POGLĄDY JANA AMOSA KOMEŃSKIEGO NA WYCHOWANIE I SAMOWYCHOWANIE
Czeski pedagog, filozof, reformator i myśliciel protestancki
Jeden z najwybitniejszych i najważniejszych pedagogów - zwany także ojcem pedagogiki nowożytnej.
Twórca jednolitego systemu powszechnego nauczania „nauczanie permanentne”
Zalecał objęcie nauczaniem wszystkich niezależnie od płci i stanu oraz nauczania w języku ojczystym
ROZWÓJ POGLĄDÓW J.A. KOMEŃSKIEGO NA WYCHOWANIE
Poglądy Komeńskiego z okresu „Wielkiej dydaktyki” charakteryzuje :
Biologizm; w pojmowaniu psychicznego i fizycznego rozwoju ludzi
Naturalizm; w konstruowaniu faz rozwojowych, pierwszoplanowe traktowanie uwarunkowań przyrodniczych w analizie i wyjaśnianiu problematyki procesu wychowawczego
Periodyzacja, czyli podział rozwoju psychofizycznego dzieci i młodzieży
Komeński podzielił lata postępujące wieku ludzkiego na 4 stopnie:
Wiek niemowlęcy - łono matki
Wiek dziecięcy - nauka czytania i pisania
Wiek dorastania/chłopięcy - szkoła łacińska - gimnazjum
Wiek młodzieńczy - akademia i podróże
Rozwój poglądów w „Wielkiej dydaktyce”
W starości kształcić człowieka jest już za późno, bo jego zdolności pojmowania i pamięć są już w zaniku
w średnim wieku trudno, gdyż siła umysłu rozproszona jest na różne rzeczy
Należy zwrócić uwagę na młodość, kiedy wzmagają się siły życia i rozumu, wtedy przyjmuję się wszystko z łatwością, głęboko zapuszcza korzenia
cd.
Definicja człowieka dorosłego
„Dorosły jest człowiekiem, który osiągnął już postać fizyczną i siły duchowe, gotów do wykonania obowiązków, mogący już wprowadzić w życie taki tryb, do jakiego się przygotował”
J.A. KOMEŃSKI O POTRZEBIE WYCHOWANIA DOROSŁYCH
Komeński uważał że całe życie jest szkołą również ta środkowa część życia, która opiera się na pełni sił. Poprzedni okres (wieku chłopięcego) jest tylko wprowadzeniem. Okres życia dorosłego charakteryzuje zatem pełnia sił i swobodne działanie. Dzięki tym warunkom człowiek dorosły jest w stanie wznieść się własnym wysiłkiem samokształceniowym i samowychowawczym na wyższy szczebel poznania i twórczości
KONCEPCJA WYCHOWANIA DOROSŁYCH
W okresie życia dorosłego uczenie się jest powiązane ze swobodnym działaniem, sprawdzaniem społecznych skutków eksperymentowaniem; daje to możliwość wiązania teorii z praktyką
Źródłem ważnych bodźców rozwojowych dla ludzi dorosłych są kontakty między ludzkie i rozwiązywanie problemów życiowych
Życie społeczne dorosłych, Komeński pojmował w kategoriach obowiązku działania, sprawdzania własnych sił, uczestnictwa w doświadczeniach, wypracowaniu racjonalnych rozwiązań
Rezultatem samokształcenia i samowychowania ludzi dorosłych ma być skuteczne i samodzielne działanie. Wiedza, poznanie ludzi, doskonalenie orientacji ma służyć umiejętności „żeglowania po morzu życia”. Ma również ułatwić gromadzenie dóbr niezbędnych do życia, ułatwić awans materialny
Proces uczenia się, samokształcenia i samowychowania w koncepcji Komeńskiego ma przede wszystkim pomagać ludziom dorosłym w uzyskiwaniu pozycji społecznej i materialnej
J.A. KOMEŃSKIEGO NA WYCHOWANIE LUDZI DOROSŁYCH
pod względem światopoglądowym należał do 2 epok kulturalnych i społeczno - politycznych: do feudalizmu i rodzącej się formacji mieszczańskiej - było to widoczne w jego twórczości naukowej
Komeński jest przedstawicielem chrześcijańskiego poglądu na świat, każe szukać ładu boskiego w studiowaniu książek o świecie ludzkim, kulturze, przyrodzie i o społeczeństwie. Sugeruje że pielęgnowanie i rozwijanie ludzkich zdolności do racjonalnego i samodzielnego myślenia jest darem ofiarowanym przez Boga
Bóg dla Komeńskiego jest wcieleniem mądrości, najwyższym rozumem i prawodawcą. I na tej podstawie wnioskuje, że człowiek jako twór Boga również posiada światło rozumu, które musi własnym wysiłkiem samowychowawczym wyzwalać, rozniecać i pielęgnować
ŹRÓDŁO INSPIRACJI DLA WSPÓŁCZESNEJ ANDRAGOGIKI
Dla andragogiki szczególne znaczenie ma to, że Komeński odkrył siły decydujące o rozwoju psychicznym ludzi dorosłych. Tymi siłami są: praca, uczestnictwo w życiu zbiorowym i samowychowanie
sformułował idee i zasady które mają duże znaczenie dla andragogiki: zasada wyboru wartości kulturowych
koncepcja ogólnego wykształcenia człowieka dorosłego: który powinien posiadać wiedzę historyczną, współczesną i filozoficzną.
