Kilka uwag nad powieścią

- Wstęp: piśmiennictwo jest wiernym odbiciem cech społeczności, nastrój ogółu wpływa na pisarzy

- autor odczuwa i pojmuje to, co jeszcze nie objawiło się całkowicie, wprowadza zrodzoną myśl ogółu,

- to nie autor tworzy ogół, tylko ogół tworzy autora

- autor „im trafniej odgadnie nurtujące w głębiach serc poczucia ludzi, wśród których żyje, tym potężniejszym, tym użyteczniejszym będzie”.

- I: powieść - jeden z najobszerniejszych działów piśmiennictwa

- wnika w najtajniejsze zakątki serc ludzi wszystkich

- powieściopisarz musi wsłuchać się w głos współczesnych

- powieść, w której społeczność siebie nie rozpozna, szybko ulegnie zapomnieniu

- pisać należy „z uspokojonym sercem i ukołysaną myślą”

- o powieści w romantyzmie: „powieść mało jeszcze miała miejsca; satyra i wskazywanie celów społecznych rzadko oblekały się w jej formę. Romanse owej epoki były po większej części albo obrazami rozuzdanej, nie okraszonej żadną wyższą myślą rozpusty zmysłowej, albo sielankami rozwodnionymi łzawą sentymentalnością”

- dopiero w XIX wieku powieść stała się ważną i szeroką gałęzią piśmiennictwa

- forma powieści powinna być lekka, nawet przy jej uczącej i poważnej treści

- powieść XIX wieku wypłynęła z potrzeby nasycenia nie tylko wyobraźni, lecz także i rozumu

- II: powieść powinna być napełniona fantazją i rozumem jednocześnie

- powieść powinna mieć szeroką myśl i cel obchodzący ogół

- powieść tendencyjna działa bardziej na rozum niż na wyobraźnie, nie wybiera dróg cudownych, nadzwyczajnych, tylko skupia się na zwyczajności, bliskiej społeczeństwu

- ale ma też wzruszać i skłaniać do przemyśleń!

- nie ma przedstawiać żadnych nadnaturalnych, nadzwyczajnych zdarzeń i zjawisk

- za to wolno poruszać wszelkie ludzkie rozkosze, bóle, miłości i rozpacze, cnoty i występki

- w powieści w początku i przez całą prawie pierwszą połowę XIX wieku króluje fantazja

- pierwszymi powieściopisarzami, którzy pisali powieści ziemskie, rzeczywiste byli we Francji Wiktor Hugo i George Sand, w Anglii Dickens i Thackeray

- III: w Polsce, początek XIX wieku, próby powieści historycznej - Wężyk, później Kraszewski i Korzeniowski

- Kraszewski wprowadził powieść tendencyjną („Chata za wsią”)

- Kaczkowski („Gniazdo Nieczujów”, „Ostatni z Nieczujów”)

- powieść tendencyjna nie musi być pozbawiona walorów artystycznych

- każdy objaw społeczny, każde życie rodzinne zawiera w sobie skarby, które można wykorzystać w powieści tendencyjnej

---