Wiliam Golding Wiliam.Golding

SPADKOBIERCY

Tłumaczyła.Ryszarda.Grzybowska

Czytelnik.Warszawa.1989

Tytuł.oryginału.angielskiego:

The.Inheritors

First.published.in.1955.

by.Faber.and.Faber.Limited

Okładkę.i.kartę.tytułową.projektował.

Władysław.Brykczyński

.Copyright.for.the.Polish.edition.by

.Spółdzielnia.Wydawnicza.„Czytelnik"..Warszawa.1989

ISBN.83-07-01934-6.

„...Nasza.wiedza.o.wyglądzie.Neandertalczyka.jest.znikoma,.ale.możemy.przypuszczać,.że....był

bujnie.owłosiony,.brzydki,.budził.odrazę.odmien-

ną.budową.czaszki.o.niskim.czole,.miał.krzaczaste.brwi,.szyję.małpy.i.był.niewielkiej.postury....Sir.Harry.J

ohnston.w.swojej.rozprawie.Views.and.Reviews.na.temat.powstania.nowoczesnego.człowieka.pisze:.«Mgliste.wspomnienie.tych.stworów.podobnych.do.goryli,.przebiegłych,.powłóczących.noga mi,.gęsto.owłosionych,.obdarzonych.mo-cnymi.zębami.i.przejawiających.prawdopodobnie.skłonności.kanibalistyczne,.mogło.się.stać.zaczą-

tkiem.ludowych.opowieści.o.wilkołakach...»"

H..G..Wells.Outline.of.History

.Rozdział.pierwszy

Lok.pędził.przed.siebie.co.sił..Głowę.miał.spuszczoną,.sękaty.kij.trzymał.dla.równowagi.poziomo,.

a.wolną.ręką.rozgarniał.gąszcz.barwnych.pąków..Liku,.siedząca.okra-kiem.na.plecach.Loka,.popędzała.go.ze.śmiechem:.jedną.ręką.chwytała.się.kurczowo.jego.kasztanowatych,

.wijących.się.włosów,.które.spadały.mu.na.kark.i.wzdłuż.kręgosłupa,.drugą.podtrzymywała.małą.Oa,.wciś niętą.mu.pod.brodę..Nogi.Loka.były.sprawne..Widziały..Okrążały.sterczące.bez-

ładnie.korzenie.buków,.przeskakiwały.kałuże.wody.na.szlaku..Liku.uderzała.go.stopami.po.brzuchu.

—.Prędzej!.Prędzej!

Zabolały.go.nogi,.pochylił.się.i.zwolnił..Usłyszeli.rze-kę.płynącą.równolegle.do.szlaku.po.lewej.stronie,.ale.jeszcze.niewidoczną..Buki.przerzedziły.się,.zniknęły.krzaki.i.znaleźli.się.na.niewielkim,.błotnistym.terenie,.gdzie.zawsze.leżał.pień.

—.To.tutaj,.Liku.

Przed.nimi.rozlewała.się.mulista,.onyksowa.woda,.która.rozprzestrzeniała.się.łącząc.z.rzeką..Szlak,.

prowadzący.wzdłuż.rzeki,.rozpoczynał.się.znowu.po.jej.drugiej.stronie,.na.terenie,.który.się.wznosił.coraz.

wyżej.i.ginął.pośród.drzew..Uszczęśliwiony.Lok.uśmiechnął.się,.zrobił.dwa.kroki.w.stronę.wody.i.stanął..S

poważniał,.otworzył.usta.tak.szeroko,.że.aż.opadła.mu.dolna.warga..Liku.obsunęła.się.do 7

wysokości.jego.kolan,.po.czym.zeskoczyła.na.ziemię..Wło-

żyła.główkę.małej.Oa.do.ust.i.zaczęła.się.rozglądać..Lok.uśmiechnął.się.niepewnie.

—.Pień.zniknął.

Przymknął.oczy.i.zasępił.się.przywołując.obraz.pnia..Leżał.tu.w.wodzie,.od.brzegu.do.brzegu,.szar y.i.butwiejący..Kiedy.się.przechodziło.przez.sam.jego.środek,.czuło.się.płynącą.pod.nim.wodę,.okropną.w odę,.miejscami.głęboką.na.długość.męskiego.ramienia..Nie.była.rozbudzona.jak.rzeka.czy.wodospad,.ale.s enna,.rozciągała.się.aż.po.rzekę.i.dopiero.tam.się.budziła.i.łączyła.po.prawej.stronie.z.głuszą.nieprzeby-tych.bagien,.chaszczy.i.trzęsawisk..Był.tak.pewien.tego.pnia,.z.którego.ludzie.zawsze.korzystali,.że.kiedy.z nów.otworzył.szeroko.oczy,.zaczął.się.uśmiechać,.jakby.budził.się.ze.snu,.pień.jednak.zniknął.

Kłusując.szlakiem.zbliżała.się.Fa..Na.jej.plecach.spał.nowy..Nie.obawiała.się,.że.spadnie,.czuła.bo wiem,.że.przy-trzymuje.się.rączkami.jej.włosów.na.szyi,.a.nóżkami.włosów.rosnących.niżej,.na.plecach,.ale.mimo.to.bieg ła.ostrożnie,.żeby.się.nie.zbudził..Lok.usłyszał,.że.się.zbliża,.nim.jeszcze.pojawiła.się.pod.bukami.

—.Fa!.Pień.zniknął!

Podążyła.prosto.na.brzeg.wody,.popatrzyła.węsząc.je-

dnocześnie.nosem,.po.czym.obróciła.się.do.Loka.i.spojrzała.na.niego.z.wyrzutem..Nie.musiała.nic.mówić..

Lok.zaczął.podrzucać.głową.

—.O.nie,.nie..Nie.ruszyłem.pnia,.żeby.rozbawić.ludzi..Zniknął.

Rozłożył.szeroko.ramiona,.aby.dobitniej.zobrazować.brak.pnia,.po.czym.opuścił.je.widząc,.że.zroz umiała.

Liku.zawołała.do.niego:

—.Pohuśtaj.mnie.

Starała.się.dosięgnąć.gałęzi.buku,.która.wyrastała.z.drzewa.niczym.długa.szyja,.a.ujrzawszy.światło.wygięła.się.w.górę,.bujnie.obsypana.zielonymi.i.brązowymi.pą kami..Lok.przestał.myśleć.o.pniu,.który.zniknął,.i.podsadził.Liku 8

na.wygiętą.gałąź..Zakołysał.się.na.boki.i.zaczął.wyciągać.gałąź,.cofając.się.krok.po.kroku.do.tyłu,.a ż.zaskrzypiała.

—.Hop!

Puścił.i.upadł.na.siedzenie..Gałąź.odskoczyła,.a.Liku.krzyknęła.rozradowana:

—.Nie!.Nie!

Lok.pociągał.gałąź.co.pewien.czas,.a.pokrzykująca,.roze-

śmiana.i.protestująca.Liku.unosiła.się.pośród.gęstwiny.liści.nad.samym.brzegiem.wody..Fa.spoglądała.to.n a.rozlewisko,.to.na.Loka..Była.znowu.zasępiona.

Teraz.Ha.zbliżał.się.szlakiem,.spieszył.się,.ale.nie.pędził,.sprawiał.wrażenie.człowieka.bardziej.roz ważnego.niż.Lok,.bardziej.odpowiedzialnego..Kiedy.Fa.zaczęła.do.niego.mówić,.nie.odpowiedział.od.razu,

.najpierw.popatrzył.na.pustą.wodę,.potem.dalej,.na.lewo,.gdzie.za.łukiem.buków.widać.było.rzekę..Następ nie.zbadał.las.uchem.i.nosem,.sprawdzając,.czy.nie.ma.jakichś.intruzów,.i.dopiero.gdy.upewnił.się,.że.nie.

zagraża.im.niebezpieczeństwo,.położył.sękaty.kij.i.uklęknął.przy.wodzie.

—.Patrzcie!

Wskazał.palcem.na.podwodne.wyrwy,.jakie.zostały.po.pniu..Ich.brzegi.były.wciąż.jeszcze.poszarpa ne,.a.w.głębi.leżały.grudy.ziemi,.których.woda.nie.zdążyła.rozmyć..Śledził.kręte.wyrwy,.które.dalej.ginęły.

w.mroku.wody..Fa.popatrzyła.na.drugą.stronę,.na.dalszy.ciąg.przerwanego.szlaku..Tam,.gdzie.przedtem.leżał.drugi.koniec.pnia,.ziemia.była.poryta..Fa.zwróciła.się.z.pytaniem.do.Ha,.któ ry.odparł:

—.Jeden.dzień,.może.dwa..Nie.trzy.

Liku.wciąż.wykrzykiwała.ze.śmiechem.

Na.szlaku.pojawiła.się.Nil..Pojękiwała.cicho,.jak.zwy-

kle,.gdy.była.zmęczona.i.głodna..Skóra.na.jej.masywnym.ciele.była.zwiotczała,.ale.piersi.sterczały.prosto,.

nabrzmiałe.mlekiem..Jeśli.ktoś.był.głodny,.to.na.pewno.nie.nowy..Spojrzała.na.niego,.ukrytego.we.włosac h.Fa,.a.przeko-9

nawszy.się,.że.śpi,.podeszła.do.Ha.i.dotknęła.jego.ramienia.

—.Dlaczego.mnie.zostawiłeś?.Masz.więcej.obrazów.w.głowie.niż.Lok..Wskazał.na.wodę.

—.Spieszyłem.się,.żeby.zobaczyć.pień.

—.Ale.pnia.nie.ma.

Stali.we.troje.i.spoglądali.na.siebie..Potem,.jak.to.się.często.zdarza.wśród.ludzi,.poddali.się.emocjo m..Fa.i.Nil.zobaczyły.także.obraz,.jaki.widział.zamyślony.Ha..Uznał,.że.powinien.się.upewnić,.czy.pień.jest.na.miejscu,.bo.jeśli.woda.go.zabrała.albo.sam.się.gdzieś.przesunął,.groził

a.im.całodzienna.mozolna.wędrówka.dokoła.bagniska,.narażeni.byliby.na.niebezpieczeństwa.i.jeszcze.wię ksze.trudy.niż.zazwyczaj.

Lok.rzucił.się.całym.ciężarem.ciała.na.gałąź,.aby.ją.zatrzymać..Uciszył.Liku,.która.zsunęła.się.i.sta nęła.obok.niego..Szlakiem.zbliżała.się.teraz.stara.kobieta,.słychać.było.jej.kroki.i.strudzony.oddech..Wyłon iła.się.spoza.ostatniego.drzewa,.szara.i.drobna,.pochylona.i.daleka,.pogrążona.w.kontemplowaniu.zawinięt ego.w.liście.tobołka,.który.niosła.oburącz.przed.obwisłymi.piersiami..Stojąc.obok.siebie.powitali.ją.milczeniem..Ona.też.się.nie.odezwał

a,.tylko.czekała,.jakby.z.pełną.pokory.cierpliwością,.na.to,.co.miało.nastąpić..Opuściła.tobołek.trochę.niżej

.i.znowu.podniosła,.aby.wszyscy.uświadomili.sobie,.jak.bardzo.jest.ciężki.

Lok.odezwał.się.pierwszy..Zwrócił.się.do.wszystkich,.uśmiechnięty,.wsłuchany.w.słowa.dobywają ce.się.z.jego.ust,.ale.spragniony.śmiechu..Nil.znowu.zaczęła.pojękiwać.

Teraz.dobiegły.ich.odgłosy.ostatniego.człowieka.nad-

chodzącego.szlakiem..Był.to.Mal,.który.posuwał.się.wolno.i.pokasływał..Wyszedł.zza.ostatniego.drzewa,.p rzystanął.na.skraju.polany,.oparł.się.ciężko.na.rozwidlonym.końcu.sękatego.kija.i.zaczął.kasłać..Kiedy.się.

pochylił,.ujrzeli.jego.białe.włosy,.wyrastające.znad.brwi.i.opadające.zmierzwioną.strzechą.na.ramiona..Nik t.nie.odzywał.się.ani.słowem,.gdy.kasłał,.wszyscy.czekali.w.ciszy,.niczym.jelenie.wpatrzone przed.siebie.czujnym.wzrokiem,.a.obok.ich.nóg.wybrzuszały.się.kanciaste.bryły.błota,.które.przecis kało.się.też.pomiędzy.palcami.ich.stóp..Postrzępiona.chmura.oddaliła.się.od.słońca,.drzewa.przesiewały.ter az.zimny.blask.na.ich.nagie.ciała.

W.końcu.Mal.przestał.kaszleć..Zaczął.się.prostować.opierając.się.mocno.o.sękaty.kij.i.przesuwając.

po.nim.ręce.w.górę.jedna.za.drugą..Najpierw.spojrzał.na.wodę,.potem.na.wszystkich.po.kolei.ludzi,.którzy.

stali.w.oczekiwaniu.

—.Widzę.obraz.

Odjął.rękę.od.kija.i.położył.ją.płasko.na.głowie,.jakby.chciał.zamknąć.pojawiające.się.w.niej.obraz y.

—

.Mal.nie.jest.stary,.ale.przytulony.do.pleców.matki..Jest.więcej.wody,.nie.tylko.tutaj,.ale.i.wzdłuż.szlaku,.k tórym.przybyliśmy..Człowiek.jest.mądry..Każe.ludziom.wziąć.drzewo,.które.się.przewróciło.i...

Jego.głęboko.zapadnięte.oczy.zwróciły.się.do.ludzi.z.błaganiem,.aby.współuczestniczyli.z.nim.w.ty m.obrazie..Zakasłał.znowu,.cicho..Stara.kobieta.ostrożnie.podniosła.tobołek.

Wreszcie.Ha.się.odezwał:

—.Nie.widzę.tego.obrazu.

Stary.westchnął.i.zdjął.dłoń.z.głowy.

—

.Poszukajcie.drzewa,.które.się.przewróciło..Posłusznie.rozpierzchli.się.nad.brzegiem.wody..Stara.kobieta.z bliżyła.się.do.gałęzi,.na.której.niedawno.huśtała.się.Liku,.i.wsparła.na.niej.ręce.-

Pierwszy.zawołał.Ha..Popędzili.w.jego.stronę.i.skrzywili.się.na.widok.grząskiego.błota.do.kostek..Liku.zn alazła.poczerniałe.jagody,.które.nie.zostały.zebrane.w.porze.owocowania..Nadszedł.Mal.i.stanął.patrząc.po nurym.wzrokiem.na.pień..Była.to.brzoza.grubości.ludzkiego.uda,.do.połowy.zanurzona.w.błocie.i.wodzie..

W.wielu.miejscach.poodpadała.z.niej.kora.i.Lok.zaczął.odrywać.rosnące.na.niej.kolorowe.grzyby..Niektór e.były.jadalne.i.te.podał.Liku..Ha,.Nil.i.Fa.szarpnęli.niezdarnie.pień..Mal.westchnął.

11

—.Poczekajcie..Ha.tam..Nil.także..Lok!

Unieśli.pień.bez.większego.trudu..Miał.jeszcze.gałęzie,.które.zaczepiały.się.o.krzaki.i.wlokły.w.bło cie,.utrudniając.już.i.tak.ciężką.drogę.do.mrocznego.zwężenia.rozlewiska..Słońce.znowu.się.skryło.

Kiedy.dotarli.do.brzegu,.starzec.już.tam.stał.patrząc.chmurnie.na.zrytą.ziemię.po.drugiej.stronie.wo dy.

—.Spuśćcie.pień.na.wodę.

Było.to.zadanie.delikatne.i.trudne..Aby.przerzucić.ten.mokry.pień,.musieli.dotknąć.stopami.wody..

Wreszcie.pień.unosił.się.na.jej.powierzchni,.a.Ha.stał.przechylony.do.przodu.trzymając.go.z.jednego.końca

..Drugi.koniec.trochę.się.zanurzył..Ha.podtrzymywał.pień.jedną.ręką,.a.drugą.zaczął.go.wyciągać..Korona.

pnia.powoli.się.wynurzyła.i.wsparła.w.błocie.na.drugim.brzegu..Lok,.pełen.podziwu,.mamrotał.coś.ze.szcz ęścia,.przechylił.głowę.do.tyłu.i.mówił,.co.mu.ślina.na.język.przyniosła..Nikt.nie.zwracał.na.niego.uwagi,.

natomiast.stary.człowiek.wciąż.był.zasępiony.i.obie-

ma.rękami.uciskał.głowę..Końcowa,.najcieńsza.część.pnia.o.długości.dwóch.ludzi.znajdowała.się.pod.wod ą..Ha.spojrzał.pytająco.na.starego.człowieka,.który.znów.nacisnął.głowę.i.zakaszlał..Ha.westchnął.i.po.na myśle.stąpnął.jedną.nogą.w.wodę..Na.ten.widok.wszyscy.jęknęli.ze.współczuciem..Po.chwili.ostrożnie.wszedł.obiema.nogami,.wykrzywił.twarz,.a.oni,.stojąc.na.brzegu,.też.się.skrzywil i..Nabrał.oddechu.i.wzdragając.się.postąpił.dalej,.po.kolana,.po.czym.chwycił.omszały.brzozowy.pień,.któr y.lekko.drgnął..Teraz.przyciągnął.go.jedną.ręką,.a.drugą.usiłował.podnieść.do.góry..Pień.się.przekręcił,.gał

ęzie.rozbełtały.brązowożółty.muł,.który.rozprysnął.się.wzburzony.gęstwiną.liści,.a.wierzchołek.brzozy.przechylił.się.i.oparł.dalej.na.brzegu..Ha.pchał.z.całych.sił,.lecz.rozłożyste.gałęzie.stawiał

y.opór,.nie.mógł.sobie.poradzić..Po.drugiej.stronie,.w.miejscu.gdzie.le-

żał.poprzedni.pień,.widać.było.wgłębienie.na.dnie.wody..Ha.wyszedł.na.brzeg,.wszyscy.przyglądali.mu.się

.z.powagą.i.smutkiem..Mal.patrzył.na.Ha.wyczekująco,.obiema.rękami 12

trzymał.znowu.swój.sękaty.kij..Ha.podszedł.do.miejsca,.gdzie.szlak.łączył.się.z.polaną..Podniósł.s wój.kij.i.przykucnął..Jakiś.czas.tkwił.tak.pochylony,.po.czym.rzucił.się.do.przodu.i.w.mgnieniu.oka.pomknął.przez.pola nę..Zrobił.cztery.kroki.po.pniu.chwiejąc.się.tak,.iż.wydawało.się,.że.głową.uderzy.w.kolana..Wtem.pień.w ystrzelił.z.wody,.a.Ha.z.podkurczonymi.nogami.i.rozpostartymi.szeroko.ramionami.poszybował.w.powietr zu..Runął.na.liście.i.ziemię..Znalazł.się.po.drugiej.stronie..Odwrócił.się.i.chwyciwszy.koniec.pnia,.pociągnął.go;.szlak.miał.teraz.połączenie.przez.wodę.

Zgromadzeni.na.brzegu.ludzie.wykrzyknęli.z.ulgą.i.ra-

dością..Nawet.słońce.wybrało.sobie.ten.moment,.aby.się.znowu.pojawić.na.niebie;.cały.świat.zdawał.się.dz ielić.z.nimi.szczęście..Bijąc.dłońmi.o.uda.wyrażali.podziw.dla.Ha,.a.Lok tryumfował.wraz.z.Liku.

—.Widzisz,.Liku?.Pień.łączy.brzegi..Ha.ma.wiele.obrazów!

Kiedy.się.uspokoili..Mal.wskazał.kijem.na.Fa.

—.Fa.i.nowy.

Fa.sprawdziła.pozycję.nowego.na.plecach..Gęstwina

włosów.na.jej.karku.całkowicie.go.przykrywała,.widać.było.tylko.rączki.i.stopki.wczepione.mocno.

w.poskręcane.pasma.włosów..Podeszła.nad.brzeg.wody,.rozpostarła.ramiona,.przebiegła.zręcznie.po.pniu.i.

przeskoczywszy.ostatni.od-

cinek.stanęła.przy.Ha..Nowy.zbudził.się,.wyjrzał.ponad.jej.ramieniem,.poprawił.jedną.stopę.i.znowu.zapad ł.w.sen.

—.Teraz.Nil.

Nil.spoważniała.ściągając.brwi..Odgarnęła.do.tyłu.wy-

rastające.znad.brwi.włosy,.skrzywiła.się.boleśnie.i.wbiegła.na.pień..Wyciągnęła.ręce.w.górę.i.ledwie.znala zła.się.na.środku,.zaczęła.pokrzykiwać:

—.Aj!.Aj!.Aj!

Pień.zgiął.się.i.zanurzył.w.wodzie..Stąpnęła.na.jego

najcieńszy.odcinek,.poderwała.się.wysoko,.aż.piersi.jej.podskoczyły,.i.wpadła.do.wody.po.kolana..

Krzycząc

13

i.wyciągając.nogi.z.błota.chwyciła.rękę.Ha.i.po.chwili.znalazła.się.na.lądzie.drżąc.i.z.trudem.łapiąc.

powietrze.

Mal.podszedł.do.starej.kobiety.i.zwrócił.się.do.niej.łagodnym.głosem:

—.Czy.teraz.dasz.radę?

Wyrwała.się.tylko.częściowo.z.głębokiej.kontemplacji..Zbliżyła.się.do.wody,.wciąż.trzymając.tobo łek.na.wysokości.piersi..Była.maleńka.—

.sama.skóra.i.kości,.i.przerzedzone.białe.włosy..Szybko.pokonywała.pień,.prawie.nie.dotykając.wody.

Mal.pochylił.się.do.Liku.

—.Przejdziesz?

Liku.wyjęła.małą.Oa.z.ust.i.otarła.zmierzwione.rude.włosy.o.udo.Loka.

—.Pójdę.z.Lokiem.

W.głowie.Loka.zajaśniał.jakby.promień.słońca..Otworzył.szeroko.usta.i.śmiejąc.się.zaczął.coś.mów ić,.choć.jego.sło-wa.niewiele.miały.wspólnego.z.obrazami..Zobaczył,.że.Fa.uśmiecha.się.do.niego.i.Ha.też.się.uśmiecha,.ale

.z.powagą.

Nil.zawołała:

—.Uważaj,.Liku!.Trzymaj.się.mocno..Lok.pociągnął.Liku.za.włosy.

—.Wskakuj.

Wzięła.go.za.rękę,.uchwyciła.się.jedną.nogą.jego.kolana.i.wgramoliła.mu.się.na.plecy.między.włos y..Mała.Oa.spoczywała.w.jej.ciepłej.rączce.pod.brodą.Loka..Zawołała:

—.No.już!

Lok.cofnął.się.pod.buki,.spojrzał.groźnie.na.wodę,.podbiegł,.ale.się.zatrzymał..Po.drugiej.stronie.w szyscy.za-częli.się.śmiać..Lok.rzucał.się.do.przodu.i.cofał,.zapierając.się.nogami.przy.samym.pniu..Wreszcie.zawołał

:

—

.Patrzcie.na.Loka,.potężnego.skoczka!.Napuszony.rzucił.się.do.przodu,.ale.spokorniał.i.skulony.wycofał.si ę..Liku.podrygiwała.wołając:

—.No.skacz!.Skacz!

14

Jej.głowa.obijała.się.bezradnie.o.głowę.Loka..Wreszcie.zszedł.na.brzeg.jak.Nil.i.uniósł.w.górę.ręce.

—.Aj!.Aj!

Nawet.Mal.się.uśmiechnął.na.ten.widok..Liku.przestała.się.śmiać,.umilkła.i.wstrzymała.oddech,.a.z

.oczu.jej.popłynęły.łzy..Lok.skrył.się.za.bukiem,.zaś.Nil.tak.się.śmiała,.że.aż.musiała.podtrzymywać.piersi.

.Nagle.Lok.wyłonił.się.zza.drzewa.i.rzucił.naprzód.z.opuszczoną.w.dół.głową..W.mgnieniu.oka,.z.donośny m.okrzykiem,.przebiegł.pień,.odbił.się.i.znalazł.na.suchym.lądzie..Tam.zaczął.się.kręcić.w.kółko.i.podskak iwać,.szydząc.z.pokonanej.wody,.aż.Liku.dostała.czkawki..Wszyscy.skupili.się.razem.

Wreszcie.zapanowała.cisza.i.Mal.ruszył.do.przodu..Zakaszlał.cicho.i.zmarszczył.twarz.patrząc.w.ic h.stronę.

—.No,.a.teraz.Mal.

Wziął.kij.w.obie.ręce.i.uniósł.przed.sobą..Wszedł.na.pień,.z.trudem.przebierając.starymi.nogami..Id ąc.kołysał.kijem.dla.równowagi..Nie.rozwinął.należytej.szybkości,.aby.mógł.pokonać.pień.bezpiecznie..Wi dzieli.rosnący.niepokój.na.jego.twarzy,.widzieli.jego.obnażone.zęby..Wtem.strącił.no-gą.korę.i.pozostał.kawałek.nagiego.pnia,.a.że.posuwał.się.zbyt.wolno,.druga.noga.mu.się.ześlizgnęła.i.upad ł.do.przodu..Chybotał.się.chwilę.na.boki,.po.czym.zniknął.w.błotnistej,.wzburzonej.wodzie..Lok.biegał.tam.i.z.powrotem.krzycząc.wniebogłosy:

—.Mal.wpadł.do.wody!

—.Aj!.Aj!

Ha.rzucił.się.w.bród.krzywiąc.się.boleśnie,.zetknięcie.z.zimną.wodą.było.odczuciem.obcym..Uchw ycił.koniec.kija,.który.trzymał.Mal..Wreszcie.udało.mu.się.złapać.Mała.za.przegub.ręki..Przewracali.się.ob aj,.jakby.zmagali.się.w.za-pasach..Mal.jednak.wyzwolił.się.i.na.czworakach.wydostał.na.twardszy.grunt..Teraz.oddzielało.go.od.wod y.bukowe.drzewo,.leżał.tam.skulony.i.drżący.z.zimna..Wszyscy.otoczyli.go.ciasnym.kręgiem..Przykucnąw szy.ocierali.się.o.jego.ciało,

15

a.splecionymi.rękoma.osłaniali.go.i.ogrzewali..Woda.z.niego.obciekała,.a.włosy.spadały.w.pozlepia nych.pasmach..Liku.wślizgnęła.się.do.środka.i.swoim.brzuchem.rozgrzewała.mu.łydki..Tylko.stara.kobieta

.stała.bez.ruchu.w.pozycji.oczekiwania..Pozostali,.otoczywszy.Mała,.drżeli.razem.z.nim.z.zimna.

Liku.powiedziała:

—.Jestem.głodna.

Rozstąpili.się.przerywając.zwarty.krąg.i.Mal.podniósł.się..Wciąż.jeszcze.drżał..Nie.było.to.powierz chowne.drżenie.skóry.i.włosów,.sięgało.głębiej,.a.wraz.z.nim.drżał.też.jego.sękaty.kij.