wyróżnienie 3 stopni w życiu człowieka dorosłego:
Stopień wchodzących w dorosłość, tzn. zaczynających
Stopień kontynuacji życia
Stopień kończących życie
J.A. KOMEŃSKIEGO NA SAMOKSZTAŁCENIE I SAMOWYCHOWANIE DOROSŁYCH
Kształcenie permanentne: edukacja przez całe życie; każdy wiek jest odpowiedni do uczenia się - „trzeba tylko podsuwać dla każdego wieku to, do czego czynienia jest zdolny”
2 główne czynniki kształtujące człowieka: doświadczenie życiowe i umiejętność nieustannego, mądrego, efektywnego uczenia się
Genialność Komeńskiego polega na tym że wykrył prawidłowości duchowego rozwoju człowieka. I dlatego jego poglądy na wychowanie i samowychowanie ludzi są stale aktualne i stanowią trwały wkład w naukowe podstawy pedagogiki i andragogiki
szczebel szósty: szkoła dorosłego człowieka - poprzednie szczeble kształcenia są tylko stopniami po których się dochodzi do szczebla szóstego, przygotowują one do realizacji zadań szczebla szóstego
szkoła dorosłego człowieka - człowiek odkrywa swoje życiowe powołanie i ukierunkowuje swoją aktywność samokształceniową i samowychowawczą na przygotowanie się do realizacji zadań zawodowych i osobistych
Sztuka samowychowania polega na tym aby w napotkanych sprawach mądrze myśleć mówić i działać, jasno pojmować otaczający nas świat i być pracowitym
na wychowanie i samowychowanie człowieka dorosłego ma wpływ, trójwymiarowe widzenie aktywności i rozwoju człowieka, wyrażającego się : w mądrym myśleniu, mówieniu i działaniu
człowiek jest istotą posługującą się: rozumem, mową i ręką (jest symbolem praktycznej działalności człowieka)
dla zrozumienia koncepcji samowychowania człowieka dorosłego duże znaczenie ma wnikliwa teoria potrzeb człowieka….
każdy kto się urodził człowiekiem pod wpływem samych tylko wewnętrznych bodźców swej natury pragnie:
Być - to jest żyć
Odczuwać swą siłę - to jest być zdrowym
Istnieć czujnie - to jest wiedzieć co go otacza
Istnieć z jasnym rozeznaniem - to jest rozumieć to co wie
Być wolnym - spośród rzeczy rozumianych chcieć dobra i wybierać je, złych nie chcieć i je odrzucać , a o wszystkim wedle w miarę możliwości decydować wedle własnego uznania
Istnieć w sposób aktywny - to jest nad rzeczami, które rozumie i wybiera, także pracować aby nie na próżno poznawać je i rozumieć
Mieć i posiadać wiele
Korzystać z użytkowania wszystkiego, co ma i to w sposób bezpieczny
Wybijać się i cieszyć szacunkiem
Być w miarę wymownym ze względu na gotowość i skuteczność przekazywania innym swej władzy i woli
Cieszyć się także życzliwością i miłością ludzi, którzy by mu nie zazdrościli, lecz gratulowali o tyle bardziej spokojnego, szczęśliwego i bezpiecznego życia
Mieć też po swojej stronie przychylność Boga dla wewnętrznej radości i pewności swego szczęścia w Bogu.”
Samowychowanie miało zatem służyć realizacji tych potrzeb ludzi które są ich naturalne skłonności, możliwości i cechy. Celem samowychowania powinno być działanie umożliwiające ludziom dorosłym zrozumienie ich własnej natury, ustalenie treści i sensu swoich potrzeb,
Dla Komeńskiego najważniejszą wartością jest życie. Ideałem - człowiek aktywny, wyrazem tej aktywności jest praca.
Komeński wskazywał na potrzebę kształtowania u ludzi dorosłych poczucia podmiotowości, które ma być podstawą aktywności samowychowawczej, samopoznawczej to znaczy autokreacyjnej - należy doprowadzić ludzi do zaspokajania wszystkich swych pragnień, rozbudzić naturalny popęd do żywienia pragnień, pokazać drogę do ich spełniania, żeby zaszczepić w nich nadzieję, że jest to możliwe
samowychowanie i samokształcenie ma doprowadzić do uświadomienia ludziom dorosłym ich praw do pełnowartościowego zaspakajania wszystkich materialnych i duchowych potrzeb
samowychowanie i samokształcenie zdaniem Komeńskiego powinny pomagać ludziom dorosłym w zaspakajaniu potrzeby posiadania prawdziwej i pełnej wiedzy o świecie i o sobie samym
Pięknie będzie, jeżeli będą postrzegane i wprowadzane w czyn takie zasady: 1) ażeby każdy, kto się urodził człowiekiem i został doprowadzony do używania rozumu, sam sobie był szkołą, książką i nauczycielem i w taki sposób, 2) aby każdy dla swego bliźniego we wzajemnej rozmowie zastępował szkołę, książkę i nauczyciela, i wreszcie 3) ażeby nigdzie nie brakło kolegialnych szkół, publicznych książek i nauczycieli”