-ROZDZIAŁ 9

Dni Dziękczynienia

CHANUKAH, PURIM, DZIEŃ NIEZAWISŁOŚCI, DZIEŃ OSWOBODZENIA

JEROZOLIMY

tvadvhc ymy riD

─────────────────────────

SEDER HADLAQATH NEROTH CHANUKAH (ZAPALANIE ŚWIATEŁ CHANUKOWYCH)		tqldh rds hkvnc torn
„Hadlaqath ner Chanukah” (Błogosławieństwo przy zapalaniu światła)		rn tqldh hkvnc
„Birkhath ha-Nisim” (Błogosł. z powodu cudu)		Mysynh tkrb9
„Shehechejanu” (Błogosławieństwo z powodu czasu)		Nmzh tkrb9
„Ma'oz cur” (Twierdza ze skały)		rvx zim
SEDER PURIM

Zapalanie świec chanukowych

TEKSTY

„Hadlaqath ner Chanukah” (Błogosł. przy zapalaniu światła)

Pochwalonyś Ty, Wiekuisty, Boże nasz, Królu wszechświata, który poświęciłeś nas przykazaniami Swemi i przykazałeś nam zapalanie światła poświęcenia (świątyni).

„Birkhath ha-Nisim” (Błogosławieństwo z powodu cudu)¹

Pochwalonyś Ty, Wiekuisty, Boże nasz, Królu wszechświata, który zdziałałeś cuda praojcom naszym w dniach owych o porze tej.

„Shehechejanu” (Błogosławieństwo z powodu czasu)¹

Pochwalonyś Ty, Wiekuisty, Boże nasz, Królu wszechświata, który nam dałeś życie i utrzymałeś nas i dozwoliłeś nam doczekać pory tej.

[tu następuje ceremonia zapalania świec, poczem odmawia się dalszy tekst]

Światła te zapalamy na pamiątkę cudów, wybawienia i dziwów, które zdziałałeś dla praojców naszych za pośrednictwem kapłanów Swoich świątobliwych. Przez wszystkie ośm dni Chanuka światła te są świętością i nam nie wolno posługiwać się niemi, i tylko patrzeć na nie, aby dziękować imieniu Twemu za cuda Twoje i za wybawienie Twoje i za dziwy Twoje.

(Pjut) „Ma'oz Cur” (Potężna Opoko dosł. Twierdza ze skały)

(Ma'oz) Potężna Opoko zbawienia mego ! Tobie przystoi chwała. Oby odbudowany został dom dla modlitwy mej i tam obyśmy składali ofiary. Jeśli kiedyś zgotujesz rzeź dla bluźniącego wroga, wtedy dokonam wśród pieśni i śpiewów poświęcenie ołtarza.

(Ra'oth) Cierpieniami nasycona była dusza moja, smutkiem siły moje wycieńczone były, życie moje sprzykrzyło mi się w ciężkiej pracy mej, w niewoli państwa cielca. Lecz ręką swą potężną wywiódł ulubieńca swego, Wojska Faraona i całe pokolenie jego zestąpiły jak kamień w tonie.

(D^ebir) Do przybytku świętości Swej przywiódł mnie, ale i tam nie spocząłem. I przybył ciemięzca i wygnał mnie, ponieważ obcym bóstwom służyłem i wino upajające im ofiarowałem. Zaledwie wyszedłem, przyszedł koniec Babilonu. Zerubabel nastał, w końcu po siedmdziesięciu latach wybawiony zostałem.

(K^eroth) Ściąć jodłę wyniosłą usiłował Agagi, syn Hammadasa, lecz się stało to dla niego sidłem i buta jego zniszczoną została. Głowę (syna) Jemini wyniosłeś a wroga imię zgładziłeś, mnóstwo synów jego i cały dwór jego na palu powieszono.

(J^ewanim) Grecy zebrali się przeciwko mnie, wtedy za czasów Hasmonejów zburzyli mury twierdzy mojej i zanieczyścili wszystkie oleje (święte). Ale z dzbanków pozostałych stał się cud dla ulubieńców. Mężowie uczeni na ośm dni ustanowili pieśni i śpiewy.

(Chashuph) Obnaż ramię święte Swoje i zbliż kres zbawienia, zemścij się zemstą za krew sług Twoich na wykonawcach niegodziwości. Wszak długo czekamy zbawienia a nie ma końca dni nieszczęścia. Strąć Edom w otchłanie piekła a wskrzesz dla nas pasterzy siedmiu.

KOMENTARZ

„Dnie Dziękczynienia”

Święta, o których mówimy w tym rozdziale modlitewnika, nie są nakazane Torą. Powstały one w różnych epokach jako wyraz dziękczynienia Stwórcy za cuda, jawne i ukryte, których dokonał z myślą o nas.

