ZARYS HISTORYCZNY POWSTANIA I ROZWOJU NAUKI ORIENTACJI PRZESTRZENNEJ

Osoby niewidome

Osoby niewidome od najdawniejszych czasów poruszały się za pomocą kija lub laski przeważnie w towarzystwie osób widzących. Laskę traktowali przede wszystkim jako znak ślepoty, rzadko używali jej jako narzędzia służącego do rozpoznawania terenu.

Wraz z rozwojem motoryzacji poruszanie się niewidomych po mieście było coraz bardziej niebezpieczne. Od 1931 roku Guilly d'Herbemont popularyzowała używanie przez niewidomych białej laski. Laska ta, dzięki swej odmiennej barwie, wyróżniała się spośród innych lasek i sygnalizowała, że jej właściciel jest pozbawiony wzroku
i w pewnych sytuacjach może potrzebować pomocy.

Systematyczną naukę orientacji przestrzennej i samodzielnego poruszania się wprowadzono dopiero po drugiej wojnie światowej. W związku z tym powołano w wielu krajach organizacje zajmujące się sprawami ociemniałych żołnierzy:

• W Polsce powstał ośrodek rehabilitacyjny dla ociemniałych żołnierzy, którym kierował Henryk Ruszczyc. Zajmował się on szczególnie przygotowaniem zawodowym i szukaniem miejsc zatrudnienia. W ośrodku rehabilitacyjnym prowadzono orientację przestrzenną. Instruktorami byli niewidomi dobrze usprawnieni, którzy przekazywali własne doświadczenia i służyli swoim przykładem. (np.: Adolf Szyszko).

• W USA powstał specjalny komitet wojskowy do spraw szkolenia niewidomych żołnierzy.
  dr Richard Hoover, kierował zespołem pracującym nad zagadnieniem orientacji przestrzennej
  i samodzielnego poruszania się niewidomych. Pod jego przewodnictwem opracowano i udoskonalono system nauczania orientacji przestrzennej i samodzielnego poruszania się niewidomych. Przede wszystkim ,, metodykę prowadzenia zajęć: nauczyciel pracuje z jednym niewidomym metodą ,,krok za krokiem", czyli dopiero po osiągnięciu łatwiejszego etapu przechodzi do następnego. Wprowadzono również długą, lekką laskę. Opracowaną technikę posługiwania się nią nazwano techniką Hoovera. Odtąd laska zmieniła swoje przeznaczenie — z przedmiotu wyróżniającego niewidomych w środowisku ludzi widzących, na narzędzie umożliwiające samodzielne poruszanie się.

Pierwsze kursy dla instruktorów orientacji przestrzennej zorganizowano w 1961 roku w Boston' College oraz
w Western Michigan University.

W Polsce kładziono nacisk na naukę, oświatę i przygotowanie zawodowe. Przełomowym wydarzeniem było zorganizowanie w lecie 1979 r. 6-tygodniowego kursu szkolącego nauczycieli orientacji przestrzennej. Prowadzili go profesor Stanley Suterko i Dan Nelson. (uczniowie wykonują wszystkie ćwiczenia praktyczne, mając oczy zasłonięte opaskami nie przepuszczającymi światła. Pozwala to im lepiej przeżyć i zrozumieć trudności niewidomych.)

Wyższa Szkoła Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie jako pierwsza wyższa uczelnia
w Polsce wprowadziła do planu studiów przedmiot „orientacja przestrzenna i samodzielne poruszanie się niewidomych". Od 1983 roku studenci tyfiopedagogiki realizują ten przedmiot według metod przedstawionych przez profesora Suterko.

Osoby słabo widzące

W historii orientacji przestrzennej słabowidzących ważnym zdarzeniem było przedstawienie pracy N. Barragi, na temat zwiększenia zakresu posługiwania się wzrokiem, na zjeździe Amerykańskiego Stowarzyszenia Osób Pracujących na Rzecz Niewidomych, w roku 1964.

W roku 1970 w USA zorganizowano pierwszą konferencję na temat samodzielnego poruszania się słabowidzących, na której rozpatrywano możliwości zwiększenia zakresu widzenia na odległość.

W Polsce studenci Wyższej Szkoły Pedagogiki Specjalnej z wydziału tyflopedagogiki
i studiów podyplomowych od roku 1986 w programie przedmiotu „orientacja przestrzenna" poznają także zagadnienia dotyczące orientacji przestrzennej i samodzielnego poruszania się słabo widzących.

Literatura:

Kwapisz J. i J., Orientacja przestrzenna i poruszanie się niewidomych oraz słabowidzących, WSiP, Warszawa 1990

---