—.Idziemy.

Ruszył.szlakiem.na.czele.grupy..Tutaj,.pomiędzy.drze-

wami,.było.więcej.wolnej.przestrzeni,.a.w.prześwitach.ro-sły.licznie.krzaki..Dotarli.do.polany,.która.powstała.pod.ogromnym.drzewem,.nim.jeszcze.zdążyło.uschnąć

,.a.znaj-

dowała.się.tuż.nad.rzeką..Sterczący.kikut.drzewa.wciąż.był.na.niej.punktem.centralnym..Oplatał.go.bluszc z,.zmierzwioną.gęstwiną.sięgając.aż.po.rozwidlony.wierzchołek,.gdzie.ciemnozielone.liście.tworzyły.gniazdo..Dr zewo.to.stało.się.też.pożywką.dla.grzybów,.które.wyrastały.w.kształcie.spłaszczonych.talerzy.pełnych.desz czowej.wody.i.galareto-watych.grudek,.czerwonych.i.żółtych..Stary.pień.zaczynał.się.rozkładać,.wypełniać.białą.miazgą.i.próchne m..Nil.uzbierała.jadła.dla.Liku,.a.Lok.wygrzebywał.palcami.białe.pędraki..Mal.czekał..Już.nie.drżał.bez.pr zerwy,.tylko.od.czasu.do.czasu.wstrząsały.nim.dreszcze..Oparł.się.na.kiju.i.wydawało.się,.że.obsuwa.się.po

.nim.coraz.niżej.

Ich.zmysły.odbierały.teraz.nowe.wrażenia,.dobiegały.ich.tak.bezustanne.i.przenikliwe.odgłosy,.że.n ie.musieli.sobie.nawet.przypominać,.co.oznaczają..Za.polaną.teren.zaczął.się.wznosić.stromo,.był.gliniasty

,.porośnięty.niezbyt.wysokimi

16

drzewami;.tutaj.można.było.zobaczyć.kości.tej.ziemi,.sterczące.bryły.gładkich,.szarych.skał..Za.zboczem.znajdowała.się.przełęcz,.a.poprzez.jej.krawędź.przelewała.

się.rzeka.tworząc.wodospad,.ogromny.jak.dwa.najwyższe.drzewa..Milcząc.wsłuchiwali.się.w.odległy.łosko t.spadającej.wody..Popatrzywszy.na.siebie.zaczęli.się.śmiać.i.gawędzić..Lok.zwrócił.się.do.Liku:

—.Dziś.w.nocy.będziesz.spała.koło.wodospadu..On.nie.zniknął..Pamiętasz?

—

.Widzę.obraz.wody.i.jaskini..Lok.pogłaskał.uschnięte.drzewo..Mal.powiódł.wszystkich.w.górę..Choć.rozpi erała.ich.radość,.dostrzegali.jednak.słabość.Mała,.ale.jeszcze.nie.zdawali.sobie.w.pełni.sprawy.z.powagi.sy tuacji..Mal.podnosił.nogi.w.taki.sposób,.jakby.wyciągał.je.z.błota,.z.trudem.nimi.poruszał..Stawiał.kroki.ni ezdarnie,.jakby.go.coś.ściągało.na.boki,.i.zataczał.się.wspierając.na.kiju..Szli.za.nim.naśladując.go.we.wsz ystkim.bez.trudu,.byli.przecież.zdrowi.i.silni..Całą.uwagę.skupili.na.jego.zmaganiach,.a.pełni.troski,.nieświ adomie.go.paro-diowali..Kiedy.się.pochylał,.żeby.złapać.oddech,.oni.też.ziali.ze.zmęczenia,.chwiali.się.i.stawiali.nogi.tak.s amo.niezdarnie..Przedzierali.się.wśród.bezładnie.rozrzuconych.okrągłych.głazów.i.sterczących.skał,.aż.poz ostawili.za.sobą.wszystkie.drzewa.i.znaleźli.się.na.otwartej.przestrzeni.

Mal.zatrzymał.się.w.ataku.kaszlu;.wiedzieli,.że.teraz.muszą.na.niego.zaczekać..Lok.wziął.Liku.za.r ękę.

—.Zobacz..Zbocze.wiodło.do.przełęczy,.przed.nimi.wyrastała.góra.

Z.lewej.strony.zbocze.urywało.się.i.opadało.stromo.do.rzeki,.pośrodku.której.leżała.wyspa..Wznosi ła.się.w.górę,.tak.jakby.jednym.końcem.stała.opierając.się.o.wodospad..Rzeka.płynęła.wartko.po.obu.brzeg ach.wyspy,.węższym.strumie-niem.z.tej.strony,.a.szerszym.i.bardziej.wzburzonym.z.drugiej..Nie.sposób.było.dojrzeć,.gdzie.wpadała,.był

a.bowiem.spowita.mgławicą.rozbryzganej.wody..Na.wyspie

17

rosły.drzewa.i.gęste.krzaki,.ale.tam,.gdzie.przylegała.do.wodospadu,.była.przesłonięta.gęstą.mgłą,.z aś.rzeka.po.obu.stronach.wyspy.lekko.połyskiwała.

Mal.ruszył.znowu.do.przodu..Dwie.drogi.prowadziły.do.krawędzi.wodospadu;.jedna.z.nich.skręcał

a.w.prawo.wznosząc.się.w.górę.pomiędzy.skałami..Choć.była.łatwiejsza.dla.Mała,.minął.ją,.jakby.za.wszel ką.cenę.chciał.dotrzeć.jak.najszybciej.do.miejsca.wytchnienia..Wybrał.drogę.wiodącą.na.lewo..Tutaj.niskie

.krzaki.zabezpieczały.ich.w.wędrówce.po.urwisku.i.kiedy.przedzierali.się.wśród.tych.krzaków.z.mozołem,.

Liku.odezwała.się.do.Loka..Huk.wodospadu.zagłuszył.słowa,.ledwie.ich.echo.dotarło.do.jego.uszu.

—.Jestem.głodna.

Lok.uderzył.się.w.piersi..Krzyknął.na.cały.głos,.aby.go.wszyscy.mogli.usłyszeć:

—.Widzę,.jak.Lok.znajduje.drzewo.porośnięte.gęsto.kłosami...

—.Jedz,".Liku.

Ha.stanął.przy.nich.z.dłonią.pełną.jagód..Przesypał.je.do.ręki.Liku,.która.natychmiast.zanurzyła.w.

nich.usta;.trzy-

mała.małą.Oa.w.niewygodnej.pozycji.pod.pachą..Na.widok.jagód.i.Lok.poczuł.się.głodny..Teraz,.kiedy.już

.zostawili.za.sobą.tę.wilgotną,.zimową.jaskinię.nad.morzem.i.cierpkie.niesmaczne.jedzenie,.jakiego.dostar czały.przybrzeżne.piaski.i.słone.bagna,.nagle.stanął.mu.przed.oczami.obraz.dobrego.jadła,.miodu.i.młodyc h.pędów,.bulw.i.pędraków,.świeżego.mięsa..Podniósł.kamień.i.zaczął.nim.walić.w.nagą.skałę.tuż.przy.gło wie,.jak.waliłby.w.jakieś.drzewo.

Nil.zerwała.uschniętą.jagodę.z.krzaka.i.włożyła.do.ust.

—.Patrzcie,.Lok.wali.w.skałę.

Wszyscy.gruchnęli.śmiechem,.a.Lok.zaczął.błaznować.udając,.że.wsłuchuje.się.w.skałę,.i.wykrzyk ując:

—.Zbudźcie.się,.pędraki!.Czy.już.się.zbudziłyście?.Mal.jednak.poprowadził.ich.dalej.

18

Szczyt.urwiska.odchylał.się.nieco.do.tyłu,.zamiast.więc.przedzierać.się.przez.jego.postrzępiony.grz biet,.mogli.obejść.stromiznę.nad.rzeką,.która.wypływała.spośród.wzburzo-nego.wodospadu..Z.każdym.jednak.krokiem.musieli.się.piąć.coraz.wyżej,.pokonywać.przyprawiające.o.za wrót.głowy.stoki.i.występy.skalne,.wyrwy.i.skarpy,.a.jedynym.zabez-pieczeniem.dla.stóp.była.chropowata.powierzchnia,.po-

niżej.zaś.skała.cofała.się.w.głąb.pozostawiając.próżnię,.która.oddzielała.ich.od.wyspy.spowitej.mgłą..W.do le.latały.kruki.niczym.czarne.strzępki.unoszące.się.z.płonącego.ogniska,.kołysały.się.wodorosty,.a.tuż.nad.nimi.połyskiwała.woda;.natomiast.wyspa,.wspierając.się.o.wodospa d.i.przerywając.próg.spadającej.wody,.rysowała.się.wyraziście.niczym.księżyc.na.niebie..Urwisko.wychylało.się,.jakby.szu-kało.w.wodzie.własnych.nóg..Wysokie.wodorosty,.wyższe.od.człowieka,.kołysały.się.w.przód.i.w.tył,.tam.

w.dole,.pod.wspinającymi.się.ludźmi,.z.regularnością.uderzeń.serca.albo.fal.morskich.bijących.o.brzeg.

Lok.przypomniał.sobie,.jakie.odgłosy.wydają.kruki..Pomachał.w.ich.stronę.obiema.rękami.

—.Kra!.Kra!

Nowy.poruszył.się.na.plecach.Fa,.przesuwając.rączki.i.nóżki,.aby.się.dobrze.uchwycić..Ha.szedł.ba rdzo.powoli;

był.masywnie.zbudowany,.co.go.zmuszało.do.większej.ostrożności..Posuwał.się.przylegając.mocno

.do.zbocza.skały.i.podtrzymując.się.na.zmianę.to.nogami,.to.rękami..Mal.znowu.się.odezwał:

—.Zaczekajcie!

Czytali.z.jego.ust,.gdy.się.do.nich.obrócił,.i.ciasno.się.przy.nim.skupili..W.tym.miejscu.szlak.rozsze rzał.się.tworząc.platformę,.na.której.starczyło.miejsca.dla.wszystkich..Stara.kobieta.oparła.się.rękoma.o.po chyłą.skałę,.było.jej.łatwiej.stać.w.tej.pozycji..Mal.schylił.się.i.kaszlał.kuląc.ramiona..Nil,.przykucnąwszy.

obok,.położyła.mu.jedną.rękę.na.brzuchu,.a.drugą.na.ramieniu.

Lok.patrzył.w.dal.za.rzekę,.aby.zapomnieć.o.trapiącym.go 19

głodzie..Rozszerzył.nozdrza.i.natychmiast.został.nagro-

dzony.mieszaniną.licznych.zapachów,.bo.mgławica.znad.wodospadu.niewiarogodnie.potęgowała.każdy.za pach,.podobnie.jak.deszcz.pogłębia.i.wyostrza.barwy.kwietnych.łanów..Unosił.się.też.zapach.ludzi,.swoisty,.ale.po mieszany.z.zapachem.błotnistej.ścieżki,.na.której.się.właśnie.znajdowali.

Był.to.już.tak.widomy.znak.ich.letniego.bytowania,.że.Lok.roześmiał.się.radośnie.i.obrócił.do.Fa.cz ując,.że.chętnie.by.się.z.nią.położył.mimo.doskwierającego.głodu..Już.zdążyła.się.osuszyć.z.kropli.deszczu

.skapujących.z.drzew,.gdy.szli.przez.las,.a.wijące.się.pasma.włosów,.okrywające.jej.szyję.i.główkę.noweg o,.lśniły.rudym.połyskiem..Wyciągnął.rękę.do.jej.piersi,.na.co.roześmiała.się.i.odgarnęła.włosy.za.uszy.

—.Znajdziemy.jedzenie.—.powiedział.wyraźnie,.poruszając.szerokimi.ustami.—

.i.będziemy.się.kochać.

Kiedy.wspomniał.o.jedzeniu,.poczuł.głód.tak.realnie,.jak.wszystkie.zapachy..Obrócił.się.znowu.w.t ę.stronę,.skąd.dochodził.zapach.tobołka.starej.kobiety..A.potem.była.już.tylko.pustka.i.opary.wodospadu.u noszące.się.ku.niemu.znad.wyspy..Leżał.jak.długi.na.skale.z.rozpostartymi.rękoma.i.nogami,.czepiając.się.

palcami.rąk.i.nóg.każdej.chropo-

watości,.podobnie.jak.mięczaki.czepiają.się.skały..Widział.teraz.wodorosty,.nieruchome,.jakby.zastygłe.w.

niezwykłej.czujności..Liku.piszczała.stojąc.na.platformie.skalnej,.zaś.Fa.leżała.na.samym.jej.brzegu.trzym ając.go.za.przegub.ręki,.a.nowy.wierzgał.i.kwilił.w.jej.włosach..Wszyscy.zawrócili..Widział.Ha.od.pasa.w.

górę,.właśnie.zbliżał.się.ostrożnie,.ale.szybko,.po.czym.schyliwszy.się.uchwycił.Loka.za.drugi.przegub.ręk i..Lok.czuł,.że.ich.dłonie.są.spocone.ze.strachu..Podpierając.się.to.nogą,.to.ręką,.podciągnął.się.w.górę,.aż.

wreszcie.zdołał.się.wygramolić..Przykucnąwszy.na.plat-

formie.zaczął.coś.mamrotać.na.widok.poruszających.się.znowu.wodorostów..Liku.popłakiwała..Nil.schylił

a.się.i.przytuliwszy.jej.głowę.do.piersi.głaskała.ją.po.włosach, 20

odgarniając.je.do.tyłu..Fa.mocno.pociągnęła.Loka,.musiał.się..do.niej.obrócić.

-.Dlaczego?

Lok.przyklęknął.na.chwilę,.drapiąc.się.we.włosy.pod.wargą..Wskazał.na.bryzgi.wody.docierające.d o.nich.znad.wyspy.

—.Stara.kobieta..Była.tam..I.to.

Kruki.latały.wysoko,.tuż.pod.jego.ręką,.gdy.podmuch.powietrza.wzbijał.się.aż.po.urwisko..Fa.cofn ęła.się,.gdy.napomknął.o.starej.kobiecie..Lok.nie.spuszczał.oczu.z.jej.twarzy.

—.Była.właśnie.tam...

Umilkli.oboje.pod.wrażeniem.tej.niepojętej.sytuacji..Fa.znowu.się.zachmurzyła..Nie.tolerowała.kła mstwa..W.powietrzu,.wokół.głowy,.wyczuwała.coś.z.obecności.starej.kobiety,.choć.nie.było.to.dostrzegalne..Lok.odez wał.się.błagalnym.głosem:

—.Obróciłem.się.do.niej.i.upadłem.

Fa.przymknęła.oczy.i.powiedziała.surowym.głosem:

—.Nie.widzę.tego.obrazu.

Nil.prowadziła.Liku.idąc.na.końcu..Fa.poszła.za.nimi,.jakby.Lok.w.ogóle.nie.istniał..Ruszył.za.nią.

zakłopotany.i.świadomy.błędu,.jaki.popełnił..Idąc.pomrukiwał:

—.Obróciłem.się.do.niej...

Wszyscy.zatrzymali.się.dalej,.na.szlaku..Fa.zawołała:

—.Już.idziemy!.Ha.odkrzyknął:

—.Jest.lodowa.kobieta.

Z.tyłu.za.Malem.i.wyżej.ciągnął.się.w.głębi.urwiska.wąwóz.zasypany.starym.śniegiem,.do.którego.

jeszcze.nie.dotarło.słońce..Zimowy.chłód.i.gradowe.deszcze.zbiły.hałdy.śniegu.w.bryłę.lodu,.która.sterczał

a.groźnie.i.na.brzegach.już.się.roztapiała,.a.spod.niej.wypływała.strużka.wody.ogrzana 21

cieplejszą.skałą..Jeszcze.nigdy.nie.widzieli.lodowej.kobiety.w.wąwozie,.kiedy.wracali.7.zimowej.n admorskiej.jaskini,.ale.nawet.im.na.myśl.nie.przyszło,.aby.Mal.mógł.ich.przyprowadzić.w.góry.za.wcześni e..Lok.zapomniał.o.swej.przygodzie.i.o.dziwnie.nieokreślonym,.a.całkiem.nowym.zjawisku,.jakim.był.zap ach.spienionej.wody,.i.pobiegł.naprzód..Stanął.przy.Ha.wykrzykując:

—.Oa!.Oa!.Oa!.Ha.zaczął.także.wykrzykiwać.przy.wtórze.pozostałych:

—.Oa!.Oa!.Oa!

Na.tle.bezustannego.dudnienia.wodospadu.ich.głosy.były.stłumione.i.pozbawione.rezonansu,.jedna kże.kruki.je.usłyszały.i.trzepocząc.skrzydłami.poszybowały.w.dół.gładkim.lotem..Liku.także.zaczęła.pokrzykiwać.i.wymac hiwać.małą.Oa,.choć.sama.nie.wiedziała,.dlaczego.to.robi..Nowy.zbudził.się,.oblizał.różowym.języczkiem.wargi.jak.małe.kocię.i.wyjrzał.spomiędzy.włosów.za.uchem.Fa..Lod owa.kobieta.zwisała.z.tyłu.nad.nimi..Choć.nieubłagana.woda.wciąż.są-

czyła.się.z.jej.brzucha,.ona.nawet.nie.drgnęła..W.ciszy.i.po-

śpiechu.minęli.Oa,.przesłoniła.ją.skała..Wciąż.w.milczeniu.dotarli.do.skał.przy.wodospadzie,.gdzie.ogrom ne.urwisko.wychylało.się.szukając.swoich.stóp.we.wzburzonej,.pieni-stej.wodzie..Niemal.na.poziomie.ich.oczu.znajdował.się.wyraźny.zakręt,.gdzie.woda.spływała.w.dół.poprz ez.próg.wodospadu,.tak.przejrzysta,.że.widać.było.dno..Rosnące.tu.wodorosty.nie.kołysały.się.w.powolny m.rytmie,.lecz.drżały.jak.oszalałe,.jakby.chciały.się.za.wszelką.cenę.stąd.wydostać..W.pobliżu.wodospadu.skały.były.mokre,.spryskane.wzburzoną.wodą,.zewsząd.zwisały.paprocie..Led wie.raczyli.spojrzeć.na.wodospad.i.szybko.ruszyli.naprzód.

W.górze,.nad.wodospadem,.rzeka.wypływała.z.przełęczy.w.łańcuchu.górskim.

Teraz,.kiedy.dzień.miał.się.już.ku.końcowi,.słońce.padało.na.przełęcz.i.odbijało.się.oślepiającym.bl askiem.w.wodzie..Po.drugiej.stronie.rzeka.prześlizgiwała.się.tuż.przy.stromej.skale,.czarnej.i.skrytej.przed.

słońcem;.po.tej.stronie.przełęcz

22

była.jednak.bardziej.przystępna..Znajdowała.się.tu.pochyła.półka.skalna,.terasa,.która.stopniowo.pr zechodziła.w.urwisko..Lok.zignorował.niedostępną.wyspę.i.skałę.znajdującą.się.po.drugiej.stronie.przełęczy..Przypomniał.so bie,.jak.bezpieczna.jest.terasa,.i.pospieszył.za.swoją.gromadą..Nic.nie.mogło.im.zagrażać.od.strony.rzeki,.bo.prąd.wod y.porwałby.wszystko.i.uniósł.prosto.w.wodospad;.natomiast.urwisko.nad.terasą.było.terenem.dogodnym.dl a.lisów,.kóz,.ludzi,.hien.i.ptaków..Nawet.szlak.wiodący.z.terasy.w.dół.do.lasu.zabezpieczało.przejście.tak.

wąskie,.że.zmieścić.się.tam.mógł.zaledwie.jeden.człowiek.z.sękatym.kijem..Szlak.na.samym.urwisku,.pon ad.słupami.skotłowanej.i.spienionej.wody,.naznaczony.był.wyłącznie.ludzką.stopą.

Kiedy.Lok.minął.zakręt.na.końcu.szlaku,.las,.który.pozostał.w.tyle,.okrył.się.już.mrokiem,.a.cień.zn ad.przełęczy.przesuwał.się.w.stronę.terasy..Hałaśliwa.gromada.zatrzymała.się.na.terasie.dla.chwili.wytchnienia,.po.czym.Ha.tak.wywinął.sękatym.kijem,.że.jego.rozwidlony.ko niec.znalazł.się.tuż.przed.nim,.wsparty.o.ziemię..Ugiął.kolana.węsząc.w.powietrzu..Wszyscy.natychmiast.s ię.uspokoili.i.rozpro-szyli.w.półkolu.przed.występem.skalnym..Mal.i.Ha.ruszyli.do.przodu.skradając.się.i.trzymając.w.pogotowi u.kije,.wspięli.się.na.niewielkie.wzniesienie.i.zajrzeli.w.głąb.występu.skalnego.

Ale.hien.nie.było..Ich.zapach.na.rozsypanych.kamie-

niach,.które.odpadły.ze.sklepienia.skalnego.nawisu,.i.na.trawie.wyrastającej.gdzieniegdzie.z.ziemi,.która.o sadziła.się.tu.na.przestrzeni.wieków,.świadczył.o.tym,.że.wyniosły.się.poprzedniego.dnia..Ha.podniósł.kij,.

który.przestał.peł-

nić.funkcję.obronną,.i.dopiero.wtedy.wszyscy.się.odprężyli..Wspięli.się.kilka.kroków.pod.górę.i.zatrzymali

.przed.ja-

skinią,.ich.cienie,.w.docierającym.tu.jeszcze.słońcu,.kładły.się.na.boki..Mal.stłumił.kaszel.i.czekał.odwróc ony.do.starej.kobiety..Przyklękła.w.głębi.jaskini.i.położyła.bryłę.gliny.na.samym.środku..Następnie.zrobiła

.w.niej.otwór.i.zaczęła.ją.rozprowadzać.i.przyklepywać.dokładnie.w.tym.miejscu, 23

gdzie.pozostał.stary.ślad..Przysunęła.teraz.twarz.i.zaczęła.dmuchać..Dalej,.w.głębi.jaskini,.po.obu.s tronach.skalnego.filaru,.znajdowały.się.dwie.nisze.pełne.patyków,.gałęzi.i.grubych.pni..Podeszła.szybko.d o.nagromadzonego.stosu.i.przyniosła.parę.gałęzi,.trochę.liści.i.zmurszałe.polano,.które.już.się.rozsypywało

..Ułożyła.wszystko.nad.dołkiem.w.glinie.i.dotąd.dmuchała,.aż.się.pojawił.dymek.i.strzeliła.w.górę.iskra..R

ozległ.się.trzask.gałęzi,.po.czym.ametystowoczerwony.płomień.wzniósł.się.spiralą.w.górę.i.wyprostował,.a

.jej.twarz.i.oczy.rozjarzyły.się.blaskiem..Znowu.przyniosła.z.niszy.naręcze.gałęzi.i.dołożyła.do.paleniska,.

które.trysnęło.wspaniałym.płomieniem.pełnym.iskier..Zaczęła.wyrabiać.palcami.mokrą.glinę.formując.star annie.jej.brzegi.i.teraz.ogień.płonął.w.samym.środku.płaskiej.misy..Podniosła.się.i.oznajmiła:

—.Ogień.rozbudził.się.na.nowo.

Rozdział.drugi

Zaczęli.znowu.rozmawiać,.ogromnie.podnieceni..Weszli.do.środka..Mal.przykucnął.pomiędzy.pale niskiem.a.niszą.i.rozpostarł.ręce,.Fa.i.Nil.naznosiły.drzewa.i.ułożyły.obok.paleniska,.aby.można.było.w.ka żdej.chwili.podsycić.ogień..Liku.także.przyniosła.gałąź.i.podała.starej.kobiecie..Ha.usiadł.ze.skrzyżowany mi.nogami.oparty.o.skałę.i.dotąd.ocierał.się.plecami,.aż.się.usadowił.wygodnie..Prawą.ręką.natknął.się.na.

kamień,.więc.podniósł.go.i.pokazał.wszystkim.

—.Widzę.obraz.tego.kamienia..Mal.obcinał.nim.gałęzie.

Patrzcie!.Tu.jest.ta.część.do.cięcia.

Mal.wziął.kamień,.wyważył.go.w.ręku,.spoważniał,.po.czym.się.uśmiechnął.

—.Tego.kamienia.używałem.—.oznajmił..—.Patrzcie!

Tutaj.kładę.kciuk,.a.tutaj.obejmuję.całą.dłonią..Podniósł.go.w.górę.i.wykonał.taki.ruch,.jakby.ścinał

.gałęzie.

—.To.dobry.kamień.—.odezwał.się.Lok..—.Nie.zginął..

Został.przy.palenisku.do.powrotu.Mala..Podniósł.się.i.spojrzał.w.dół.zbocza.pokrytego.ziemią i.kamieniami..I.rzeka.nie.zniknęła,.ani.góry..Jaskinia.także.na.nich.czekała..Nagle.ogarnęło.go.wzru szenie,.czuł.się.szczę-

śliwy..Wszystko.na.nich.czekało:.Oa.też.czekała..Nawet.teraz.wyciągała.w.górę.pędy.bulw,.tuczyła.pędrak i,.wydzielała.

25

z.ziemi.przeróżne.wonie,.dzięki.niej.wyrastały.z.każdej.szczeliny.i.każdej.gałęzi.grube,.dorodne.pą ki..Tańczył.na.terasie.w.pobliżu.rzeki.z.szeroko.rozpostartymi.ramionami..—.Oa!

Mal.odsunął.się.od.ognia.i.lustrował.tylną.ścianę.jaskini..Zerknął.w.dół.i.odgarnął.suche.liście.i.bob ki.z.ziemi.przy.skalnym.filarze..Usiadł.ze.skrzyżowanymi.nogami.i.ułożył.odpowiednio.ręce.

—.A.tutaj.jest.miejsce,.na.którym.siedzi.Mal..Dotknął.skały.delikatnie,.jak.Lok.lub.Ha.dotykali.Fa.

—.Jesteśmy.w.domu.

Lok.wrócił.z.terasy..Spojrzał.na.starą.kobietę..Wolna.od.ciężaru.odpowiedzialności.za.ogień.już.nie

.wydawała.się.tak.bardzo.stara,.może.tylko.trochę.od.nich.starsza..Lok.nie.obawiał.się.spojrzeć.jej.w.oczy.i

.zagadać,.może.nawet.coś.by.mu.odpowiedziała..Odczuwał.potrzebę.mówienia,.aby.ukryć.przed.wszystki mi.niepokój,.jaki.zawsze.budziły.w.nim.płomienie.

—.Ogień.już.się.pali..Cieplej.ci,.Liku?.Liku.wyjęła.maleńką.Oa.z.ust.

—.Jestem.głodna.

