i często oferując warunki naruszające podstawy prawa pracy. Korporacje poprzez swoją potęgę wywierają olbrzymi wpływ na gospodarkę państw rozwijających się. Państwa te desperacko potrzebujące ich inwestycji nie mogą tym samym przeciwstawić się dużym zagranicznym przedsiębiorcom. Nierówna konkurencja i wysokie cła- bogate państwa limitują i kontrolują udział biednych państw w światowym rynku poprzez pobieranie wysokich opłat przy imporcie towarów. Wysokie cła i inne ograniczenia m.in. nadmierne wymagania techniczne i jakościowe powodują, że wiele krajów ubogich jest w stanie eksportować tylko surowce, których zysk jest o wiele mniejszy niż eksport wyrobów przetwarzanych. Jednocześnie wstrzymuje to rozwój gospodarki tych krajów, ponieważ w ten sposób nigdy nie zbudują przemysłu przetwórczego. Państwa rozwijające się wytwarzają większość kawy, czekolady, bawełny i miedzi zużywanej przez bogate państwa, ale to właśnie bogate państwa ustalają cenę tych surowców. Od dłuższego czasu kraje rozwijające się podejmują wysiłki zmierzające do ustabilizowania poziomu cen eksportowanych przez nie surowców. Ich rezultatem jest powstawanie wielu międzynarodowych porozumień towarowych- umów gospodarczych zawieranych przez kraje - eksporterów określonych towarów z zamiarem stabilizacji ich cen.. (porozumienia działające na rynku cukru, kawy i kakao). Mechanizmy stosowane tutaj to: kwoty eksportowe - docelowy poziom ceny dobra będącego przedmiotem porozumienia na nadchodzący okres np. rok. Zasoby buforowe - utworzony jest fundusz wyposażony w środki finansowe. Fundusz ten wpływa na stabilizację cen surowca, prowadzi odpowiednia politykę sprzedaży i zakupu. (spadek cen dokonuje on interwencyjnych zakupów surowca, gdy natomiast ceny rosną, prowadzi sprzedaż z posiadanych zasobów). Kontrakty wielostronne - jest to wspólne wyznaczanie przez eksporterów i importerów podziału cen. Eksporterzy określają najniższą cenę sprzedaży, a importerzy najwyższą cenę kupna surowca. Umowy towarowe przyniosły jak na razie ograniczony sukces. Kolejne strategie podejmowane przez państwa rozwijające, które miałyby umożliwić tym państwom uczestnictwo w handlu międzynarodowym to: strategie antyimportowe i proeksportowe. Głównym założeniem strategii antyimportowej jest zmniejszenie uzależnienia kraju od importu artykułów przemysłowych przez podjęcie ich produkcji na miejscu. (Burundi, Etiopia). Środkami tej strategii były wysokie efektywne stawki protekcji celnej, obejmujące szeroki wachlarz produktów, dużo ilościowych ograniczeń importu oraz przewartościowany kurs własnej waluty. Produkty wytwarzane przez te państwa były dużo droższe od dóbr importowanych i charakteryzowały się niską jakością lub zacofaniem technologicznym. (np: aparaty fotograficzne, telewizory). Strategie proeksportowe - popieranie rozwoju produkcji artykułów przemysłowych z przeznaczeniem na eksport. Początkowo były to wyroby przemysłu włókienniczego i odzieżowego i wyroby elektroniczne. W Korei Południowej rozwój przemysłu ciężkiego. Subsydiowanie rolnictwa w państwach rozwiniętych. Bardzo poważnym problem dla państw rozwijających się jest subsydiowanie przez państwa rozwinięte (UE) rolnictwa. Dzięki nim unijni rolnicy mogą sztucznie zaniżać ceny na światowym rynku i eliminować z nich producentów z państw rozwijających się, których rządów nie stać na udzielanie takiej pomocy.

Istotnym problemem gospodarczym państw rozwijających się jest udział w światowym kryzysie zadłużenia. W latach 70-tych nastąpił ogromny wzrost kredytów udzielanych przez banki prywatne i inne instytucje finansowe Zachodu krajom rozwijającym się. Kredyty te były wykorzystywana na inwestycje w przemyśle, rolnictwie i na rozbudowę infrastruktury komunikacyjnej. Na przełomie lat 70-80-tych w gospodarce światowej nastąpiło skumulowanie czynników, które ograniczyły spłaty wcześniej zaciągniętych kredytów: wzrost stopy procentowej, wzrost cen ropy naftowej (co zwiększyło koszty importu i pogłębiło trudności gospodarcze), spadek cen towarów eksportowanych. Niezdolność krajów rozwijających się do obsługi długu, czyli terminowych spłat rat i odsetek.

Problemy społeczne- Problemy demograficzne- Największe tempo wzrostu liczby ludności charakteryzuje kraje słabo rozwinięte. Ponad połowa mieszkańców ziemi zamieszkuje Pakistan i Nigerię, Brazylię, Bangladesz, Chiny, Indie, Meksyk. Szczególny przyrost występuje na kontynencie Afrykańskim. Do problemów współczesnego świata należą także migracje zarobkowe. W Afryce kraje nieco lepiej rozwinięte są obszarem silnego napływu siły roboczej. Dominuje tutaj migracja na obszarze „ czarnej” Afryki, czyli na południu od Sahary. Migracje na tym obszarze maja swoją odwieczną tradycje ze względu na uwarunkowania przyrodnicze (okresowe posuchy lub nadmiar opadów) i koczowniczy tryb życia znacznej liczby mieszkańców. Obecnie są to stałe migracje do krajów lepiej rozwiniętych i mających lepsze warunki naturalne krajów sąsiednich. (Wybrzeże Kości Słoniowej, Nigerii, Zimbabwe, Zambii, Rep. Południowej Afryki). Presja migracji wynika z różnic w poziomie gospodarki oraz dynamiki przyrostu liczby ludności. Migranci opuszczają obszary o relatywnie niskich wskaźnikach PKB na osobę i wysokich wskaźnikach przyrostu naturalnego, a kierują się ku rejonom o wysokich dochodach i małym przyroście naturalnym, zwłaszcza gdy znajdują się one w stosunkowo nie wielkich odległości. W konsekwencji notuje się silne strumienie migracji z Północnej Afryki do Europy, Ameryki Łacińskiej do Stanów Zjednoczonych, Azji Wschodniej i Południowej do Ameryki Północnej i Japonii. Oprócz migracji na tle ekonomicznym, istnieje ciągle migracja na tle politycznym, będąca następstwem konfliktów etnicznych i religijnych. Ubóstwo- Wszystkie elementy zacofania społeczno-gospodarczego z okresu kolonialnego kraje rozwijające się odziedziczyły po rozpadzie owego systemu, który dokonał się w latach 60. i 70. XX wieku i później. Kraje te zawdzięczają swoje ubóstwo różnym czynnikom, do których zaliczyć możemy: niekorzystny klimat (tropikalny, pustynny bądź bagnisty), brak elementarnej infrastruktury gospodarczej, nie posiadanie żadnych bogactw naturalnych (lasów, rzek), niewłaściwa polityka ekonomiczna prowadzona w przeszłości, częste walki wewnętrzne o władzę (międzyplemienne). Stale rosnąca liczna ludności świata wywiera wpływ na popyt na żywność. Nastąpiło przekształcenie się tradycyjnych eksporterów żywności w importerów. Wynika to, nie z nieopłacalności produkcji rolnej, lecz z niezdolności do bardziej efektywnej produkcji rolnej. Rolnictwo w tych krajach jest prymitywne, zatrudnia liczną część ludności, ale praca jej jest mało wydajna, ponieważ stosuje się prymitywne techniki upraw, prymitywne narzędzia i środki.

Państwa o największym i najmniejszym PKB.

Produkt krajowy brutto przedstawia wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych w danym kraju w danym roku, zarówno przez obywateli jak i obcokrajowców. Poziom życia mierzy się ilością dóbr i usług dostępnych dla mieszkańców danego państwa. Jednym ze sposobów określenia poziomu życia jest podzielenie realnego PKB przez liczbę ludności i obliczenie PKB per capita (lac. - na osobę, dosłownie na głowę). Dzięki temu możliwe jest porównanie PKB między krajami o różnej liczbie mieszkańców. Wadą tej metody jest nieuwzględnienie lokalnego poziomu cen, gdyż są np. kraje gdzie za 1 dolara można kupić jedno jajko, w innych jeden mendel. Państwa o najwyższym PKB: Luksemburg, Monako, Norwegia, USA, Irlandia, Islandia, Dania, Austria, Szwajcaria, Finlandia.

Norwegia - Najważniejszymi surowcami mineralnymi są ropa naftowa i gaz ziemny wydobywane z norweskiego sektora szelfu na Morzu Północnym i Morzu Norweskim, poza tym eksploatuje się rudy żelaza, miedzi, tytanu, niklu, także rudy cynku i ołowiu oraz srebro, siarkę, surowce skalne - wapienie i granity. Głównymi gałęziami przemysłu przetwórczego są: przemysł elektrochemiczny z produkcją m.in. ciężkiej wody, amoniaku, chloru, środków transportowych, zwłaszcza stocznie (w tym także budowa platform wiertniczych do wydobywania ropy naftowej i gazu), tradycyjny, oparty na bogatych zasobach leśnych, przemysł drzewny i celulozowo-papierniczy, hutnictwo żelaza, aluminium i cynku, rafinacja miedzi oraz przemysł: maszynowy, metalowy, włókienniczy, elektrotechniczny, spożywczy (zwłaszcza rybny), porcelanowy i rafineryjny. Ważnym działem gospodarki Norwegii pozostaje, między innymi dzięki obfitości ryb w wodach przybrzeżnych, rybołówstwo. Łowi się głównie śledzie, makrele.

Państwa o najniższym PKB: Malawi, Tanzania, Burundi, Gwinea, Jemen, Etiopia, Erytrea, Niger, Sierre Leone, Madagaskar.

Burundi - jest słabo rozwiniętym krajem rolniczym, z zachowanymi przeżytkami ustroju rodowego. Rolnictwo zatrudnia około 91% ogółu zawodowo czynnych i dostarcza 48% (W Burundi uprawia się banany, maniok, sorgo, rośliny strączkowe, kawę, herbatę, bawełnę, poza tym ryż, proso, pszenicę, tytoń. Hoduje się bydło, kozy i owce. Bogactwa mineralne słabo rozpoznane. Niewielkie wydobycie złota, rud wolframu, kolumbitu. Nie eksploatuje się wielkich złóż rud wanadu i niklu (jedne z większych w świecie). Słabo rozwinięty przemysł (przetwórstwo kawy, tytoniowy, piwowarski, cementowy, produkcja środków owadobójczych) skupia się głównie w stolicy. Eksport głównie kawy (77% wartości eksportu), poza tym bawełny i herbaty. Handel głównie z Belgią, Niemcami i Japonią.

Obecnie relacje między krajami rozwijającymi się a rozwiniętymi gospodarczo są dość trudne, co wynika m. in. z nieskutecznej pomocy krajom rozwijającym się. Narasta bowiem dysproporcja w poziomie rozwoju gospodarczego między obiema grupami krajów, co jest niestety tendencją trwałą. Nieskuteczna pomoc wynika nie tylko z relatywnie niedużych jej rozmiarów w stosunku do ogromnych potrzeb. Większość z tych potrzeb jest już w znacznej mierze wynikiem obiektywnych warunków, które powodują niezwykle niekorzystne usytuowanie krajów rozwijających się w gospodarce światowej.

UNCTAD został utworzony w 1962 roku i od początku swojej działalności miał za zadanie popieranie rozwoju handlu międzynarodowego w celu przyspieszenia wzrostu gospodarczego szczególnie krajów słabo rozwiniętych i rozwijających się.

UNIDO z kolei została utworzona w 1966 roku. Jest agencją ONZ, miała programy działania, których celem było przyspieszenie procesu uprzemysłowienia krajów rozwijających się w taki sposób, aby do 2000 roku ich udział w światowej produkcji przemysłowej istotnie wzrósł. Okazało się to jednak zbyt trudne do realizacji.

Na chwilę obecną niezwykle trudno jest określić, czy problemy, z jakimi borykają się kraje najbiedniejsze możliwe są do rozwiązania w najbliższym czasie. Należy jednak dążyć do możliwie jak najskuteczniejszego niwelowania przepaści gospodarczej między krajami biednymi a wysoko rozwiniętymi głównie poprzez zacieśnianie współpracy na płaszczyźnie międzynarodowej.

SYSTEM PIENIĘŻNY

System pieniężny można zdefiniować jako ogół norm prawnych określających podstawową jednostkę monetarną i jednostki pomocnicze, ich nazwy, wartość (parytet walutowy), sposób zabezpieczania emisji pieniądza (sformułowanie zasad emisji banknotów i bilonu oraz kreacji pieniądza bezgotówkowego), jego moc zwalniania z zobowiązań, zakres cyrkulacji, wymienialność na pieniądz innych państw, a także przez wskazanie organów uprawnionych i odpowiedzialnych za regulację i kontrolę obiegu pieniężnego. By mówić o systemie pieniężnym należy wyjaśnić czym jest sam pieniądz, jaka jest jego geneza, historia, formy i funkcje.

Pieniądz potocznie definiowany jest jako uosobienie pracy żywej, prawny środek płatniczy w danym kraju i powszechny ekwiwalent towarowy. W literaturze spotyka się jednak dwa podejścia do pojęcia pieniądza. Jedno z nich, wywodzące się od Arystotelesa, prowadzi do tzw. funkcjonalnych definicji pieniądza, a drugie koncentruje się na jego statystycznych określeniach.