W dni te nie jest zabroniona praca, jednak pożądane jest, jeżeli jest taka możliwość, odłożenie codziennej pracy na rzecz świętowania.

Zapalanie świec chanukowych

Święto Chanukah rozpoczyna się 25 miesiąca Kislew i trwa osiem dni. W czasie święta wspomina się o bohaterskim powstaniu Machabeuszy przeciwko Grekom i ich sojusznikom, zhellenizowanym Żydom i o triumfalnym zakończeniu tego powstania pomimo zdecydowanej przewagi sił greckich nad powstańczymi. Chanukah to także świętowanie cudu z lampką, polegającego na tym, że czysta oliwa w maleńkim naczynku, znajdującym się w naroźniku sprofanowanej Świątyni podtrzymywała płomień Menory (świecznika świątynnego) przez osiem dni, chociaż jej ilość powinna starczyć ledwie na jeden dzień. Na cześć tego zdarzenia każdego wieczoru zapala się świece.

Pierwszego wieczoru przed zapaleniem świec odmawiamy trzy błogosławieństwa: Błogosławieństwo przy zapalaniu świec, Błogosławieństwo z okazji cudów oraz Błogosławieństwo Czasu. W następnych siedmiu wieczorach odmawiamy już tylko dwa pierwsze błogosławieństwa. W pierwszy wieczór zapala się jedną świecę, położoną skrajnie po prawej stronie. Każdego następnego wieczoru dodaje się po jednej świecy, stawiając ją z lewej strony świecy już zapalanej; zapalanie świec przebiega od strony lewej do prawej. Prócz 8 świec stricte chanukowych, świeczniki chanukowe zaopatrzone są zazwyczaj w gniazdo dla dziewiątej świecy pomocniczej, zwanej „szammasz” (patrz niżej: „świece.. święte”). Na początku ceremonii zapalania świec zapala się szammasza, następnie odmawia się błogosławieństwo i od szammasza zapala się pozostałe świece.

„Błogosławionyś Ty, Wiekuisty, ... Który nakazałeś nam” Podstawową formułę błogosławieństwa pozostawiono bez zmian nawet przed wypełnieniem nakazu danego przez Mędrców, ponieważ Bóg dał nam w Torze przykazanie wypełniać ich postanowienia: „Postąpisz zgodnie z pouczeniem, jak cię pouczą, i zgodnie z prawem, jak oni orzekną” (Deut. 17:11).

„Który dokonał cudu w te dni, w tym czasie roku”: w dniach Machabeuszów, w tym miesiącu roku. Inne rozumienie tych słów: „od tamtych dni aż do naszych czasów.”

„Świece... święte”. Świece chanukowe zapala się na pamiątkę cudu i dlatego wykorzystanie ich do jakichkolwiek innych celów jest zabronione. Dlatego, aby nie oświetlać domu tylko świecami chanukowymi, przyjęto instalować dodatkową, dopełniającą świecę, zwaną „”shammash”, która nie posiada świętości właściwych świec chanukowych.

„Ma'oz Cur” („Opoka i Ostoja”)

Pijuth na Chanukę, stosowany w rytuale niemieckim po zapaleniu świateł. Jak wynika z inicjałów 5 pierwszych strof, autorem pijuthu był Mordechaj ben Izaak. O jego życiu nic nie wiadomo, mógł on żyć nie później niż 1250 r. W gminach reformowanych włączony jest rodzaj posłowia w języku krajowym. Tematem hymnu jest ratowanie Izraela z rąk wrogów od czasów najdawniejszych po dzień dzisiejszy.

Pierwsza strofa (Mem): Nieustająca pomoc Boska prowadzi nas do ostatecznego Zbawienia.

Druga strofa (Resh): Wyjście z Egiptu.

„Królestwo jałowicy”: Starożytny Egipt. „Dorodną jałowicą jest Egipt, lecz nadlatuje na nią z północy giez. Nawet najemni żołnierze w jego szeregach są jak tuczone cielęta; odwrócą się i uciekną wszyscy...” (Jer. 46:20-21)

Trzecia strofa (daleth): Wybawienie z niewoli babilońskiej.

„Przyszedł ciemięzca: Nabuchodonozor

„Zorobabel”: Książe plemienia Judy (prawdopodobnie z dynastii króla Dawida). Pod jego kierownictwem miała wrócić wedł. Ezdrasza pierwsza grupa wygnanńców do Ziemi Izraela z Babilonii. W rzeczywistości Kronikarz pomylił 2 różne osoby: Szeszbassara, księcia judzkiego i jego krewnego Zorobabela (patrz:J. Bright, Historia Izraela, W-wa 1994, pg.375).

