Rosja po śmierci Piotra III - postać Katarzyny II i jej faworyci.
Po śmierci Piotra II, który został obalony i zabity z woli swojej małżonki - późniejszej Katarzyny II, nowym carem powinien zostać jego syn (ze wspomnień Katarzyny II wynika, że czuła ona niechęć i odrazę do Piotra III, podejrzewano w związku z tym, że Paweł nie był jego dzieckiem, jednak tezy tej nie potwierdzono) - Paweł I. tron objęła jednak Katarzyna II (ur. 1729)- uzurpatorka. Miała wówczas 33 lata. Była Niemką ze Szczecina. Została sprowadzona do Petersburga w czasach Elżbiety Pietrownej (jako kandydatka na żoną Piotra III). Jednak już wtedy miała dwóch kochanków - Sałtykowa i Stanisława Augusta Poniatowskiego. Lista jej oficjalnych kochanków obejmuje 11 nazwisk (m.in. Grigorij Orłow, Grigorij Potiomkin, Aleksander Landskoj (młodszy od niej o 30 lat) czy młodszy o 38 lat Zubow). Aby stać się kochankiem Katarzyny II trzeba było przejść bardzo długą i żmudną procedurę. Kandydaci byli zobowiązani do przedstawienia zaświadczenia lekarskiego o braku chorób wenerycznych, przejścia testy seksualnego z jedną z dam dworu (tzw. “probówki“). Po pomyślnym przejściu tych dwóch etapów kandydat zajmował apartamenty sąsiadujące z sypialnią carycy i zostawał jej “więźniem”. Pomimo, że Katarzyna II nie żałowała kochankom dóbr materialnych (rozdała im ok. 800 tys. Chłopów pańszczyźnianych), to żaden z jej faworytów nie miał wpływu na rządy carycy (z wyjątkiem Potiomkina).
Objęcie władzy przez Katarzynę II.
Po objęciu rządów w Rosji Katarzyna II:
Zerwała przymierze z królem Prus, Fryderykiem II,
Przerwała przygotowania do wojny z Danią, którą chciał rozpocząć Piotr III,
Początkowo zrezygnowała z planów sekularyzacji dóbr kościelnych (potem do nich wróciła),
Potwierdziła dekret o wolności dla szlachty,
Za czasów jej panowania miała miejsce śmierć Iwana VI w więzieniu.
W momencie objęcia władzy przez Katarzynę II (1762 rok) Imperium Rosyjskie liczyło 20 mln ludności. Jednak w wyniku przyłączania porozbiorowego ziem Rzeczpospolitej Obojga Narodów, licznych podbojów terytorialnych i umiejętnemu przyciąganiu ludności do Rosji (cudzoziemców, zwłaszcza mile widzianych Niemców) liczba ta wzrosła do ok. 40 mln. Katarzyna zapewniła Niemcom wolność wyznania i ulgi podatkowe. Caryca podbiła północne wybrzeże Morza Czarnego, co również spowodowało napływ Niemców. Do Rosji przybywali również Bułgarzy, Serbowie, Grecy z terenów okupowanych przez Turków. Osadnicy z innych części Rosji byli nazywani “Nową Rosją”:
W 1764 roku Katarzyna II przeprowadziła sekularyzację dóbr kościelnych (planował to już Iwan II Srogi). Było to posunięcie zgodne z duchem ideologii europejskiej (podobna akcja miała miejsce w całej Europie, nawet w Austrii).
Katarzyna II uwiodła duchowo (korespondując po francusku) m.in. Woltera, J. J. Rousseau, Diderota. Ostatniego z nich zaprosiła nawet do Rosji. Był to element gry (kokieterii) politycznej. Caryca stwarzała pozory, iż chce uczynić z Rosji kraj praworządny, z konstytucją. Nazywano ją “Semiramidą Północy”, “Minerwą na tronie rosyjskim”.
Sekularyzacja a sprawa chłopów.
W Rosji istniały trzy typy chłopów - państwowi, prywatni i apanażowi. Sekularyzacja objęła chłopów, którzy do tej pory byli własnością cerkwi. Po sekularyzacji ich sytuacja znacznie się zmieniła - stali się chłopami państwowymi, dano im na własność grunty, które mogli bezpośrednio uprawiać.
Katarzyna II wobec Ukrainy Lewobrzeżnej i Siczy Zaporowskiej.
W 1780 roku przeprowadzona została sekularyzacja na Ukrainie Lewobrzeżne. Wcześniej, bo w 1764 roku dokonała Katarzyna II ostatecznego zniesienia hetmanatu (dotyczyło to tylko Ukrainy Lewobrzeżnej). Tym samym pozbawiła stanowiska Cyryla Razumowskiego. Powstało wówczas Kolegium Małorosyjskie. Pierwszym jego szefem i jednocześnie generalnym gubernatorem Ukrainy Lewobrzeżnej został Piotr Rumiancew, który przeprowadził tam spis powszechny i dokonał przeglądu gospodarczego. Takie działania Katarzyny II wpisują się w doktrynę nacjonalizmu wielkorosyjskiego.
W 1775 roku miało miejsce zakończenie I wojny z Turcją, w której strona rosyjska odniosła zwycięstwo. Katarzyna II zlikwidowała wówczas ostatecznie Sicz Zaporowską.
Katarzyna II wobec szlachty i chłopów.
Katarzyna II był władczynią, która powiększała swobodę szlachty, prowadziła jednak do coraz większego uzależnienia chłopów prywatnych. W 1765 roku wydała dekret, na mocy którego chłopu nie wolno było skarżyć się na swojego pana pod karą katorgi wiecznej poprzedzonej knutem. Pozwoliła także zsyłać chłopów na okres, na jaki chcieli to uczynić ich właściciele.
Nieurzeczywistniony system północny i Nikita Panin.
Nikita Panin był hrabią, myślicielem i filozofem z otoczenia Katarzyny II. Opracował on plan geopolityczny zwany systemem północnym, skierowany przeciwko Austrii i Turcji. Uważał, że swoich interesów powinny wspólnie bronić państwa leżące nad Morzem Bałtyckim (Rosja, Szwecja, Dania, Rzeczpospolita Obojga Narodów). Sojusz miał być skierowany przeciwko katolickiej Austrii i islamskiej Porcie Otomańskiej. Gdyby projekt ten został wcielony w życie, najprawdopodobniej nie doszłoby do rozbiorów Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Panin był zwolennikiem osadzenia na tronie syna Piotra III - Pawła. Uważał, że Katarzyna II powinna być jedynie regentką, w związku z czym zmuszony był złoży dymisję, a na jego miejsce w Kolegium Spraw Zagranicznych wszedł Aleksander Bezbrodko.