Jak sama nazwa wskazuje, definicje funkcjonalne mówią, że pieniądz należy określać przez jego funkcje. Innymi słowy, dla określenia czy coś jest pieniądzem, czy też nie, nie ma znaczenia jego fizyczna postać, lecz wyłącznie to czy świadczy ono jego posiadaczowi określone usługi składające się na istotę pieniądza. Sedno tych definicji dobrze obrazuje angielskie sformułowanie: money is what money does.

W literaturze brak pełnej zgodności co do zasadniczych zadań realizowanych przez pieniądz; zawsze jednak wskazuje się trzy konstytuujące funkcje, a mianowicie:

Rozwój systemów finansowych i potrzeby polityki gospodarczej spowodowały, że z czasem określanie istoty pieniądza przez ukazanie jego funkcji stało się niewystarczające. Stąd też po II wojnie światowej pojawiły się statystyczne (empiryczne) definicje pieniądza - definicje ilościowe utożsamiające pieniądz z jego zasobem (masą) znajdującym się w posiadaniu podmiotów niefinansowych (zwykle przedsiębiorstw i gospodarstw domowych). Takie podejście doprowadziło do utożsamienia pieniądza z jego miernikami, tj. z agregatami pieniężnymi.

Mówiąc o pieniądzu nie sposób choćby krótko nie wspomnieć o procesie jego kreacji. Termin kreacja pieniądza oznacza wprowadzenie do obiegu zarówno pieniądza w formie gotówkowej, jak i bezgotówkowej. Pojęcie kreacji jest synonimem emisji, która polega nie tylko na kreacji znaków pieniężnych, ale także kreacji pieniędzy bezgotówkowych, np. funkcjonujących na rachunkach bankowych. Pieniądz bezgotówkowy emitowany jest przez bank centralny w procesie kreacji pierwotnej (polegającej na udzielaniu kredytów bankom komercyjnym, co jednak dla NBP nie stanowi wydatku) i banki komercyjne, udzielające np. kredytów swoim klientom w procesie kreacji wtórnej, wyznaczającej wielkość podaży pieniądza.

Przy omawianiu funkcji pełnionych przez pieniądz celowo pominęliśmy funkcję pieniądza światowego, bowiem łączy się ona z tematyką, którą chcielibyśmy szerzej przedstawić. Pieniądz krajowy spełnia tę funkcję tylko wówczas, kiedy państwo gwarantuje jego pełną wymienialność zewnętrzną i swobodę posługiwania się nim w obrotach płatniczych i kapitałowych. Warunkiem uzyskania statusu waluty światowej jest także duży potencjał gospodarczy, znaczny udział danego kraju w handlu światowym oraz stabilność cen, co powoduje, że kurs rynkowy danej waluty jest względnie stały. Warunki te spełniają tylko najbardziej rozwinięte gospodarczo kraje, tj.: Stany Zjednoczone, Japonia, Szwajcaria, Wielka Brytania i niektóre kraje naftowe, m.in. Zjednoczone Emiraty Arabskie, Kuwejt oraz kraje rozwijające się, np. Gujana, Jamajka. Oprócz walut narodowych funkcję pieniądza światowego pełnią waluty w ścisłym sensie międzynarodowe - Specjalne Prawa Ciągnienia (SDR) i Europejska Jednostka Monetarna (ECU) od 1999 roku zastąpiona przez EURO.

Decyzja o utworzeniu wspólnej waluty Unii Europejskiej zapadła w ramach traktatu z Maastricht w 1992 roku. Euro zostało wreszcie wprowadzone w 1999 roku. Na początku 2002 roku nastąpiło zastąpienie walut państw członkowskich UGW monetami i banknotami euro, co było największą przeprowadzoną dotąd na świecie jednorazową operacją walutową. Cała akcja wymiany walut zakończyła się 1 lipca 2002,

Obecnie walutą Euro posługuje się 12 państw należących do Unii. Banknoty euro są drukowane pod bezpośrednią kontrolą Europejskiego Banku Centralnego (w 12 różnych drukarniach) i mają jednolity wygląd we wszystkich krajach. Natomiast monety są produkowane przez mennice poszczególnych krajów i mają jednakowy kształt, materiał i awers, natomiast rewersy są inne w każdym z krajów. Dystrybucją banknotów i monet zajmują się poszczególne banki centralne krajów strefy euro pod ścisłą kontrolą Europejskiego Banku Centralnego.

Warunkiem członkostwa w UGW jest oczywiście spełnienie wszystkich kryteriów zbieżności. Gospodarka polska będzie musiała dostosować się do wymogów UE, tj. przestrzegać surowych wskaźników gospodarczych. Ponadto, stabilność gospodarcza będzie musiała zostać utrzymana w długim okresie, co oznacza konieczność prowadzenia odpowiedniej polityki gospodarczej, a w szczególności polityki pieniężnej nastawionej na stabilność cen i polityki fiskalnej opartej na dyscyplinie finansów publicznych. Osiągnięcie przez Polskę zdrowej i stabilnej gospodarki oznaczać będzie w praktyce niską inflację, niskie stopy procentowe, równowagę budżetową państwa, rozsądne rozmiary długu publicznego, etc. Niska inflacja, a dzięki temu niskie stopy procentowe to z kolei niezbędne warunki trwałego wzrostu gospodarczego. Jak wynika z informacji podanych przez ministerstwo finansów (z dnia 8 lutego 2006r.) Polska będzie gotowa aby wejść do strefy euro w roku 2009.

Przed wprowadzeniem w obieg EURO najbardziej liczącą się walutą na świecie był dolar. Jednak z roku na rok dolar coraz bardziej traci na wartości na rzecz Euro.
W ostatnim dziesięcioleciu XX wieku Stary Kontynent zakwestionował dotychczasową pozycję dolara i w swoich priorytetach postanowił dać w pierwszej kolejności walutową alternatywę gospodarce europejskiej. Tą alternatywą jest euro, wprowadzone na rynek przed czterema laty. Nie należy od razu twierdzić, że głównym celem Europy było wyeliminowanie dolara z rynków światowych. Wprowadzenie europejskiej waluty miało przede wszystkim cel wewnętrzny, dotyczyło unijnego rynku, miało sprzyjać integracji unijnych krajów i przyczynić się do zdynamizowania rozwoju ich gospodarek. Wprowadzenie euro wynikło też z unijnych kalkulacji, ma dać duże oszczędności. Obecnie nie można lekceważyć powagi sytuacji, gdy dolar systematycznie traci na wartości do euro. Europejska waluta od 1.01.2003 roku zyskała na wartości wobec dolara 18%, a od momentu najniższych notowań przed trzema laty - aż 50%! Ale wzrastająca wartość euro może się też stać zagrożeniem dla europejskiej gospodarki. Eksperci przewidują, że jeśli EBC nie będzie interweniował, to w przyszłym roku jego wartość może wynieść 1,4 USD. Można jednak nadal śmiało stwierdzić, że obie te waluty „godnie” pełnią funkcję pieniądza światowego.

Różnorodne obecnie bankowe karty płatnicze powstały w wyniku ewolucji kart kredytowych w Nowym Jorku. Zasady ich funkcjonowania opracował w 1946 roku John C. Biggins z Flabush National Bank of Brooklyn. W roku 1950 za sprawą Franklin National Bank w Nowym Jorku pojawiła się pierwsza plastykowa karta. Pierwszy system kart płatniczych zaczął funkcjonować pod koniec lat pięćdziesiątych i związany był z kartami T&E należącymi do American Express. Popularna karta płatnicza o zasięgu międzynarodowym skłoniła Bank of America do stworzenia karty, której kontynuacją jest obecnie ogólnoświatowy system akceptacji kart Visa International.

Postęp techniczny zaowocował wyprodukowaniem karty z mikroprocesorem, która zamiast pasywnego, jak dotąd, nośnika informacji, jakim był pasek magnetyczny, posiada „aktywny” układ danych wbudowanych w kartę w postaci płytki krzemowej. Karta mikroprocesorowa charakteryzuje się najwyższym poziomem bezpieczeństwa danych zapisanych na karcie. Karty te pełnią rolę instrumentu rozliczeniowego, a także banku danych o posiadaczu karty.

Obecnie emitenci kart płatniczych są skupieni w dwóch wielkich międzynarodowych systemach. Pierwszym jest zdecentralizowany system bankowy, do którego należą takie organizacje jak VISA, Europay, MasterCard, JCB (Japan Credit Bureau), drugim - scentralizowany system klubowy z American Express i Diner's Club.

Karta płatnicza była przez wiele lat tylko nowinką na polskim rynku, podczas gdy w tym samym okresie na świecie rozwinął się sprawnie działający system kart płatniczych. Rokiem przełomowym w historii polskich kart płatniczych był rok 1991. Wówczas pojawiła się na naszym rynku organizacja Eurocard/MasterCard a Bank Inicjatyw Gospodarczych S. A. jako pierwszy wypuścił na rynek polską kartę płatniczą - Visa Business Card.

Z perspektywy czasu należy stwierdzić, iż karta kredytowa okazała się być niepowtarzalnym fenomenem - produktem atrakcyjnym zarówno dla jej posiadacza, jak i dla banku ją wydającego, a także dla akceptującego ją sprzedawcy towarów i usług. Beneficjentami obrotu plastykowym pieniądzem są trzy strony biorące w nim udział:

Każda z wymienionych stron odnosi korzyść z transakcji dokonywanych za pomocą karty płatniczej. Użytkownik karty jest aktywnym podmiotem tego procesu. Podstawową zaletą dla posiadacza jest alternatywna użyteczność karty w stosunku do gotówki. Karta uwalnia bowiem swoich posiadaczy od konieczności noszenia gotówki, zapewnia dostęp do krótkookresowych kredytów oraz stwarza możliwość ich przekształcenia w kredyty średniookresowe z pominięciem procedury bankowej. Z punktu widzenia posiadacza karty jej użycie równoważne jest zapłacie w gotówce - stąd nazwa plastykowy pieniądz, choć należy zastrzec, że karta nie jest jednak pieniądzem, gdyż płatność ma miejsce dopiero wtedy, kiedy pieniądze z konta posiadacza karty zostaną przelane na konto sklepu..

RODZAJE BANKOWYCH KART PŁATNICZYCH

Karty płatnicze można podzielić pod względem funkcjonalnym i podmiotowym. Podział funkcjonalny (za kryterium przyjęto sposób regulowania płatności) obejmuje głównie karty kredytowe, obciążeniowe i debetowe.

KARTA KREDYTOWA pojawiła się jako pierwsza w kolejności kart wydawanych przez banki. Nazwa „karta kredytowa” na tyle zapadła w świadomość, że obecnie dość często mylnie nazywa się tak inne karty, które nie są kredytowymi. Wydając kartę kredytową bank przyznaje jej posiadaczowi limit kredytowy. Posiadacz tej karty może korzystać ze środków, których aktualnie nie ma na jego rachunku. Bank zwykle określa termin spłaty części lub całości płatności dokonanych kartą kredytową. Po przekroczeniu tego terminu kredytobiorca jest zobowiązany do spłacenia całości lub części zaciągniętego kredytu. Jako termin spłaty zadłużenia przyjmuje się zazwyczaj 25-30 dni od dnia otrzymania wyciągu zawierającego informacje o transakcjach przeprowadzonych w poprzednim okresie. Umowa z klientem banku może przewidywać, że część zadłużenia będzie przesunięta pod warunkiem regularnego dokonywania miesięcznych spłat, określonych zazwyczaj jako ustalony procent zadłużenia, nie mniejszy od uzgodnionej kwoty. W stosunku do zadłużenia odłożonego są naliczane odsetki według stopy procentowej ustalonej przez bank. Karty kredytowe wydawane są na podstawie umowy, która ma cechy zwykłej umowy kredytowej.

KARTY OBCIĄŻENIOWE (charge) funkcjonują na podobnych zasadach co karty kredytowe. Pozwalają one także na dokonywanie płatności oraz pobieranie gotówki, którą posiadacz w danej chwili nie dysponuje, chociaż brak środków pieniężnych nie jest immanentnie związany z tym rodzajem kart. Wynika to z tego, że umowa karty płatniczej nie zakłada z góry braku środków na rachunku bankowym, ale daje tylko możliwość zaciągania krótkoterminowego kredytu (tzw. kredytu kupieckiego), który powinien być spłacony w stosunkowo krótkim terminie, zwykle w okresie rozliczeniowym. Posiadacz karty nie musi wyrażać woli zaciągnięcia kredytu. Możliwość taką uzyskuje w związku z charakterem tej karty. Karty charge działają na zasadzie odroczonej płatności w stosunku do chwili zakupu i dlatego można je traktować jako karty z odroczoną płatnością. Posiadacz takiej karty otrzymując z banku zestawienie transakcji reguluje powstałe należności z rachunku bankowego albo ze środków własnych. W razie opóźnienia płatności musi zapłacić odsetki określone w umowie. Jeżeli jednak środki znajdują się na rachunku bankowym posiadacza karty, to przesyłając zestawienie transakcji bank dokonuje automatycznego obciążenia rachunku kwotą wynikającą z zestawienia.

KARTA DEBETOWA umożliwia dokonywanie płatności za nabyte towary lub usługi tylko z posiadanych na rachunku bankowym środków pieniężnych. Oznacza to, że równocześnie z transakcją następuje obciążenie rachunku posiadacza karty. Karty debetowe dają, więc posiadaczowi możliwość dysponowania saldem na swoim rachunku w zbliżonym zakresie co czeki. Nie wolno mu nadużywać karty prowadząc transakcje za większe ilości środków niż zdeponowane na jego rachunku bankowym. Czasami jednak banki, oferując zawieranie umów o saldo debetowe na rachunku bankowym stwarzają możliwość realizowania kartą transakcji także w sytuacji, gdy w danej chwili jej posiadacz nie ma własnych środków finansowych na rachunku. Obsługa kart debetowych wymaga autoryzacji i systemu, który prowadziłby do automatycznego obciążania rachunku posiadacza karty.

