Clark Leonard Hull „Problem zmiennych pośredniczących w teorii zachowania molarnego”.

'40 - '60 XX wieku - to w amerykańskiej psychologii okres dominacji teorii Hulla i jego zwolenników. Mechanistyczny, redukcjonistyczny i obiektywny behawioryzm Hulla skupia się głównie wokół zagadnienia obiektywności metod badawczych. Zafascynowany pracami Pawłowa, Hull zajął się opracowaniem teorii zachowania opartej na Pawłowowskich prawach warunkowania, wyrażając przekonanie, iż można opisać je posługując się precyzyjnymi terminami fizycznymi oraz prawami matematycznymi. Rozważania doprowadziły go m.in. do odwołania się do metody hipotetyczno-dedukcyjnej, polegającej na określaniu bezpośrednio nie weryfikowalnych założeń (czyli tez; twierdzeń) przyjmowanych bez dowodu, a priori), z których następnie można wydedukować sprawdzalne eksperymentalnie wnioski. Tylko pod warunkiem, że owe wnioski zostaną potwierdzone i zweryfikowane dowodami eksperymentalnymi, można włączyć założenia do zbioru twierdzeń naukowych. Gdy wydedukowane wnioski nie potwierdzą się, to prowadząca do ich sformułowania teoria (założenia) zostaje sfalsyfikowana i musi zostać odrzucona.

TEZA postawiona w tekście: Niezmienne prawa panujące w przyrodzie i opisywane za pomocą teorii naukowej obejmują także sferę zachowania.

Ewentualną zmienność zachowania można zdaniem autora wytłumaczyć niekoniecznie zakładając brak praw rządzących zachowaniem. Rezultat danej sytuacji zależy bowiem od zespołu poprzedzających warunków oraz jednej lub kilku reguł, zgodnie z którymi warunki te przerodzą się z czasem w inne warunki lub zdarzenia. Niepewność rezultatu sytuacji wynika ewentualnie z niepełnej znajomości warunków lub niedokładności dokonanych pomiarów, ale nie oznacza wcale obiektywnego braku reguł lub praw. Możliwe jest ujmowanie praw w formę dokładnych równań pod warunkiem, że pomiary z jednej i z drugiej strony równania są rzetelne i prawdziwe w odniesieniu do przedmiotu opisu. W tym celu należy pomiar poprawiać, powtarzać i akumulować, tak, by formuła ujmująca dane prawo coraz dokładniej odzwierciedlała opisywaną zależność.

Opisywane z konieczności za pomocą teorii molarnych (makroskopowych/gruboziarnistych) zachowanie należy rozkładać na mniejsze segmenty molarne poddawane analizie, w celu zmniejszenia niepewności warunków (Niepewność, niedokładność wyniku jest często efektem nieznajomości (i w praktyce ignorowania) wewnętrznej (molarnej) struktury badanych przez nas jednostek). Dzięki akumulacji danych uzyskanych w starannie kontrolowanych sytuacjach eksperymentalnych możliwe będzie opisanie niezmiennych, zasadniczych tendencji warunków za pomocą praw ilościowych

Możliwe jest odwoływanie się do konstruktów symbolicznych bądź tzw. zmiennych pośredniczących. Koncepcję zmiennej pośredniczącej tłumaczy dobrze wykorzystany w tekście przykład zdania rozpatrywanego przez Carnapa: „O dziesiątej Pan A. rozgniewał się”. Aby zdanie to posiadało wartość naukową, gniew musi być zewnętrznie obserwowalny, pośrednio lub bezpośrednio. Zewnętrznie obserwowalne zachowanie Pana A. pozwala na pośrednie wnioskowanie o warunku wewnątrz jego ciała. Dzięki temu możliwe jest przełożenie stwierdzenia na temat zachowania na stwierdzenie o gniewie. Gniew sytuuje się pomiędzy stanem poprzedzającym (np. frustracją), który do gniewu doprowadził, a obserwowalną konsekwencją tego stanu. Gniew jest zatem „nieobserwowalną” zmienną pośredniczącą.

Generalnie jako zmienną pośredniczącą Hull zaproponował kategorię popędu, który definiował jako bodziec wynikający ze stanu potrzeby organicznej, aktywujący czy też pobudzający zachowanie. Redukcja lub zaspokojenie tak pojmowanego popędu, mogą być empirycznie określone na podstawie okresu deprywacji lub intensywności, siły i wydatku energetycznego, charakteryzujących zachowanie będące jego rezultatem. Hull nacisk położył przede wszystkim na siłę reakcji. Popędy mogą być jego zdaniem pierwotne (gdy związane są z wrodzonymi biologicznymi potrzebami i są zasadnicze dla przetrwania) lub wyuczone/wtórne (gdy odnoszą się do sytuacji lub bodźców związanych z redukcją popędów pierwotnych i przez to same mogą stać się popędami).

S

R

f_{1 S}H_{R S}P_R

G

f₅

N _ST_R

f₆

f_{4 S}E_R

S f₂ s f_{7 S}P_R

f₈

Need f₃ D _SP_R

Użycie konstruktów symbolicznych wg Hulla.

S, R, G, N to kolejno: energia bodźca, reakcja, natura wzmocnienia, liczba wzmocnień w pierwotnej sytuacji uczenia; S to energia wywoławcza/energia bodźca; s to nerwowy impuls aferentny; Need to potrzeba wyznaczana przez okres deprywacji; D to siła popędu organicznego wynikająca z deprywacji; _SE_R to potencjał reakcji; R to reakcja; _SP_R to prawdopodobieństwo reakcji; _ST_R latencja reakcji; _SA_R jej amplituda; _SN_R liczba niewzmocnionych wywołań reakcji obniżających potencjał reakcji do wartości podprogowej; f to ilościowe relacje funkcjonalne pomiędzy poszczególnymi elementami. Niebieski to konstrukty symboliczne. _SH_R to siła nawyku.

Konstrukty symboliczne/zmienne pośredniczące muszą być określane na podstawie pomiaru poprzedzających warunków oraz tego, w jaki sposób odpowiadają następującym po nich, dającym się zaobserwować, zdarzeniom. Związki funkcjonalne pomiędzy warunkami poprzedzającymi i zachowaniem muszą być dokładnie określone jeśli teoria, której częścią mają się stać, ma zostać empirycznie zweryfikowana.

Poszukiwania jednoznacznych związków funkcjonalnych łączących behawioralne czynniki nieobserwowalne z obserwowalnymi to poszukiwania wiążących je równań, które ostatecznie powinny się dać zawrzeć w pojedynczym równaniu, dającym największą możliwą zgodność z danymi empirycznymi. Tylko takie równania umożliwią precyzyjne przewidywanie przyszłych zachowań na podstawie poprzedzających je warunków.

Połączenia bodziec-reakcja utrwalane liczbą wzmocnień Hull nazwał siłą nawyku. Na zasadzie wzmocnienia opiera się także jego teoria uczenia się. Zdaniem Hulla uczenie się nie może zachodzić pod nieobecność wzmocnienia, które jest niezbędne dla wywołania redukcji popędu. Jego prawo pierwotnego wzmocnienia stanowi, że gdy po połączeniu bodźca z reakcją dochodzi do redukcji potrzeby, rośnie prawdopodobieństwo, iż przy kolejnych okazjach ten sam bodziec wywoła taką samą reakcję. Wzmocnienie jest więc tutaj określane jako redukcja potrzeby pierwotnej (a nie za pomocą pojęcia zadowolenia, jak miało to miejsce u Thorndike'a ).

1

---