—.Jutro.znajdziemy.jadło.dla.wszystkich..Liku.podniosła.małą.Oa.

—.Ona.też.jest.głodna.

—.Pójdzie.razem.z.tobą.i.będzie.jadła..Lok.zaśmiał.się.i.rozejrzał.po.wszystkich.

—.Widzę.obraz...

I.oni.się.roześmiali,.ponieważ.był.to.obraz.Loka,.chyba.jedyny,.jaki.miał,.a.znali.go.równie.dobrze,.

jak.on.

—....obraz,.kiedy.znaleźliśmy.małą.Oa.

Stary.korzeń.był.fantastycznie.powykrzywiany,.napę-

26

czniały.i.wygładzony.upływającym.czasem,.przypominał.kobietę.z.wielkim.brzuchem,

-....Stoję.między.drzewami..Czuję..Tą.stopą.czuję....—

.Naśladował.wszystko,.co.się.wtedy.zdarzyło..Przerzucił.ciężar.ciała.na.lewą.nogę,.a.prawą.szukał.w.ziemi

..—.....czuję..Co.czuję?.Bulwę?.Patyk?.Kość?.—

.Prawa.stopa.coś.uchwyciła.i.podała.w.górę,.do.lewej.ręki..Popatrzył..—.To.przecież.mała.Oa!.—

.rozpromienił.się.tryumfując..—.I.teraz.wszędzie,.gdzie.jest.Liku,.tam.jest.mała.Oa.

Ludzie.przyklasnęli.mu.uśmiechając.się,.trochę.z.Loka,.a.trochę.z.tej.opowieści..Poczuł.się.bezpiec znie.widząc.ich.uznanie.i.usadowił.się.przy.ogniu;.wszyscy.w.milczeniu.wpatrywali.się.w.płomienie.

Słońce.wpadło.do.rzeki,.opuściło.jaskinię..Ogień.stał.się.tym.bardziej.punktem.centralnym.—

.biały.popiół,.plama.czerwieni.i.płomień.wijący.się.w.górę..Stara.kobieta.poruszyła.się.i.dołożyła.gałęzi,.czerwona.plama.wchłonęła.je,.strzelił.na.nowo.silny.płomień..Ludzie.wpatrywal i.się.w.palenisko,.ich.twarze.zdawały.się.drżeć.w.migocącym.blasku,.a.pokryta.piegami.skóra.poczerwieni ała,.zaś.w.głę-

bokich.oczodołach.odbijały.się.ognie.wirując.w.gromadnym.tańcu..Kiedy.już.poczuli.prawdziwe.ciepło,.ro zsiedli.się.wygodniej,.wciągając.w.nozdrza.zapach.dymu.z.zadowoleniem.i.wdzięcznością..Podwinąwszy.palce.u.nóg.wy-

ciągnęli.ramiona,.odchylając.się.lekko.od.ognia..Zapanowała.wśród.nich.głęboka.cisza,.która.wydawała.się

.czymś.o.wiele.bardziej.naturalnym.niż.rozmowa;.cisza.bezkresna,.w.której.z.początku.krążyło.wiele.myśli

,.ale.potem.nawet.i.myśli.zniknęły..Potrafili.się.tak.wyłączyć.z.odgłosów.huczącego.wodospadu,.że.chwyta li.uchem.najmniejszy.wiaterek.ocierający.się.o.skały..Ich.uszy,.jakby.obdarzone.odrębnym.życiem,.potrafiły.wyłowić.najcichszy.dźwięk.z.cał

ej.plątaniny.dźwięków.—.oddech,.wysychanie.mokrej.gliny.i.spadający.popiół.

Wtem.odezwał.się.Mal,.z.powątpiewaniem.w.glosie,.co.mu.się.rzadko.zdarzało: 27

—.Czy.tu.jest.zimno?

Oprzytomnieli.i.odwrócili.się.w.jego.stronę..Już.zdążył.się.osuszyć,.włosy.miał.poskręcane..Przesu nął.się.zdecydowa-nym.ruchem.do.przodu,.przyklęknął.na.glinie,.podpierając.się.z.obu.stron.rękami.i.wystawiając.pierś.prost o.w.żar.bi-jący.z.paleniska..Nagle.wiosenny.wiatr.śmignął.w.ogień,.wzniecił.cienką.smużkę.dymu,.którą.dmuchnął.M

alowi.w.otwarte.usta..Zakrztusił.się.i.zaczął.kaszleć..Już.nie.mógł.się.powstrzymać,.kaszel.dobywał.się.z.je go.piersi.samoistnie,.był.nie.do.opanowania..Położyli.go.na.ziemi,.ale.nie.mógł.złapać.tchu..Przewracał.się.

z.boku.na.bok.i.zaczął.drżeć..Widzieli.jego.język,.a.w.oczach.strach.

Stara.kobieta.powiedziała:

—.To.ta.zimna.woda,.tam.gdzie.był.pień..Przyklękła.przy.Malu.i.zaczęła.mu.rozcierać.piersi.i.ma-sować.mięśnie.szyi..Położyła.jego.głowę.na.swoich.kola-

nach.osłaniając.go.od.wiatru,.aż.wreszcie.przestał.kaszleć.i.leżał.w.ciszy.drżąc.lekko..Nowy.zbudził.się.i.zs unął.z.pleców.Fa..Zaczął.raczkować.między.wyciągniętymi.nogami,.a.strzecha.jego.rudych.włosów.połyskiwała.w.bla-

sku.płomieni..Kiedy.zobaczył.ogień,.wśliznął.się.pod.uniesione.kolano.Loka,.chwycił.Mała.za.nogę.i.wstał..W.oczach.zaświeciły.mu.dwa.niewielkie.ogniki,.ale.nada l.stał.przechylając.się.do.przodu.i.przytrzymując.drżącej.nogi..Wszyscy.skupili.uwagę.na.nowym.i.Malu..Wtem.gałąź.trzasnęła.z.takim.hukiem,.że.Lok.odskoczył,.a.iskry.strze liły.wysoko.w.ciemność..Nim.iskry.opadły,.nowy.był.już.na.czworakach..Przedostał.się.między.plątaniną.n óg,.wspiął.się.po.ramieniu.Nil.na.plecy.i.skrył.w.jej.włosach..Nagle.jeden.mały.płomyk.pojawił.się.przy.jej

.lewym.uchu,.tląc.się.spokojnie,.bez.drgnienia..Nil.pokręciła.głową.na.boki.i.zaczęła.ocierać.policzek.o.głó wkę.małego..Nowy.znalazł.się.w.swojej.kryjówce..Jego.własna.czupryna.i.włosy.matki.stanowiły.dlań.jaskinię..Zmierzwione.włosy.Nil,.opadające.na.

plecy,.da-

wały.mu.schronienie..Mały.ogienek.przy.uchu.Nil.zgasł..Mal.podciągnął.się.do.góry.i.usiadł.wsparty.o.star ą.ko-28

hietę..Przyglądał.się.wszystkim.po.kolei..Liku.otworzyła.usta..aby.coś.powiedzieć,.ale.Fa.ją.szybko

.powstrzymała.

I.po.chwili.Mal.zaczął.mówić:

-

.Niegdyś.była.wielka.Oa..Ona.zrodziła.ze.swego.brzucha.ziemię..Ziemia.zrodziła.kobietę,.kobieta.zrodziła.

ze.swego.brzucha.pierwszego.człowieka.

Słuchali.go.w.milczeniu..Czekali.na.dalsze.opowieści,.na.wszystkie.opowieści,.jakie.znał..Niegdyś.

żyło.dużo.ludzi,.i.tę.opowieść.najbardziej.lubili,.a.lato.panowało.przez.okrągły.rok,.zaś.kwiaty.i.owoce.wis iały.na.tej.samej.gałęzi..Była.też.długa.lista.imion,.która.zaczynała.się.od.Mała.i.sięgała.wstecz,.a.zawsze.

występował.w.tej.opowieści.najstarszy.człowiek.owych.czasów..Ale.teraz.już.nic.więcej.nie.powiedział.

Lok.usiadł.tak,.aby.zasłonić.Mała.od.wiatru.

—.Jesteś.głodny..Mal..Kiedy.człowiek.jest.głodny,.to.mu zimno.

Ha.podniósł.głowę.

—

.Jak.tylko.wzejdzie.słońce,.zdobędziemy.jedzenie..Zostaniesz.przy.ogniu..Mal,.a.my.przyniesiemy.jadło.i.

wtedy.będziesz.silny.i.będzie.ci.ciepło.

Teraz.usiadła.obok.Mała.Fa.i.oparła.się.o.niego,.we.trójkę.osłaniali.go.przed.ogniem..Pośród.atakó w.kaszlu.przemówił.do.nich:

—.Widzę.obraz.tego,.co.trzeba.zrobić.

Schylił.głowę.i.popatrzył.w.popiół..Wszyscy.czekali..Dostrzegali.teraz.ślady,.jakie.pozostawił.na.ni m.upływający.czas..Długie.brwi.miał.mocno.przerzedzone,.a.włosy,.które.powinny.były.wyrastać.tuż.nad.

brwiami.i.opadać.po.po-

chyłości.czaszki.na.plecy,.odsłoniły.ponad.brwiami.pasmo.nagiej,.pomarszczonej.skóry,.szerokości.palca..

Ogromne.oczodoły.zapadły.się.jeszcze.głębiej,.pociemniałe,.a.przymglone.oczy.były.pełne.bólu..Nagle.wyciągnął.rękę.i.przyjrzał.się.z.bliska.palcom.

—

.Trzeba.znaleźć.jedzenie..Trzeba.znaleźć.drzewo..Trzymał.palce.lewej.ręki.w.prawej.dłoni;.ścisnął.je 29

mocniej,.tak.jakby.tylko.w.ten.sposób.mógł.skupić.myśli.i.roztoczyć.nad.nimi.kontrolę.

—.Palec.na.drzewo..Palec.na.jedzenie..Podrzucił.głowę.i.ciągnął.dalej:

—

.Palec.dla.Ha..Dla.Fa..Dla.Nil..Dla.Liku....Skończyły.się.już.palce.u.lewej.ręki,.więc.spojrzał.na.prawą,.po kasłując.cicho..Ha.poruszył.się,.ale.nic.nie.powiedział..Mal.rozluźnił.brwi.i.zamilkł..Pochyliwszy.głowę.splótł.dłonie.w.siwych.włosach.na.karku..W.jeg o.głosie.znać.było.ogromne.zmęczenie.

—

.Ha.zdobędzie.drzewo.w.lesie..Pójdzie.z.nim.Nil.i.nowy..Ha.znowu.się.poruszył,.a.Fa.zdjęła.rękę.z.ramion.

starego.człowieka,.który.mówił.dalej:

—.Lok.zdobędzie.jedzenie.razem.z.Fa.i.Liku..Odezwał.się.Ha:

—.Liku.jest.za.mała,.żeby.iść.na.górę,.a.potem.dalej.na.równinę.

Liku.wykrzyknęła:

—.Pójdę.z.Lokiem!

Mal,.trzymając.głowę.między.kolanami,.oznajmił.cichym.głosem:

—.Powiedziałem.

Teraz,.kiedy.wszystko.już.zostało.postanowione,.ogarnął.ich.niepokój..Całym.ciałem.wyczuwali,.że

.dzieje.się.coś.złego,.ale.słowo.zostało.powiedziane..A.kiedy.słowo.zostało.powiedziane,.to.tak.jakby.rozp oczęła.się.już.akcja.przed-stawienia..Byli.bardzo.strapieni..Ha.cisnął.bez.celu.kamień.w.skałę,.a.Nil.zaczęła.cicho.pojękiwać..Tylko.

Lok,.który.zazwyczaj.widział.najmniej.obrazów,.przypomniał.sobie.teraz.olśniewający.obraz.Oa,.z.jej.szczodrobliwością,.i.zaczął.tańczyć.na.terasie..Podskakiwał,.zwrócony.twa rzą.w.stronę.swoich.ludzi;.wieczorny.wiatr.rozwiewał.mu.włosy.

—.Przyniosę.jedzenie.w.ramionach.—.wykonał.ogromny.gest.—

.tyle,.że.aż.się.będę.uginał....o,.tyle!.Fa.roześmiała.się.

—.Tyle.jedzenia.nie.ma.na.całym.świecie.

30

Lok.przykucnął.

-—

.Mam.obraz.w.głowie..Lok.wraca.do.wodospadu..Biegnie.zboczem.góry..Niesie.jelenia..Kot.zabił.jelenia,.

wyssał.krew,.nie.ma.żadnej.winy..O.tak!.Lok.trzyma.go.pod.lewym.ramieniem..Pod.prawym.—

.wyciągnął.je.przed.siebie.—.całe.połcie...

Zatoczył.się.przy.wejściu.do.jaskini.pod.ciężarem.mięsa..Śmiali.się.z.nim.razem,.a.potem.i.z.niego..

Tylko.Ha.siedział.cicho,.uśmiechając.się,.aż.spojrzeli.na.niego.i.wtedy.przenieśli.wzrok.na.Loka.

Lok.zaczął.się.chełpić:

—.To.prawdziwy.obraz!

Ha.nic.na.to.nie.powiedział,.tylko.wciąż.się.uśmiechał..Ponieważ.przyglądali.mu.się.nadal,.poruszy ł.głową.nasłuchując.obydwoma.uszami,.powoli.i.z.powagą.kierując.je.w.stronę.Loka,.a.było.to.tak.wymowne,.jakby.po wiedział:.-

.słyszę.cię.dobrze!.Lok.otworzył.usta,.włos.mu.się.zjeżył.na.głowie..Zaczął.coś.niewyraźnie.mamrotać.na.

widok.cynicznych.uszu.i.półuśmiechu.

Fa.przerwała.im:

—

.Niech.tak.będzie..Ha.ma.wiele.obrazów,.a.niewiele.słów..Lok.ma.pełne.usta.słów,.ale.bez.obrazów.

W.tym.momencie.Ha.coś.wykrzyknął.ze.śmiechem.i.za-

machnął.się.nogą.w.stronę.Loka,.na.co.Liku.zachichota-

ła,.nie.wiedząc.właściwie.dlaczego..Loka.ogarnęło.nagle.pragnienie,.aby.wszyscy.pogrążyli.się.w.obojętny m.spokoju..Opanował.złość.i.podczołgał.się.do.ognia..Chciał,.aby.wszyscy.widzieli,.jak.bardzo.jest.nieszczęśliwy,.i

.oczekiwał.z.ich.strony.pocieszenia..Zaległa.cisza.wypełniona.tylko.jedną.myślą,.a.być.może.nawet.i.tej.jednej.myśli.nie.było.

Bez.żadnego.specjalnego.sygnału.wszystkim.pojawił.się.w.głowie.jeden.obraz,.wspólnie.go.dzielili.

.Był.to.obraz.Mała,.który.jakby.się.od.nich.oddalał..W.blasku.ognia.zarysy.jego.wymizerowanej.postaci.w ydawały.się.dziwnie.wyostrzone..Widzieli.nie.tylko.ciało.Mała,.ale.wszystkie, 31

powoli.przesuwające.się.w.jego.głowie.obrazy,.które.stopniowo.jednak.zacierały.się.i.znikały..Zwłaszcza.jeden.przy-

ćmiewał.wszystkie.inne,.przebijając.się.poprzez.niejasne.spo-ry,.wątpliwości.i.przypuszczenia,.aż.w.końcu.pojęli,.o.czym.on.myśli,.z.przytępionym,.ale.głębokim.przek onaniem..—.Jutro.albo.pojutrze.umrę.

Wszyscy.się.ponownie.rozdzielili..Lok.wyciągnął.rękę.i.dotknął.Mała,.ale.on,.znękany.bólem.i.osło nięty.włosami.kobiety,.nawet.nie.poczuł.tego.dotknięcia..Stara.kobieta.spojrzała.na.Fa.

—.To.ta.zimna.woda.

Pochyliła.się.i.szepnęła.Malowi.do.ucha:

—.Jutro.będzie.jedzenie..Teraz.śpij..Ha.podniósł.się.

—.Będzie.także.więcej.drzewa..Czy.nie.podkarmisz.ognia?

Stara.kobieta.weszła.do.niszy.i.wróciła.z.drzewem..Uło-

żyła.z.taką.precyzją.patyki,.aby.płomienie.mogły.ogarnąć.i.kąsać.suche.drewno..Wkrótce.ogień.wzbił.się.w ysoko;

wszyscy.zgromadzili.się.w.jaskini..Powiększyło.się.półkole,.Liku.wślizgnęła.się.do.środka..Ich.wło sy.pod.wpływem.ciepła.nastroszyły.się.niepokojąco;.uśmiechnęli.się.do.siebie.z.zadowoleniem..Potem.zac zęli.szeroko.ziewać..Usadowili.się.wokół.Mała,.z.ciepłych.ciał.tworząc.kołyskę;.na.froncie,.przed.Malem,.

znajdowało.się.palenisko..Od.czasu.do.czasu.przesuwali.się.pomrukując..Mal.pokasływał,.ale.w.końcu.i.on

.zasnął.

Lok.przykucnął.pochylony.na.bok.i.popatrywał.na.spo-

witą.mrokiem.wodę..Czuwał,.choć.nikt.mu.tego.świado-

mie.nie.zlecił..Ziewnął.i.pomacał.bolący.brzuch..Pomyślał.o.dobrym.jedzeniu,.aż.mu.ślina.pociekła..Chciał

.właśnie.coś.powiedzieć,.ale.uświadomił.sobie,.że.wszyscy.już.śpią..Podniósł.się.więc.i.podrapał.po.krótkic h.kędzierzawych.włosach.rosnących.pod.dolną.wargą..Fa.była.w.jego.zasięgu 32

i.nagle.znowu.jej.zapragnął;.bez.trudu.jednak.zdołał.to.pragnienie.stłumić,.wolał.bowiem.myśleć.o.

jedzeniu..Przypomniał.sobie.hieny.i.powlókł.się.na.terasę,.skąd.mógł.patrzeć.w.dół.zbocza.na.las..Długie.

mile.ciemności.i.czarne.jak.sadza.skały.ciągnęły.się.w.dal,.aż.do.szarego.pasma,.którym.było.morze;.bliżej

.lśniła.rozproszonym.blaskiem.rzeka.płynąca.zakosami.przez.bagna..Spojrzał.na.niebo.i.stwierdził,.że.jest.c zyste,.tylko.nad.morzem.przesuwały.się.kłębiaste.chmury..Wciąż.wpatrywał.się.w.niebo,.a.kiedy.przygasł.

nieco.odblask.ognia,.spostrzegł.przebijającą.się.przez.chmury.gwiazdę..Po.chwili.pojawiły.się.następne,.po jedyncze,.potem.całe.plejady.migocących.światełek.aż.po.daleki.horyzont..Przyglądał.się.gwiazdom.bez.z mrużenia.oka,.nosem.poszukiwał.hien,.ale.nie.było.ich.w.pobliżu..Wdrapał.się.na.skały,.żeby.popatrzeć.na.

wodospad..Było.zawsze.widno.tam,.gdzie.rzeka.wpadała.do.swego.rozlewiska..Drobinki.rozpryskiwanej.w ody.chwytały.każde.światło.i.delikatnie.je.rozpraszały..Ale.to.światło.jaśniało.tylko.w.rozpylonej.wodzie,.s ama.zaś.wyspa.okryta.była.nieprzeniknioną.ciemnością..Lok.spoglądał.bezmyślnie.na.czarne.drzewa.i.skał

y,.jakie.wyłaniały.się.z.przymglonej.bieli..Wyspa.przypominała.nogę.siedzącego.olbrzyma,.któ-

rego.kolano,.przyozdobione.drzewami.i.krzakami,.przery-

wało.połyskujący.próg.wodospadu.i.którego.niedosięgła,.rozpłaszczona.stopa.obsuwała.się.w.dół,.po.czym

.traciła.podobieństwo.do.stopy.i.łączyła.się.z.mroczną.puszczą..Udo.olbrzyma,.które.powinno.wspierać.ciał

o.jak.góra,.leżało.w.wodzie.spływającej.w.dół.przełęczy.i.stawało.się.coraz.mniejsze,.aż.niknęło.w.rozszcz epieniu.skał,.które.zakręcały.w.odległości.kilku.mężczyzn.od.terasy..Lok.miał.taki.sam.stosunek.do.kolana

.olbrzyma,.jak.do.księżyca;.było.równie.odległe,.nie.miało.żadnego.związku.ze.znanym.mu.życiem..Aby.d osięgnąć.wyspy,.ludzie.musieliby.przeskoczyć.przełęcz.dzielącą.terasę.od.skał.po.drugiej.stronie.rzeki,.któ ra.skwapliwie.czyhała,.aby.ich.porwać.i.unieść.nad.wodospadem..Chyba.tylko.jakieś.stworzenie.zwinniejsze.niż.człowiek.i.wiedzione.strachem.mogłoby.się.poważ yć.na.taki

3

3

skok..Dlatego.też.wyspa.pozostawała.wciąż.niedostępna.dla.ludzkiej.stopy.

Odprężył.się,.a.wtedy.stanął.mu.przed.oczami.obraz.jaskini.nad.morzem,.obrócił.się.więc.i.popatrz ył.w.dół.rzeki..Jej.zakola.wyglądały.jak.sadzawki,.lekko.połyskujące.w.ciemności..Jawiły.mu.się.dziwne.o brazy.szlaku.prowadzącego.od.morza.do.terasy.poprzez.roztaczający.się.w.dole.mrok..Patrząc.w.tym.kieru nku.odczuwał.coraz.większy.zamęt.w.głowie.na.samą.myśl,.że.szlak.rzeczywiście.tamtędy.prowadzi..Wido k.tej.krainy,.pełnej.rozrzuconych.bezładnie^.skał,.która.zdawała.się.stać.w.bezruchu.mimo.tak.burzliwie.ko tłującej.się.kurzawy.wodnej,.a.także.widok.rzeki.w.dole,.rozlewającej.się.pośród.lasu,.był.zbyt.skompliko wany.i.nie.do.pojęcia,.choć.jego.zmysły.odnajdywały.w.tej.scenerii.wijący.się.szlak..Przestał.o.tym.myśleć

.z.prawdziwą.ulgą.i.rozszerzył.nozdrza.węsząc.hieny,.ale.nigdzie.nie.wyczuwał.ich.zapachu..Zbiegł.z.tupot em.na.brzeg.skały.i.oddał.mocz.do.rzeki..Potem.zawrócił.bezszelestnie.i.przykucnął.przy.ogniu..Ziewnął,.z nowu.ogarnęła.go.chęć.zbliżenia.się.do.Fa,.podrapał.się..Ze.stromizn.skalnych.patrzyły.na.niego.oczy,.naw et.z.wyspy,.ale.nic.się.nie.mogło.przybliżyć,.dopóki.jarzył.się.popiół.w.palenisku..Stara.kobieta.zbudziła.si ę,.jakby.świadoma.jego.myśli,.dołożyła.drew.do.ognia.i.zaczęła.zgarniać.do.środka.popiół.płaskim.kamieni em..Mal.zaniósł.się.suchym.kaszlem.przez.sen,.wszyscy.się.poruszyli..Stara.kobieta.usiadła,.a.Lok,.którego

.zaczęła.ogarniać.senność,.przetarł.dłońmi.powieki..Kiedy.spojrzał.w.stronę.rzeki,.mignęły.mu.przed.uciśni ętymi.oczami.zielone.płaty..Zerknął.w.lewo,.gdzie.wodospad.huczał.tak.monotonnie,.że.już.go.przestał.sły szeć..Znad.wody.uniósł.się.wiatr,.zakołował,.po.czym.powiał.wysoko.nad.lasem.i.przełęczą..Ostra.linia.ho-ryzontu.zatarła.się,.las.pojaśniał..Nad.wodospadem.przesuwała.się.chmura,.mgła.wykradała.się.w.górę.ponad.roz-

lewisko.w.postrzępionym.zagłębieniu,.a.wodę.spadającą.z.łoskotem.do.rzeki.porywał.wiatr.w.odwrotnym.

kierunku.

Zaczęły.się.lekko.przebijać.zarysy.wyspy,.wilgotna.mgła 34

tarła.do.terasy,.zawisła.nad.łukiem.nawisu.skalnego...„owiła.ludzi.kroplistą.masą..Zbyt.drobne.to.b yły.krople,.,..,g.poczuli,.ale.dostrzegalne.dla.oka..Lok.rozszerzył.bezwiednie.nozdrza,.wchłaniając.różnoro dne.zapachy,.jakie.niosła.ze.sobą.mgła.

Siedział.skulony,.drżał,.a.mimo.to.czuwał..Przyłożył.dłonie.do.nozdrzy,.sprawdzając.schwytane.w.

nie.powietrze..przymknąwszy.oczy.wytężył.i.skupił.uwagę.na.ciepłym.po-dmuchu.powietrza;.wydało.mu.się..że.jest.na.progu.odkrycia'.wtem.powiew.rozpłynął.się.jak.woda,.rozmazał.jak.maleńki.punkcik.w.sinej.dali,.przesłonięty.łzami.ci ężkiego.trudu..Wypuścił.powietrze.i.otworzył.oczy..Mgła.znad.wodospadu.unosiła.się.wraz.ze.zmieniającym.się

.kierunkiem.wiatru,.a.zapach.nocy.był.taki.sam,.jak.zwykle.

Spojrzał.ponuro.na.wyspę.i.ciemną.wodę,.spływającą.do.brzegu,.ziewnął..Nie.mógł.trwać.dłużej.pr zy.myśli,.która.nie.wiązała.się.z.żadnym.niebezpieczeństwem..Ogień.stał.się.czerwonym.okiem,.świecił.tyl ko.dla.siebie,.a.wszyscy.wokoło.spali.spokojnie,.brunatni.jak.skały..Lok.usadowił.się.do.snu.pochylony.w.

przód.i.ucisnął.jedną.ręką.nozdrza,.aby.uchronić.je.od.wchłaniania.zimnego.powietrza..Podciągnął.kolana.

do.piersi,.dzięki.czemu.wystawiał.jak.najmniejszą.powierzchnię.ciała.na.zimno..Lewą.rękę.uniósł.w.górę.i.

wsunął.palce.we.włosy.na.karku..Usta.przytknął.do.kolan.