Powyższy podział uwzględnia jedynie karty płatnicze, które zazwyczaj dodatkowo wyposażone są w funkcje wypłaty gotówki z bankomatów. Banki wydają również karty służące jedynie do wypłaty gotówki z bankomatu-karty bankomatowe. Nie umożliwiają one natomiast dokonywania bezgotówkowych płatności w punktach handlowo-usługowych.

Drugi podział funkcjonalny obejmuje kartę gwarancyjną, gwarantowaną, przedpłaconą i tzw. elektroniczną portmonetkę.

KARTA GWARANCYJNA ma na celu zagwarantowanie płatności dokonanej czekiem do wysokości określonej na awersie. Czek potwierdzony kartą gwarancyjną staje się czekiem z gwarancją bezwarunkowej zapłaty. Potwierdzenia dokonuje przyjmujący czek przez wpisanie numeru karty na odwrocie czeku. Karty gwarancyjne są wydawane wraz z czekami. Karta gwarancyjna może także spełniać funkcję karty bankomatowej przy podejmowaniu gotówki z bankomatu.

KARTY GWARANTOWANE funkcjonują na podstawie złożonego w banku depozytu na rachunku bankowym, mającym zwykle charakter lokaty terminowej. Tego typu karty są wydawane klientom, którzy nie mają jeszcze utrwalonej pozycji i zdolności płatniczej (kredytowej). Karty powiązane z depozytami funkcjonują zwykle jako karty kredytowe - kredyt jest zabezpieczony lokatą. W przypadku konieczności egzekwowania roszczeń bank kieruje swoje postępowanie przede wszystkim do zdeponowanej kwoty gwarancyjnej.

KARTY PRZEDPŁACONE nie są tylko produktem bankowym, mogą być wydawane przez inne instytucje, w tym handlowo-usługowe. Karta taka ma zakodowaną wartość na pasku magnetycznym, która zmniejsza się wraz z każdorazowym użyciem. Typowym przykładem może być karta telefoniczna. Karty tego rodzaju występują w praktyce bankowej dość często, niemniej ich rola może się zwiększyć w przyszłości, np. jako bezgotówkowych środków pieniężnych, którymi mogą się posługiwać osoby nie posiadające pełnej zdolności do czynności prawnych.

ELEKTRONICZNA PORTMONETKA powstała na bazie inteligentnej karty przedpłaconej, która przy użyciu specjalnych terminali dostosowanych do zapisu i odczytu dwu kart równocześnie pozwala na dokonanie operacji zwiększenia i pomniejszenia pojemności obu kart. W rozrachunkach bankowych wykorzystywanie elektronicznej portmonetki utrudnia anonimowość kwot zapisanych w pamięci karty. Jej wykorzystanie ograniczone jest do poszczególnych banków, które emitują takie karty.

SKUTKI UŻYWANIA KART PŁATNICZYCH

Popularność kart płatniczych w świecie sprawiła, że udział pieniądza gotówkowego wyraźnie spadł, a pieniądz elektroniczny zastąpi gotówkę w transakcjach w najbliższej przyszłości. Doprowadzi to do dematerializacji pieniądza, co już obecnie stwarza problemy dla banków centralnych. Wynika to m.in. z faktu, że karty płatnicze emitowane są przez różne banki i instytucje, co stwarza konieczność oddziaływania banku centralnego na dobór i funkcjonowanie emitentów kart na rynku pieniężnym. Zainteresowanie banków centralnych pieniądzem elektronicznym wynika także ze sprawowania nadzoru nad stabilnością systemu płatniczego i dbałości o utrzymanie zaufania obywateli co do tego systemu, wpływu nowego instrumentu płatniczego na kształtowanie i realizację polityki pieniężnej. Konieczne jest zatem wypracowanie nowej polityki emisyjnej, która będzie zgodna ze stworzonymi przez naukę i technikę możliwościami. Banki skupiają uwagę na poszukiwaniu i wyborze metod i form płatności odpowiadających szybko zmieniającym się warunkom i potrzebom nowoczesnego rynku pieniężnego. Jest to przede wszystkim kształtowanie innowacyjnych narzędzi i technologii procesów płatniczych, które zwiększają zasoby informacji, przyspieszają rozliczenia, podnoszą poziom bezpieczeństwa realizacji płatności, obniżają ryzyko i koszt świadczenia usług. Pojawienie się pieniądza elektronicznego w postaci płytki plastikowej z wtopionym układem mikroprocesorowym, umożliwiającym wpisanie wartości wstępnie opłaconej u emitenta karty i rozliczenie transakcji, staje się uniwersalnym środkiem realizacji płatności. Nabiera ona cech pieniądza elektronicznego, który spełnia najważniejszą z funkcji pieniądza - jest powszechnie akceptowanym środkiem wymiany. Stymulatorem działania banków jest wysokość dochodów pochodzących z opłat i oszczędności w kosztach obrotu gotówkowego zastępowanego przez pieniądz elektroniczny w postaci karty płatniczej, a także elektronicznej portmonetki i komputerowego pieniądza wirtualnego.

Charakterystyka współczesnego systemu podatkowego w Polsce

Do 1998 roku podatek jako kategoria prawno-finansowa nie był definiowany żadnym aktem prawa powszechnie obowiązującego. Dopiero ustawa „Ordynacja podatkowa” wprowadziła w art. 6 jego pojęcie, definiując podatek jako publiczno-prawne, wynikające z ustawy, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz skarbu państwa lub jednostek samorządowych.

Za jedno z fundamentalnych wyzwań dotyczących zmian ustrojowych w Polsce należy uznać reformę podatkową. Dokonane zmiany miały znamiona łagodnej rewolucji podatkowej. W ramach tego procesu wprowadzono potężne podatki: podatek dochodowy od osób fizycznych, podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy. W procesie budowania systemu podatkowego w Polsce uwzględniono wielowiekowe doświadczenia podatkowe, w tym zwłaszcza wypracowane przez wysoko rozwinięte kraje o demokratycznych systemach. Podatki w Polsce są nakładane zarówno przez rząd centralny, jak i w niewielkim stopniu przez gminy. Rok podatkowy w Polsce - podobnie, jak w większości krajów UE - jest tożsamy z rokiem kalendarzowym. Termin rozliczenia się z podatku dochodowego od osób fizycznych ustalony jest na 30 kwietnia roku następnego po roku podatkowym, a w wypadku, gdy dzień ten wypada w sobotę lub niedzielę na 2 maja, natomiast podatku od osób prawnych na 31 marca. Za ściąganie podatków w Polsce odpowiadają terenowe organy administracji rządowej podlegające Ministrowi Finansów. Podstawową jednostką organizacyjną są urzędy skarbowe nad którymi nadzór sprawują izby skarbowe. Dla usprawnienia obsługi kluczowych podatników z punktu widzenia budżetu państwa od 1 stycznia 2004 roku powołano dodatkowych 20 urzędów skarbowych ds. obsługi dużych podatników, za których uważa się podatników, którzy w ostatnim roku podatkowym osiągnęli przychód roczny netto w wysokości co najmniej 5 milionów euro. Kontrolę rzetelności deklarowanych podstaw opodatkowania oraz prawidłowości odliczeń sprawują urzędy kontroli skarbowej. Za ściąganie podatku VAT z tytułu importu towarów w zakresie podatku akcyzowego odpowiedzialne są urzędy celne, nad którymi nadzór sprawują izby celne. W polskim systemie podatkowym występuje 12 rodzajów podatków, jak również opłaty podatkowe stanowiące źródło dochodów gmin, oraz inne zobowiązania podatkowe, które klasyfikowane są jako quasi-podatki. Do tej ostatniej grupy zalicza się między innymi składki na ubezpieczenia społeczne. Obowiązujące w Polsce podatki uwzględniając kryterium przedmiotowe można uszeregować w pięciu grupach: opodatkowanie dochodów; opodatkowanie czynności, opodatkowanie majątku, opodatkowanie obrotu, inne opłaty, nie zaklasyfikowane gdzie indziej.

Podatki dziś występujące, ze względu na swą różnorodność, podlegają klasyfikacji. Ze względu na przedmiot podatku wyróżniamy cztery rodzaje podatków:

przychodowe,

dochodowe,

obrotowe,

majątkowe.

Podatki przychodowe opodatkowują wszystkie otrzymane przez podatników środki. Podstawą opodatkowania jest przychód - cały wpływ brutto bez potrącenia kosztów jego uzyskania. Specyfiką tych podatków jest fakt, iż podatnik, pomimo osiągania strat, zostanie zobligowany do zapłacenia podatku. Konstrukcją tego podatku jest stała kwota lub procentowa stawka podatku. W Polsce występują następujące podatki przychodowe:

podatek od gier,

podatek leśny,

podatek rolny.

Podatek od gier Przedmiotem opodatkowania są gry losowe, zakłady wzajemne i gry na automatach o niskich wygranych. Wg ustawy grami są: gry liczbowe, loterie pieniężne, wideoloterie, gry telebingo, loterie fantowe, gry cylindryczne, gry w karty, gry w kości, gry bingo pieniężne, gry bingo fantowe, loterie promocyjne oraz loterie audiotekstowe. Podatkiem objęte są podmioty, które urządzają i prowadzą działalność w zakresie gier losowych, zakładów wzajemnych i gier na automatach. Stawki podatku są proporcjonalne i ujęte procentowo dla podstawy opodatkowania.

Podatek leśny Przedmiotem opodatkowania jest własność lub samoistne posiadanie lasu. Podatkowi temu nie podlegają drzewostany do 40 lat, lasy wpisane do rejestru zabytków oraz użytki ekologiczne. W ustawie las jest określony jako grunt leśny sklasyfikowany w ewidencji gruntów jako las. Podatnikami podatku leśnego są osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, będące właścicielami lasów, posiadaczami samoistnymi lasów, użytkownikami wieczystymi lasów oraz posiadaczami lasów, stanowiących własność skarbu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Podstawą opodatkowania jest powierzchnia lasów wyrażona w hektarach.

Podatek rolny Przedmiotem opodatkowania są grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych. Podmiotami podatku rolnego są osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne, które są właścicielami, użytkownikami wieczystymi, samoistnymi posiadaczami gruntów. Warunkiem opodatkowania jest posiadanie tytułu prawnego do gruntu. Podstawą opodatkowania jest powierzchnia gruntów rolnych wyrażona w hektarach przeliczeniowych. Wysokość podatku jest określana poprzez pomnożenie hektarów przeliczeniowych przez równowartość pieniężną odpowiedniej ilości żyta. Podatek rolny w całości stanowi dochód gmin.

Podatek od nieruchomości Obowiązek podatkowy w podatku od nieruchomości ciąży na: osobach fizycznych, osobach prawnych oraz jednostkach organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, które:

a) są właścicielami lub samoistnymi posiadaczami nieruchomości albo obiektów budowlanych niezłączonych trwale z gruntem,

b) są posiadaczami nieruchomości albo obiektów budowlanych niezłączonych trwale z gruntem, stanowiących własność Skarbu Państwa lub gminy, jeżeli posiadanie to wynika z umowy zawartej z właścicielem lub z innego tytułu prawnego, a także umowy zawartej z Agencją Własności Rolnej Skarbu Państwa albo z ustanowionego zarządu,

c) posiadają bez tytułu prawnego nieruchomości lub ich części albo obiekty budowlane nie złączone trwale z gruntem, stanowiące własność Skarbu Państwa lub będących w zarządzie Lasów Państwowych,

d) są użytkownikami wieczystymi nieruchomości lub jej części.

Bardzo złożony jest sposób określenia podstawy wymiaru podatku od nieruchomości. Dla budynków oraz ich części, w tym również wszystkich budynków mieszkalnych, podstawę tę stanowi powierzchnia użytkowa budynku. Wysokość podatków ustanawia rada gminy, a w ustawie jest jedynie zapisana górna wartość stawki.

Podatek od środków transportowych. Podmiotem tego podatku są osoby fizyczne i osoby prawne, które są właścicielami środków transportowych. Przedmiotem podatku są samochody ciężarowe o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony, ciągniki siodłowe i balastowe o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony, przyczepy i naczepy, które łącznie z pojazdem silnikowym posiadają dopuszczalną masę całkowitą powyżej 7 ton oraz autobusy. Całkowity wpływ z podatku od środków transportowych stanowi dochód gminy.

Podatek od posiadania psów ustalany jest przez radę gminy. Jest on nakładany na osoby fizyczne posiadające psy. Maksymalna wartość tego podatku nie może przekroczyć 51 zł rocznie od jednego psa.

Podatek od spadków i darowizn. Obowiązek podatkowy w podatku od spadków i darowizn ciąży co do zasady na nabywcy rzeczy i praw majątkowych (w przypadku spadku). Ale w przypadku darowizny obowiązek ten ciąży solidarnie na obdarowanym i darczyńcy. Przedmiotem opodatkowania w podatku od spadków i darowizn pozostaje generalnie nabycie przez osoby fizyczne w określonej drodze własności rzeczy lub praw majątkowych. Opodatkowaniu podlega nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Polski. Podstawę opodatkowania w podatku od spadków i darowizn stanowi czysta wartość nabytych rzeczy majątkowych. Czysta wartość to wartość pomniejszona o związane z tymi rzeczami lub prawami majątkowymi długi i inne ciężary.

Kwota wolna od podatku nie może być zastosowana w przypadku nabycia własności rzeczy lub prawa majątkowego w drodze zasiedzenia.

Podatek od czynności cywilnoprawnych. Podmiotem podatku od czynności cywilnoprawnych są osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej będące stronami czynności cywilnoprawnej. Podatkowi podlegają następujące czynności cywilnoprawne: umowy pożyczki; umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych; umowy darowizny; umowy dożywocia oraz ustanowienia odpłatnej renty; umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności; umowy majątkowe małżeńskie; ustanowienie hipoteki; ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego oraz odpłatnej służebności; umowy depozytu nieprawidłowego; umowy spółki; umowy poręczeń.