Czwarta strofa (kaph): Cud w Purim.

„Haman syn Hammedaty”: Doradca i minister perskiego króla Ahaswerusa (identyfikowanego z Artakserksesem I), którego zamiarem było zniszczenie wszystkich Żydów w prowincjach imperium perskiego.

„Wywyższyć Benjamina”: Mordechaja (Mardocheusza) z plemienia Benjamina, który na początku wydarzeń „purymowych” „siedział u królewskich wrót”, a na ich koniec został podniesiony do rangi drugiej osoby w imperium perskim.

Piąta strofa (Jod): Ocalenie w epoce machabejskiej

Szósta strofa: Wyzwolenie z obecnego wygnania.

„Edom”. Rzym w tradycji żydowskiej, z nazwą którego utożsamia się obecne najdłuższe wygnanie.

„Siedmiu pasterzy”: Abraham, Izaak, Jakub, Mojżesz, Aaron, Józef i Dawid, których uważa się za kluczowe postacie historii żydowskiej.

──────────────

Wskazówki do jak przestrzegać porządek modlitw w różnych dniach roku

24 Kislew - wigilia Chanuki. W modlitiwie popołudniowej Minchah nie odmawia się Tachanun.

CHANUKA

Ośmiodniowe święto ustanowione przez Mędrców, zaczynające się 25 Kislew. We wszystkie dni Chanuki w modlitwach „`Amidah” (w przedostatniej eulogii) i w „Błogosławieństwie po jedzeniu” wstawia się „'Al ha-Nisim”. W synagodze przed modlitwą „Ma`ariv” zapala się świece chanukowe (str. 633). W domu świece chanukowe w dnie powszednie zapala się po zapadnięciu zmroku; w szabaty do zachodu słońca, przed zapaleniem świec szabatowych (konieczne jest wzięcie dłuższych świec, aby przynajmniej pałiły się one jeszcze.pół godziny po wzejściu gwiazd).

Na zakończenie szabatu: Po modlitwie wieczornej niektórzy na początek odmawiają Hawdalę nad winem, a następnie zapalają świece chanukowe, inni czynią to odwrotnie. W istocie rzeczy, w wieczornej modlitwie na zakończenie szabatu Hawdalah (str. 257) była umieszczana, tak że w dowolnym przypadku była ona odmawiana do zapalania świec.

Rano: modlitwa poranna zaczyna się tak samo, jak w dzień powszedni (w szabat - jak w szabat). Po zakończeniu powtórnej recytacji „'Amidy” przez kantora odmawia się pełny „Hallel” (str. 525), „Chaci Qadisz” (str. 126) oraz „Qeri`ath Torah” (w dnie powszednie str. 128, a w szabaty - str. 413). W szabaty - „Musaph” (str. 441) ze wstawką na Chanukę (str 451). Zakończenie modlitwy, jak w zwykłe dnie strona 136 i dalsze (w szabaty strona 456 i dalsze).

Purim - czytanie „Zwoju Estery”

(Megillath `Ester)

TEKSTY

„Birkath M^egillah” (Błogosławieństwo nad Megilą)

Pochwalonyś Ty, Wiekuisty, Boże nasz, Królu wszechświata, który poświęciłeś nas przykazaniami Swemi i przykazałeś nam czytać Megilę.

„Birkhath ha-Nisim” (Błogosławieństwo z powodu cudu)

Pochwalonyś Ty, Wiekuisty, Boże nasz, Królu wszechświata, który zdziałałeś cuda praojcom naszym w dniach owych o porze tej.

„Shehechejanu” (Błogosławieństwo z powodu czasu)

Pochwalonyś Ty, Wiekuisty, Boże nasz, Królu wszechświata, który nam dałeś życie i utrzymałeś nas i dozwoliłeś nam doczekać pory tej.

[Tu następuje odczytanie Megily. W czasie recytacji zakazane jest przerywanie.

Jeżeli „Megillah” jest recytowana w minjanie, to po zakończeniu jej recytacji odmawia się:]

Pochwalonyś Ty, Wiekuisty, Boże nasz, Królu wszechświata, który walczysz w walce naszej i sądzisz ustawy nasze, mścisz się za krzywdę naszą, odpłacasz zasłużoną karę wszystkim wrogom duszy naszej i wynagradzasz za nas ciemięzców naszych. Pochwalonyś Ty, Wiekuisty, który wynagradzasz za naród Swój, Izraela, wszystkich ciemiężców ich, Boże, Wybawco !

S. Spitzer, Modły Izraelitów, Kraków 1926, Reprint Wyd. Artystyczne i Filmowe, W-wa 1991, pg. 571

Ibid. pg. 571-573

Ibid. 575

---