Nad.morzem,.w.zagłębieniu.chmury,.pojawił.się.słaby.pomarańczowy.blask.i.stopniowo.zaczął.się.

rozprzestrze-

niać..Strzępiaste.odgałęzienia.chmury.zabarwiły.się.pozłotą.i.wkrótce.przedarł.się.przez.nie.okrągły.zarys.k siężyca.blis-kiego.pełni..Roziskrzył.się.próg.wodospadu,.a.nad.jego.krawędzią.unosiły.się.w.bezustannym.ruchu.pojedy ncze.światełka,.od.czasu.do.czasu.podrywające.się.w.górę.w.na-głym.rozbłysku..Kontury.drzew.na.wyspie.rysowały.się.coraz.wyraźniej,.a.górująca.ponad.nimi.brzoza.stał

a.się.na-

gle.białosrebrzysta..Za.rzeką,.po.drugiej.stronie.przełęczy,.strome.urwisko.wciąż.jeszcze.otulało.się.ciemn ością,.ale.dookolne.góry.odsłaniały.już.okryte.lodem.i.śniegiem 35

szczyty..Lok.spał,.kołysząc.się.na.posiadła-

.Ale.na.najmniejszy.odgłos.niebezpieczeństwa.natychmiast.by.się.poderwał.i.wypadł.na.terasę,.tak.jak.podr ywa.się.sprinter.z.miejsca.startu..Szron.połyskiwał.na.nim,.jak.lód.pobłyskuje.na.skale..Ogień.przybrał.kszt ałt.ściętego.stożka,.kryjącego.w.swym.wnętrzu.garść.czerwieni,.dobywające.się.z.niego.niebieskie.płomien ie.kąsały.nie.zwęglone.jeszcze.końce.gałęzi.i.polan.

Księżyc.wznosił.się.powoli.i.niemal.pionowo,.zaledwie.kilka.maleńkich.chmurek.błąkało.się.po.cz ystym.niebie..Blask.księżyca.pełzał.po.wyspie,.a.słupy.wzbijających.się.w.górę.bryzgów.wody.lśniły.w.ni m.perliście..Obserwowały.to.zielone.oczy,.księżyc.odsłaniał.bowiem.szare.kształty.prze-

ślizgujące.się.i.przesuwające.krętym.ruchem.od.światła.do.cienia.albo.przemykające.poprzez.nagie.przestrz enie.na.zbo-czach.gór..Padał.na.leśne.drzewa,.tak.że.rozproszone.płaty.w.kolorze.kości.słoniowej.przesuwały.się.ponad

.butwiejącymi.na.ziemi.liśćmi..Snuł.się.po.rzece.i.falujących.wo-dorostach;.woda.pełna.była.błyszczących.pętli,.kół.i.zwo-jów.płynnego,.zimnego.ognia..U.podnóża.wodospadu.roz-

legł.się.jakiś.odgłos,.ale.grzmot.pozbawił.go.echa.i.rezonansu,.wszelkich.znamion.odgłosu..Uszy.Loka.oświe-

tlone.księżycem,.drgnęły,.osypując.szron,.jaki..się.na.nich.osadził..Uszy.Loka.coś.do.niego.mówiły.

-?

Ale.Lok.spał.

Rozdział.trzeci

Lok.uświadomił.sobie,.że.stara.kobieta.już.wstała.i.do-

gląda.ognia.przy.pierwszym.brzasku.dnia..Ułożyła.stos.drzewa,.a.on.we.śnie.słyszał.trzask.i.skwierczenie.p alących.się.gałęzi..Fa.wciąż.siedziała.skulona,.głowa.Mała,.spoczywa-jąca.na.jej.ramieniu,.kiwała.się.niespokojnie..Ha.poruszył.się.i.wstał..Wyszedł.na.terasę,.gdzie.oddał.mocz,

.po.czym.wrócił.i.popatrzył.na.starego.człowieka..Wszyscy.się.już.rozbudzili.oprócz.Mała..Siedział.całym.

ciężarem.na.pośladkach,.prze-

rzucając.z.boku.na.bok.głowę.we.włosach.Fa.i.oddychając.tak.szybko,.jak.zmęczona,.ciężarna.łania..Miał.

usta.szeroko.otwarte.w.stronę.ognia,.ale.roztapiał.go.inny,.niewidzialny.ogień:.zajmował.każdą.cząstkę.zwi otczałego.ciała,.płonął.w.oczodołach..Nil.zbiegła.do.rzeki.i.w.złożonych.dłoniach.przyniosła.trochę.wody..

Mal.wypił,.zanim.otworzył.oczy..Stara.kobieta.znowu.dorzuciła.drew.do.ognia..Wskazała.na.niszę,.a.pote m.odwróciła.głowę.w.stronę.lasu..Ha.dotknął.ramienia.Nil.

—.Chodźmy!

Nowy.zbudził.się.także,.zsunął.się.po.ramieniu.Nil,.zakwilił.i.po.chwili.był.już.przy.jej.piersi..Nil.p odreptała.za.Ha.w.stronę.krótszej.drogi,.prowadzącej.w.dół.do.lasu,.a.nowy.przez.cały.czas.posilał.się.u.jej

.piersi..Minęli.zakręt.i.zniknęli.w.porannej.mgle,.która.snuła.się.na.wysokości.grzbietu.wodospadu.

37

Mal.otworzył.oczy..Musieli.się.schylić.nisko,.aby.usłyszeć.co.mówi.

—.Widzę.obraz.

Troje.ludzi.czekało..Mal.podniósł.rękę.i.położył.ją.płasko.na.głowie.pomiędzy.brwiami..W.jego.ocz ach.płonęły.ognie,.ale.nie.patrzył.na.nich,.tylko.gdzieś.w.dal.za.rzekę..Patrzył.w.takim.napięciu.i.lęku,.że.L

ok.się.odwrócił,.aby.zobaczyć.to,.co.takim.przerażeniem.napełniało.Mała..Ale.nie.zobaczył.niczego..Tylko.pień.drzewa,.rosnący.gdzieś.na.brzegu.przełęczy,.porwany.wiosennym.nurtem.przepły nął.obok.nich.i.zatrzymał.się.bezszelestnie.ponad.krawędzią.wodospadu.

—

.Widzę.obraz..Ogień.pędzi.do.lasu.i.pochłania.drzewa..Teraz,.kiedy.się.zbudził,.oddech.miał.jeszcze.szybs zy.

—

.Pali.się..Las.się.pali..Góra.się.pali....Obracał.głowę.patrząc.po.kolei.na.wszystkich..W.jego.głosie.brzmiał.

strach.

—.Gdzie.jest.Lok?

—.Jestem.tutaj.

Mal.wbił.w.niego.oczy,.oszołomiony.i.poważny.

—.Kto.to.jest?.Lok.jest.na.plecach.matki,.drzewa.płoną.

Lok.poruszył.nogą.i.roześmiał.się.głupawo..Stara.kobieta.ujęła.rękę.Mała.i.przyłożyła.do.swego.pol iczka.

—.To.obraz.z.przeszłości..Skończył.się..Widziałeś.go.we.śnie.

Fa.poklepała.Mała.po.ramieniu..Nie.cofnęła.ręki,.otwo-

rzyła.szeroko.oczy.i.przemówiła.do.niego.czule,.jak.mówiłaby.do.Liku:

—

.Lok.stoi.przed.tobą..Popatrz!.Jest.już.mężczyzną..Lok.odetchnął,.bo.wreszcie.coś.mógł.zrozumieć,.i.szybk o.powiedział:

—.Tak,.jestem.mężczyzną..—-.Wyciągnął.obie.ręce..—.Jestem.tutaj..Mal.

Zbudziła.się.Liku.ziewając,.a.mała.Oa.spadła.jej.z.ramienia..Przytuliła.ją.do.piersi.

38

--

.Jestem.głodna..Mal.obrócił.się.tak.gwałtownie,.że.byłby.się.przewrócił,.gdyby.nic.podtrzymała.go.Fa..

-.Gdzie.są.Ha.i.Nil?

—.Wysłałeś.ich.—.odparła.Fa..—

.Wysłałeś.ich.po.drzewo..A.Loka,.Liku.i.mnie.po.jedzenie..Niedługo.przyniesiemy.

Mal.kołysał.się.w.przód.i.w.tył,.kryjąc.twarz.w.dłoniach.

—.To.niedobry.obraz.

Stara.kobieta.objęła.go.ramionami.

—.Pośpij.sobie.jeszcze..Fa.odciągnęła.Loka.od.ognia.

-.Liku.nie.powinna.wybierać.się.z.nami.na.równinę..Niech.lepiej.zostanie.przy.ogniu.

—.Mal.tak.powiedział.

—.Ma.chorą.głowę.

—.Widział.wszystko.w.ogniu..Bałem.się..Jak.może.palić.się.góra?

W.głosie.Fa.brzmiał.bunt,.kiedy.się.odezwała:

—.Dzisiaj.jest.jak.wczoraj.i.jak.jutro.

Ha.i.Nil.z.nowym.przedostawali.się.z.trudem.przez.właz.na.terasę..Nieśli.naręcze.połamanych.gałę zi..Fa.do.nich.podbiegła.

—.Czy.Liku.musi.iść.z.nami,.dlatego.że.Mal.tak.powiedział?

Ha.odciągnął.wargę.

—.To.coś.nowego..Ale.tak.zostało.powiedziane.

—.Mal.widział.płonącą.górę.

Ha.spojrzał.na.wielką,.niezbyt.wyraźnie.rysującą,.się.ponad.nimi.górę.

—.Nie.widzę.takiego.obrazu..Lok.zachichotał.nerwowo.

—.Dzisiaj.jest.jak.wczoraj.i.jak.jutro.

Ha.skierował.w.ich.stronę.uszy.i.uśmiechnął.się.smutno.

—.Tak.zostało.powiedziane.

Nagle.ich.dziwne.napięcie.gdzieś.pierzchło,.po.czym.Fa, 39

Lok.i.Liku.pomknęli.przez.terasę..Wskoczyli.na.urwisko.i.zaczęli.się.wspinać.pod.górę..Byli.już.w ystarczająco.wysoko,.aby.widzieć.kurzawę.rozpylonych.bryzgów.u.stóp.wodospadu,.skąd.dochodził.huk.i.łomot..Tam,.gdz ie.ściana.skalna.z.lekka.odchylała.się,.Lok.przyklęknął.na.jedno.kolano.i.zawołał:

—.W.górę!

Coraz.bardziej.się.rozjaśniało..Widzieli.już.wyraźnie.lśniącą.rzekę,.płynącą.w.przełęczy.między.gór ami,.i.rozległe.połacie.nisko.sklepionego.nieba,.tam.gdzie.góry.tworzyły.zaporę.rozlewiska..Niżej.mgła.okr ywała.las.i.równinę,.roz-

ścielając.się.spokojnie.na.zboczu.góry..Zaczęli.zbiegać.po.stromiźnie,.kierując.się.w.stronę.mgły..Minęli.n agą.skałę.i.wspięli.się.na.wysokie.piargi.pełne.postrzępionych,.ostrych.głazów,.pokonali.prowadzące.w.dół

.kręte.wąwozy,.aż.zna-

leźli.się.na.kopiastych.skałach,.gdzie.owionął.ich.zapach.trawy.i.kilku.krzaków,.pochylających.się.od.wieją cego.tu.wiatru..Trawa.była.mokra,.a.pajęczyna,.spowijająca.jej.sterczące.źdźbła,.oplątywała.im.nogi.w.kost kach..Zbocze.spadało.teraz.łagodnie,.rosło.na.nim.więcej.krzaków..Schodzili.już.na.sam.skraj.mgły.

—.Słońce.wypije.mgłę.

Fa.nie.zwracała.na.nic.uwagi..Szła.przeszukując.teren.ze.spuszczoną.głową,.a.włosy,.opadające.jej.

na.policzki,.strącały.krople.wody.z.liści..Jakiś.ptak.zaskrzeczał.i.wzbił.się.ociężałym,.niezdarnym.lotem.w.

powietrze..Fa.rzuciła.się.na.gniazdo,.a.Liku.kopała.Loka.w.brzuch.

—.Jajka!.Jajka!

Zsunęła.się.z.jego.pleców.i.zaczęła.tańczyć.pomiędzy.kępami.trawy..Fa.odłamała.kolec.z.krzaka.i.p rzekłuła.jajko.z.dwóch.stron..Liku.wyrwała.jej.z.rąk.jajko.i.zaczęła.wysy-sać.głośno..Starczyło.jeszcze.po.jajku.dla.Fa.i.dla.Loka..Wszystkie.trzy.jajka.wypili.jednym.tchem,.zostały

.puste.skorupki..Dopiero.teraz.w.całej.pełni.odczuli,.jak.bardzo.byli.głodni,.tym.gorliwiej.więc.dalej.szukal i.jedzenia..Posuwali.się.do.przodu.schyleni,.śledząc.uważnie.wszystko 40

dokoła..Nie.podnosili.głowy,.ale.i.tak.wiedzieli,.że.schodzą.w.dół.za.cofającą.się.mgłą,.w.stronę.pła skiego.terenu,.i.że.poprzez.gęstą,.lśniącą.mgłę.od.strony.morza.przedzierają.się.pierwsze.promienie.słońca.

.Rozchylając.liście.zaglądali.w.głąb.krzaków,.aż.wreszcie.znaleźli.nie.rozbudzone.jeszcze,.blade.pędraki,.l eżące.pod.ciężkim.kamieniem..Dobywając.je.stamtąd.od.razu.zjadali,.a.wtedy.Fa.odezwała.się.słowami.pocieszenia:

—.Ha.i.Nil.na.pewno.przyniosą.jedzenie.z.lasu.

Lok.wygrzebywał.pędraki,.delikatny.przysmak,.pełen.życiodajnych.soków.

—

.Nie.możemy.wracać.z.jednym.tylko.pędrakiem..I.znowu.tu.przychodzić,.żeby.zanieść.następnego.

W.końcu.wyszli.na.otwartą.przestrzeń..Od.skały.oderwał.się.kamień.i.strącił.następny..Nagą.polanę

.pokrywały.jędrne,.białe.pędy,.które.przebijały.się.ku.słońcu,.ale.były.tak.kró-

tkie.i.grube,.że.pękały.przy.dotknięciu..Utworzyli.półko-le.i.pożywiali.się.siedząc.obok.siebie..Taka.była.obfitość.tych.pędów,.że.jedząc.mogli.rozmawiać,.wznoszą c.krótkie.okrzyki.radości.i.zadowolenia;.taka.obfitość,.że.przestali.odczuwać.nękający.ich.bolesny.głód,.a.t ylko.łaknęli.jedzenia..Liku.wcale.się.nie.odzywała,.siedziała.z.wyciągniętymi.nogami.i.pochłaniała.garściami.pędy.

W.pewnej.chwili.Lok.zatoczył.rękoma.krąg.

—

.Jak.zjemy.w.tym.końcu.polany,.możemy.sprowadzić.wszystkich,.żeby.pojedli.sobie.w.następnym..Fa.pow iedziała.na.to.wymijająco:

—

.Mal.nie.przyjdzie,.a.ona.go.nie.zostawi..Będziemy.tędy.wracać,.gdy.słońce.znajdzie.się.po.drugiej.stronie.

góry..Zaniesiemy.im,.ile.tylko.pomieścimy.w.ramionach.

Lok.czknął.i.popatrzył.na.polanę.ze.wzruszeniem.

—.To.dobre.miejsce.

Fa.zmarszczyła.twarz.pochrupując.smaczne.pędy.

—.Żeby.tylko.było.trochę.bliżej....Miała.pełne.usta.pędów,.które.przełknęła.jednym.haustem.

41

—.Widzę.obraz..Dobre.jedzenie.rośnie..Nie.tutaj..Rośnie.przy.wodospadzie..Lok.się.roześmiał.

—

.Takich.roślin.jak.te.nie.znajdziesz.przy.wodospadzie..Fa.rozłożyła.szeroko.ręce.wpatrując.się.przez.cały.c zas.w.Loka,.po.czym.wolno.je.opuściła..Mimo.nisko.sklepionej.czaszki,.uniosła.lekko.brwi,.wyrażając.pyt anie,.na.które.nie.potrafiła.znaleźć.słów..Znowu.podjęła.próbę.

—.Ale.jeżeli....Popatrz.na.ten.obraz..Jaskinia.i.ogień.są.tutaj.na.dole.

Lok.podniósł.głowę.i.roześmiał.się.

—

.To.miejsce.jest.na.dole..Jaskinia.i.ogień.są.tam..Narwał.więcej.pędów,.wepchnął.do.ust.i.zaczął.przeżu-wać..Spoglądając.na.coraz.wyraźniej.zarysowujące.się.słoń-

ce,.odczytywał.znaki.dnia..Tymczasem.Fa.zapomniała.już.o.swoim.obrazie.i.wstała..Lok.także.się.podniósł

.mówiąc:

—.Idziemy!

Przedzierali.się.pośród.głazów.i.krzaków..Raptownie.po-

jawiło.się.słońce,.okrągłe.i.srebrzyste,.mknęło.ukosem.poprzez.chmury,.a.jednak.wciąż.tkwiło.w.tym.samym.miej-

scu..Lok.ruszył.pierwszy,.za.nim.Liku,.poważna.i.oży-

wiona.swoją.pierwszą.zdobywczą.wyprawą.po.żywność..Zbocze.było.teraz.łagodniejsze,.dotarli.nim.do.skr aju.urwiska,.przy.którym.rozciągała.się.równina.porosła.morzem.wrzośców..Lok.podniósł.głowę.węsząc,.Fa.i.Liku.

przystanęły.za.nim.w.bezruchu..Odwrócił.się,.spojrzał.pytają-

cym.wzrokiem.na.Fa,.po.czym.znowu.uniósł.głowę..Nagle.dmuchnął.przez.nos.i.wciągnął.powietrze..Bada ł.je,.delikatnie.wciągając.nowy.strumień.powietrza.w.nozdrza.i.przytrzymując,.aby.ogrzało.się.jego.ciepłem,.bo.w tedy.woń.była.lepiej.rozpoznawalna..Potrafił.wspaniale.rozróżniać.poszczególne.zapachy..Tym.razem.był.t o.zaledwie.nikły.ślad.zapachu..Gdyby.Lok.potrafił.dokonywać.porównań,.mógł-

by.się.zastanawiać,.czy.ów.ślad.jest.rzeczywistym.zapachem,.czy.tylko.jego.wspomnieniem..Tak.nikły.i.z wietrzały.był.to

42

zapach,.że.kiedy.obrócił.się.do.Fa.z.pytającym.spojrzeniem,.nie.wiedziała,.o.co.chodzi..Wypowiedz iał.to.słowo.szeptem:

—.Miód?

Liku.zaczęła.podskakiwać,.aż.Fa.musiała.ją.uspokoić..Lok.znowu.węszył,.ale.następny.podmuch.p ozbawiony.był

zapachu..Fa.czekała.

Lok.nie.potrzebował.się.zastanawiać,.z.której.strony.wieje.wiatr..Wspiął.się.na.występ.skalny,.wyst awiony.na.działanie.słońca,.i.zaczął.przeszukiwać.teren..Zmienił.się.kierunek.wiatru.i.znowu.doleciał.zapa ch..Był.aż.podniecająco.realny..Lok.przesunął.się.w.kierunku.niewielkiego.urwiska,.w.któ-

rym.od.mrozu.i.słońca.potworzyły.się.szczeliny,.a.deszcze.wyżłobiły.w.nim.głębokie.bruzdy..Wokół.jednej

.z.nich.widniały.plamy,.jakby.ślady.brązowych.palców,.a.w.odległości.dłoni.od.szczeliny.siedziała.pszczoła,.ledwie.żywa,.choć.słońce.świeciło.pełnym.blaskiem.wprost.na

.skałę..Fa.potrząsnęła.głową.

—.Niewiele.tu.będzie.miodu.

Lok.odwrócił.kij.i.wsunął.grubszy.koniec.w.szczelinę..Kilka.osowiałych.z.zimna.i.głodu.pszczół.za bzyczało..Lok.pokręcił.kijem.w.szczelinie..Liku.podskakiwała.ze.zniecierpliwieniem.

—.Lok,.jest.miód?.Chcę.miodu!

Pszczoły.wypełzły.na.zewnątrz.i.zaczęły.krążyć.nad.nimi..Niektóre.opadły.ciężko.na.ziemię.i.snuły

.się,.z.trudem.podnosząc.skrzydła..Jedna.usiadła.na.włosach.Fa..Lok.wyciągnął.kij..Oblepił.się.na.końcu.m iodem.i.woskiem..Liku.przestała.skakać.i.zajęła.się.oblizywaniem.kija..Teraz,.kiedy.Lok.i.Fa.zaspokoili.ju ż.pierwszy.głód,.z.przyjemnością.patrzyli.na.Liku.oblizującą.kij.

Lok.powiedział:

—

.Miód.jest.najlepszy..W.miodzie.jest.siła..Patrz,.Liku.lubi.miód..Widzę.obraz.czasu,.kiedy.miód.popłynie.ż.

tej.szczeliny.i.będzie.go.można.zbierać.palcami....tak!

Przeciągnął.ręką.po.skale.i.oblizał.palce,.rozkoszując.się 43

samą.myślą.o.miodzie..Znowu.wcisnął.kij,.aby.Liku.miała.co.lizać..Fa.zaczęła.się.niecierpliwić.

—

.To.stary.miód,.jeszcze.sprzed.naszej.wyprawy.nad.morze..Trzeba.szukać.jedzenia.dla.innych..Chodźmy!

Lok.jednak.wciąż.wsuwał.kij,.aby.cieszyć.się.widokiem.oblizującej.go.Liku,.widokiem.jej.brzucha.

i.wspomnieniem.miodu..Fa.oddaliła.się.schodząc.w.stronę.równiny,.tuż.za.cofającą.się.mgłą..Pochyliła.się.

nad.brzegiem.występu.skalnego.i.przestała.być.widoczna..Wtem.rozległ.się.jej.krzyk..Liku.wskoczyła.na.pl ecy.Loka,.który.rzucił.się.tam,.skąd.dochodził.krzyk.Fa,.z.sękatym.kijem.w.pogotowiu..Na.brzegu.występu

.skalnego.zaczynał.się.wyboisty.i.kręty.wą-

wóz.wiodący.ku.otwartej.polanie..Fa.siedziała.skulona.przy.samym.wejściu.do.wąwozu.wpatrując.się.w.tra wę.i.wrzośce..Lok.natychmiast.do.niej.popędził,.a.rozdygotana.Fa.stanę-

ła.na.palcach..Pośród.sczerniałych.wrzośców.stały.jakieś.dwa.płowożółte.zwierzęta,.wystarczająco.blisko,.

aby.widać.było.ich.oczy.i.sterczące.uszy..Usłyszawszy.krzyk.Fa.oderwały.się.od.łupu.i.stanęły.rozglądając.się.czujnie..Lok.zsunął.Liku.z.pleców.

—.Wspinaj.się.

Liku.wygramoliła.się.na.zbocze.wąwozu.i.przykucnęła,.znacznie.wyżej,.niż.Lok.mógłby.dosięgnąć.

.Żółte.zwierzaki.pokazały.zęby.

—.Teraz!

Lok.ruszył.do.przodu.trzymając.z.boku.sękaty.kij..Fa.przesunęła.się.na.lewo,.w.obu.rękach.miała.os tre.jak.brzytwa.kamienie..Dwie.hieny.stanęły.obok.siebie.i.zawarczały..Fa.zamachnęła.się.nagle.prawą.ręk ą.i.kamień.spadł.na.żebra.hieny,.która.skowycząc.i.wyjąc.umknęła..Lok.rzucił.się.do.przodu.wymachując.k ijem.i.dźgając.ostrymi.sękami.prosto.w.warczący.pysk..Po.chwili.dwie.bestie.znalazły.się.poza.jego.zasięgi em,.przerażone,.ale.warczące.groźnie.

—.Pospiesz.się,.czuję.kota.

Fa.była.już.na.kolanach.i.mocowała.się.z.martwym.zwierzęciem.

44

-

.Kot.wyssał.wszystką.jej.krew..Nie.nasza.wina..Te.żółte.zwierzaki.jeszcze.nawet.nie.zdążyły.tknąć.wątrob y.

W.zapamiętaniu.rozcinała.brzuch.łani.płaskim.kamie-

niem..Lok.wymachiwał.sękatym.kijem.odstraszając.hieny.

-.Dużo.jadła.dla.wszystkich.

Słyszał.pomruk.i.sapanie.Fa.przy.rozcinaniu.pokrytej

sierścią.skóry.i.wnętrzności.

—.Prędko!

—.Nie.mogę.

Hieny.przestały.złowieszczo.warczeć.i.zaczęły.krążyć.w.pobliżu..Lok.czujnie.je.obserwował..Wkró tce.przemknęły.nad.nim.jakieś.cienie,.to.dwa.ptaki.przeleciały.w.powietrzu.

—.Zaciągnij.ją.na.skałę.

Fa.zaczęła.szarpać.łanię,.po.czym.wrzasnęła.z.wściekłością.na.hieny..Lok.cofnął.się.w.jej.stronę.i.c hwycił.łanię.za.nogi..Ciągnął.ją.z.trudem.w.stronę.wąwozu,.jednocześnie.wymachując.kijem..Fa.złapała.przednią.nogę.i.także.ciągnęła..Hieny.postępowały.za.nimi.krok.w.krok,.zachowuj ąc.jednak.odpowiednią.odległość..Zawlekli.łanię.do.wąskiego.przejścia.w.wąwozie,.gdzie.siedziała.wysok o.na.zboczu.Liku.i.gdzie.kołowały.dwa.ptaki..Fa.znowu.zabrała.się.do.rozcinania.skóry.ostrym.kamieniem.

.Lok.znalazł.otoczak,.który.po-

służył.mu.za.młotek..Tłukł.w.łanię.odrąbując.poszczególne.części..Fa.pomrukiwała.ogromnie.podniecona..

Lok.odry-

wał.kawały.mięsa,.wykręcał,.pomagał.sobie.zębami.i.mówił.bez.ustanku..Hieny.niespokojnie.krążyły.w.po bliżu..Ptaki.obniżyły.lot.i.przysiadły.na.skale.naprzeciwko.Liku..Zsunęła.się.więc.w.dół.i.kucnęła.koło.Lok a.i.Fa..Wreszcie.porąbali.łanię.i.podzielili.na.części..Fa.otworzyła.brzuch,.przecięła.pogmatwany.żołądek.i.

wyrzuciła.na.ziemię.zawartość.z.kwa-

śnej.trawy.i.młodych.pędów..Lok.rozłupał.głowę.łani,.żeby.dostać.się.do.mózgu,.potem.rozciął.pysk,.aby.

wyciągnąć.język..Napełnili.żołądek.smacznymi.kęsami.mięsa.i.obwią-

zali.jelitami,.stał.się.teraz.luźno.zwisającym.workiem..Lok.przez.cały.czas.pomrukiwał:

—.Niedobrze..Bardzo.niedobrze.

45

Teraz,.kiedy.nogi.były.już.odrąbane.i.wisiały.tylko.na.zakrwawionych.ścięgnach..Liku.przysunęła.s ię.do.łani.i.po-chłaniała.kawałek.wątroby,.który.jej.dała.Fa,.Powietrze.wśród.skał.przesycone.było.odrażającym.zapache m.gwałtu,.potu,.mięsa.i.nikczemności.

—.Prędko!.Prędko!