Podatkom podlegają także zmiany powyższych umów. Podstawę opodatkowania stanowi zazwyczaj wartość przedmiotu umowy cywilnoprawnej. Stawki podatku są określone kwotowo i procentowo w ustawie. Podatek pobierany jest na zasadzie samoobliczenia - podatnik składa deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych.

Podatek dochodowy od osób fizycznych. Opodatkowanie podatkiem dochodowym od osób fizycznych może następować na zasadach ogólnych oraz szczególnych, są to m. in. ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, karta podatkowa oraz zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów osób duchownych. Opodatkowaniu za nasadach ogólnych podlegają wszystkie osoby fizyczne osiągające dochód. Dochód będący podstawą opodatkowania oblicza się według formuły:

Dochód brutto = przychód - koszty uzyskania przychodu

Przedmiotem opodatkowania jest suma dochodów uzyskanych przez podatnika w danym roku ze wszystkich źródeł przychodów. Kosztami uzyskania przychodu są wszystkie wydatki pieniężne, które poniósł podatnik, aby osiągnąć przychód. Podstawę obliczenia podatku oblicza się poprzez odliczenie od dochodu: składek zapłaconych bezpośrednio lub potrąconych ze środków podatnika na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, chorobowe, kwot dokonanych w roku podatkowym zwrotów nienależnie pobranych świadczeń, wydatków na cele rehabilitacji oraz darowizn na cele publiczne oraz na cele kultu religijnego. Aktualnie obowiązują następujące stawki podatku dochodowego od osób fizycznych: 19%, 30% oraz 40%. Występują obowiązują następujące stawki podatku dochodowego od osób fizycznych: 19%, 30% oraz 40%. 3 skale podatkowe: podstawą opodatkowania jest kwota do 37024 zł (19%), w drugim przedziale jest to pomiędzy 37024 a 74048 zł (30%), natomiast w trzecim przedziale powyżej 74048 zł (40%).

Podatek dochodowy od osób prawnych - CIT Podmiotowość w tym podatku mogą posiadać również różne jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej z wyjątkiem spółek niemających osobowości prawnej (spółki cywilne, jawne i komandytowe). Przedmiotem podatku jest dochód bez względu na rodzaj źródła przychodów, z jakich został osiągnięty. W pewnych okolicznościach przedmiotem podatku jest przychód. Dotyczy to przychodów osiąganych z tytułu praw autorskich, praw do projektów wynalazczych, znaków towarowych, wzorów zdobniczych itp. oraz udziału w zyskach osób prawnych. Dochodem osoby prawnej jest nadwyżka przychodów nad kosztami ich uzyskania. Podstawę opodatkowania stanowi osiągnięty przez osobę prawną dochód w danym roku podatkowym, po dokonaniu szeregu odliczeń. Zasadnicza stawka podatkowa wynosi 19%. Podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych są zobowiązani do samoobliczenia zarówno należnych miesięcznych zaliczek na podatek jak i samego podatku. Ostateczne rozliczenie podatku następuje po zakończeniu roku podatkowego. Podatnicy są wtedy obowiązani do złożenia wstępnego zeznania podatkowego, według ustalonego wzoru.

Podatek akcyzowy ma charakter podatku od konsumpcji, który jest płacony przy zakupie pewnych szczególnych dóbr, zwłaszcza luksusowych. Podatek akcyzowy ma bardzo duży wpływ na ceny towarów, ponieważ musi być zapłacony niezależnie od podatku od towarów i usług. Do wyrobów akcyzowych zharmonizowanych należą: paliwa silnikowe, olej opałowe i gaz płynny, napoje alkoholowe oraz wyroby tytoniowe. Decyzje dotyczące wyrobów akcyzowych niezharmonizowanych, czyli kosmetyków, odzieży ze skór futerkowych, samochodów osobowych, są podejmowane przez państwa członkowskie. Podatnikami akcyzy są osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, bez względu na formę organizacyjną (spółki cywilne, handlowe, przedsiębiorstwa, spółdzielnie) lub zaangażowany kapitał (polski lub obcy, państwowy lub prywatny). Przedmiotem opodatkowania są dwie czynności:

1) sprzedaż towarów przez producentów w kraju,

2) sprowadzanie lub nadsyłanie towarów akcyzowych z zagranicy.

Towary akcyzowe mają różnorodny charakter. Można je podzielić na 4 zasadnicze grupy:

* luksusowe , monopolowe -,* paliwa - * opakowania z tworzyw sztucznych.

Podatek od towarów i usług - VAT. Podatek od towarów i usług jest podatkiem państwowym co oznacza, że dochód podatkowy wpływa do budżetu państwa. Jest to podatek pośredni, którego zasadniczą zaletą jest pewny i łatwy pobór, a także to, że stanowi bardzo wydajne pod względem fiskalnym źródło dochodów budżetowych. Podatek od towarów i usług jest podatkiem zaliczanym do podatków pośrednich, których ciężar ponoszą nie podmioty, na które został on nałożony, ale osoby trzecie w praktyce najczęściej są to finalni konsumenci, którzy muszą nabyć dane dobro. Jest to tzw. podatek od wartości dodanej. Przedmiotem opodatkowania jest:

- odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju,

- eksport towarów,

- import towarów,

- wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju,

- wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

W Polsce istnieją obecnie cztery stawki podatku od towarów i usług: 22%, 7%, 3%, 0%.

Wady i zalety podatku VAT:

• zaletą tegoż podatku jest to, że mało kto zdaje sobie sprawę z ponoszonych ciężarów podatkowych, są one szybkie w poborze i systematycznie wpływają do budżetu państwa

• państwo jako poborca podatkowy mający cały czas chroniczny brak pieniędzy jest zainteresowany opodatkowaniem jak największej ilości towarów i usług, ponieważ z tego tytułu ma zapewnione dochody budżetowe

• podnoszenie stawek podatkowych doprowadza naszą gospodarkę do cofania się a nie do rozwoju, ponieważ ceny wszystkich dóbr i usług automatycznie idą do góry.

1. POJĘCIE DEFICYTU BUDŻETOWEGO

Deficyt budżetowy oraz dług publiczny są kategoriami ściśle ze sobą powiązanymi. Jedna z nich jest zazwyczaj skutkiem lub przyczyna występowania drugiej. We współczesnych gospodarkach taki schemat powtarza się bardzo często i w związku z tym analiza obu wskaźników jednocześnie wydaje się koniecznością. Dług publiczny tworzą skumulowane zobowiązania z tytułu deficytów budżetowych planowanych i realizowanych w budżecie państwa i w budżetach jednostek samorządu terytorialnego. Podczas gdy dług publiczny dotyczy okresu wieloletniego i powstaje poprzez nawarstwianie się w ciągu tego okresu różnorodnych zobowiązań finansowych, deficyt budżetowy związany jest z okresem rocznym (roku budżetowego) i dotyczy zobowiązań zaciąganych w formie przychodów w ramach danej gospodarki budżetowej (budżetu państwa lub budżetu jednostki samorządu terytorialnego

Czym jest zatem deficyt budżetowy a na czym polega istota długu publicznego? Deficyt sektora finansów publicznych jest ujemną różnicą między dochodami publicznymi, powiększonymi o bezzwrotne środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, a wydatkami publicznymi w danym okresie rozliczeniowym. Jest zsumowaniem sald deficytów budżetu państwa, jednostek samorządowych, funduszy i innych podmiotów publicznej gospodarki budżetowej określanych mianem sektora finansów publicznych. Najogólniej deficytem budżetowym nazywamy nadwyżkę wydatków państwa nad jego wpływami. Przeciwieństwem deficytu budżetowego jest nadwyżka budżetowa.

2. RODZAJE DEFICYTU BUDŻETOWEGO

W ujęciu ekonomicznym rozróżniamy dwa rodzaje deficytów sektora publicznego: deficyt pierwotny, wyjściowy oraz deficyt konwencjonalny, oficjalny. Pojęcie deficytu konwencjonalnego ukazuje zależność między kategorią deficytu i długu publicznego, choć ten dług nie jest konsekwencją jedynie finansowani deficytów w drodze zaciągania pożyczek. Może on wzrastać przy zrównoważonym budżecie, gdy znaczna jego część jest nominowana w walutach obcych, a waluta krajowa podlega dewaluacji. Istotną rolę odgrywają wówczas różnice kursów wynikające z przeliczenia kwoty długu w walutach obcych na złote po kursie wyższym w stosunku do poziomu z początku okresu rozliczeniowego.

Deficyt konwencjonalny = (dochody budżetowe + dotacje otrzymane) - (wydatki budżetowe + pożyczki netto)

Deficyt pierwotny ukazuje natomiast, jak kształtowałoby się saldo budżetowe, gdyby nie zachodziła konieczność sfinansowania kosztów związanych z istniejącym długiem publicznym. Wystąpienie ujemnego salda pierwotnego świadczy o rzeczywistej nierównowadze budżetowej i przekroczeniu granicy bezpieczeństwa w zakresie długu publicznego.

Deficyt pierwotny = deficyt konwencjonalny - płatności odsetkowe

Ponadto deficyty budżetowe możemy podzielić na:

3. DŁUG PUBLICZNY I JEGO RODZAJE

Po analizie treści deficytu budżetowego możemy skonkretyzować definicję długu publicznego. Pod tym pojęciem rozumiemy wszystkie zobowiązania zaciągnięte przez skarb państwa i reprezentujące go instytucje sektora finansów publicznych. Zgodnie z obowiązującymi w krajach unijnych zasadami definicja ta oznacza całkowite zadłużenie brutto w wartościach nominalnych występujące pod koniec roku w sektorze budżetowym. W zależności od przyjętych kryteriów istnieje wiele typów długu publicznego:

4. PRZYCZYNY POWSTAWANIA DEFICYTU BUDŻETOWEGO I DŁUGU PUBLICZNEGO

Przyczyny powstania deficytu budżetowego:

- konieczność spłaty zaciągniętego wcześniej długu publicznego;

- zwiększenie wydatków państwa będące konsekwencją strategii gospodarczej rządu;

- mniejsze dochody od zakładanych w planie budżetowym;

- nieoczekiwane zdarzenia wymuszające zwiększenie wydatków budżetowych ponad posiadane rezerwy (np. klęski żywiołowe, wojna).

Główne przyczyny długu publicznego to natomiast:

- finansowanie deficytów budżetowych drogą zaciągania pożyczek państwowych - jest to najważniejsza i najczęstsza przyczyna powstania długu publicznego;

- rolowanie pożyczek (emisji papierów skarbowych) w celu spłaty wcześniejszych zobowiązań;

- udzielenie poręczeń i gwarancji przez rząd;

- nieregularna spłata zobowiązań podmiotów sektora publicznego wliczanych do powyższej kategorii;

- wzmożone wydatki publiczne z tytułu wojen, klęsk żywiołowych, kryzysów ekonomicznych;

- realizowana przez rządzących doktryna ekonomiczna zakładająca interwencjonizm państwowy w celu realizowania innych ważnych, ich zdaniem, celów społeczno-ekonomicznych, a mianowicie pobudzania wzrostu gospodarczego, redukcji bezrobocia, łagodzenia dolegliwości cyklów koniunkturalnych;

- skłonność polityków sprawujących władzę do unikania cięć w wydatkach i jednoczesnego podnoszenia podatków, co prowadzi do przerzucania ciężaru długu, powstałego na skutek takiej polityki, na kolejne rządy.

- wpadnięcie w pułapkę zadłużenia - gdy nie udaje się w długim okresie zlikwidować deficytu budżetowego i gdy rezultatem niezrównoważenia deficytu budżetowego w przyszłości jest dług publiczny. Jest to sytuacja, kiedy bieżąca obsługa długu publicznego nie jest w pełni finansowana z dochodów budżetu, lecz wymusza zaciąganie nowych pożyczek.

5. DEFICYT I DŁUG PUBLICZNY W WYBRANYCH KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ

Kategoria deficytu i długu publicznego stała się podstawowym kryterium oceny polityki finansowej państw Unii Europejskiej. Limitami tymi, stanowiącymi równocześnie zobowiązani makroekonomiczne państw wchodzących w skład Unii jako tzw. kryteria konwergencji (zbieżności), są: dla deficytu 3 % dopuszczalnej wielkości PKB, a dla długu 60% PKB. Należy dodać, że nie jest to wymóg bezwzględny i Traktat umożliwia jego przekroczenie, pod warunkiem, że: „deficyt zmniejsza się stopniowo i stale lub przekroczenie limitu wartości jest wyjątkowe i czasowe oraz nie jest nadmierne”. W przypadku długu zaś jego stosunek do PKP „zmniejsza się i zbliża do limitu wartości w satysfakcjonującym zakresie”. Ograniczenia te mają jednoznaczne, sprawnego punktu widzenia, charakteru, a limity nie są bezwzględne..

