POGLĄDY PEDAGOGICZNE JANA AMOSA KOMEŃSKIEGO
WIELKA DYDAKTYKA
Jan Amos Komeński (1592 - 1670) - Czech z pochodzenia, syn młynarza, należał do grupy religijnej Braci Czeskich, wywodzącej się od dawnych husytów, a w wieku XVI zbliżonej mocno do protestantyzmu (kalwinizm). Był duchownym swego wyznania, z czasem nawet ostatnim jego biskupem, jednakże w swych pracach pedagogicznych zajmował stanowisko ogólnoludzkie, międzywyznaniowe. Od 1629 r ze względu na prześladowania braci czeskich, przebywający długie lata w Lesznie, uważany jest za jednego z najwybitniejszych pedagogów, którzy odegrali bardzo ważną rolę w historii wychowania. Znaczenie jego polega na tym, że u początku rozwoju kapitalizmu stworzył system pedagogiczny, w którym znalazły odbicie dążenia mas ludowych do wiedzy i oświaty, system przeniknięty duchem prawdziwego demokratyzmu.
Pod wpływem nowej filozofii w XVII w. budzi się żywy ruch na polu pedagogicznym - coraz częściej pojawia się hasło zgodności z naturą, podnoszą się głosy o konieczności skrócenia nauki łaciny, uczenia przede wszystkim w języku ojczystym.
Wielkość i znaczenie Komeńskiego polegała na tym, iż :
wierzy w moc wychowania i wykształcenia
domaga się powszechności nauczania i wychowania
obrazuje system jednolitego szkolnictwa dla całej ludności
opracowuje nowy program i układ materiału programowego
w zakresie organizacji pracy szkoły uzasadnia system klasowo - lekcyjny
w wyniku analizy procesu nauczania formułuje nowe zasady nauczania
Komeński w swych poglądach był sensualistą - tzn. wszelkie poznanie odbywa się w sposób zmysłowy.
Pedagogika Komeńskiego dotyczyła problemu oświaty i szkolnictwa:
demokratyzacji oświaty
organizacji systemu szkolnego
nowej koncepcji nauczania i uczenia się
kształtowania dorosłych
Komeński uważał, że wychowaniem szkolnym należy objąć wszystkie dzieci. Obowiązkowe kształcenie na poziomie sześcioletniej szkoły elementarnej uzasadniał tym, że wszystkie dzieci są zdolne do nauki, a jest ona niezbędna w życiu każdego człowieka. Jest ona niezbędna w społeczeństwie opartym na prawach rozumu. Jest twórcą pierwszego nowoczesnego systemu szkolnego. Okres wychowania podzielił na cztery 6-letnie etapy:
Okres dzieciństwa - przedszkolny - do 6 lat - rodzina
Okres 6 -12 lat - tzw. szkoła języka ojczystego - powinna być w każdej miejscowości - obowiązkowa
Okres 12 - 18 lat - szkoła średnia języka łacińskiego
Okres 18 - 24 lata - akademie funkcjonujące w każdym państwie - kandydaci na uczonych
System szkolny miał być: powszechny, bezpłatny i jednolity. Dla poszczególnych szczebli wychowania Komeński opracował program, w którym zwraca uwagę na: wychowanie fizyczne, higienę, odżywianie, ubiór, gry i zabawy na powietrzu. Daje również wskazówki dla kobiet ciężarnych.
Wychowanie przedszkolne powinno polegać na wychowaniu fizycznym i nauce moralności poprzez dobre przykłady.
Szkoła elementarna powinna obejmować: czytanie, pisanie, rachunki, geometrię, śpiew, moralność i religię, historię, kosmografię i fizykę. Program uzupełniała wiedza o rzemiośle (wybór zawodu).
Szkoła średnia to: zoologia, botanika, geologia, anatomia, medycyna, rolnictwo, geografia, etyka, historia powszechna.
Poglądy pedagogiczne Komeński wyłożył w „Wielkiej dydaktyce”: odwołanie się do przyrody - natura rozwija się powoli od form prostych do złożonych, tak samo powinien postępować nauczyciel - podawać wiedzę uczniom tak, aby mogli ją sobie przyswajać pod względem jakościowym i ilościowym, zaczynać od łatwej i prostej, przechodzić do trudnej i złożonej - zasada stopniowania trudności. Według Komeńskiego pierwszym etapem poznawania rzeczywistości są zmysły, a później rozum. Niechęć uczniów do nauki najczęściej ma swoje podłoże w złej pracy nauczyciela, ponieważ każde dziecko posiada skłonności do wiedzy, trzeba tylko umieć ją rozwijać.
Komeński porusza także kwestię kształcenia dorosłych.
„Wielka dydaktyka” - 33 księgi - 4 części.
I - Pedagogika ogólna - 12 ksiąg
II - Dydaktyka
III - Wychowanie religijne, moralne i społeczne
IV - Plan organizacji szkoły
Zakończenie - wszystko o nauczycielu - kwalifikacje, płace
Naukę powinno się pobierać między 6 - 24 rokiem życia.