Fa.nie.potrafiłaby.powiedzieć,.czego.się.boi;.kot.nie.wróciłby.do.ofiary,.z.której.wyssał.krew..Już.b ył.na.pewno.daleko.od.polany,.o.pół.dnia.drogi,.i.krążył.wokół.jakiegoś.stada,.a.może.właśnie.pędził,.aby.z atopić.szablaste.zęby.w.szyi.innej.ofiary.i.wyssać.z.niej.krew..A.jednak.w.powietrzu,.poniżej.obserwujących.ich.ptaków,.unosiła.się.jakaś.ciemność.

Lok.mówił.głośno.w.poczuciu.winy:

—.Bardzo.niedobrze..Oa.zrodziła.łanię.ze.swego.brzucha.

Fa.mruknęła.przez.zaciśnięte.zęby,.nie.przerywając.rozrywania.mięsa:

—.Nie.wypowiadaj.tego.słowa..Liku.wciąż.jadła.nie.bacząc.na.ciemność,.gryzła.wspaniałą,.ciepłą.wątrobę,.aż.zabolały.ją.szczęki..Lok,.zganiony przez.Fa,.przestał.mówić.głośno,.tylko.mamrotał.pod.nosem:

—

.Niedobrze..Ale.to.kot.cię.zagryzł,.to.nie.nasza.wina..Kiedy.poruszał.szerokimi.wargami,.ciekła.mu.ślina..S

łońce.przetarło.mgłę,.mogli.więc.teraz.widzieć.w.dali.za.hienami.falistą.polanę.porosłą.wrzoścem,.a.jeszcz e.dalej.i.niżej.równą.płaszczyznę.jasnozielonych.wierzchołków.drzew.oraz.połyskującą.wodę..Potem.wzno siły.się.góry,.stromo.i.groźnie..Fa,.odchyliwszy.się.do.tyłu,.westchnęła.i.potarła.ręką.brwi.

—.Musimy.wejść.wyżej,.żeby.te.żółte.zwierzaki.nie.mogły.iść.za.nami.

Z.łani.pozostały.zaledwie.strzępy.skóry,.kości.i.kopyta..Lok.podał.Fa.swój.kij..Śmignęła.nim.w.po wietrzu.złorzecząc.hienom..Lok.związał.zadnie.części.łani.skręconym.jelitem.i.owinął.wokół.nadgarstka,.a by.mógł.je.nieść.w.ręce..Po-46

chylił.się.i.chwycił.zębami.żołądek..Fa.niosła.całe.naręcze.mięsiwa,.on.zaś.poszarpane.i.drgające.ka wałki.w.takiej.ilości.że.musiał.obejmować.je.oburącz..Zaczął.się.wyco-fywać.pomrukując.gniewnie..Hieny.dopadły.wejścia.do.wą-

wozu,.a.myszołowy.wzbiły.się.w.górę.i.krążyły.nad.nimi,.ale.poza.zasięgiem.kija..Liku,.odważna,.bo.osłan iana.przez.mężczyznę.i.kobietę,.cisnęła.w.nie.kawałkiem.wątroby..—

.Uciekajcie,.ptaszyska!.To.Liku.mięso!.Myszołowy.zrezygnowały.i.skrzecząc.pofrunęły,.aby.staczać.walkę.z.hienami,.które.chrupały.połamane.kości.i.za-krwawione.resztki.mięsa..Lok.nawet.nie.mógł.mówić..Niósł.tyle.mięsa,.ile.mógłby.udźwignąć.na.ramionac h.idąc.po.płaskim.terenie,.a.tymczasem.mięso.na.nim.zwisało,.musiał.je.podtrzymywać.palcami.i.zaciskać.

w.zębach..Nim.dotarli.do.półki.skalnej,.uginał.się.już.prawie.do.ziemi,.przeguby.rąk.zdrętwiały.mu.z.bólu..

Fa.dostrzegła.to,.nawet.nie.ucze-

stnicząc.w.jego.obrazie..Wzięła.od.niego.zwisający.luźno.żołądek,.mógł.teraz.łatwiej.oddychać..Razem.z.L

iku.wspi-

nała.się.szybko.w.górę,.zostawiając.go.w.tyle..Rozłożył.pozostałe.mięso.w.trzech.porcjach.i.ruszył.za.nimi.

.W.gło-

wie.miał.zamęt,.radość.mieszała.się.z.mrokiem;.czuł,.jak.mocno.wali.mu.serce..Przemówił.do.ciemności,.k tóra.rozpościerała.się.u.wylotu.wąwozu:

—

.Mało.jest.jadła,.gdy.ludzie.wracają.znad.morza..Nie.ma.jeszcze.jagód.ani.owoców,.ani.miodu,.nie.ma.co.j eść..Ludzie.są.wychudzeni.z.głodu.i.muszą.jeść..Nie.lubią.smaku mięsa,.ale.przecież.muszą.coś.jeść.

Dreptał.po.zboczu.gładkiej.skały.starając.się.mocno.przytrzymywać.stopami..Ślinił.się.przy.każdym.zachybotaniu.na.wysokich.skałach..Nagle.olśniła.go.myśl,.któr ą.wyraził.głośno:

—.To.mięso.jest.dla.chorego.Mała.

Fa.i.Liku.napotkały.uskok.skalny.w.zboczu.góry.i.po-

dreptały.tędy.do.przełęczy..Lok.został.w.tyle.mozoląc.się.i.wypatrując.skały,.na.której.mógłby.wesprzeć.m ięso,.tak.jak.stara.kobieta.wspierała.swój.ogień..Znalazł.odpowiednie 47

miejsce.na.brzegu.skalnego.uskoku,.szeroki.próg,.po.którego.drugiej.stronie.była.pustka..Przykucną ł,.a.mięso.obsunęło.się.na.skałę.własnym.ciężarem..Z.tyłu.za.nim.i.niżej.krążyło.stado.wygłodniałych.mysz ołowów,.gotowych.do.ataku..Od-wrócił.oczy.od.wąwozu.i.jego.ciemności,.popatrzył.w.stronę.Fa.i.Liku..Były.już.daleko,.ale.wciąż.jeszcze.

posuwały.się.w.stronę.przełęczy..Powiadomią.wszystkich.o.mięsie.i.może.wyślą.mu.Ha.do.pomocy..Jakoś.

nie.miał.ochoty.jeszcze.wyruszać,.odpoczywał.rozglądając.się.po.świecie,.w.którym.tyle.się.działo..Niebo.

miało.kolor.jasnoniebieski,.a.wstęga.morza.w.dali.niewiele.była.ciemniejsza..Najciemniejsze.były.płaty.nie bieskiego.cienia.przesuwające.się.w.jego.stronę.ponad.trawą,.głazami.i.wrzoścem,.ponad.szarością.odkry-tej.równiny..Kiedy.zatrzymały.się.nad.drzewami.w.lesie,.zasłoniły.zieleń.wiosennego.listowia.i.pozbawiły.

rzekę.blasku..Kiedy.zbliżyły.się.do.góry,.rozprzestrzeniły.się,.przepływając.ponad.jej.grzbietem..Spojrzał.

w.stronę.wo-

dospadu,.gdzie.Fa.i.Liku.wyglądały.jak.maleńkie.figurki,.które.za.chwilę.całkiem.się.rozpłyną..Spojrzał.z.n iepokojem.w.górę,.nad.wodospadem,.i.otworzył.szeroko.usta..Dym.z.ognia.przesunął.się.i.dziwnie.odmienił..Prze z.głowę.przemknęła.mu.myśl,.że.stara.kobieta.przeniosła.ogień.w.inne.miejsce,.ale.był.to.tak.szalony.obraz

,.że.aż.się.roześmiał..Nie.zdołałaby.wzniecić.takiego.dymu..Były.to.zwoje.białej.i.żółtej.barwy,.dym.wznos zący.się.znad.mokrego.drzewa.czy.też.gałęzi.obsypanych.zielonym.listowiem;.tylko.głupiec.albo.ktoś.nie.o beznany.z.właściwościami.ognia.mógłby.poczynać.sobie.z.nim.tak.nierozsądnie..Nasunęła.mu.się.myśl.o.d wóch.rodzajach.ognia..Zdarzało.się.przecież,.że.ogień.spadał.z.nieba.i.jarzył.się.przez.chwilę.w.lesie..Wzni ecał.się.magiczną.siłą.na.równinie.pośród.wrzosowisk,.kiedy.pousychały.już.kwiaty,.a.słońce.zbyt.mocno.p rażyło.

Lok.znowu.roześmiał.się.na.myśl.o.tym.obrazie..Stara.kobieta.nie.wznieciłaby.takiego.dymu,.nie.zd arzało.się.też,.aby.ogień.zapłonął.sam.z.siebie.podczas.mokrej.wiosny..Patrzył,.jak.dym.się.rozsnuwa.i.odd ala.znad.przełęczy

48

zamieniając.się.w.cienką.smużkę..Wtem.poczuł.zapach.mięsa.i.zapomniał.o.dymie.i.swoim.obrazie.

.Zebrał.cały.majdan.i.słaniając.się.ruszył.za.Fa.i.Liku.po.uskoku.skalnym..Myślał.tylko.o.tym,.że.niesie.dla

.wszystkich.dużo.mięsa.i.że.przysporzy.mu.to.chwały,.a.dziwny.obraz.dymu.zatarł.mu.się.całkowicie..Wkr ótce.nadbiegła.z.powrotem.Fa.i.wzięła.od.niego.część.mięsa..Wspinając.się.w.górę,.ale.chwilami.też.się ześlizgując,.pokonali.ostatnie.zbocze.

Dym.dobywał.się.ciężkimi.kłębami.z.jaskini,.niebieski

i.gorący..Stara.kobieta.wydłużyła.palenisko,.dzięki.czemu.masa.ciepłego.powietrza.skupiała.się.mi ędzy.ogniem.i.skałą..Płomienie.i.dym.tworzyły.ścianę.zabezpieczającą.przed.najlżejszym.nawet.powiewem.wiatru..W.tym.ciepłym.miejscu.leżał.na.ziemi.Mal,.skulony,.ziemisty,.oczy.mia ł.zamknięte,.usta.otwarte..Oddychał.szybko.i.płytko,.a.jego.pierś.wznosiła.się.i.opadała,.jakby.była.bijący m.sercem..Kości.mu.sterczały,.a.ciało.przypominało.powłokę.z.tłuszczu,.która.się.rozpu-szczała.pod.wpływem.ognia..Nil,.nowy.i.Ha.schodzili.wła-

śnie.do.lasu,.kiedy.pojawił.się.Lok..Po.drodze.się.pożywiali,.a.Ha.machał.Lokowi.ręką,.wyrażając.swoje.u znanie..Stara.kobieta.stała.przy.ogniu.i.rozbierała.żołądek,.który.zostawiła.Fa.

Lok.i.Fa.wpadli.na.terasę.i.natychmiast.popędzili.do.ognia..Lok,.rozkładając.mięso.na.rozrzuconyc h.kamieniach,.zawołał.do.Mała.poprzez.zasłonę.płomieni:

—.Mal!.Mal!.Mamy.mięso!

Mal.otworzył.oczy.i.wsparł.się.na.łokciu..Spojrzał.ponad.ogniem.na.rozkołysany.żołądek.i.obdarzył

.Loka.uśmiechem..Potem.obrócił.się.w.stronę.starej.kobiety..Uśmiechnęła.się.do.niego.i.zaczęła.się.uderza ć.wolną.ręką.w.udo.

—.Wspaniale,.Mal..To.nam.da.siły.

Obok.niej.podskakiwała.Liku.

—.Jadłam.mięso..Mała.Oa.też.jadła..Mal,.ja.odstrasza-

łam.ptaszyska..Uśmiechnięty.Mal,.dysząc,.rozglądał.się.dokoła.

—.A.jednak,.mimo.wszystko..Mal.zobaczył.dobry.obraz.

49

Lok.oderwał.kawałek.mięsa.i.zaczął.go.przeżuwać..Ro-

ześmiany.krążył.po.terasie.zataczając.się.i.udając,.że.dźwi-ga.dużo.mięsa..Powtarzał.scenę.mimiczną.z.poprzedniego.wieczoru,.jednocześnie.mówiąc.coś.niewyraźnie

,.bo.usta.miał.pełne.mięsa:........................................-.Lok.widział.prawdziwy.obraz..Miód.dla.Liku.i.małej Oa..Stos.mięsa,.kot.zabił.łanię.

Wszyscy.śmiali.się.z.nim.razem.uderzając.się.po.udach.

Mal.leżał.na.plecach,.ale.uśmiech.zgasł.na.jego.twarzy,.milczał.wsłuchany.w.swój.pulsujący.oddec h..Fa.i.stara.kobieta.sortowały.mięso.układając.je.na.półkach.skalnych.i.w.niszach..Liku.oderwała.kawałek.

wątroby.i.okrążając.palenisko.podeszła.do.Mała..Stara.kobieta.delikatnie.obsunęła.żołądek.na.kamień,.rozwiązała.jego.wpust.i.zaczęła.gmerać.w.środku.

-.Przynieście.trochę.ziemi.

Fa.i.Lok.wyszli.na.terasę,.tam.gdzie.głazy.i.krzaki.pokrywały.zbocza.aż.po.las..Wyrwali.kępy.ostrej

.trawy.z.grudami.ziemi.i.przynieśli.starej.kobiecie..Rozłożyła.żo-

łądek.na.ziemi,.zgarnęła.płaskim.kamieniem.gorący.popiół.na.kupkę..Lok.przykucnął.na.terasie.i.kijem.od dzielał.ziemię.od.trawy,.nie.przestając.mówić:

—

.Ha.i.Nil.przynieśli.drzewa.na.wiele.dni..Fa.i.Lok.przynieśli.jadła.na.wiele.dni..I.niedługo.nadejdą.ciepłe.d ni.

Zebrał.suchą,.obsypaną.z.trawy.ziemię,.Fa.zaś.polała.ją.wodą.z.rzeki.i.zaniosła.starej.kobiecie,.któr a.ułożyła.ją.wokół.żołądka..Szybko.wygarnęła.gorący.popiół.z.paleniska.i.rozsypała.dokoła.płasko.uklepanej.ziemi..Popiół.leżał.grubą.warstwą,.a.unoszące.się.nad.nim.powietrze.drżało

.z.gorąca..Fa.przyniosła.więcej.ziemi.i.darni,.które.stara.kobieta.ułożyła.na.warstwie.popiołu..Lok.zakończył.swoje.zaję-

cie.i.stanął.wpatrując.się.w.jedzenie:.w.pofałdowany.wpust.żołądka,.uklepaną.ziemię.i.starannie.ułożoną.d arń..Fa.odsunęła.go.na.bok.i.pochyliwszy.się.polała.żołądek.wodą.przyniesioną.z.rzeki.w.złożonych.dłoniach..Stara.k obieta.patrzyła.krytycznym.wzrokiem.na.Fa.biegającą.do.rzeki 50

i.z.powrotem..Przynosiła.wodę.dopóty,.dopóki.nie.wypełniła.żołądka.do.poziomu.wpustu,.w.który m.pokryła.się.pianą..Wkrótce.zaczęła.bulgotać,.a.na.jej.spienionej.powierzchni.ukazały.się.pęcherze..Traw a.na.kępach.darni.ułożonej.na.rozżarzonych.do.czerwoności.popiołach.zaczęła.się.zwijać..Poskręcana.i.scz erniała.tliła.się,.unosił.się.z.niej.swąd..Wystrzeliły.drobne.płomyki.i.krążyły.po.darni.przesuwając.się.w.po staci.niszczycielskich.żółtych.kulek.od.nasady.aż.po.sam.koniuszek.każdego.źdźbła.trawy..Lok.cofnął.się.i.

sięgnął.po.garść.ziemi..Sypiąc.ją.na.płonące.kępy.darni.mówił.do.starej.kobiety:

—

.Nietrudno.utrzymać.ogień.w.środku..Płomienie.się.nie.rozchodzą..Nie.ma.tu.niczego,.co.mogłyby.pożreć.

Z.uśmiechu.starej,.milczącej.kobiety.przebijała.mądrość,.Lok.poczuł.się.nieswojo..Oderwał.kawałe k.mięsa.od.zwisającego.udźca.i.wyszedł.na.terasę..Słońce.świeciło.nad.przełęczą.wyzierając.spoza.gór..Nie.musiał.natęża ć.myśli,.aby.zauważyć,.że.dzień.ma.się.już.ku.schyłkowi..Minął.tak.szybko,.że.Lokowi.wydawało.się,.jakb y.coś.stracił..W.głowie.miał.zamęt,.a.mimo.to.zaczął.sobie.odtwarzać.obraz.jaskini.pod.nawisem.skalnym.

w.tym.czasie,.kiedy.ani.jego,.ani.Fa.tam.nie.było..Mal.i.stara.kobieta.czekali,.ona.pochłonięta.chorobą.Mał

a,.on.oczekiwaniem.na.powrót.Ha.z.drzewem.i.Loka.zjadłem..Lok.nagle.zrozumiał,.że.Mal.wcale.nie.był.p ewien,.czy.zdobędą.jadło..A.przecież.Mal.jest.mądry..Na.samą.myśl,.że.mu.się.powiodło,.Lok.poczuł.się.w ażny,.ale.świadomość,.że.Mal.miał.wątpliwości,.podziałała.na.niego.tak,.jakby.owionął.go.zimny.wiatr.

Świadomość.ta,.podobnie.jak.wszelkie.myślenie,.zmęczyła.go,.więc.ją.odrzucił.i.stał.się.znowu.bez troskim,.szczęśliwym.Lokiem,.którego.strzegli.i.którego.poczynaniami.kierowali.ludzie.od.niego.starsi..Prz ypomniał.sobie.starą.kobietę,.tak.bliską.Oa,.której.wiedza.była.nieograniczona,.a.wszelkie.tajemnice.stały.

przed.nią.otworem..Poczuł.się.znowu.zalękniony,.a.jednocześnie.szczęśliwy.i.niezbyt.rozsądny.

Fa.siedziała.koło.paleniska.przypiekając.kawałki.mięsa.na 51

patyku..Skwierczały.i.pryskały,.gdy.patyk.się.przypalał,.II.a.przy.zdejmowaniu.każdego.kawałka,.g otowego.do.jędze-.'v.nią,.parzyła.się.w.palce..Stara.kobieta.polewała.twarz.Ma-la.wodą.przyniesioną.w.dłoniach.z.rzeki..Liku.przysiadła.z.małą.Oa.na.ramieniu,.oparta.o.skałę..Jadła.teraz

.powoli,.wyciągnąwszy.prosto.nogi,.jej.brzuszek.był.pięknie.zaokrą-

glony..Stara.kobieta.przykucnęła.obok.Fa.i.przyglądała.się.smugom.pary.unoszącej.się.znad.bulgocącego.ż ołądka..Chwyciła.pływający.smakowity.kąsek,.wyciągnęła.go.i.wsunęła.do.ust.

Wszyscy.siedzieli.w.ciszy..Czuli.się.syci,.nie.musieli.nigdzie.wyruszać,.żeby.zdobyć.pożywienie,.ic h.jutro.było.zabezpie-czone,.a.pojutrze.zbyt.odległe,.aby.już.teraz.mieli.się.o.nie.trapić..Życie.wypełnione.było.cudownym.uczuc iem.zaspokojonego.głodu..Mal.pożywi.się.wkrótce.miękkim.móz-giem..Wrócą.mu.siły,.będzie.zwinny.jak.łania..Uszczęśliwieni.tak.wspaniałym.łupem,.nie.odczuwali.potrze by.rozmowy..Zapadli.w.długie.milczenie,.które.można.by.było.poczytać.za.melancholię.i.wyłączenie.z.życ ia,.gdyby.nie.ustawiczne.drgania.mięśni.szczęk,.od.których.poruszały.się.włosy.na.spłaszczonych.głowach.

Liku.spuściła.głowę,.mała.Oa.spadła.jej.z.ramienia..Przy.wpuście.żołądka.woda.bulgotała.intensyw nie,.podniosła.się.do.samej.krawędzi,.po.czym.kłęby.pary.buchnęły.w.górę.wessane.przez.powietrze.nad.b uzującym.ogniem..Fa.zanurzyła.kij.w.kipiącym.sosie.i.oblizawszy.sam.czubek.zwróci-

ła.się.do.starej.kobiety:

—.Już.niedługo.

Stara.kobieta.także.spróbowała.

—.Ma!.musi.się.napić.gorącego.płynu..Woda.z.mięsa.wzmacnia.

Fa,.wpatrzona.w.żołądek,.zmarszczyła.twarz..Położyła.prawą.dłoń.na.głowie.

—.Widzę.obraz.

Wyszła.z.jaskini.i.wskazała.palcem.w.stronę.lasu.i.morza.

52

-.Znajduję.się.nad.morzem.i.widzę.obraz..Jest.to.obraz.obrazu..Ja....—

.zmarszczyła.gniewnie.twarz.i.dodała:.—myślę..-

Wróciła.i.przykucnęła.obok.starej.kobiety..Przez.cały.czas.kołysała.się.lekko..Stara.kobieta.podparła.się.pi ęścią.jednej.ręki.o.ziemię,.a.drugą.ręką.drapała.się.pod.dolną.wargą..Fa.mówiła.dalej:.—

.Widzę.obraz.ludzi.opróżniających.muszle.nad.morzem..Lok.wylewa.z.muszli.niedobrą.wodę.

Lok.zaczął.coś.mamrotać,.ale.Fa.go.powstrzymała.

-.Są.tam.Liku.i.Nil....—

.przerwała.zniechęcona.żywymi.elementami.obrazu,.nie.wiedziała.bowiem,.jak.wyodrębnić.z.nich.to.szcze gólne.znaczenie,.które.wyczuwała..Lok.się.roześmiał..Fa.machnęła.ręką.w.jego.kierunku,.jakby.od-pędzała.muchę.—....wylewa.z.muszli.niedobrą.wodę.

Spojrzała.na.starą.kobietę.z.ufnością..Westchnęła.i.ciągnęła.dalej:

—.Liku.jest.w.lesie...

Lok,.śmiejąc.się,.wskazał.Liku,.która.spała.oparta.o.skałę..Fa.uderzyła.go.tym.razem.tak,.jakby.mia ła.na.plecach.niemowlę.

—

.Taki.jest.obraz..Liku.idzie.przez.las..Niesie.małą.Oa....Patrzyła.z.niepokojem.na.starą.kobietę..Wtem.Lok.

za-

uważył,.że.znika.z.jej.twarzy.wyraz.napięcia,.co.oznaczało,.że.wspólnie.widzą.ten.obraz..I.jemu.się.pojawił

,.bezła-

dny.stos.muszli.pozbawionych.jakiegokolwiek.znaczenia,.a.także.Liku.i.woda..I.jaskinia..Zaczął.mówić:

—.Nie.ma.muszli.w.górach..Są.tylko.muszle.małych.ślimaków..To.ich.jaskinie.

Stara.kobieta.siedziała.pochylona.w.stronę.Fa..Po.chwili.przegięła.się.do.tyłu,.uniosła.z.ziemi.obie.r ęce.i.całym.ciężarem.usiadła.na.kościstych.pośladkach..Powoli,.świadomie,.przybrała.taki.wyraz.twarzy,.jaki.przybrałaby.nagle,.gdyby.Liku.podeszła.zbyt.blisko.do.trujących.kol orowych.jagód..Fa.skuliła.się.przed.nią.i.zakryła.twarz.rękoma..Stara.kobieta.powiedziała: 53

—.To.coś.nowego.

Odsunęła.się.od.Fa,.która.pochyliła.się.nad.żołądkiem.i.zaczęła.w.nim.mieszać.kijem.

Stara.kobieta.położyła.rękę.na.nodze.Mała.i.delikatnie.nią.potrząsnęła..Mal.otworzył.oczy,.ale.się.n ie.poruszył..Ziemia,.tuż.przy.jego.ustach,.była.na.niewielkiej.przestrzeni.mokra.od.śliny..Z.przełęczy,.którą

.już.zaczął.okrywać.mrok,.prze-

dostało.się.do.jaskini.słońce.oświetlając.Mała,.a.jego.cień.rozciągnął.się.aż.na.drugą.stronę.paleniska..Stara

.kobieta.przytknęła.usta.do.jego.głowy.

—.Jedz,.Mal.

Mal,.dysząc.ciężko,.uniósł.się.na.łokciu.

—.Wody!

Lok.popędził.do.rzeki.i.przyniósł.w.obu.dłoniach.trochę.wody,.którą.Mal.wypił.łapczywie..Fa.przy klękła.po.drugiej.stronie,.aby.mógł.się.o.nią.oprzeć,.zaś.stara.kobieta.zanurzała.kij.w.rosole.więcej.razy,.niż.starczyłoby.palców.na.całym.świecie,.i.wsuwała.mu.do.ust..Oddychał.

tak.szybko,.że.prawie.nie.miał.kiedy.przełykać..W.końcu.zaczął.przekręcać.głowę.z.boku.na.bok.unikając.kija..Lok.znowu.przy-niósł.mu.wody..Fa.i.stara.kobieta.ułożyły.go.ostrożnie.na.boku..Stracił.z.nimi.kontakt..Widziały.teraz,.że.p ochłonięty.jest.własnymi.myślami,.które.znalazły.się.w.potrzasku..Stara.kobieta.stała.przy.ogniu,.wpatrując.się.w.Mała..Zauwa-

żyli,.że.przejęła.część.jego.myśli,.od.których.spochmurniała.jej.twarz..Fa.zostawiła.wszystkich.i.zbiegła.do

.rzeki..Lok.wyczytał.z.jej.warg:

—.Nil?

Poszedł.za.nią.w.wieczorny.mrok.i.oboje.wpatrywali.się.w.urwisko.nad.rzeką..Nie.widać.było.ani.

Nil,.ani.Ha,.a.las.za.wodospadem.okrywał.się.coraz.większą.ciemnością.

—.Niosą.zbyt.dużo.drzewa..Fa.mruknęła.potakująco.

—.Zboczem.wciągną.ogromne.pnie..Ha.widzi.wiele.obra-

zów..Niedobrze.jest.nieść.drzewo.po.urwisku.

54

Uświadomili.sobie,.że.stara.kobieta.przygląda.im.się,.przekonana,.że.tylko.ona.jedna.rozumie,.co.si ę.dzieje.z.Ma-lem..Wrócili,.aby.dzielić.z.nią.niepokój.okrywający.chmurą.jej.twarz..Liku.spała.oparta.o.skalę,.jej.okrągły.brzuszek.połyskiwał.w.blasku.ognia..Mal.nawet.palcem.

nie.poruszył,.ale.oczy.miał.wciąż.otwarte..Nagle.słońce.zrównało.się.z.ziemią..Dobiegło.ich.człapanie.po.u rwisku.nad.rzeką.i.zza.zakrętu.wyłonił.się.zarys.postaci..To.Nil.spieszyła.do.nich.po.terasie.z.pustymi.ręka mi,.wołając:

—.Gdzie.jest.Ha?