W większości państw Unii Europejskiej, ze względu na znaczne spowolnienie tempa wzrostu gospodarczego i zmniejszenie wpływu do budżet, zwiększono deficyty budżetowe. Deficyt budżetowy krajów UE na koniec 2002 roku wyniósł 173,5 mld euro, co stanowi 1,9% PKB, podczas gdy w 2001 roku - 78,8 mld euro tj. 0,9% PKB. Do krajów, które uzyskały w 2002 roku nadwyżkę, ale na poziomie znacznie niższym niż w roku poprzednim należą: Finlandia 4,7%, (5,1% w 2001 r.) Luksemburg 2,6% (6,4 % w 2001 r.), Dania 1,9% (3,1% w 2001 r.) oraz Szwecja 1,2% % (4,5% w 2001 r.). Pozostałe kraje odnotowały deficyt budżetowy. Do krajów o największym deficycie należały Niemcy. Wyniósł on 76,2 mld euro, co stanowiło 3,6% PKB i był wyższy w porównaniu z rokiem ubiegłym o 18,7 mld euro. Tym samym Niemcy przekroczyły kryterium konwergencji o nieprzekraczalności deficytu 3,0% dopuszczalnej wielkości PKB. Do krajów UE o największym deficycie budżetowym należą także: Francja - 3,1% PKB (-1,5% w 2001 r.), Portugalia - 2,7% (- 4,2% w 2001 r.) oraz Włochy - 2,3%
( -2,6% w 2001 r.).

W roku 2002 w dziesięciu krajach Unii Europejskiej dług publiczny liczony
w relacji do PKB zmniejszył się w porównaniu do roku poprzedniego. W całej UE wyniósł on 62,5% PKB, podczas gdy w roku poprzednim 63,0%. Jednakże
w wartościach bezwzględnych dług publiczny zwiększył się o 128,9 mld euro
i zamknął się kwotą 5.712,0 mld euro.

Do krajów UE o największym długu publicznym w relacji do PKB w grudniu 2002 roku należały: Włochy - 106,7% (109,5% w 2001 r.), Belgia - 105,4% (108,5% w 2001 r.) oraz Grecja - 104,9% (107,0% w 2001 r.). Krajem, który ma relatywnie wysoki dług publiczny w relacji do PKB są Niemcy. Dług wyniósł 1.282,8 mld euro tj. 60,8 % PKB. Najniższy dług publiczny liczony w relacji do PKB tj. 5,7% (5,6 % w 2001 r.) odnotował Luksemburg. Do krajów o najniższym długu publicznym należą także: Irlandia - 34,0% (36,8% w 2001 r.) oraz Wlk. Brytania - 38,6% (39,0 % w 2001 r.)

6. PROBLEM DEFICYTU I DŁUGU PUBLICZNEGO W STANACH ZJEDNOCZONYCH

Deficyt budżetowy Stanów Zjednoczonych w 2005r. wyniósł 65,7 mld dolarów

osiągając najwyższy poziom w historii. Dług publiczny we wrześniu 2005r. wynosił natomiast 7,947 bilionów USD, a obecnie przekroczył już 8 bilionów USD. Dług USA nie wygląda oczywiście tak poważnie w przeliczeniu na osobę i wynosi w przeliczeniu na mieszkańca USA 27,3 tys. USD (ok. 86 tys. zł).

Tempo wzrostu zadłużenia Stanów Zjednoczonych jest wyjątkowo szybkie
(Wyk. 1). Podstawową przyczyną tego zjawiska jest gigantyczny deficyt budżetowy USA. Administracja prezydenta George'a W. Busha jest często krytykowana za politykę budżetową prowadzącą do ogromnego wzrostu zadłużenia. Krytycy podkreślają, iż obejmując stanowisko prezydenta USA na początku 2001 r., Bush odziedziczył dług wartości 5,7 biliona USD. Stany Zjednoczone miały jednak wówczas nadwyżkę budżetową i spodziewano się, że w ciągu 10 lat wyniesie ona aż 5,6 biliona USD. Rzeczywistość kompletnie rozminęła się z założeniami, do czego przyczyniły się problemy gospodarki po pęknięciu internetowej bańki na giełdach oraz późniejsza wojna z terroryzmem. Do wzrostu zadłużenia USA przyczyniła się także największa katastrofa naturalna w historii USA, jaką był huragan Karina, która kosztowała budżet federalny sumę ok. 150 mld USD.

Dług publiczny jest oczywistym zagrożeniem dla rozwoju gospodarczego, lecz zdaniem wielu ekonomistów w przypadku Stanów Zjednoczonych posiadających jedną z najdynamiczniejszych gospodarek na świecie, wysoki wzrost produktu narodowego pozwala na bardziej łagodne podejście do norm tak rygorystycznie przestrzeganych w przypadku gospodarek innych krajów na świecie. Amerykańska gospodarka ma w sobie mechanizmy samonaprawcze. Potrzebna jest tylko skuteczna i bezwzględna egzekucja dobrego prawa. Amerykanie takie prawo szybko tworzą i są bardzo skuteczni w jego egzekwowaniu. W dobie globalizacji w interesie wszystkich jest, by amerykańska gospodarka wyszła z kryzysu oczyszczona

ROLA PAŃSTWA W ALOKACJI ZASOBÓW

Rola alokacyjna państwa wiąże się bezpośrednio z „niedoskonałościami rynku”, przez co rozumie się różne formy niepowodzeń tegoż mechanizmu w optymalnej alokacji zasobów, w podziale dochodu między członków społeczeństwa oraz w regulowaniu koniunktury.

Od Wielkiego Kryzysu do lat 70. XX wieku w teorii ekonomii postulowano, opierając się na założeniach keynesizmu, że mechanizmy rynkowe powinny być w znacznym stopniu uzupełniane interwencją państwa, któremu w polityce gospodarczej wyznaczono trzy główne funkcje: alokacyjną, redystrybucyjną i stabilizacyjną.

Zakres funkcji alokacyjnej obejmował:

Istota funkcji alokacyjnej polega na tym, że część dóbr i usług w wyniku działalności rządu i samorządów jest alokowana poza mechanizmem rynkowym. Wyłączenie mechanizmu rynkowego pozwala państwu na realizację zadań publicznych, społecznych i ekonomicznych, a tym samym na ograniczenie niedoskonałości mechanizmu rynkowego. Fakt ten nie oznacza jednak gwarancji efektywności alokacji w ogóle. Przejęcie części zasobów przez sektor publiczny oznacza pozbawienie możliwości ich wykorzystania przez sektor prywatny. Część usług jednak, które finansowane są ze środków publicznych, np. w zakresie bezpieczeństwa, infrastruktury, administracji i oświaty, wpływa także na efektywność działania sektora prywatnego.

Alokacyjna funkcja państwa w ramach finansów publicznych polega na kształtowaniu podziału czynników wytwórczych między sektor publiczny i prywatny oraz w ich ramach. Jej realizacji służą zarówno wydatki, jak i dochody. Podatki jednak, przez korygowanie cen dóbr, usług i czynników produkcji oddziałują na alokację środków w ramach sektora prywatnego, ale tylko pośrednio. Zasadniczym odzwierciedleniem funkcji alokacyjnej jest strona wydatkowa funduszy publicznych. Jest ona związana bezpośrednio z wytwarzaniem przez sektor finansów publicznych określonych dóbr publicznych i społecznych. Przeznaczona na nie część wydatków wyraża faktyczny udział sektora publicznego w produkcie społecznym. Część wydatków natomiast jest transferowanych do sektora prywatnego przez pomoc socjalną, subsydia itd. Rola finansów publicznych polega w tym przypadku na realokowaniu środków w ramach samego sektora prywatnego.

Funkcja alokacyjna wyraża się w ingerencji państwa w sferę inwestycji i to zarówno w ujęciu branżowym (w co inwestować), jak i przestrzennym (gdzie inwestować), przy czym alokacyjne działanie państwa odnosi się głównie do realizacji tych inwestycji, których inne podmioty nie chcą bądź nie mogą realizować (chodzi tu o niektóre inwestycje infrastrukturalne, które charakteryzują się wysoka kapitałochłonnością, dużym ryzykiem i bardzo często niską rentownością; państwo w tej sytuacji musi przejąć na siebie obowiązek inwestowania, bądź też stworzyć warunki zachęty, dla innych podmiotów do inwestowania w pożądanych dziedzinach gospodarki narodowej).

Należy także wspomnieć, iż funkcja alokacyjna jest ściśle powiązana z funkcją redystrybucyjną. Wypełnienie pierwszej z tych funkcji wymaga posiadania przez państwo określonych dochodów, których samo nie wytwarza. Dlatego też państwo dzięki władzy korzysta z dochodów podmiotów fizycznych i prawnych. Specyficzna sytuacja dochodowa państwa wymusza redystrybucję dochodów społeczeństwa. O ile więc funkcja lokacyjna odnosi się przede wszystkim do podziału dochodów, o tyle funkcja redystrybucyjna do ich gromadzenia. Funkcja redystrybucyjna wskazuje jaka część wytworzonego dochodu podlega redystrybucji przez władze publiczne.

Problem dóbr publicznych.

Przez dobra publiczne należy rozumieć te dobra, które z przyczyn naturalnych (czyli ze względu na ich cechy fizyczne) mogą służyć zbiorowości lokalnej lub całemu społeczeństwu (są konsumowane egalitarnie przez wszystkich członków danej zbiorowości).

Dobra publiczne mogą być świadczone nieodpłatnie, częściowo odpłatnie lub odpłatnie. W tym ostatnim przypadku cena dobra publicznego może być określana na zasadach odbiegających od rynkowych, zwłaszcza nie będzie uwzględniać skutków wykluczenia. Państwo nie musi bowiem kierować się zyskiem jako warunkiem świadczenia dobra publicznego.

Koszty świadczenia dóbr i usług publicznych przez państwo są na ogół wyższe niż w sektorze prywatnym. Jednakże państwo może regulować ceny dóbr i usług publicznych niezależnie od relacji rynkowych, gdyż część lub całość kosztów wytwarzania może sfinansować z wpływów podatkowych. W rezultacie takie ukształtowanie cen dóbr i usług publicznych może doprowadzić do nadmiernej ich konsumpcji oraz do marnotrawstwa. Mogą one być negatywne oraz powodować wzrost podatków i opłat na rzecz budżetu. Jest to klasyczna reakcja państwa, która w końcowym rezultacie prowadzi do ograniczenia konsumpcji. Dlatego państwo jest zobowiązane do interweniowania w sferę podziału dochodu i alokację czynników produkcji (pracy i kapitału). Istotną rolę odgrywa tu zrównoważenie popytu i podaży przy innym systemie cen dóbr publicznych. Czyste dobra publiczne w praktyce nie są liczne, a krzywa kosztów ich wytwarzania nie wykazuje kosztu zmiennego - tym samym koszt krańcowy (koszt jaki ponosi producent w związku ze zwiększeniem wielkości produkcji o jedną jednostkę) równa się zeru. Dodatkowa jednostka użytkowanego dobra publicznego nie wywołuje dodatkowego kosztu jego produkcji, co decyduje o braku możliwości zastosowania mechanizmu rynkowego w podziale tych dóbr oraz alokacji zasobów w wytwarzających je sektorach. Przykładem takiego czystego dobra publicznego jest obrona narodowa. Natomiast dostarczanie przez państwo dóbr o charakterze pośrednim tłumaczy się nieopłacalnością dla producenta prywatnego, który nie miałby możliwości skłonić odbiorców do zapłaty (np. oświetlenie uliczne). Liczne produkty i usługi objęte bezpośrednim zaangażowaniem produkcyjnym ze strony państwa mogą być jednak (i są w niektórych krajach) świadczone odpłatnie przez firmy prywatne (np. autostrady).

Szczególną kategorią dóbr publicznych są dobra społeczne, czyli takie, które ze względów fizycznych mogą być dobrami prywatnymi, ale na skutek doktryny społecznej i prowadzonej przez władze publiczne polityki społecznej są dostępne dla każdego obywatela. Sytuacja taka dotyczy podstawowych potrzeb ludzkich, takich jak np. ochrona zdrowia, edukacja. Dobra społeczne wytwarza się więc dzięki istnieniu urządzeń, które są własnością publiczną i zostały sfinansowane z funduszy publicznych. Kolejną grupę stanowią tzw. dobra godziwe (inaczej merytoryczne, wartościowe), uznawane za rodzaj dóbr publicznych z efektami zewnętrznymi. Kryterium wyodrębnienia dóbr merytorycznych jest raczej natury psychologicznej - mogłyby być one wytwarzane przez gospodarkę prywatną i rozdzielane za pomocą mechanizmu rynkowego, jednak korzyści zewnętrzne związane z ich wprowadzeniem uzasadniają wytwarzanie tych dóbr w sektorze publicznym i dostarczanie użytkownikom bezpłatnie lub tylko za częściową odpłatnością. Dobra godziwe należy produkować we wspólnym interesie, ale nie narzuconym społeczności, lecz przez nią pożądanym. Ludzie są bowiem zgodni co do oceny wartości pewnych dóbr (np. ochrony zabytków, infrastruktury dla niepełnosprawnych, muzealnictwa, rezerwatów przyrody), chociaż indywidualnie nie konsumowaliby tych dóbr w ilości, która pozwalałaby na korzystną dla ich rozwoju alokację.

Efekty zewnętrzne

Z funkcją alokacyjną państwa związane jest pojęcie efektów zewnętrznych. Terminem tym określa się wszelkie konsekwencje (negatywne lub pozytywne) decyzji ekonomicznych jednych podmiotów wpływające na sytuację innych, lecz nie kompensowane przez system cen. Dodatnie efekty zewnętrzne określa się mianem korzyści zewnętrznych. Korzyści te są uzyskiwane z produkcji i konsumpcji dóbr przez ludzi niezaangażowanych bezpośrednio w ich produkcję, konsumpcję lub wymianę. Przykładem usługi o korzyściach zewnętrznych jest oświata, która pomaga zarówno osobom uczącym się jak i pozostałym członkom danej społeczności. Aby właściwie alokować zasoby w rozwój oświaty, sektor publiczny może się bezpośrednio zaangażować w wytwarzanie usługi edukacyjnej (szkół publicznych) lub też osiągnąć ten cel, przyznając subwencję na rzecz szkół prywatnych lub uczniów, którzy do nich uczęszczają. Szkodliwe efekty zewnętrzne, nazywane kosztami zewnętrznymi, obejmują koszty produkcji i konsumpcji dóbr ponoszone przez ludzi nie uczestniczących bezpośrednio w ich produkcji, konsumpcji lub wymianie - są to odczuwane przez osoby trzecie niekorzystne skutki działalności gospodarczej (jak hałas, zanieczyszczenie powietrza czy wód). „Producenci” szkodliwych efektów odnoszą korzyści z prowadzenia działalności gospodarczej, gdyż część kosztów tego procesu (skutki hałasu, skażenia wody czy gleby) przerzucają na innych, np. na mieszkańców danej okolicy.

Występowanie efektów zewnętrznych deformuje rynkowy proces alokacji zasobów, powodując niedobór tych zasobów w działalności o korzyściach zewnętrznych i nadmiar w działalności o zewnętrznych kosztach. Chcąc zagwarantować bardziej efektywną produkcję tam, gdzie występują koszty i korzyści zewnętrzne, rząd może podjąć wiele działań bezpośrednich, np. upaństwowienie danej działalności (państwowe szkolnictwo, opieka zdrowotna, wydobycie węgla, hutnictwo), albo pośrednich, np. subwencjonowanie działalności, w której występują korzyści zewnętrzne, oraz wprowadzenie dodatkowych obciążeń fiskalnych działalności o kosztach zewnętrznych (wyższe podatki, kary, obowiązkowe wpłaty na określony cel).

Brak konkurencji.

Jednym z założeń teorii doskonałej konkurencji jest rozproszenie produkcji. W wielu jednak dziedzinach podaż jest dziś ściśle skoncentrowana ze względu na wysokie oszczędności wynikające ze skali wytwarzania. Tworzą się strukturalne podstawy monopolu wraz z negatywnymi tego skutkami. Tradycyjny sposób przezwyciężania tych zagrożeń polega na nacjonalizacji bądź poddaniu danej dziedziny przemysłu, handlu czy usług kontroli prawnej (ustawy antymonopolowe, regulacja instytucjonalna itp.). Poza tym państwo może rozluźnić swój system protekcjonizmu wobec producentów krajowych, a także zrezygnować z wielu form reglamentacji prawnej, która stwarza skuteczne bariery wejścia na dany rynek.

Wady strukturalne

System gospodarki rynkowej często prowadzi do błędnego wyboru, działa z niedostateczną siłą lub zbyt wolno wymusza dostosowania strukturalne. W konsekwencji mechanizm rynkowy starano się poddać kontroli i korekcie. Oznacza to, że państwo dokonuje mniej lub bardziej arbitralnej ingerencji w zakresie celów rozwoju gospodarczego oraz narzędzi ich realizacji. Powojenna odbudowa gospodarcza zbiegła się z zapoczątkowaniem prób w zakresie programowania gospodarczego, które znane jest w literaturze ekonomicznej pod nazwą planowania indykatywnego. Zadanie to powierzono wyspecjalizowanym instytucjom, które posługują się metodami pośredniego (w sektorze prywatnym) i bezpośredniego (np. przez inwestycje państwowe) naprowadzania gospodarki ku wybranym celom. Ważnym elementem realizacji planów indykatywnych w Europie Zachodniej stał się sektor przedsiębiorstw państwowych, który często obejmuje znaczną część przemysłu, finansów, transportu itd. Konieczność przyspieszenia procesu przekształceń struktur gospodarczych skłania państwo do podejmowania aktywnej polityki przemysłowej, która oznacza najczęściej opracowanie długookresowej wizji rozwoju tego sektora oraz zastosowanie skutecznych mechanizmów jej realizacji. Dalszy rozwój form tego rodzaju interwencjonizmu w kształtowaniu pożądanych przez państwo struktur przemysłowych także natrafia jednak na poważne przeszkody, tkwiące w realnej możliwości efektywnego kierowania tymi procesami ze szczebla centralnego.

Wydatki publiczne

Alokacja zasobów jest tradycyjną funkcją polityki budżetowej. Treścią alokacyjnych zadań polityki budżetowej jest kształtowanie podziału czynników wytwórczych między sektor prywatny i sektor publiczny, a następnie ich dalsza alokacja wewnątrz tych sektorów. W ramach sektora publicznego proces alokacji następuje przez bezpośrednie określenie wielkości środków przeznaczonych na konkretne zadania, co w konsekwencji przesądza o zakresie i formie wytwarzania poszczególnych rodzajów usług publicznych. W ramach sektora prywatnego proces alokacji budżetowej dokonuje się pośrednio, przez korygowanie cen dóbr, usług i czynników produkcji za pomocą dotacji (subsydiów) i podatków. Zasadniczym odzwierciedleniem alokacji budżetowej jest wydatkowa strona budżetu, określająca zakres działalności sektora publicznego.

Kategorie wydatków publicznych:

  1. Finansowanie rozwoju społeczno-gospodarczego kraju (wydatki władz państwowych) i rozwoju lokalnego (wydatki samorządów). Wydatki te przyjmują najczęściej formę inwestycji finansowanych z funduszy publicznych i obejmują:

  1. Pokrywanie strat i dofinansowywanie działalności przedsiębiorstw sektora publicznego. Wydatki te występują we wszystkich krajach, wynikają bowiem z niskiej efektywności przedsiębiorstw publicznych i przedmiotu ich działalności (np. w przedsiębiorstwach użyteczności publicznej ceny nie mają charakteru rynkowego). Przyjmują one formę:

  1. Subsydiowanie gospodarstw domowych, w tym dopłaty do cen artykułów konsumpcyjnych i transfery socjalne (zasiłki, renty).

  2. Pokrywanie kosztów świadczenia usług społecznych (publicznych). Bezpłatnie lub za częściową odpłatnością, wg kryteriów określonych przez władze publiczne, mogą być dostarczone np. usługi socjalno-kulturalne. Z jednej strony wynika to m.in. z ich niepodzielności (a więc niemożności wskazania konkretnych odbiorców i ustalenia kosztu jednostkowego działalności usługowej), z drugiej - z pozytywnych efektów zewnętrznych (czyli korzyści zewnętrznych) ich dostarczenia.

  3. Zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego (wydatki na utrzymanie sił zbrojnych, aparatu dyplomatycznego, służb zagranicznych, policji, służb paramilitarnych).

  4. Utrzymanie aparatu państwowego i samorządowego, wymiaru sprawiedliwości i więziennictwa.

  5. Obsługa wewnętrznego i zewnętrznego zadłużenia, obejmująca wydatki na spłatę pożyczek i wykup bonów skarbowych oraz obligacji.

W ostatnich latach wysokość wydatków publicznych wykazuje jednak ponownie tendencję wzrostową, co tłumaczy się m.in. rozwojem gospodarki i postępem cywilizacyjnym (zwiększanie się potrzeb oświatowych, w zakresie ochrony zdrowia, środowiska itp.) oraz rosnącymi kosztami usług sektora publicznego, w którym alokacja nie jest weryfikowana ekonomicznie i ma charakter administracyjny.

Alokacyjna funkcja podatków

Funkcja alokacyjna podatków wyraża się w oddziaływaniu za ich pomocą na zmiany w strukturze wytwarzanego produktu krajowego brutto. Charakteryzując rolę podatków w procesie alokacji zasobów musimy stwierdzić, że każdy podatek wywiera bezpośredni wpływ na alokację zasobów w gospodarce. Jest to prosta konsekwencja fiskalnej funkcji podatku, która polega na tym, że wraz z zapłaceniem podatku następuje definitywny przepływ dochodów między podatnikiem a państwem. Fiskalna funkcja podatku zawsze pozostaje w związku z alokacja zasobów gdyż zmniejsza on dochody gospodarstw domowych i przedsiębiorstw, co ogranicza ich możliwości konsumowania, oszczędzania oraz inwestowania. Z drugiej jednak strony, fakt przejmowania przez państwo dochodów daje finansowe podstawy alokowania przez państwo dóbr publicznych i dóbr społecznych.

RYNEK KAPITAŁOWY. CHARAKTERYSTYKA CZOŁOWYCH GIEŁD ŚWIATA - LONDYŃSKA, FRANKFURCKA, NOWOJORSKA, JAPOŃSKA.

Rynek kapitałowy.

Rynek kapitałowy obejmuje operacje finansowe średnio - i długoterminowe, które mają postać obrotu kapitałem, w tym papierami wartościowymi. Jego podstawowym celem jest umożliwienie różnym podmiotom pozyskiwanie środków finansowych na działalność inwestycyjną oraz finansowanie potrzeb publicznych. Rynek ten składa się z rynku bankowego i rynku papierów wartościowych.

Rynek bankowy obejmuje banki, kasy oszczędnościowe, przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe oraz inne instytucje bankowe, na których lokowane są depozyty
i udzielane kredyty. Rynek bankowy lokat i kredytów średnio - i długookresowych stanowi ważną część rynku kapitałowego, a jego skala i zakres zależne są od poziomu rozwoju danej gospodarki, relacji ekonomicznych na rynku, podaży i popytu na różne postacie kapitału finansowego.

Rynek papierów wartościowych jest szczególnie rozbudowanym segmentem rynku kapitałowego. Charakteryzuje się on różnorodnością instrumentów finansowych, wysoką płynnością transakcji giełdowych i pozagiełdowych, dużymi możliwościami zdobywania kapitału i jego pomnażania. Do jego cech charakterystycznych należy również duża zmienność koniunktury, która wiąże się
z koniecznością podejmowania decyzji inwestycyjnych w warunkach wysokiej niepewności i ryzyka.

Podstawowe funkcje rynku kapitałowego w zakresie oddziaływania na procesy gospodarcze to:

  1. Mobilizowanie kapitału na działalność inwestycyjną i rozwój przedsięwzięć gospodarczych.

  2. Pozyskiwanie kapitału przez instytucje rządowe i samorządowe na pokrycie deficytu budżetowego oraz realizację innych ważnych przedsięwzięć publicznych.

  3. Osiąganie dochodów od kapitału zainwestowanego w papiery wartościowe w wyniku aktywnej działalności na rynku kapitałowym wtórnym, uzyskiwanie zysku z różnic cen papierów wartościowych znajdujących się w obrocie, dochodów z dywidendy i oprocentowania obligacji.

  4. Sprzedaż posiadanych papierów wartościowych i wykorzystywanie uzyskanego w ten sposób kapitału finansowego na działalność gospodarczą.

Największe rynki kapitałowe przyjmują charakter rynków światowych. Najważniejsze z nich to centra finansowe Wall Street w Nowym Jorku oraz City w Londynie. Obok nich należy wyróżnić także giełdy w Tokio, Frankfurcie nad Menem oraz Hong Kongu.

Należy zwrócić uwagę, iż uczestnikami tych rynków są największe firmy o zasięgu światowym, a duża skala obrotów i rozwinięty konkurencyjny zakres usług finansowych daje możliwości aktywnym uczestnikom dokonywania operacji kapitałowych po najniższych kosztach. Światowe rynki kapitałowe powstały w państwach rozwiniętych i służą głównie rodzimym inwestorom. Jednocześnie integrują one wokół siebie inne rynki oraz wywierają ogromny wpływ na gospodarkę światową, na alokację i racjonalne wykorzystanie kapitału finansowego w skali ogólnoświatowej, rozwój technik i instrumentów finansowych, a także na główne trendy koniunktury na różnych rynkach.

Światowe rynki charakteryzują się dużą płynnością i wysokimi obrotami. Przyciągają, obok kapitału, także emitentów, w tym zagranicznych. Wynika to z faktu, iż stwarzają im możliwości większej mobilizacji kapitału na rozwój działalności gospodarczej.

Giełdy

    1. Giełda we Frankfurcie nad Menem.

Dzisiaj Giełda we Frankfurcie jest trzecim największym centrum finansowym świata pod względem handlu i szóstym rynkiem kapitałowym. Jej roczny dochód wynosi 5,2 bilionów €. 47% inwestorów tej giełdy to inwestorzy zagraniczni.

Charakterystyka organów Giełdy.

Komitet menadżerski - jest organem wykonawczym giełdy. Do jego kompetencji należy: 1) dopuszczenie osób fizycznych i prawnych oraz firm do udziału w wymianie, 2) decyzja o włączeniu, zawieszeniu lub nie kontynuacji emisji papierów wartościowych, 3)określenie zasad organizacji i procedur biznesowych Giełdy, 4) utrzymywać porządek Parkietu giełdowego. Członkowie komitetu są pełnoetatowymi pracownikami, którzy podlegają kontroli Rady Giełdy. Komitet jako organ wykonawczy podlega prawu publicznemu, jest więc zatem władzą administracji publicznej, która może adresować tworzone przez siebie akty administracyjne, do stron trzecich. Komitet liczy 5 członków, na jego czele stoi Andreas Preuβ.

Rada Giełdy to kluczowe forum dyskusji na temat celów i rozwoju Giełdy. Podejmuje ona decyzje o fundamentalnym znaczeniu. Wiele rozwiązań podejmowanych przez Komitet menadżerski musi uzyskać zgodę Rady. W jej skład wchodzi 24 członków

Indeksy giełdowe na giełdzie we Frankfurcie:

2. Londyńska Giełda Papierów Wartościowych (London Stock Exchange)

Londyńska giełda kapitałowa (London Stock Exchange - w skrócie „LSE”), której założenie datuje się na rok 1801, jest czwartą co do wielkości obrotów giełdą na świecie (za tokijską, nowojorską i frankfurcką).

Funkcjonowanie giełdy

Na londyńskiej giełdzie działają trzy rynki - Rynek Główny oraz tzw. Alternatywny Rynek Inwestycyjny oraz EDX London. Od 2001 roku LSE jest spółką publiczną, której akcje są notowane na giełdzie.