Lok.patrzył.na.nią.osłupiały.

—.Niesie.drzewo.razem.z.Nil.i.nowym.

Nil.zmierzyła.ich.spojrzeniem.i.zaczęła.drżeć,.choć.stała.na.odległość.ramienia.od.ognia..Nagle.zwr óciła.się.do.starej.kobiety,.szybko.wyrzucając.z.siebie.słowa:

—.Nie.ma.już.Ha.razem.z.Nil..Zobacz!

Wybiegła.na.terasę.pokazując,.że.jest.tam.pusto..Wróciła..Zajrzała.do.jaskini.i.chwyciwszy.kawałe k.mięsa.zaczęła.go.rwać.na.mniejsze.kawałki..Nowy.zbudził.się.i.wysunął.główkę.spod.jej.włosów..Po.ch wili.wyjęła.z.ust.mięso.i.zaczęła.się.wszystkim.po.kolei.przyglądać.

—.Gdzie.jest.Ha?

Stara.kobieta.przycisnęła.głowę.obiema.dłońmi..Zasta-

nawiała.się.chwilę.nad.tym.nowym.problemem,.ale.zre-

zygnowała..Pochyliwszy.się.nad.żołądkiem.zaczęła.wyciągać.kawałki.mięsa.

—.Ha.zbierał.razem.z.tobą.drzewo..Nil.zareagowała.gwałtownie.

—.Nie!.Nie!.Nie!

Podskakiwała.tak,.że.aż.rozhuśtały.się.jej.piersi,.a.na.sutkach.pojawiło.się.mleko..Nowy.czując.zap ach.mleka.przesunął.się.po.jej.ramieniu.do.przodu..Przycisnęła.go.gwałtownie.obiema.rękami,.zlizał.mleko

,.nim.zaczął.ssać..Przysiadła.na.kamieniu.i.obrzuciła.ich.niespokojnym.spojrzeniem.

55

—

.Widzę.obraz..Znosimy.drzewo.na.stos..Tam,.gdzie.stoi.wysokie,.uschnięte.drzewo..Na.otwartej.polanie..R

ozmawiamy.o.łani,.którą.Fa.i.Lok.przynieśli..Śmiejemy.się.

Spojrzała.na.drugą.stronę.paleniska.i.wyciągnęła.rękę.

—.Mal!

Skierował.oczy.w.jej.stronę..Dyszał.ciężko..Nil.mówiła.do.Mała.trzymając.przy.piersi.nowego;.sło ńce.skryło.się.już.za.rzeką.

—.Potem.Ha.idzie.do.rzeki.napić.się.wody,.a.ja.zostaję.przy.drzewie..—

.Wyglądała.tak.samo.jak.Fa,.kiedy.ta.nie.mogła.pojąć.szczegółów.obrazu..—

.Idzie.też.oddać.mocz..A.ja.zostaję.przy.drzewie..Wtem.woła:.„Nil!".Kiedy.się.podnoszę.—

.Nil.naśladuje.wszystko,.co.się.działo.—

.widzę,.że.Ha.pędzi.w.górę.na.urwisko..Coś.goni..Odwraca.się,.jest.zadowolony,.potem.przestraszony.i.znó w.zadowolony....tak..A.potem.znika.mi.z.oczu..—

.Podążyli.za.nią.wzrokiem.w.kierunku.urwiska,.ale.Ha.tam.nie.było..—

.A.ja.czekam.i.czekam..Wreszcie.wspinam.się.za.nim.na.urwisko,.by.wrócić.do.stosu.drzewa..Na.urwisku.j uż.nie.ma.słońca.

Włosy.zjeżyły.się.jej.na.głowie,.błysnęły.zęby.

—

.Na.urwisku.jest.zapach..Dwa.zapachy..Zapach.Ha.i.jeszcze.jeden..Nie.Loka..Nie.Fa..Nie.Liku..Nie.Mała..

Nie.jej..Nie.Nil..Nie.wiadomo.czyj..Unosi.się.w.górze.nad.urwiskiem.i.opada.w.dół..Ale.zapach.Ha.znika..

Jest.tylko.tam,.gdzie.Ha.wchodził.na.urwisko,.ponad.wodorostami,.kiedy.zaszło.słońce,.i.na.tym.koniec.

Stara.kobieta.zaczęła.odsuwać.darń.z.żołądka..Rzuciła.przez.ramię:

—.To.obraz.ze.snu..Nie.ma.innego.obrazu..Nil.znowu.mówiła.udręczonym.gk-isem:

—.Nie.Loka..Nie.Mała....—

.Zaczęła.węszyć.nad.skałą,.znalazła.się.zbyt.blisko.zakrętu,.którprowadził.na.urwisko,.i.w.mig.wróciła..

—.Kończy.się.zapach.Ha..Mal...!

Wszyscy.rozpaczliwie.zastanawiali.się.nad.tym.obrazem..Stara.kobieta.otworzyła.parujący.żołądek.

.Nil.przeskoczyła

56

nad.paleniskiem.i.uklękła.przy.Malu..Dotknęła.jego.policzka.

—.Mal!.Czy.ty.słyszysz?.Mal,.dysząc.szybko,.odparł:

—.Słyszę.

Stara.kobieta.podała.mięso.Nil,.która.wzięła.je.do.ręki,.ale.nie.jadła..Czekała,.aby.Mal.powiedział.c oś.więcej,.odezwała.się.jednak.stara.kobieta:

-.Mal.jest.bardzo.chory..Widzi.wiele.obrazów..Jedz.teraz.i.bądź.szczęśliwa.

Nil.krzyknęła.na.nią.tak.przeraźliwie,.że.wszyscy.przestali.jeść:

—.Nie.ma.Ha!.Jego.zapach.się.skończył.

Przez.chwilę.wszyscy.siedzieli.bez.ruchu,.po.czym.od-

wrócili.się.do.Mała.i.w.nim.utkwili.spojrzenia..Z.wielkim.trudem.podniósł.się.i.usiadł,.kołysząc.się.na.boki

..Stara.kobieta.otworzyła.usta,.natychmiast.jednak.je.zamknęła..Mal.położył.płasko.dłonie.na.głowie,.ale.ty m.trudniej.było.mu.utrzymać.równowagę..Zaczął.drżeć.

—.Poszedł.w.stronę.urwiska.

Mal.zaczął.kaszleć,.nie.mógł.złapać.oddechu..Czekali,.aż.przestanie.dyszeć,.aż.się.trochę.uspokoi.

—.Jest.też.i.drugi.zapach.

Mal.ucisnął.mocniej.głowę.ściągając.do.dołu.ręce..Zaczął.drżeć..Podskoczyła.mu.noga,.byłby.się.pr zewrócił,.gdyby.nie.podparł.się.piętą..Wszyscy.czekali,.czerwoni.w.zachodzącym.słońcu.i.blasku.ognia..R

osół.gotujący.się.w.żołądku.dymił.parą,.którą.pochłaniała.ciemność.

—.Jest.też.zapach.innych.

Mal.na.chwilę.przestał.dyszeć..Wtem.jego.wychudzone.ciało.zwiotczało.i.upadł.na.bok,.nie.bacząc.

na.to,.że.się.może.uderzyć..Rozległ.się.jego.szept:

—.Nie.mogę.dojrzeć.tego.obrazu.

Nawet.Lok.milczał..Stara.kobieta.poszła.do.niszy,.żeby.przynieść.drzewa..Sprawiała.takie.wrażenie

,.jakby.się.poruszała.we.śnie..Wykonywała.wszystko.za.pomocą.dotyku, 57

patrzyła.bowiem.gdzieś.dalej,.omijając.siedzących.z.nią.ludzi..Ponieważ.nie.mogli.zobaczyć.tego,.c o.ona.widział.milczeli.i.rozmyślali.nad.bezkształtnym.obrazem.Ha.kto.'.zniknął..Ale.Ha.był.z.nimi..Znali.k ażdy.fragment.jego.ciała.jego.zapach,.wygląd,.mądrą.i.spokojną.twarz..Sękaty.kij.Ha.leżał.przy.skale,.jego.

trzonek.wygładzony.był.mocnym.uchwytem.spoconej.ręki..Przywykła.do.obecności.Ha.skała.czekała.na.ni ego,.na.ziemi.odciśnięty.był.ślad.w.miejscu.gdzie.zawsze.siedział..Lok.uświadomił.sobie.to.wszystko.w.je dnej.chwili..Serce.wezbrało.mu.uczuciem,.dodało.sił.jakby.gotów.był.sprowadzić.Ha.z.powietrza.

Nagle.Nil.oznajmiła:

—.Ha.odszedł.

Rozdział.czwarty

Osłupiały.Lok.patrzył.na.łzy.spływające.z.oczu.Nil..Ściekały.z.głębi.jej.oczodołów.i.spadały.ciężki mi.kroplami.na.usta.i.na.nowego..Zbiegła.do.rzeki.i.tam.zawyła.prosto.w.ciemną.noc..Zauważył,.że.z.oczu.

Fa.także.spływają.łzy,.które.lśnią.w.blasku.ognia..Po.chwili.zbiegła.do.Nil.i.tam,.nad.rzeką,.zawyła..Uczuc ie,.że.Ha.jest.wciąż.obecny,.dzięki.tylu.pozostawionym.śladom,.było.w.Loku.tak.silne,.że.go.przenikało.do

.głębi..Popędził.nad.rzekę,.chwycił.Nil.za.rękę.i.odwrócił.do.siebie.

—.Nie!

Tak.mocno.przyciskała.nowego,.że.aż.zaczął.kwilić..Łzy.wciąż.spływały.po.jej.twarzy..Przymknęła

.oczy.i.otworzywszy.usta.zawyła.przeciągle..Lok.potrząsnął.nią.ze.złością.

—.Ha.nie.odszedł!.Zobacz...

Pobiegł.do.jaskini.i.wskazał.na.kij,.na.skałę.i.odciśnięty.ślad.na.ziemi..Ha.był.wszędzie..Lok.mówił

.jednym.tchem.do.starej.kobiety:

—

.Widzę.obraz.Ha..Odnajdę.go..Jak.to.możliwe,.żeby.Ha.spotkał.drugiego?.Nie.ma.nikogo.drugiego.na.świe cie...

Fa.zaczęła.mówić.z.zapałem..Nil.węszyła.głośno,.a.jednocześnie.słuchała.

—.Jeżeli.jest.ktoś.drugi,.to.znaczy,.że.Ha.z.nim.poszedł..Niech.więc.Lok.i.Fa.pójdą...

59

Stara.kobieta.powstrzymała.ją.podnosząc.rękę

—.Mal.jest.ciężko.chory..Ha.odszedł..—.Objęła.i.h.wzrokiem,.wszystkich.po.kolei..—

.Teraz.został.tylko.Lok

—.Odnajdę.go.

—....a.Lok.mówi.dużo,.ale.nie.widzi.obrazów..Nie.ma.już.nadziei.w.Malu..Pozwólcie.mi.mówić.

Usiadła.ceremonialnie.przy.parującym.mięsie..Lok.uchwycił.jej.spojrzenie,.a.z.jego.głowy.uciekły.

obrazy..Stara.kobieta.mówiła.z.powagą,.jak.mówiłby.Mal,.gdyby.nie.był.chory: Jeśli.Mal.nie.będzie.miał.pomocy,.umrze..Fa.musi.wziąć.podarunek.dla.lodowych.kobiet.i.przemó wić.za.nim.do.Oa.

Fa.przykucnęła.obok.starej.kobiety.

—.Kto.to.może.być.ten.nowy.człowiek?.Czy.zmarły.mo-

że.ożyć?.Czy.mógł.ponownie.narodzić.się.z.brzucha.Oa?.A.może.to.moje.dziecko,.które.zmarło.w.grocie.n ad.morzem?

Nil.znowu.zaczęła.węszyć.

—.Niech.Lok.pójdzie.go.szukać..Stara.kobieta.skarciła.Nil.

—

.Kobieta.niech.się.zajmuje.Oa,.a.mężczyzna.obrazami,.jakie.ma.w.głowie..Oddajmy.głos.Lokowi.

Lok.zareagował.głupawym.śmiechem..Był.na.czele.po-

chodu.i.nie.podskakiwał.już.beztrosko.z.Liku.na.końcu..Trzy.kobiety.skupiły.na.nim.całą.uwagę..Spuścił.o czy.i.podrapał.się.jedną.nogą.o.drugą..Okręcił.się.i.obrócił.do.nich.plecami.

—.Powiedz.coś,.Lok!

Wypatrywał.w.mroku.jakiegoś.punktu,.na.którym.mógł-

by.zatrzymać.wzrok.i.o.wszystkim.zapomnieć..Mimo.zam-

kniętych.oczu.dostrzegł.sękaty.kij.oparty.o.skałę..Natychmiast.wyczuł.obecność.Ha.w.jaskini..Ogarnęło.go.niezwykłe.wprost.podniecenie.i.zaczął.trajkotać:

-

.Ha.ma.znak.pod.okiem,.oparzenie.od.kija..Jest.jego.zapach....tak!.Coś.mówi..Na.dużym.palcu.u.nogi.ma.k ępkę.włosów...

60

Obrócił.się.w.podskoku..Ha.spotkał.drugiego..Patrzcie!.Ha.spada.z.urwiska....taki.jest.obraz..Wtedy

.nadbiega.ten.drugi..Woła.do.Mała:

-Ha.wpadł.do.wody!

Fa.przyjrzała.mu.się.z.bliska..-.Ten.drugi.nie.przyszedł..Stara.kobieta.chwyciła.ją.za.przegub.ręki..-

-.A.więc.Ha.nie.spadł..Idź.szybko,.Lok..Poszukaj.Ha.i.tego.drugiego.

Fa.spochmurniała.

-.Czy.ten.drugi.zna.Mała?

Lok.znowu.się.roześmiał.

-.Każdy.zna.Mała!

Fa.szybko.machnęła.ręką.nakazując.mu.milczenie..Przy-

tknęła.palce.do.zębów..Nil.wpatrywała.się.we.wszystkich,.nie.mogąc.pojąć,.o.czym.mówią..Fa.wyciągnęła.

palce.z.ust.i.wskazała.jednym.na.twarz.starej.kobiety.

-

.Oto,.jaki.jest.obraz..Jest.ktoś....inny..Nie.należy.do.naszych.ludzi..Mówi.do.Ha:.„Chodź!.Tutaj.jest.dużo.ja dła,.więcej,.niż.ja.potrzebuję!".Na.to.Ha.mówi...

Umilkła..Nil.zaczęła.krzyczeć.piskliwym.głosem:

—.Gdzie.jest.Ha?

Stara.kobieta.odpowiedziała:

—.Poszedł.z.drugim.człowiekiem..Lok.chwycił.Nil.i.lekko.nią.potrząsnął.

—

.Wymienili.między.sobą.słowa.albo.zobaczyli.razem.jeden.obraz..Ha.opowie.nam,.a.ja.za.nim.pójdę..—

.Lok.przyjrzał.się.wszystkim.po.kolei..—.Ludzie.rozumieją.się.nawzajem.

Po.chwili.zastanowienia.skinęli.głową.ze.zrozumieniem.

Liku.zbudziła.się.i.uśmiechnęła.do.wszystkich..Stara.kobieta.zaczęła.się.krzątać.po.jaskini..Szepte m.mówiła.coś.do.Fa,.porównywały.wspólnie.kawałki.mięsa,.podnosiły.w.gorę.kości.sprawdzając.ich.ciężar,

.po.czym.wróciły.do

61

paleniska,.na.którym.bulgotał.żołądek,.i.toczyły.ze.sobą.jakiś.spór..Nil.usiadła.przy.ogniu.z.oczami.

pełnymi.łez.i.jadła.machinalnie,.z.bierną.uporczywością..Nowy.powoli.wysunął.się.na.jej.ramię.i.chwiejąc.

się.popatrzył.na.ogień,.po.czym.znowu.skrył.się.pod.włosami.Nil..Stara.kobieta.spojrzała.ukradkiem.na.Lo ka,.a.wtedy.całkowicie.zatarł.mu.się.i.tak.już.niezbyt.wyraźny.obraz.Ha.i.drugiego.człowieka..Stał.przestęp ując.z.nogi.na.nogę..Liku.zbliżyła.się.do.żołądka,.ale.oparzyła.sobie.palce..Stara.kobieta.nie.spuszczała.ocz u.z.Loka.i.w.końcu.Nil,.pociągnąwszy.nosem,.zwróciła.się.do.niego.z.pytaniem:

—.Widzisz.obraz.Ha?.Prawdziwy.obraz?

Stara.kobieta.wzięła.kij.Loka.i.podała.mu.do.ręki..Stanęła.w.blasku.ognia.połączonego.z.blaskiem.k siężyca..Lok.natychmiast.opuścił.jaskinię,.same.nogi.go.poniosły.

—.Widzę.prawdziwy.obraz.

Fa.szybko.wyciągnęła.kawałek.mięsa.z.żołądka.i.podała.Lokowi,.ale.mięso.było.tak.gorące,.że.mus iał.je.przerzucać.z.ręki.do.ręki..Popatrzył.z.powątpiewaniem.na.kobiety.i.poszedł.w.stronę.zakrętu..Jaskinia

.oświetlona.była.bla-

skiem.ognia,.tutaj.wszystko.wydawało.się.czarne.i.srebrne,.czarna.wyspa,.skały.i.drzewa,.rysujące.się.wyra źnie.na.tle.nieba,.srebrzysta.rzeka.z.oślepiającym.blaskiem,.migocącym.przy.ujściu.wodospadu..Nagle.noc.

stała.się.brzemienna.samotnością,.a.obraz.Ha.zniknął.na.dobre..Lok.obejrzał.się.w.stronę.jaskini.z.nadzieją,

.że.tam.odnajdzie.obraz..W.urwisku.na.górze.terasy.jaśniał.otwór.jaskini.z.falistą.li-nią.czerni.u.dołu,.tam.gdzie.wznosiła.się.ziemia.i.zasłania-

ła.ogień..Widział.Fa.i.starą.kobietę,.które.siedziały.razem.i.trzymały.między.sobą.kawał.mięsa..Minął.zakr ęt.i.tam.z.miejsca.ogłuszył.go.huk.wodospadu..Wbił.w.ziemię.kij.i.przykucnął,.aby.zjeść.swój.posiłek..Mię so.było.miękkie..gorące.i.smakowite..Ponieważ.nie.odczuwał.już.dotkliwego.głodu,.mógł.rozkoszować.się.

przyjemnością.jedzenia,.nie.musiał.łapczywie.połykać..Trzymał.mięso.tuż.przy.twarzy.i.przyglądał.się.jego

.bladej.powierzchni,.którą.księżyc.le-

62

piej.oświetlał.niż.rzekę..Zapomniał.o.jaskini.i.o.Ha,.ważny.był.tylko.jego.brzuch..Kiedy.tak.siedział

.ponad.huczącym.wodospadem,.a.przed.nim.rozciągały.się.niewyraźnie.zary-sowane.rozległe.połacie.lasów.przetykanych.rzeką,.na.jego.hłvszczącej.od.tłuszczu.twarzy.malowało.się.be ztroskie.szczęście..Ta.noc.była.chłodniejsza.od.poprzedniej,.ale.nie.dokonywał.porównań..Mgiełka.unoszą ca.się.nad.wodospadem.lśniła.jak.diament.w.jasnym.blasku.księżyca.i.przypominała.lodową.taflę..Wiatr.ustał,.jedynie.zwisające.paprocie,.kołysane.przez.wodę,.świadczyły.o.istniejącym.tu.życiu.i.nieustannym.ruchu..Patrzył.na.wyspę.nie widzącym.wzrokiem,.całą.jego.uwagę.pochłaniał.rozkoszny.smak.na.języku,.mlaskanie.przy.przełykaniu.i.

napięta.skóra.na.brzuchu.

Zjadł.wreszcie.cały.kawałek..Otarł.rękami.twarz,.a.wy-

stającym.z.kija.kolcem.oczyścił.zęby..Znowu.przypomniał.sobie.o.Ha,.o.jaskini.i.starej.kobiecie.i.błyskawi cznie.poderwał.się.na.nogi..Zaczął.się.posługiwać.nosem.z.pełną.świadomością,.czołgając.się.na.wszystkie

.strony.i.węsząc.po.skale..Mieszały.się.tu.różne.zapachy,.a.jego.nos.nie.wydawał.się.zbyt.sprawny..Wiedzi ał,.dlaczego.tak.się.dzieje,.więc.pochylił.się.spuszczając.niżej.głowę,.aż.poczuł.wodę.na.ustach..Napił.się,.

a.następnie.wypłukał.usta..Wspiął.się.i.przycupnął.na.zwietrzałej.skale..Deszcze.wygładziły.jej.powierzchn ię,.ale.pobliskie.przejście.przy.zakręcie.było.poryte.głębokimi.bruzdami..Przechodzili.tędy.niezliczoną.iloś ć.razy.ludzie.tacy.jak.on..Stał.przez.chwilę.tuż.nad.przewalającym.się.z.hukiem.wodospadem.i.węszył.z.u wagą..Cała.gama.zapachów.rozchodziła.się.w.przestrzeni.i.w.czasie..Tuz.przy.ramieniu.wyczuwał.najświe ższy.zapach.ręki.Nil.na.skale..Poniżej.skupiła.się.kompozycja.zapachów,.zapachów.wszystkich.ludzi,.którz y.przechodzili.tędy.onegdaj,.zapach.Potu,.mleka,.a.także.kwaśny.zapach.cierpiącego.Mała..Lok.posegrego wał.wszystkie.zapachy,.wyłączył.się.z.tych,.które.8°.nie.interesowały,.a.skupił.tylko.na.ostatnim,.na.zapac hu.każdym.zapachem.łączył.się.obraz.wyraźniejszy.niż

63

pamięć,.a.także.żywa,.ściśle.określona.obecność,.tak.więc.Ha.stał.się.znowu.realny..Lok.utrwalił.w.

głowie.obraz.Ha.i.postanowił.go.utrzymać,.aby.nie.zapomnieć.o.Ha.

Stał.skulony,.trzymając.kij.w.ręku,.po.czym.z.wolna.uniósł.go.i.ujął.w.obie.dłonie..Kostki.u.rąk.mu

.zbielały,.zrobił.ostrożny.krok.w.tył..Istniało.jednak.jeszcze.coś..Nie.dostrzegał.tego,.kiedy.myślał.o.wszyst kich.ludziach.jednocześnie,.ale.wystarczyło,.aby.posortował.zapachy.i.wyeli-minował.te.znane,.a.pozostawał.jeden.zapach.bez.obrazu..Teraz,.kiedy.już.zwrócił.na.to.uwagę,.czuł.jego.n asilenie.przy.zakręcie..Ktoś.tam.stał,.z.ręką.na.skale,.pochylony,.i.za-glądał.na.terasę.i.w.głąb.jaskini..Lok.nie.musiał.się.zastanawiać,.od.razu.zrozumiał.to.pełne.zakłopotania.zdu-

mienie.na.twarzy.Nil..Zaczął.się.posuwać.wzdłuż.urwiska,.z.początku.powoli,.potem.coraz.szybciej,.aż.prz emknął.się.ukradkiem.po.frontowej.części.skały..W.pełnej.zamętu.głowie.wirowały.mu.różne.obrazy:.tutaj.była.Nil,.oszołomio-na,.przerażona,.tam.był.ten.drugi,.a.dotąd.doszedł.szybkim.krokiem.Ha...

Lok.odwrócił.się.i.popędził.z.powrotem..Na.platformie,.gdzie.tak.nieoczekiwanie.się.wtedy.przewr ócił,.zapach.Ha.urywał.się,.jakby.kończyło.się.urwisko.

Lok.wychylił.się.i.spojrzał.w.dół..Wodorosty.kołysały.się.pod.powierzchnią.lustrzanej.wody..Czuł,.

że.za.chwilę.wy-

buchnie.lamentem,.i.zasłonił.sobie.usta.ręką..Wodorosty.kołysały.się,.rzeka.toczyła.się.srebrzystym.nurtem

.wzdłuż.ciemnego.brzegu.wyspy..Stanął.mu.przed.oczami.obraz.Ha.zmagającego.się.z.wodą.i.niesionego.z

.prądem.rzeki.w.stronę.morza..Lok.zaczął.schodzić.w.dół.śladem.zapachu.Ha.i.tego.drugiego,.który.prowa dził.w.kierunku.lasu..Minął.krzaki,.gdzie.Ha.znalazł.zwiędłe.jagody.dla.Liku,.i.Ha.żył.jeszcze.tam,.pośród.

krzaków..Lok.przeciągnął.dłonią.po.gałęziach,.zrzucając.jagody..Ha.był.żywy.w.głowie.Loka,.ale.miało.to.

miejsce.dawniej,.obraz.przesuwał.się.w.czasie.zmierzającym.do.wiosny.nadchodzącej.od.morza..Lok.pędzi ł.zboczem.w.dół,.pośród.głazów.i.pod.drzewami.rosnącego.tam.lasu.

64

Księżyc,.który.tak.jasno.świecił.nad.rzeką,.tutaj.ledwie.docierał,.z.trudem.przedzierając.się.przez.gr ube.pędy.i.nieruchome.gałęzie.drzew..Pnie.kładły.ogromne.słupy.ciemności,.ale.kiedy.Lok.znalazł.się.pośród.nich,.zawisła.nad.nim.sieć.księżycowego.światła..Tutaj.był.Ha,.tu taj.Lok.czul.jego.podniecenie..W.tym.miejscu.Ha.skierował.się.w.stronę.rzeki..A.tam,.przy.rozrzuconym.ni edbale.stosie.drzewa,.znajdowała.się.polana,.na.której.Nil.czekała.cierpliwie,.aż.odcisnęły.się.ślady.jej.stóp,.które.teraz.czerniały.w.jasnej.poświacie..Z.tego.miejsca.Nil.wyruszy ła.i.poszła.za.Ha,.zakłopotana,.pełna.niepokoju..Ich.wspólne.ślady.biegły z.powrotem,.pod.górę,.w.stronę.urwiska.