W LSE funkcjonują trzy komisje, są to: komisja ds. wynagrodzeń, komisja nadzoru finansowego i komisja rekomendacyjna, odpowiedzialna za opiniowanie kandydatów na kluczowe stanowiska w spółce.

W skład jednoinstancyjnego organu władz giełdy wchodzi 9 dyrektorów niezarządzających oraz 3 dyrektorów wykonawczych.

W LSE funkcjonują także systemy wewnętrznej kontroli, mające na celu ułatwienie osiągnięcia postawionych przed spółką celów oraz minimalizację ryzyka.

W 1986 roku w strukturach giełdy londyńskiej miała miejsce reforma, będąca skutkiem poszerzającej się komputeryzacji, która przeszła do historii światowego rynku kapitałowego jako „Big Bang”. Polegała ona w dużej mierze na zniesieniu wewnątrzgiełdowego podziału na jobberów i brokerów (na tych, którzy działają
na własny, jak i cudzy rachunek).

Indeksy FTSE

Financial Times Stock Exchange (FTSE) jest niezależną kompania założoną przez Financial Times oraz LSE. W skład FTSE Group wchodzą najważniejsze indeksy - FTSE 100, FTSE 250 oraz FTSE 350.

FTSE 100 jest podstawowym indeksem giełdy londyńskiej i jednym
z najważniejszych w Europie. Indeks ten Obejmuje 100 największych spółek spełniających wiele wymagań dotyczących płynności, kapitalizacji, itp. Wielu ekonomistów uznaje FTSE za barometr brytyjskiej gospodarki.

3. Nowojorska Giełda Papierów Wartościowych (New York Stock Exchange)

Nowojorska Giełda Papierów Wartościowych (New York Stock Exchange - „NYSE”), popularnie zwana „Big Board” („Wielkim Parkietem”), jest drugą
co do wielkości obrotów giełdą na świecie (za tokijską). Jest ona jednym
z najważniejszych i najbardziej znanych symboli amerykańskiego kapitalizmu.

Funkcjonowanie giełdy

Od kwietnia 2005 roku Nowojorska Giełda Papierów Wartościowych jest spółką publiczna nastawiona na dochód. Obrót papierami wartościowymi odbywa się w całości elektronicznie.

Na giełdzie notowanych jest blisko 2.800 spółek, a wśród nich tacy światowi potentaci jak: General Electric Co., General Motors Corp. czy Hewlett Packard Co.

Giełda nowojorska, nie tylko jest największą giełdą na świecie pod względem kapitalizacji notowanych spółek, ale również ma olbrzymie ambicje stworzyć pierwszą transatlantycką giełdę. Pomóc jej w tym ma drugi parkiet Europy - Euronext, czyli połączone ze sobą giełdy: belgijska, francuska, holenderska, portugalska oraz brytyjska giełda instrumentów pochodnych.

Indeks Dow Jones

Dow Jones Industrial Average (DJIA) jest jednym z najważniejszych, a zarazem najstarszym działającym indeksem akcji spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Nowym Yorku. Od 1928 roku składa się z 30 największych amerykańskich przedsiębiorstw. Innym indeksem giełdy nowojorskiej jest Standard & Poor's 500, w skrócie S&P500, obliczany według wartości 500 spółek.

NASDAQ

NASDAQ (National Association of Securities Dealers Automated Quotations) jest pozagiełdowym, regulowanym rynkiem akcji w Stanach Zjednoczonych, z filiami w Kanadzie i Japonii. Wbrew rozpowszechnionym opiniom, NASDAQ nie jest giełdą w pełnym znaczeniu tego słowa, lecz jest raczej, rozproszonym, elektronicznym systemem handlu akcjami. NASDAQ spełnia jednak podobną rolę co tradycyjna giełda - zapewnia minimalne bezpieczeństwo dokonywanych transakcji, przy jednoczesnym zapewnieniu ich szybkiej realizacji i anonimowości. Wejście do systemu NASDAQ jest znacznie bardziej prostsze i tańsze od wejścia na tradycyjne giełdy kapitałowe, dzięki czemu stać na to spółki, które nie mogą pokonać barier stawianych przez giełdy tradycyjne. Z drugiej strony, łatwość wejścia do systemu powoduje zwiększone ryzyko inwestorów. NASDAQ został uruchomiony 8 lutego 1971 roku jako pierwszy, całkowicie elektroniczny system obrotu papierami wartościowymi na świecie.

4.

Tokyo Stock Exchange

Japonia ma dziś pięć giełd, z których największą rolę odgrywa giełda tokijska.

Organizacja

Giełda tokijska jest korporacją, która zapewnia rynek wymiany papierów wartościowych przy autoryzacji Premiera. W przeszłości giełda tokijska była organizacją członkowską, ale od 1 listopada 2001 r. przetransformowano jej strukturę w spółkę giełdową.

Cele zarządu są dokładnie określone w konstytucji tokijskiej giełdy: „W celu przyczynienia się do ochrony interesu publicznego oraz inwestorów, handel papierami wartościowymi musi być przeprowadzany w rzetelny, uczciwy oraz skuteczny sposób”. W konstytucji dokładnie zaznaczono też, że TSE powinna utrzymać wysoki poziom udziału publicznego w zarządzaniu, nawet po transformacji w spółkę giełdową

.Główne funkcje giełdy:

TSE zapewnia też system, który ułatwia inwestorom dostęp do ujawnianych dokumentów.

5. Hong Kong Exchanges and Clearing Limited (HKEx)

Giełda ta powstała z połączenia 3 giełd w jednorodną firmę pod szyldem Hong Kong Exchanges and Clearing Limited (HKEx). Połączenie zostało ukończone 6 marca 2000 r. i HKEx rozpoczęło działalność 27 czerwca 2000 r.

Podstawy organizacji

HKEx jest przedsiębiorstwem holdingowym, w skład którego wchodzą The Stock Exchange of Hong Kong Limited, Hong Kong Futures Exchange Limited oraz Hong Kong Securities Clearing Company Limited. Tworzą one organizację rynkową, która przekształciła hongkondzki przemysł usług finansowych ze skupionego, skierowanego do wewnątrz w światowego gracza, którym jest dzisiaj.

HKEx ma efektywną handlową strukturę, nastawioną na rozwój oraz osiąganie sukcesu. Jej operacje są zorganizowane w skupione i komercyjnie napędzane jednostki biznesowe, bezpośrednio nadzorowane i kontrolowane przez zarząd HKEx. Zarząd, który jest najwyższym ciałem podejmującym decyzje, kreuje politykę dla głównych strategicznych i operacyjnych spraw.

POLITYCZNE I EKONOMICZNE ASPEKTY GLOBALIZACJI

globalizacja polega na wielości powiązań i wzajemności oddziaływań państw i społeczeństw, tworzących obecny system światowy. Globalizację cechują w tym ujęciu dwa wymiary; zakres oraz intensywność. Z jednej strony mamy bowiem do czynienia ze zjawiskami obejmującymi większą część kuli ziemskiej lub działania w skali ogólnoświatowej, z drugiej strony globalizacja polega także na intensyfikacji współdziałania, wzajemnych powiązań oraz współzależności między państwami i społeczeństwami, stanowiącymi ogólnoświatową społeczność.

Cechy globaliacji.

a)integrowanie - a zatem scalanie działalności prowadzonej przez różne podmioty w skali międzynarodowej. b)międzynarodowa współzależność - rozwój danego podmiotu, kraju bądź przedsiębiorstwa, staje się nierozerwalnie związany z prowadzeniem i powodzeniem działalności za granicą c)ścisły związek z postępem nauki i techniki - tworzenie osiągnięć technicznych, które służą rozwojowi środków transportu i komunikacji, a przede wszystkim wytwarzaniu nowych lub unowocześnionych produktów, wdrażaniu elastycznych i wysoko wydajnych metod produkcyjnych, nowych metod zarządzania i organizacji, dystrybucji, itp. d)kompresja czasu i przestrzeni - „kurczenie się” świata, uczestnictwo w wydarzeniach na wszystkich kontynentach, duża mobilność ludzi, czy też oferta towarów z całego świata e)wielopoziomowość - tendencje do globalizowania działalności w skali ogólnoświatowej istnieją zarówno na poziomie poszczególnych dziedzin gospodarki, np. gałęzi przemysłu i usług, jak również różnych rynków, np. towarów, usług, czynników wytwórczych f)wielowymiarowość - globalizacja przebiega jednocześnie na kilku arenach życia społecznego. Zaliczyć można do nich arenę ekonomiczną, polityczną, kulturową oraz zorganizowanej przestępczości

Aspekty ekonomiczne globalizacji

1.„konkurencyjność” - zdolność danego kraju do wytwarzania i sprzedaży na rynkach zagranicznych dóbr i usług, które są tańsze i/lub lepsze od oferowanych przez inne kraje. Międzynarodowa konkurencyjność danego kraju zależy przede wszystkim od wydajności pracy. Ta z kolei jednak uzależniona jest od bardzo wielu czynników. Można wymienić wśród nich m.in. konkurencyjność przedsiębiorstw danego kraju, tempo postępu technicznego, poziom edukacji społeczeństwa, politykę ekonomiczną i społeczną prowadzoną przez rząd (np. politykę pieniężną, podatkową, przemysłową, ekologiczną), istniejące tradycje handlowe i przemysłowe oraz posiadane zasoby naturalne. Ideologia konkurencyjności, oprócz zdecydowanie pozytywnych ocen, spotyka się również z rosnącym niepokojem. Wyrażają go głównie kraje słabiej rozwinięte, których pozycja w gospodarce światowej jest coraz bardziej marginalizowana a pętla ubóstwa coraz ciaśniejsza. Wyścig potęg ekonomiczno-politycznych odbywa się bardzo często na obszarach i kosztem krajów słabych, które bardzo często borykają się z poważnymi problemami takimi jak: problem demograficzny, żywnościowy, zasobów surowcowych i energetycznych, środowiska naturalnego, inflacji i zadłużenia.

2.wzrost bezrobocia. Decydujący wpływ na rozmiary współczesnego bezrobocia w krajach wysoko rozwiniętych ma postęp technologiczny, będący następstwem kolejnych rewolucji naukowo-technicznych, a więc spowodowany automatyzacją i robotyzacją wielu czynności produkcyjnych i usługowych. W rezultacie praca żywa jest coraz bardziej wypierana z obu wymienionych dziedzin, zmniejsza się także popyt na pracę ludzką

3.krótko terminowy kapitał spekulacyjny. Przyczyną jego powstanie jest zanik granic państwowych.. Polega on na tym, że pieniądz nie mający pokrycia w rzeczywistej wartości towarów i usług. Taki kapitał jest wysoce niestabilny, grozi w każdej chwili niewyobrażalnymi stratami - i jest praktycznie nieprzewidywalny. Przepływy kapitału spekulacyjnego nie są uruchamiane przez zmiany stóp rentowności przedsiębiorstw wytwórczych lecz są rezultatem zmian bankowych stóp procentowych - zarówno banków centralnych jak i komercyjnych.

4.zniesienie w skali gospodarki światowej przeszkód w dziedzinie swobodnej wymiany dóbr i usług, a przede wszystkim towarów przemysłowych. Coraz bardziej jest też wyraźna tendencja do rozciągania tej liberalizacji także na produkty rolne.

5.Swobodny przepływ informacji, wiedzy i technologii w skali gospodarki światowej to kolejny istotny i o coraz większym znaczeniu dla funkcjonowania gospodarek narodowych przejaw globalizacji.

6.korporacje transnarodowe, definiowane jako przedsiębiorstwa prowadzące działalność produkcyjną lub inną w co najmniej w dwóch krajach oraz posiadające - również w co najmniej w dwóch krajach - swoje filie bądź oddziały, będące w całości lub w części własnością przedsiębiorstwa macierzystego i działające pod jego kontrolą. Filie tych korporacji są w trzech czwartych skoncentrowane w krajach wysoko uprzemysłowionych, z tego ponad połowa w Europie i około 10% w Ameryce Północnej. Pozostałe filie mają swoje siedziby w krajach słabo rozwiniętych. Korporacje transnarodowe lokują swoje kapitały tam, gdzie mają największą szansę osiągnięcia wysokich zysków. Brak wysokich wymagań, a więc bardzo liberalne przepisy i normy dotyczące ochrony środowiska naturalnego, powoduje, że owe korporacje przenoszą przede wszystkim „brudne” gałęzie przemysłu do krajów rozwijających się, aby uniknąć wysokich kosztów inwestycyjnych i eksploatacyjnych, które trzeba by koniecznie ponosić w krajach rozwiniętych. Poza tym, znacznie tańsza jest siła robocza.

7.ponadnarodowych ośrodków dyspozycji gospodarczej, których decyzje mają wpływ na funkcjonowanie oraz sytuację gospodarczą branż, krajów i całych regionów geograficznych

a) Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) - problematyką ekonomiczną zajmują się dwa organ organy ONZ: Zgromadzenie Ogólne oraz Rada Gospodarczo-Społeczna

b) Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) - główny cel to przywrócenie w skali światowej swobodnej wielostronnej wymiany handlowej. Narzędziem osiągnięcia tego celu miało być wprowadzenie wymienialności walut narodowych i stabilności kursów walut. Służą temu przedsięwzięcia podejmowane przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy wobec krajów członkowskich, m.in. udzielanie kredytów krajom mającym trudności ze zrównoważeniem bilansów płatniczych oraz oddziaływanie na politykę gospodarczą sprzyjające osiągnięciu równowagi tych bilansów.

c) Bank Światowy (Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju)- udzielanie pożyczek z funduszów własnych i z funduszów obcych, wypożyczonych przez Bank na międzynarodowym rynku kredytowym (przez emisję obligacji). Bank udziela również gwarancji pożyczkom zaciąganym przez rządy krajów członkowskich, ich banki i przedsiębiorstwa (z gwarancjami rządowymi) w bankach komercyjnych. W sumie Bank Światowy odgrywa współcześnie znaczącą rolę w kształtowaniu międzynarodowych stosunków ekonomicznych, wpływając na zagraniczną politykę ekonomiczną krajów korzystających z jego pomocy i międzynarodową politykę ekonomiczną w skali globalnej.

d) Światowa Organizacja Handlu (WTO)- rozpoczęła działalność z dniem 1 stycznia 1995 r WTO została spadkobierczynią struktur GATT ze znacznie rozbudowanym zakresem kompetencji. Jej głównym celem jest liberalizacja powiązań gospodarczych w skali globalnej. Zmierza ona do usunięcia wszelkich barier w handlu międzynarodowym towarami, usługami i czynnikami produkcji. Podstawową zasadą prowadzącą do tego celu jest wzajemna niedyskryminacja krajów, przejawiająca się w stosowaniu klauzuli największego uprzywilejowania i klauzuli narodowej. Ma jej towarzyszyć zasada wzajemnych korzyści, swoboda dostępu do rynków narodowych i uczciwej konkurencji

e)Konferencja Narodów Zjednoczonych do Spraw Handlu i Rozwoju (UNCTAD)- Konferencja ta została zwołana w 1964 r. w Genewie. Podstawowym celem tego organu stała się obrona interesów krajów słabo rozwiniętych gospodarczo w handlu międzynarodowym. Chodziło przede wszystkim o uprzywilejowane traktowanie tych krajów i stworzenie systemu preferencji dla eksportu ich wyrobów przemysłowych do krajów gospodarczo rozwiniętych. UNCTAD przygotował też zintegrowany program surowcowy oraz dążył do zwiększenia bezzwrotnej pomocy ze strony krajów wysoko rozwiniętych gospodarczo na rzecz krajów słabo rozwiniętych w wysokości 0,7 PKB tych pierwszych. Jego skuteczność była jednak niewielka.

8.wzrost zadłużenia międzynarodowego dużej części krajów rozwijających się i niektórych państw Europy Środkowej i Wschodniej, wzrost kosztów obsługi długu, załamanie dopływu kapitału do tych krajów, i związany z tym transfer zasobów do krajów wierzycielskich, oraz poważne ekonomiczne i społeczne następstwa tych zjawisk. Podstawowe przyczyny kryzysu zadłużeniowego były odbiciem długookresowych tendencji występujących w gospodarce światowej. Do tej grupy czynników zalicza się: wzrost ceny ropy naftowej w latach siedemdziesiątych, zmiany terms of trade krajów dłużniczych, wahania stopy procentowej oraz osłabienie dynamiki gospodarczej krajów uprzemysłowionych.

Trwający już prawie dwie dekady kryzys zadłużeniowy stwarza wiele zagrożeń zarówno dla krajów dłużniczych, jak i dla całej gospodarki światowej:

Kraje najbardziej zadłużone w latach 1980-1997 to: Brazylia, Meksyk, Chiny, Indonezja, Rosja, Argentyna, Tajlandia, Indie, Filipiny, Polska, Wenezuela, Egipt oraz Nigeria.

Aspekty polityczne globalizacji.

1.wzrost znaczenia pozapaństwowych uczestników życia międzynarodowego. Na arenie politycznej istnieją oraz powstają nowe organizacje polityczne, które oddziałują na politykę w poszczególnych krajach. Należą do nich; polityczne i militarne bloki, np. NATO, koalicje dominujących sił, np. Grupa Siedmiu Najbogatszych Państw Świata-G7, kontynentalne lub regionalne organizacje, np. Unia Europejska, światowe organizacje międzynarodowe, np. Organizacja Narodów Zjednoczonych i jej agendy, w skład których wchodzą m.in. UNICEF- Fundusz Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom, FAO- Organizacja do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa, UNESCO- Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury, WHO- Światowa Organizacja Zdrowia, WTO- Światowa Organizacja Turystyki

2 zwiększona możliwość działania organizacji pozarządowych ( NGOs), poprzez łatwiejszy dostęp do pieniędzy, środków łączności i komunikowania, a także ze względu na zwiększoną przenikalność granic. Ze względu na specyfikę organizacyjną i niezależność polityczną NGOs wykazują większą elastyczność i działania niż organizacja międzyrządowe. Przykładem mogą być takie organizacje pozarządowe jak Greenpeace oraz Amnesty International, które rozszerzyły swoją walkę o środowisko naturalne i prawa człowieka na niemal wszystkie kraje świata

3.dążenie do integracji państw pod względem politycznym. można to traktować jako reakcję na ewolucję systemu światowego, wyrażającą się w jego niestabilności i gwałtownych przemianach, takich jak rozpad tradycyjnego układu sił w skali globalnej spowodowany upadkiem systemu komunistycznego w Europie. W tym kontekście można rozpatrywać powstanie Unii Europejskiej, która uważana jest za przejaw najbardziej zaawansowanej integracji politycznej i gospodarczej państw w skali regionu. Państwa członkowskie UE, poprzez uczestnictwo w strukturach unijnych próbują poddawać kontroli procesy globalizacyjne poprzez zbiorowe podejmowanie decyzji, które pozostają wiążące dla wszystkich państw zarówno członkowskich, jak i starających się o członkostwo. Dzięki temu państwa narodowe są w stanie, z jednej strony sprostać wymaganiom globalnego rynku, a z drugiej, także wymaganiom stawianym przez obywateli. Ponadto, poprzez kolektywne działania w ramach struktur europejskich państwa narodowe uzyskują stopniowo status globalnego aktora zarówno w wymiarze życia gospodarczego jak i politycznego

4.zmiany znaczenia i roli państwa narodowego. Pojawiają się wizje przewidujące zanik państw narodowych i unifikację najpierw regionalną, a później globalną pod zarządem wspólnej organizacji politycznej czy ponadnarodowego rządu światowego. Tradycyjnie rozumiana suwerenność państwa podlega pewnym przewartościowaniom. Globalizacja powoduje jednocześnie wzrost znaczenia władz niewybieralnych, tj. KTN i organizacji pozarządowych ( MFW, WTO), a zatem tracą znaczenie nie tylko rządy poszczególnych państw, ale i parlamenty jako ciała stanowiące prawo, gdyż są zmuszone do stanowienia prawa tylko w ramach narzuconych przez organy niewybieralne.

5.ulega zmianie wiele podstawowych funkcji państwa.

a) funkcja ekonomiczna - państwo przestaje pełnić rolę podmiotu gospodarczego. Ład gospodarczy kształtowany jest natomiast przez wielkie korporacje transnarodowe, a w nowej rzeczywistości ekonomicznej ustaje funkcjonowanie takich instrumentów jak dotacje, subwencje, udzielanie kredytów, zamrażanie cen, ustalanie kursów walut.

b) funkcja socjalna - przesłanką do zmian jest wzrost bezrobocia, pogłębienie różnic płacowych oraz spadek siły przetargowej związków zawodowych

c) zmiany w strukturze wydatków i realizacji programów socjalnych - prywatyzacja sektora publicznego oraz redukowanie zaangażowania w świadczenie usług socjalnych (służba zdrowia, szkolnictwo, budownictwo). Na ile jest to możliwe, państwo stara się chronić zasiłki społeczne oraz emerytury.

d) kulturalno-wychowawcza - polegająca na działaniach w sferze kształtowania i rozpowszechniania w społeczeństwie idei i poglądów politycznych, filozoficznych i moralnych. Uznając wartość odideologizowania życia politycznego , indywidualizm, pluralizm ideowy, tolerancję wobec różnych systemów wartości, sferę życia duchowego pozostawia się jednostce oraz wyspecjalizowanym instytucjom zarówno o zasięgu globalnym, jak i lokalnym.

e) zanika funkcja regulacyjna - polegająca na promowaniu określonych wartości lub przeciwdziałaniu innym znakom żucia kulturalno-wychowawczego

6.kształtowanie się ustrojów demokratycznych w świecie. Zgodnie z poglądem ideologii liberalnej, globalizacja przejawia się w upowszechnianiu się zasad gospodarki rynkowej i demokracji, i że są to procesy współzależne, w takim sensie, iż istnienie ustroju demokratycznego gwarantuje sprawne funkcjonowanie gospodarki rynkowej i co za tym idzie wykorzystanie w sposób korzystny efektów globalizacji. Trzy przyczyny masowego prowadzania zasad demokratycznych na świecie. Jedną z nich jest „efekt demonstracji”. Kraje rdzenia globalizacji, a więc kraje wysoko rozwinięte i bogate, posiadają bez wyjątku demokratyczny reżim polityczny i odniosły sukces ekonomiczny oraz technologiczny, dzięki któremu stały się potęgami gospodarczymi, politycznymi oraz militarnymi. W związku z tym kraje o średnim poziomie dochodów i uprzemysłowienia oraz najsłabsze i najbiedniejsze państwa świata, w większości podejmowały próby zmierzające do naśladowania tego sukcesu poprzez wprowadzanie zasad gospodarki wolnorynkowej oraz zasad demokratycznych w sferze politycznej. Uważały, że w ten sposób uda im się dołączyć do zasobnych krajów centrum globalizacji. Drugą przyczyną może być prowadzenie polityki zagranicznej przez kraje centrum globalizacji (zwłaszcza USA), polegającą na promocji zasad gospodarki wolnorynkowej oraz popieranie dążeń do demokratyzacji przez stosowanie rozmaitych zachęt, począwszy od zachęt ekonomicznych, poprzez wspieranie lokalnych ruchów demokratycznych w zasoby techniczne i finansowe, aż po przekazywanie know-how. Trzecią przyczyną wzrostu liczby państw demokratycznych na świecie jest tzw. „efekt kuli śniegowej”, polegający na tym, że jeżeli jeden kraj danego regionu odważył się wejść na ścieżkę demokratyzacji, to inne kraje szły jego przykładem

7.pojawienie się problemów o wymiarze globalnym - kwestia bezpieczeństwa międzynarodowego i pojawienie się w związku z tym zagrożenia nowego typu - terroryzmu, które nie zagraża niepodległości czy integralności państw, lecz ich obywatelom lub infrastrukturze.

8.koncepcja globalnego NATO - wyposażonego w ekspedycyjne siły szybkiego reagowania w regionach poza obszarem mandatowym traktatu waszyngtońskiego. Siły szybkiego reagowania to wysoce manewrowe i wyspecjalizowane oddziały wojskowe zdolne do operacji w zróżnicowanych warunkach klimatyczno - terenowych, z różnymi przeciwnikami, pozostające w stanie najwyższej gotowości do działania, przystosowane do szybkiego przerzutu drogą powietrzną i morską. Ponadto, zintegrowane siły zbrojne NATO, pochodzące z wydzielonych kontyngentów narodowych państw członkowskich podlegają procesowi internacjonalizacji, który przejawia się w wielonarodowym składzie oddziałów, zintegrowanym międzynarodowym dowództwie, wspólnych szkoleniach, ćwiczeniach, standaryzacji uzbrojenia, wspólnym wywiadzie, zintegrowanej sieci komunikowania, rozmieszczenia różnych elementów sił zbrojnych na terytorium wszystkich sojuszników. Znaczenie NATO jako ugrupowania regionalnego wzrasta z uwagi na problem niewydolności systemu zbiorowego bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych

9.niszczenie i zanieczyszczanie środowiska naturalnego - w miarę upływu czasu i narastania zagrożeń w postaci ocieplania się klimatu, dziury ozonowej, turbulencji pogodowych, wzrostu ilości odpadów i pojawieniu się ich nowych rodzajów, tj. odpady elektroniczne (zużyte telewizory, komputery, drukarki, telefony komórkowe) idee ochrony środowiska i oszczędzania zasobów zostały wzbogacone przez koncepcje recyklingu, produkcji w zamkniętym obiegu oraz zasadę ostrożności w stosowaniu nowych substancji i technologii

10.narastanie frustracji, napięć i kontestacji społecznych wyrażających się przez powstawanie ruchów społecznych protestujących przeciwko negatywnym skutkom globalizacji. Antyglobaliści obwiniają globalizację przede wszystkim o niszczenie środowiska, powodowanie nierówności społecznych, wyzysk państw trzeciego świata. Wśród najważniejszych organizacji kierujących protestami wymienia się przede wszystkim: Public Citizen's Global Trade Watch, Greenpeace, Friends of the Earth, Tute Bianche, a także ruch ATTAC ( Stowarzyszenie na rzecz Opodatkowania Transakcji Finansowych na korzyść Obywateli). Na szczególną uwagę zasługuje wystąpienie przeciwników globalizacji w Genui w 2001, będące reakcją na obrady Grupy Siedmiu Najbogatszych Państw Świata (G7) i Rosji, ponieważ przybrało ono nieoczekiwanie burzliwy charakter, w efekcie którego śmierć poniosła jedna osoba.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
PSYCHOLOGIA 1 mega skrót, PEDAGOGIUM ROK 1, SEMESTR 1 - SESJA ZIMOWA
~$AWO MIEDZYNARODOWE MEGA SKROT CALOSC doc
BIEP REFERAT , Akademia Morska -materiały mechaniczne, szkoła, Mega Szkoła, szkola, kwity, SEMESTR
REFERAT NAUKA O PANSTWIE, Akademia Morska -materiały mechaniczne, szkoła, Mega Szkoła, wsm1, NAUKA O
REFERAT KULKA, Akademia Morska -materiały mechaniczne, szkoła, Mega Szkoła, szkola, kwity, SEMESTR
referat maszyny, Akademia Morska -materiały mechaniczne, szkoła, Mega Szkoła, szkola, Maszyny elektr
asm skrot prezentacji
Referat Inżynieria Produkcji Rolniczej
referat solidy
statystyka referat MPrzybyl
referat 4
Referat 3 v3

więcej podobnych podstron