Lok.przypomniał.sobie.Ha.w.rzece..Zaczął.biec,.trzymając.się.jak.najbliżej.brzegu..Znalazł.się.na.p olanie,.pośrodku.której.stało.uschnięte.drzewo,.i.popędził.znowu.nad.rzekę..Wyrastały.z.niej.krzaki,.zwisaj ąc.nad.powierzchnią.wody..Nurzające.się.w.niej.gałęzie.podkreślały.nurt.płynącej.rzeki.w.blasku.księżyca.

przezierającego.poprzez.czerń.nocy..Lok

zaczął.wołać:

—.Ha!.Gdzie.jesteś?.Rzeka.nie.odpowiadała..Znowu.zawołał.i.czekał,.ale.obraz Ha.powoli.się.zacierał,.aż.całkowicie.zniknął,.Lok.zrozumiał.więc,.że.Ha.odszedł..Po.chwili.rozległ

.się.krzyk.na.wyspie..Lok.jeszcze.raz.zawołał.podskakując,.ale.wtedy.zorientował.się,.że.nie.było.to.wołani e.Ha..Był.to.całkiem.inny.głos,.w.niczym.niepodobny.do.głosu.jego.ludzi,.głos.tego.drugiego..Nagle.ogarnęło.Loka.podniecenie..Desperacko.za-

pragnął.zobaczyć.drugiego.człowieka,.którego.czuł.i.słyszał..Krążył.bez.celu.wokół.polany,.krzycząc.z.całych.sił..Wtem.doleciał.go.zapach.drugiego.człowieka.od.

strony.mokradeł.i.podążył.za.nim.zboczem.w.górę,.oddalając.się.od.rzeki..Posuwał.się.schylony.mrugając.

oczami,.oślepiony.blaskiem.księżyca..Zapach.oddalał.się.od.rzeki,.snując.się.wśród.drzew,.aż.poprowadził.

Loka.do.plątaniny.głazów.i.krzaków..Tutaj.mogło.czyhać.niebezpieczeństwo.ze.strony.kotów,.wilków,.a.n awet.ogromnych.lisów,.rudych.jak.sam

65

3.-.Spadkobiercy

Lok,.które.pod.wpływem.wiosennego.głodu.stawały.się.jeszcze.bardziej.napastliwe..Zapach.drugie go.człowieka.był.zwyczajny.i.nawet.nie.krzyżował.się.z.zapachem.zwierząt..Trzymał.się.z.dala.od.szlaku.p rowadzącego.do.jaskini,.wyczuwalny.był.raczej.w.głębi.wąwozów.niż.na.przyległych.stromych.skałach..Dr ugi.zatrzymywał.się.to.tu,.to.tam,.na.czas.nieobliczalnie.długi,.znać.było.ślady.jego.stóp.odwró-

conych.w.przeciwnym.kierunku..W.pewnym.momencie,.kiedy.droga.wiodła.po.gładkiej.i.stromej.powierzc hni,.Lok.cofnął.się.o.dużo.więcej.kroków,.niż.miał.palców.u.rąk..Znowu.jednak.się.odwrócił.i.zaczął.pędzi ć.w.górę.wąwozu,.rozgarniając.stopami.ziemię.albo.raczej.rozrzucając.ją.wszędzie.tam,.gdzie.stopy.dotknę ły.skrawka.gruntu..I.jeszcze.raz.się.zatrzymał,.wspiął.na.zbocze.wąwozu.i.położył.na.jego.skraju..Tutaj.w.g łowie.Loka.powstał.obraz.człowieka,.nie.na.zasadzie.rozumowej.dedukcji,.ale.zapachu,.który.w.każdym.m iejscu.mówił.mu....zrób.to!.Tak.jak.zapach.kota.budził.w.nim.odruch.niedostrzegalnego.skradania.się.i.koci ego.prychania,.tak.jak.widok.Mała.wspinającego.się.po.zboczu.chwiejnym.krokiem.powodował,.że.ludzie.

go.naśladowali,.tak.właśnie.teraz.ów.zapach.zmieniał.Loka.w.tego.kogoś,.kto.był.tu.przed.nim..Zaczynał.p oznawać.tego.drugiego,.nie.zastanawiając.się,.w.jaki.sposób.do.tego.dochodzi..Ten.drugi.Lok.przykucnął.n a.krawędzi.urwiska.i.rozejrzał.się.pośród.sterczących.skalnych.turni..Następnie.rzucił.się.do.przodu.i.biegł.

z.pochylonym.grzbietem..Zatrzymał.się.w.cieniu.skały.i.czekał.tam.prychając..Ruszył.ostrożnie.do.przodu,

.opadł.na.czworaki.i.powoli.się.czołgając.wyjrzał.ponad.krawędzią.urwiska.na.przełęcz,.pośrodku.której.pł

ynęła.rzeka.

Patrzył.w.dół.na.nawis.skalny,.nad.którym.górowała.skała,.nie.mógł.więc.dojrzeć.ludzi;.niżej,.na.te rasie,.wirowało.półkole.czerwonego.światła,.stopniowo.zanikające.w.ze-wnętrznych.partiach.terasy,.a.dalej.już.zupełnie.niedostrzegalne.w.blasku.księżyca..Dobywała.się.stamtąd.smużka.dymu.i.rozsnuwała.nad.przełęczą..Drugi.Lok.zaczą ł.się.zsuwać.po.skale,.z.występu.na.występ..Im.bliżej.był.jaskini, 66

tym.wolniej.się.posuwał.przylegając.mocno.do.skały..Przechylił.się.do.przodu.i.spojrzał.w.dół..Nat ychmiast.oślepił.go.płomienisty.język.ognia;.stał.się.znowu.Lokiem,.w.domu,.pośród.swoich.ludzi,.drugi.p rzestał.istnieć..Lok.nie.ruszał.się,.leżał.w.miejscu.i.patrzył.pustym.wzrokiem.na.ziemię,.kamienie,.na.praw dziwą,.wygodną.terasę..Tuż.pod.sobą.usłyszał.głos.Fa..Dziwnie.brzmiały.jej.słowa,.nic.dla.niego.nie.znacz yły..Po.chwili.Fa.pojawiła.się.niosąc.jakieś.zawiniątko.i.podreptała.przez.terasę.w.stronę.szlaku,.który.tera z.był.zaledwie.jego.mglistym.wyobrażeniem,.a.prowadził.do.lodowych.kobiet..Stara.kobieta.wyjrzała.z.jaskini.i.spoglą-

dała.za.Fa,.ale.po.chwili.weszła.z.powrotem.do.środka..Lok.usłyszał.trzask.drzewa,.po.czym.wystrzelił.w.g órę.snop.iskier,.unosząc.się.wokół.jego.twarzy,.a.na.terasie.zatańczył.blask.ognia,.rozprzestrzeniając.się.sz eroko.

Lok.przysiadł,.ale.zaraz.podniósł.się.powolnym.ruchem..W.głowie.miał.pustkę..Nie.widział.żadnyc h.obrazów..Fa.na.terasie.minęła.już.płaską.skałę.i.ziemię.i.zaczęła.się.wspinać.pod.górę..Stara.kobieta.zno wu.wyszła.z.jaskini,.zbiegła.do.rzeki.i.wróciła.niosąc.wodę.w.złożonych.dłoniach..Znajdowała.się.tak.blisko.Loka,.że.widział.sączące.się.spomiędzy.jej.palców.krople.wody.i.odbijające.się.w.ocz ach.płomyki.ognia..Przeszła.pod.skałą,.ale.go.nie.dostrzegła,.był.tego.pewien..Lok.przeraził.się,.że.go.nie.z obaczyła..Widziała.tak.dużo,.a.jednak.go.nie.zobaczyła..Został.odcięty,.przestał.być.jednym.spośród.swoic h.ludzi..Tak.jakby.zjednoczenie.z.tym.drugim.zmieniło.go,.stał.się.kimś.innym.i.dlatego.nie.był.widoczny..

Nie.znajdował.słów.na.wyrażenie.tych.myśli,.ale.odczuwał.swoją.inność.i.niewidzialność.tak,.jakby.zimny.

wiatr.smagał.mu.skórę..Drugi.pociągnął.za.więzy,.które.łączyły.go.z.Fa.i.Malem,.i.Liku,.i.całą.resztą.ludzi.

.Nie.były.one.ornamentem.życia,.ale.jego.substancją..Kiedy.się.przerywały,.człowiek.umierał..Ogarnęło.go

.pragnienie,.aby.mógł.napotkać.czyjeś.oczy,.które.by.go.rozpoznały..Od-wrócił.się,.chcąc.zbiec.po.stopniach.skalnych.do.samej.jaskini,.ale.znowu.owionął.go.zapach.drugiego..Już

.nie.była

67

to.złuda.zapachu.samego.Loka;.jego.inność.i.siła.przyciągały.go.z.całą.mocą..Szedł.jego.śladem.po.

stopniach.skalnych.nad.terasą,.aż.dotarł.tam,.gdzie.kończyła.się.i.znikała.pod.wodą,.a.wyżej.prowadziła.dr oga.do.lodowych.kobiet.

Nieliczne.rozrzucone.na.wyspie.skały.ześlizgiwały.się.w.wodę,.przerywając.jej.nurt.na.długości.kil ku.mężczyzn..Zapach.schodził.aż.do.wody.i.Lok.tam.podążył..Zatrzymał.się.drżąc.na.widok.wody.spowite j.pustką.i.samotnością.i.zapatrzył.się.w.najbliższą.skałę..W.głowie.zaczął.mu.się.formować.obraz,.w.jaki.s posób.drugi.pokonał.tę.przestrzeń.i.znalazł.się.na.skale,.a.potem.przeskakując.ze.skały.na.skałę.ponad.niep rzebytą.wodą.znalazł.się.na.mrocznej.wyspie..Księżyc.oświetlał.skały.ukazując.wyraźnie.ich.zarysy..Kiedy

.tak.Lok.przypatrywał.się.skałom,.nagle.zauważył,.że.jedna.z.nich,.położona.dalej,.zaczyna.zmieniać.kształ

t..Niewielkie.jej.wybrzuszenie.wydłużyło.się,.po.czym.szybko.zniknęło..Wierzchołek.skały.powiększył.się,

.garb.u.podstawy.zmniej-

szył.i.wydłużył,.a.wysokość.jego.obniżyła.się.o.połowę..W.końcu.skała.całkiem.zniknęła.

Lok.stał,.a.obrazy.napływały.mu.do.głowy.i.odpływały..Jeden.obraz.przedstawiał.jaskiniowego.nie dźwiedzia,.któ-

rego.Lok.kiedyś.widział,.jak.schodził.tyłem.ze.skały,.i.słyszał.jego.ryk.przypominający.ryk.morza..Lok.już

.się.nic.więcej.o.niedźwiedziu.nie.dowiedział,.bo.kiedy.ten.zaczął.ryczeć,.ludzie.uciekli,.uciekali.prawie.pr zez.cały.dzień..To.coś,.czarne.i.zmieniające.kształt,.miało.w.sobie.też.tę.powolność.ruchów.niedźwiedzia..Wytężył.wzrok.i.nie.spuszc zając.oka.ze.skały.czekał,.czy.jeszcze.raz.zmieni.kształt.

Na.wyspie.rosła.samotna.brzoza,.górująca.ponad.innymi.drzewami,.i.rysowała.się.teraz.wyraźnie.n a.tle.nieba.skąpanego.w.blasku.księżyca..Była.bardzo.gruba.u.podstawy,.niezwykle.gruba,.a.kiedy.Lok.przyjrzał.się.jej.dokładnie,.okazała.się.nieprawdopodobnie.gruba..Cza rna.smuga.zdawała.się.krzepnąć.wokół.pnia.niczym.kropla.krwi.na.kiju..Wydłużała.się,.nabrzmiewała.i.zn owu.wydłużała..Przesuwała.się.w.górę.brzozy.z.jakąś.powolną.świado-68

mością,.wisiała.wysoko.w.powietrzu.ponad.wyspą.i.wo-

dospadem..Przesuwała.się.bezszelestnie,.aż.wreszcie.zawisła.w.całkowitym.bezruchu..Lok.krzyknął.z.cały ch.sił;.stwór.ten.musiał.być.głuchy.albo.też.potężny.wodospad.zacierał.słowa.Loka.

—.Gdzie.jest.Ha?

Stwór.nawet.się.nie.poruszył..Słaby.wietrzyk.powiał.nad.przełęczą,.wierzchołek.brzozy.przechylił.s ię,.tworząc.szeroki,.spokojny.łuk.wraz.z.przylegającym.doń.czarnym.cię-

żarem..Włosy.nastroszyły.się.Lokowi.na.całym.ciele,.znowu.ogarnął.go.dziwny.niepokój..Pragnął.wsparcia

.istot.ludz-

kich,.ale.wspomnienie.starej.kobiety,.która.go.nie.widziała,.powstrzymywało.go.od.zbliżenia.się.do.jaskini.

.Nie.ruszał.się.z.miejsca,.a.tymczasem.czarna.smuga.zsunęła.się.po.pniu.brzozy.i.zniknęła.w.anonimowych

.cieniach.okrywających.tę.część.wyspy..Wtem.czarna.smuga.znowu.się.wyłoniła.zmieniając.kształt.na.najd alszej.skale..Lok.w.strasznej.panice.wgramolił.się.przy.blasku.księżyca.na.zbocze.góry..Zanim.pojawił.mu.się.w.głowie.wyraźny.obraz,.zn alazł.się.na.szlaku,.którym.poszła.Fa..Zatrzymał.się.nad.przełęczą,.poprzez.którą.płynęła.rzeka,.na.wysoko ści.wierzchołka.drzewa,.i.popatrzył.w.dół..Stwór.stał.się.teraz.przez.chwilę.widoczny,.przeskakiwał.bowie m.ze.skały.na.skałę..Lok.zadrżał.i.zaczął.się.wspinać.wyżej.

Ta.skała.nie.miała.pochyłego.zbocza;.im.wyżej,.tym.była.bardziej.stroma,.a.miejscami.całkiem.pio nowa..Zbliżył.się.do.szczeliny.w.ścianie.skalnej,.z.której.spływała.woda.prosto.do.przełęczy..Woda.była.ta k.zimna,.że.kroplę,.która.mu.spadła.na.twarz,.odczuł.jak.smagnięcie.biczem..Na.skale.unosił.się.zapach.Fa.

i.mięsa,.wsunął.się.więc.w.szczelinę,.która.wiodła.w.górę.i.nad.którą.prześwitywał.skrawek.księżycowego.

nieba..Droga.była.śliska.od.spływającej.tu.wody.i.jakby.chciała.się.go.stąd.pozbyć..Zapach.Fa.prowadził.g o.dalej..Kiedy.dotarł.do.miejsca,.skąd.widoczne.było.niebo,.stwierdził,.że.szczelina.przechodziła.w.szeroki.wąwóz,.który.prowadził.prosto.w.głąb.góry..Zerknął.w.dół..Stąd.rzeka.wy-69

dawała.się.wąska.i.wszystko.miało.inny.kształt..Jeszcze.nigdy.tak.nie.pragnął.Fa,.zanurzył.się.więc.dalej.w.wąwóz..Z.tyłu,.za.Lokiem,.i.po.drugiej.stronie.przełęczy,.

góry.wy-

glądały.jak.błyszczące.stożki.lodu..Fa.była.niedaleko,.więc.zawołał..Zawróciła.szybko.w.dół.wąwozu,.skac ząc.po.kamieniach,.które.obmywała.z.pluskiem.woda..Otoczaki.poruszały.się.pod.jej.stopami.ze.zgrzytem,.który.odbijał.się.od.skał.tak.głośno,.jakby.pędziła.gromada.ludzi..

Kiedy.znalazła.się.przy.nim,.zmarszczyła.twarz.w.niepohamowanym.gniewie.i.lęku.

—.Cicho.bądź!

Lok.nie.usłyszał..Bełkotał:

—.Widziałem.drugiego..Ha.wpadł.do.rzeki..Drugi.przyszedł.i.obserwował.jaskinię.

Fa.złapała.go.za.ramię..Zawiniątko.trzymała.przyciśnięte.do.piersi.

—.Cicho.bądź!.Oa.może.sprawić,.że.lodowe.kobiety.usłyszą.i.spadną.

—.Pozwól.mi.zostać.z.tobą!

—.Jesteś.mężczyzną..Tam.jest.strasznie..Wracaj!

—.Nie.będę.patrzył.ani.słuchał..Będę.się.trzymał.za.tobą.

Pozwól.mi.iść.

Dudnienie.wodospadu.przycichło,.było.jak.westchnienie,.jak.odgłos.morza.z.daleka,.przy.złej.pogo dzie..Słowa.ich.rozpraszały.się.jak.stado.ptaków,.które.krążyło.w.pobliżu.i.w.tajemniczy.sposób.się.pomna żało..Urwiska.skalne.w.głębokim.wąwozie.rozbrzmiewały.śpiewem..Fa.przyłożyła.mu.rękę.do.ust.i.stali.ta k.chwilę.w.miejscu,.gdy.tymczasem.ptaki.odlatywały.coraz.dalej.i.dalej,.a.wokół.panowała.cisza,.słychać.b yło.tylko.wodę.przepływającą.u.ich.stóp.i.wes-tchnienia.wodospadu..Fa.odwróciła.się.i.zaczęła.wspinać.wąwozem.w.górę,.Lok.pospieszył.za.nią..Zatrzy mała.się.i.ze.złością.pchnęła.go.do.tyłu,.ale.kiedy.ruszyła.naprzód,.on.ruszył.także..Wobec.tego.Fa.znowu.s ię.zatrzymała.i.zaczęła.miotać.się.między.urwiskami.robiąc.miny.i.szczerząc.zęby,.ale.nie.chciał.jej.opuści ć..Droga.powrotna.prowadziła.do

70

drugiego.Loka,.którego.czekała.niewypowiedziana.samo-

tność..W.końcu.Fa.zrezygnowała.i.przestała.go.dostrzegać..Wspinała.się.pod.górę.wąwozu,.a.Lok.za.nią,.s zczękając.z.zimna.zębami.

Wreszcie.nie.mieli.już.pod.stopami.wody..Pojawiły.się.za.to.zastygłe.lodowe.pnie.przyrośnięte.moc no.do.skały;.pod.każdym.głazem,.tam.gdzie.nie.docierało.słońce,.leżały.zwały.śniegu..Poczuł.znów.całą.ni edolę.zimy.i.lęk.przed.lodowymi.kobietami,.szedł.więc.blisko.Fa,.tak.jakby.była.ciepłym.ogniem..Niebo.w.górze.prześwitywało.wąskim.pas-

mem;.było.to.mroźne.niebo,.usiane.gwiazdami.i.poznaczone.przesuwającymi.się.chmurami,.które.trzymały

.w.zasadzce.księżyc..Zauważył,.że.do.ścian.wąwozu.lód.przylega.mocno.niby.bluszcz,.u.dołu.rozpościerają c.się.szeroko,.natomiast.wyżej.rozdziela.się.w.tysiące.gałęzi.i.pędów,.a.liście.lśnią.śnieżną.bielą..Lód.mieli.

także.pod.stopami,.które.z.początku.piekły.ich.dotkliwie,.potem.skostniały..Lok.zaczął.sobie.pomagać.rękami,.ale.także.mu.skostniały..Widział.przed.sobą.podskakujące.pośladki.Fa.i.posuwał.się.tuż.za.

nimi..Wąwóz.rozszerzył.się,.zrobiło.się.jaśniej..Zobaczył.teraz,.że.idą.wprost.na.stromą.ścianę.skalną..Niże j,.na.lewo,.ciągnęło.się.pasmo.najgłębszej.czerni..Fa.podczołgała.się.w.tę.właśnie.stronę.i.zniknęła..Lok.po suwał.się.tuż.za.nią..Znalazł.się

w.przejściu.tak.wąskim,.że.łokciami.dotykał.ścian,.ale.zdołał.się.przecisnąć.

Oślepiło.go.światło..Schylił.głowę.i.zakrył.oczy.obiema.rękami..Mrugając,.spojrzał.w.dół.i.zobaczy ł.lśniące.kamienie,.bryły.lodu.i.ciemnoniebieskie.cienie..Widział.nad.sobą.stopy.Fa,.zbielałe,.pokryte.lśniącym.szrone m,.jej.cień.na.lodzie.i.kamieniach.zmieniał.co.chwila.kształt..Zaczął.teraz.spoglądać.przed.siebie;.na.wyso kości.oczu.spowijały.ich.opary.oddechów,.które.przypominały.mgiełkę.bryzgów.wodospadu..Zatrzymał.się

.i.zobaczył,.że.Fa.niemal.zniknęła.w.oparach.własnego.oddechu.

Miejsce.to.było.ogromne.i.przestronne,.otoczone.zewsząd.skałą;.lodowy.bluszcz.sięgał.wysoko.roz pościerając.się.nad

71

jego.głową..U.podnóża.sanktuarium.gałęzie.bluszczu.na-

brzmiały,.a.im.dalej,.tym.bardziej.przypominały.pnie.starych.dębów..Sięgające.wysoko.gałęzie.znikały.w.l odowych.gro-tach..Lok.zatrzymał.się.i.spojrzał.na.Fa,.która.wspięła.się.wyżej,.w.stronę.drugiego.końca.sanktuarium..Prz ykucnęła.na.kamieniach.i.uniosła.w.górę.zawiniątko.z.mięsem..Panowała.tu.głęboka.cisza,.nie.dochodził.nawet.szum.wodospadu.

Fa.zaczęła.mówić.cichym.szeptem..Z.początku.wyławiał.pojedyncze.słowa,.takie.jak.„Oa".czy.„Ma l",.które.odbijały.się.od.ściany.i.znowu.wracały..„Oa".mówiła.ściana.i.ogromny.bluszcz,.a.ściana.za.plecami.Loka.śpiewała.„Oa,.Oa,.Oa"..W.końcu.przestały.rozbrzmiewać.oddzielne

.słowa,.rozlegało.się.jedynie.śpiewne.„O".i.„A".w.jednym.momencie..Dźwięk.ten.wznosił.się.jak.woda.w.rozlewisku.podczas.przypływu,.był.gładki.jak.tafla.wody,.stał.się.r ozdzwonioną.literą.„A",.napierał.na.niego.i.ogłuszał..„Chory,.chory",.oznajmiła,.ściana.na.końcu.sanktuari um;.„Mal",.odezwały.się.ściany.za.nim,.a.powietrze.rozbrzmiewało.śpiewem.nie.kończącego.się.i.narastają cego.przypływu.„Oa"..Spojrzał.do.góry.i.zobaczył.lodowe.kobiety..Groty,.do.których.prowadziły.gałęzie.bluszczu,.były.ich.łonami..Uda.i.brzuchy.wyrastały.ze.znajdującego.się.wyżej.urwiska..Lo dowe.kobiety.zwisały.na.takiej.przestrzeni,.że.niebo.było.mniejsze.niż.podnóże.sanktuarium..Złączone.ze.sobą.wyg inały.się.łukiem,.a.ich.spiczaste.głowy.iskrzyły.się.w.księżycowym.blasku..Ich.lędźwie.były.jak.groty,.nieb ieskie.i.straszne..Oddzielały.się.od.skały,.a.bluszcz.był.ich.wodą,.sączącą.się.pomiędzy.skałą.i.lodem..Rozl ewisko.dźwięku.sięgało.im.do.kolan.

„Aaaa",.śpiewała.urwista.skała,.„Aaaa..."

Lok.leżał.twarzą.na.lodzie..Choć.mróz.skrzył.mu.się.we.włosach,.oblewał.go.pot..Miał.uczucie,.że.

cały.wąwóz.się.kołysze..Fa.potrząsała.go.za.ramię.

—.Chodź!

Miał.v/.brzuchu.takie.uczucie,.jakby.się.najadł.trawy,.od 72

której.będzie.chory..Widział.tylko.zielone.światła.przesuwające.się.z.bezlitosną.uporczywością.pośród.czarnej.pustki..Dźwięk.sanktuarium.wypełnił.mu.głowę.i.trw ał.w.niej.jak.szum.morza.w.muszli..Fa.przytknęła.usta.do.jego.ucha.

—.Zanim.cię.zobaczą.

Przypomniał.sobie.o.lodowych.kobietach..Utkwił.wzrok.w.ziemi,.żeby.nie.widzieć.tych.strasznych.

świateł,.i.zaczął.się.czołgać.do.tyłu..Całe.ciało.miał.odrętwiałe,.nie.mógł.się.rozruszać..Szedł.za.Fa.i.co.ch wila.się.potykał;.przecisnęli.się.przez.ciasną.szczelinę.w.skale.i.weszli.do.wąwozu,.ale.schodząc.w.dół.musieli.pokonać.jeszcze.jedną.szczelinę..Lok.wyprzedził.teraz.Fa.i.zaczął.zbiegać.niezdarnie..Przewrócił.się.i.potoczył,.zdołał.się.jednak.zatrzymać;.poder wał.się.gramoląc.w.śniegu.i.pośród.kamieni..Zatrzymał.się.wyczer-pany,.dygotał.i.pojękiwał.jak.Nil..Podeszła.do.niego.Fa..Objęła.go.ramieniem,.a.on,.wsparłszy.się.o.nią,.pa trzył.na.rzekę,.która.ciągnęła.się.jak.cienka.nić.pośrodku.przełęczy..Fa.szepnęła.mu.do.ucha.spokojnym.gł

osem:

—.Oa.to.zbyt.wielkie.przeżycie.dla.mężczyzny..Zamyślił.się.i.położył.głowę.między.jej.piersiami.

—.Bałem.się.

Trwali.jakiś.czas.w.milczeniu..Trzęśli.się.z.zimna,.które.ich.przenikało.na.wskroś.

Już.trochę.opadł.z.nich.strach,.ale.wciąż.jeszcze.skuleni.l.zziębnięci.schodzili.stromym.zboczem,.g dzie.po.chwili.powitał.ich.huczący.wodospad..Przed.oczami.Loka.przesuwały.się.teraz.obrazy.jaskini..Zaczął.wyjaśniać.Fa:

—.Drugi.jest.na.wyspie..To.potężny.skoczek..Był.na.górze..Zbliżył.się.do.jaskini.i.zajrzał.w.dół.

—.Gdzie.jest.Ha?

—.Wpadł.do.wody.

Spośród.oparów.oddechu.Fa.dobiegł.go.jej.głos:

—

.Człowiek.nie.wpada.do.wody..Ha.jest.na.wyspie..Umilkła..Lok.usiłował.sobie.wyobrazić,.jak.Ha.skacze ponad.przełęczą.na.skałę..Nie.mógł.zobaczyć.tego.obrazu.

Fa.znowu.się.odezwała:

73

—.Drugi.musi.być.kobietą.

—.Ma.zapach.mężczyzny.

—.Wobec.tego.musi.być.jeszcze.kobieta..Czy.może.męż-

czyzna.wyjść.z.brzucha.drugiego.mężczyzny?.Pewnie.by-

ła.tam.kobieta,.i.jeszcze.jedna,.i.jeszcze.jedna..Nikt.więcej.

Lok.zamyślił.się..Tam.gdzie.jest.kobieta,.jest.też.życie..Jaki.więc.pożytek.z.mężczyzny,.który.tylko

.węszy.i.ma.obrazy..Utwierdzony.w.swoim.poniżeniu,.nie.miał.ochoty.przeko-nywać.Fa,.że.widział.drugiego.ani.też.że.widział.starą.kobietę,.a.ona.go.nie.widziała..W.tej.chwili.zresztą.nie.w.głowie.mu.były.ani.rozmowy,.ani.obrazy,.posuwali.się.bowiem.po.najbardziej.stromej.części.szlaku..Schodzili

.mozolnie.nie.odzywając.się.ani.słowem,.tylko.wodospad.huczał.głośno..Dopiero.gdy.znaleźli.się.na.terasie

.i.biegli.truchtem.w.stronę.jaskini,.uprzytomnił.sobie,.że.wyruszył.po.to,.by.odnaleźć.Ha,.a.wracał.bez.niego..Zaczęli.pędzić,.tak.jakby.wciąż.jeszcze.ścigała.ich.groza.sanktuarium.

Mal.jednak.nie.był.tym.nowym.człowiekiem,.jakiego.spodziewali.się.zastać..Leżał.bezsilnie,.a.odd ychał.tak.płytko,.że.prawie.nie.poruszała.mu.się.klatka.piersiowa..Twarz.jego.miała.kolor.ciemnej.oliwki.i.

błyszczała.od.potu..Stara.kobieta.podsycała.ogień..Liku.zaś.wysunęła.się.z.jego.kręgu..Jadła.kawałek.wątro by,.wolno.i.z.powagą,.jednocześnie.przyglądając.się.Malowi..Dwie.kobiety.siedziały.skulone.przy.Malu..Nil,.pochylona,.ścierała.mu.w łasnymi.włosami.pot.z.czoła..Jaskinia.nie.była.teraz.odpowiednim.miejscem.dla.opowieści.Loka.o.drugim..

Kiedy.Nil.ich.usłyszała,.podniosła.głowę,.a.nie.ujrzawszy.Ha,.znowu.się.pochyliła,.by.otrzeć.pot.z.czoła.Mała..Stara.kobieta.poklepała.go.po.ramieniu.

—.Będziesz.zdrowy.i.silny,.staruszku..Fa.zaniosła.Oa.ofiarę.prosząc.o.twoje.zdrowie.

W.tym.momencie.Lok.przypomniał.sobie,.jak.bardzo.był.przerażony,.kiedy.stał.w.pobliżu.lodowyc h.kobiet..Już.chciał.coś.powiedzieć,.ale.Fa.również.zobaczyła.ten.sam.obraz 74

i.położyła.mu.rękę.na.ustach..Stara.kobieta.niczego.nie.zauważyła..Wyjęła.kęs.mięsa.z.parującego.ż ołądka.

—.Usiądźcie.teraz.i.jedzcie..Lok.powiedział:

—

.Ha.poszedł.sobie..Są.inni.ludzie.na.świecie..Nil.podniosła.się;.Lok.wiedział,.że.chce.się.oddać.rozpaczy,.lecz.stara.kobieta.rzekła.to.samo,.co.Fa:

—.Bądź.cicho!

Z.pomocą.Fa.uniosła.Mała.ostrożnie.do.pozycji.siedzącej,.podpierając.go.ramionami,.jego.głowa.k ołysała.się.na.piersi.Fa..Stara.kobieta.wsunęła.mu.w.usta.kąsek.mięsa,.ale.natychmiast.go.wypluł..Zaczął.m ówić:

—.Nie.otwierajcie.mojej.głowy.ani.kości..Tylko.słabość.tam.znajdziecie.

Lok.popatrzył.z.rozchylonymi.ustami.na.kobiety..Bezwiednie.roześmiał.się,.po.czym.zaczął.paplać:

—.Ale.jest.drugi..I.Ha.odszedł.

Stara.kobieta.podniosła.na.niego.wzrok.

—.Przynieś.wody.

Lok.zbiegł.do.rzeki.i.przyniósł.dwie.garście.wody..Polał.nią.wolno.twarz.Mała..Nowy.wysunął.gło wę.ziewając.na.ramieniu.Nil,.po.czym.przegramolił.się.na.drugą.stronę.i.zaczął.ssać..Zauważyli,.że.Mal.zn owu.usiłuje.coś.powiedzieć:

—

.Połóżcie.mnie.na.ciepłej.ziemi.przy.ogniu..Zapadła.cisza,.słychać.było.tylko.szum.wodospadu..Nawet.Liku.przerwała.jedzenie.i.stała.spoglądając.na.wszystkich..Kobiety.siedziały.bez.ruchu,.nie.spuszczając.oczu.z.Mała..Cisza.przepełniała.Loka.smutkiem,.w.jeg o.oczach.pojawiły.się.nagle.łzy..Fa.i.stara.kobieta.ułożyły.Mała.ostrożnie.na.boku..Przytknęły.jego.wychud zone.kościste.kolana.do.piersi,.podciągnęły.stopy.i.uniosły.mu.głowę.podkładając.pod.nią.obie.jego.ręce..Mal.leżał.teraz.blisko.ognia.i.wpatrywał.się.w.płomienie..Jego.brwi.zaczęł

y.się.skręcać.od.gorąca,.ale.wcale.tego.nie.czuł..Stara.kobieta.wzięła.od-

łupany.kawałek.drzewa.i.obrysowała.nim.ciało.Mała.na.zie-75

mi..Potem.uniosły.go.z.takim.samym.uroczystym.spokojem..Stara.kobieta.wybrała.płaski.kamień.i.

podała.Lokowi.

—.Kop!

Księżyc.przesunął.się.nad.przełęczą.na.zachód,.ale.jego.blask.był.prawie.niedostrzegalny.na.ziemi.z

.powodu.jaskrawej.czerwieni,.jaka.dobywała.się.z.paleniska..Liku.znowu.zaczęła.jeść..Przemknęła.ukradkiem.między.dorosłymi.i.usiadła.oparta.o.skałę.w.głębi.jaskini..Ziemia.b yła.twarda.i.Lok.musiał.wytężyć.wszystkie.siły,.aby.ją.poruszyć..Stara.kobieta.podała.mu.ostro.zakończon ą.rozłupaną.kość.łani;

poszło.mu.o.wiele.łatwiej..Głębiej.ziemia.nie.była.już.tak.twarda..Wierzchnia.warstwa.odchodziła.p łatami,.niżej.kruszyła.się.w.rękach.i.mógł.ją.wydobywać.kamieniem..Kopał,.a.księżyc.przesuwał.się.coraz.dalej..Głowę.wy pełnił.mu.obraz.młodszego.i.silniejszego.Mała,.który.robił.to.samo,.tylko.po.drugiej.stronie.paleniska..W.n ieregularnym.dole,.jaki.kopał,.pojawiła.się.zaokrąglona.kupka.gliny,.będąca.pozostałością.dawnego.palenis ka..Wkrótce,.kopiąc.głębiej,.natknął.się.na.następne.palenisko,.i.jeszcze.następne..Było.tam.też.usypisko.sp alonej.gliny..Im.dalej,.tym.cieńsza.była.warstwa.pozostałości.paleniska,.a.kiedy.wykopał.już.dość.głęboki.

dół,.ziemia.stała.się.twarda.jak.kamień,.jej.po-

szczególne.warstwy.miały.zaledwie.grubość.brzozowej.kory..Nowy.przestał.ssać,.ziewnął.i.zsunął.się.na.zi emię..Przytrzymując.się.nogi.Mała.podciągnął.się.w.górę.i.patrzył.bystro,.bez.zmrużenia.oka,.wprost.w.ogień..Po.ch wili.obsunął.się,.okrążył.na.czworakach.Mała.i.zajrzał.do.dołu..Przechylił.się.jednak.i.wpadł.grzęznąc.w.m iękkiej.ziemi.tuż.przy.rękach.Loka..Wydostał.się.pupą.do.góry.i.pomknął.do.Nil.sadowiąc.się.na.jej.kolana ch.

Lok.usiadł.zziajany..Lał.się.z.niego.pot..Stara.kobieta.dotknęła.jego.ramienia.

—.Kop!.Jest.tylko.Lok!

Ledwie.żywy.zabrał.się.znowu.do.pracy..Wyciągnął.jakąś.starą.kość.i.rzucił.ją.daleko..Podniósł.zno wu.kamień.i.przewrócił.się.do.przodu.

76

—.Nie.mogę!

Wtedy,.a.było.to.niespotykane.zjawisko,.kobiety.wzięły.kamień.i.zaczęły.kopać..Liku.w.milczeniu.

obserwowała.je,.a.także.coraz.głębszy.i.ciemniejszy.dół..Mal.zaczął.drżeć..W.miarę.jak.kopały,.słup.gliny.

pozostałej.z.dawnych.pa-

lenisk.stawał.się.coraz.węższy..Sięgał.daleko.w.zapomnianą.głębię.jaskini..Z.każdą.następną.warstwą.gliny

.ziemia.stawała.się.łatwiejsza.do.kopania..Z.trudem.jednak.utrzymy-wały.osypujące.się.ściany.dołu..Natknęły.się.na.wysuszone.już.i.bezwonne.kości,.które.tak.dawno.rozstały.

się.z.życiem,.że.nie.miały.już.dla.nich.żadnego.znaczenia..Zgromadziły.je.więc.w.jednym.miejscu,.a.były.t o.piszczele,.żebra,.zmiaż-

dżone.i.otwarte.czaszki..Znajdowały.się.tam.także.kamienie.o.ostrych.brzegach,.do.cięcia,.albo.spiczaste,.p rzeznaczone.do.wiercenia,.z.których.postanowiły.teraz.skorzystać,.ale.nie.zatrzymywać.ich.na.później..Z.w ykopanej.ziemi.utworzyła.się.nad.brzegami.dołu.piramida,.ale.cała.lawina.brą-

zowych.ziarenek.piasku.spadała.z.powrotem,.gdy.wyrzuca-

ły.garściami.ziemię..Na.piramidzie.leżały.rozrzucone.kości..Liku.bawiła.się.kośćmi.czaszki..Lok.wreszcie.

odzyskał.siły.i.znowu.zabrał.się.do.kopania,.dzięki.czemu.dół.szybko.się.pogłębiał..Stara.kobieta.podsyciła

.ogień,.a.poprzez.jego.płomienie.sączył.się.już.szary.brzask.poranku.

Wreszcie.dół.był.skończony..Kobiety.jeszcze.raz.polały.wodą.twarz.Mała..Była.to.już.tylko.skóra.i.

kości..Usta.miał.szeroko.otwarte.Jakby.chciał.chwycić.powietrze,.którym.już.nie.mógł.oddychać..Przyklęk li.wokół.niego.półkolem..Stara.kobieta.objęła.ich.wzrokiem.

—

.Kiedy.Mal.był.silny,.zdobywał.dużo.mięsa..Liku.usiadła.oparta.o.skałę.w.głębi.jaskini,.przyciskając.małą.

Oa.do.piersi..Nowy.spał.pod.włosami.Nil..Palce.Mała.poruszały.się.bezwiednie,.otwierał.i.zamykał.usta..F

a.i.stara.kobieta.uniosły.go.lekko.w.górę.podtrzymując.mu.głowę..Stara.kobieta.szeptała.mu.czule.do.ucha:

—.Oa.jest.ciepła..Śpij!.Jego.ciało.zaczęło.drgać.spazmatycznie..Głowa.przekręci-77

ła.się.z.boku.na.bok.na.piersi.starej.kobiety.i.tak.już.została.

Nil.zaczęła.rozpaczać..Jej.lament.wypełnił.jaskinię.uno-sząc.się.wibrującym.echem.ponad.wodą.ku.wyspie..Stara.kobieta.położyła.Mała.na.boku.i.podciągnęła.jeg o.kolana.do.piersi..Następnie.z.pomocą.Fa.podniosła.go.i.spuściła.do.dołu..Kładąc.mu.ręce.pod.twarz.zauw ażyła,.że.są.bezwładne..Wstała,.jej.twarz.była.bez.wyrazu..Podeszła.do.skalnej.półki,.wzięła.kawałek.mięs a.z.zadniej.części.łani.i,.przyklęknąwszy,.położyła.go.tuż.przy.twarzy.Mała.

—.Jedz.to,.Mal,.kiedy.będziesz.głodny.

Spojrzeniem.nakazała.im,.aby.poszli.za.nią.do.rzeki,.została.tylko.Liku.z.małą.Oa..Stara.kobieta.na brała.wody.w.obie.dłonie,.wszyscy.zrobili.to.samo..Wróciła.i.polała.wodą.twarz.Mała.

—.Pij,.kiedy.będziesz.spragniony.

Wszyscy.po.kolei.polali.wodą.jego.szarą,.martwą.twarz..I.wszyscy.powtórzyli.te.same.słowa..Lok.b ył.ostatni,.a.kiedy.woda.spływała.z.jego.dłoni,.ogarnęła.go.wielka.tkliwość.dla.Mała..Wrócił.do.rzeki.i.prz yniósł.w.darze.jeszcze.jedną.garść.wody.

—

.Pij,.Mal,.kiedy.będziesz.spragniony..Stara.kobieta.wzięła.dwie.garście.ziemi.i.posypała.głowę.Mała..Jako.

ostatnia.zbliżyła.się.bojaźliwie.Liku,.ale.zrobiła.wszystko,.co.nakazywały.ich.oczy..Potem.wróciła.na.swoj e.miejsce.pod.skałą..Na.znak.starej.kobiety.Lok.zaczął.zgarniać.piramidę.ziemi.do.dołu..Spadała.z.lekkim.ś wistem.i.wkrótce.zakryła.Mała..Lok.uklepał.ziemię.rękoma.i.nogami..Stara.kobieta.patrzyła,.jak.kształty.Mała.zmieniają.się.i.znikają,.ale.twarz.jej.nie.zdradzała.żadnych.u czuć..Ziemia.wypełniła.dół,.Lok.usypał.nad.Malem.niewielki.kopiec,.a.ziemię,.która.pozostała,.rozgarnął,.

po.czym.mocno,.z.całych.sił,.udeptał.

Stara.kobieta.przysiadła.przy.świeżo.usypanej.ziemi,.czekając,.aż.wszyscy.będą.na.nią.patrzyli.

Powiedziała:

—.Oa.wzięła.Mała.do.swego.brzucha.

Rozdział.piąty

Po.dłuższym.okresie.ciszy.zabrali.się.do.jedzenia..Zau-

ważyli,.że.zmęczenie.spowija.ich.jak.mgła..Zabrakło.Ha.i.Mała..Odczuwali.pustkę..Ogień.płonął,.jedzenie.

było.smaczne;.ogarnęło.ich.obezwładniające.znużenie..Skuleni.poukładali.się.między.ogniem.a.ścianą.skal ną.i.zapadli.w.sen..Stara.kobieta.weszła.do.niszy.i.przyniosła.drzewa..Podsyciła.ogień.tak,.że.huczał.jak.wo dospad..Pozostałe.resztki.mięsa.zebrała.i.zaniosła.do.niszy,.żeby.je.dobrze.zabezpieczyć..Potem.usiadła.skulona.przy.kopcu.ziemi,.w.której.leżał.Mal,.i.wpatrywała.się.w.rzekę.

Nieczęsto.im.się.coś.śniło,.ale.gdy.padł.na.nich.świt.budzącego.się.dnia,.osaczyły.ich.złudne.zjawy.

z.tego.drugiego.miejsca..Stara.kobieta.kątem.oka.widziała,.że.wszystkich.gnębi.niepokój.i.udręka..Nil.coś.mówiła..Lok.lewą.ręką.zagarniał.ziemię..Pomrukiwali.jakieś.słowa,.

wyda-

wali.z.siebie.nieartykułowane.okrzyki.radości.i.strachu..Stara.kobieta.siedziała.bezczynnie,.wpatrując.się.b ez.przerwy.we.własny.obraz..Ptaki.zaczynały.świergotać,.przyleciały.wróble.postukując.dzióbkami.na.terasie..Nagle.Lok.wyrzucił.rękę.i.uderzył.się.w.udo.

Rzeka.lśniła.już.w.słońcu,.stara.kobieta.wstała,.aby.przynieść.drzewa.z.niszy..Ogień.powitał.drzewo.głośnym.trza-skaniem..Stara.kobieta.stanęła.w.pobliżu.paleniska.i.spoglądała.w.dół.

79

Teraz.jest.taki.obraz,.jakby.ogień.się.rozprzestrzenił.i.pochłonął.wszystkie.drzewa.

Ręka.Loka.znajdowała.się.zbyt.blisko.ognia..Stara.kobieta.schyliła.się.i.przesunęła.ją.ku.jego.twarz y..Lok.przetoczył.się.i.krzyknął.

Pędził.przed.siebie..Ścigał.go.zapach.drugiego,.przed.którym.nie.mógł.uciec..Była.noc,.a.zapach.mi ał.szpony.i.kocie.zęby..Znajdował.się.na.wyspie,.na.której.jeszcze.nigdy.dotąd.nie.był..Po.drugiej.stronie.r yczał.wodospad..Biegł.wzdłuż.brzegu,.świadom,.że.za.chwilę.upadnie.z.wyczerpania.i.zostanie.schwytany.przez.drugiego..Przewrócił.się.i.rozpoczęła.się.walka.trwająca.w.nieskończonoś ć..Ale.więzy,.jakie.łączyły.go.z.ludźmi,.wciąż.jeszcze.istniały..Przyciągani.jego.rozpaczliwą.potrzebą.przy bywali,.idąc.lub.biegnąc.bez.większego.trudu.poprzez.wodę,.nagleni.potrzebą.pomocy..Drugi.odszedł.i.wszyscy.zaczęli.się.za.nim.rozglądać..Nie.rozróżniał.ich.z.powodu.ciemno ści,.lecz.wiedział,.kim.są..Nadchodzili,.coraz.bliżej.i.bliżej,.ale.nie.w.ta-ki.sposób,.w.jaki.wchodziliby.do.jaskini.będącej.ich.domem,.wolni.od.całego.świata;.nadciągali,.łącząc.się.

z.nim,.ciało.z.ciałem..Łączyli.się.ciałem,.tak.jak.łączyli.się.we.wspólnym.obrazie..Lok.był.bezpieczny.

Zbudziła.się.Liku..Mała.Oa.spadła.jej.z.ramienia,.więc.ją.podniosła..Ziewnęła.i.spojrzawszy.na.star ą.kobietę.oznajmiła,.że.jest.głodna..Stara.kobieta.weszła.do.niszy.i.przyniosła.jej.ostatni.kawałek.wątroby..Nowy.bawił.się.włosami.Nil..Pociągał.je,.huśtał.się.na.nich,.aż.się.zbud ziła.i.natychmiast.zaczęła.popłakiwać..Fa.usiadła,.a.Lok.przewrócił.się.na.bok.i.o.mało.nie.wpadł.w.ogień..Zerwał.

się.i.zaczął.od.razu.trajkotać..Zobaczył,.że.wszyscy.są,.więc.odezwał.się.jak.zwykle.bez.sensu:

—.Spałem.

Zeszli.do.rzeki,.żeby.się.napić.i.załatwić..Kiedy.wrócili,.wydawało.im.się,.że.mają.sobie.wiele.do.p owiedzenia;.dwa.miejsca.pozostawili.wolne,.tak.jakby.ci,.którzy.tam.dotychczas.siedzieli,.mieli.któregoś.dnia.znowu.powrócić..Nil 80

nakarmiła.piersią.nowego.i.przeczesała.sobie.palcami.włosy..Stara.kobieta.odwróciła.się.od.ognia.

mówiąc:

—.Teraz.jest.tylko.Lok.

Spojrzał.na.nią.z.pustką.na.twarzy..Fa.pochyliła.głowę..Stara.kobieta.podeszła.do.niego,.chwyciła.

mocno.za.rękę.i.odprowadziła.na.bok..Było.to.miejsce.Mała..Kazała.mu.tam.usiąść;.plecy.miał.oparte.o.sk ałę,.a.siedział.w.dołku,.który.wy.gniótł.w.ziemi.Mal..Poczuł.się.dziwnie.w.tej.nowej.roli..Spojrzał.na.rzekę

,.potem.na.ludzi.i.roześmiał.się..Zewsząd.patrzyły.na.niego.oczy.i.czekały.na.to,.co.powie..Był.na.czele.po chodu,.nie.z.tyłu,.a.każdy.obraz.dobywał.się.z.jego.głowy..Krew.napłynęła.mu.do.twarzy,.przycisnął.dłoni e.do.oczu..Poprzez.palce.patrzył.na.kobiety,.na.Liku,.a.następnie.spojrzał.na.kopczyk.ziemi,.w.której.został

o.pogrzebane.ciało.Mała..Miał.nieprzepartą.chęć,.aby.porozmawiać.z.Malem,.zaczekać.spokojnie,.aż.powie.mu,.co.powinien.robić..Ale.nie.usłyszał.głosu.z.głębi.zi emi,.nie

zobaczył.żadnego.obrazu..Uchwycił.się.więc.pierwszego.obrazu,.jaki.mu.przemknął.przez.głowę.

—.Śniłem..Drugi.mnie.ścigał..A.potem.znaleźliśmy.się.wszyscy.razem.

Nil.uniosła.nowego.wyżej.przy.piersi.

—.I.ja.śniłam..Ha.leżał.ze.mną.i.z.Fa..Lok.leżał.z.Fa.i.ze.mną.

Zaczęła.popłakiwać..Stara.kobieta.zrobiła.gest,.który.przestraszył.Nil,.i.ta.natychmiast.się.uciszyła.

—.Tylko.mężczyzna.ma.obrazy..Tylko.kobieta.jest.dla.Oa..Ha.i.Mal.odeszli..Teraz.pozostał.Lok.

Rozległ.się.głos.Loka.cichy,.jak.głos.Liku:

—.Dzisiaj.zapolujemy.

Stara.kobieta.czekała,.milcząc.bezlitośnie..W.niszy.wciąż.jeszcze.znajdowało.się.mięso,.choć.już.ni e.za.wiele..Po.co

ludzie.mają.polować,.skoro.nie.są.głodni.i.jeszcze.mają.co.jeść?

Fa.siedziała.pochylona.do.przodu..Kiedy.się.odezwała,.zaczęło.mu.się.powoli.rozjaśniać.w.głowie..

Nie.słuchał.jej.

81

—.Widzę.obraz..Drugi.poluje.i.ludzie.polują....Spojrzał.starej.kobiecie.w.oczy.śmiałym.wzrokiem.

—.A.więc.ludzie.są.głodni..Nil.potarła.plecy.o.skałę.

—.To.niedobry.obraz.

Stara.kobieta.krzyknęła.na.nich:

—.Teraz.kolej.na.Loka!

Lok.o.tym.pamiętał..Odjął.ręce.od.twarzy.

—

.Widziałem.drugiego..Jest.na.wyspie..Przeskakuje.ze.skały.na.skałę..Wspina.się.na.drzewa..Jest.ciemny..Z

mienia.kształt.jak.niedźwiedź.w.jaskini.

Spojrzeli.w.stronę.wyspy..Była.pełna.słońca.i.przesłonięta.zielonym.listowiem..Lok.zaczął.mówić.d alej,.odrywając.ich.uwagę.od.wyspy:

—.Szedłem.za.jego.zapachem..Był.tam....—

.wskazał.na.sufit.jaskini,.a.wszyscy.podążyli.wzrokiem.za.jego.palcem..—

.Stał.i.obserwował.nas..Przypomina.kota.i.nie.przypomina.kota..Jest.jak,.jak...

Obrazy.zatarły.się.w.jego.głowie..Podrapał.się.pod.dolną.wargą..Tyle.było.do.powiedzenia..Pragnął

.zapytać.Mała,.dlaczego.wszystkie.obrazy.łączyły.się.ze.sobą,.a.ostatni.wysuwał.się.jako.pierwszy.

—

.Może.Ha.nie.jest.w.rzece..Może.znajduje.się.na.wyspie.razem.z.tym.drugim..Ha.to.potężny.skoczek.

Wszyscy.rozejrzeli.się.po.terasie,.a.potem.popatrzyli.na.wyspę,.gdzie.pojedynczo.rozrzucone.kłody.

sięgały.brzegu.rzeki..Nil.odjęła.nowego.od.piersi.i.położyła.na.ziemi,.żeby.sobie.poraczkował..Z.jej.oczu.s pływały.łzy.

—.To.dobry.obraz.

—.Porozmawiam.z.drugim..Dlaczego.jest.stale.na.wy-

spie?.Będę.szukał.nowego.zapachu..Fa.klepała.się.dłonią.po.ustach.

—.Może.zrodził.się.z.wyspy..Jak.z.brzucha.kobiety..Albo.z.wodospadu.

—.Nie.widzę.tego.obrazu.

Lok.stwierdził,.że.dużo.łatwiej.jest.mówić.do.innych,

82

kiedy.słuchają.z.uwagą..Wtedy.nawet.niepotrzebne.są.obrazy.

—-

.Fa.będzie.szukać.zapachu,.i.Nil,.i.Liku,.i.nowy....Stara.kobieta.nie.przerywała.mu,.tylko.chwyciła.wielką.g ałąź.i.cisnęła.ją.w.ogień..Lok.zerwał.się.z.krzykiem,.ale.po.chwili.umilkł..Stara.kobieta.powiedziała.w.jego

.imieniu:

—.Lok.nie.pozwoli.iść.Liku..Nie.ma.mężczyzny..Niech.idzie.Lok.i.Fa..Tak.mówi.Lok.

Spojrzał.na.nią.oszołomiony,.ale.jej.oczy.nic.nie.wyrażały..Zaczął.potrząsać.głową.

—.Tak.—.powiedział..—.Tak.

Fa.i.Lok.pobiegli.na.drugi.koniec.terasy.

—.Nie.mów.starej.kobiecie,.że.widziałeś.lodowe.kobiety.

—.Kiedy.schodziłem.z.góry.szlakiem.drugiego,.ona.mnie.nie.widziała.

Przypomniał.sobie.jej.twarz.

—.Kto.wie,.co.ona.widzi,.a.czego.nie.widzi?

—.Nie.mów.jej..Usiłował.jej.wytłumaczyć:

—.Widziałem.drugiego..On.i.ja,.obaj,.jednocześnie.scho-

dziliśmy.zboczem.góry.i.zbliżyliśmy.się.ukradkiem.do.ludzi.

Fa.zatrzymała.się,.spojrzeli.na.przełęcz.pomiędzy.skalistą.wyspą.i.terasą..Wskazała.palcem.w.tę.str onę.

—.Czy.nawet.Ha.mógł.ją.przeskoczyć?

Lok.zadumał.się..Ścieśnione.wody.kłębiły.się.i.wysyłały.orszaki.lśniących.smug.w.dół.rzeki..Liczn e.wiry.tworzyły.garby.na.zielonej.tafli..Lok.zaczął.wyrażać.mimiką.widziane.obrazy.

—

.Kiedy.czuję.zapach.drugiego,.staję.się.tym.drugim..Skradam.się.jak.kot..Jestem.wystraszony.i.żarłoczny..J

estem.mocny..—

.Przestał.stroić.miny.i.raptownie.wyprzedził.Fa,.po.czym.odwrócił.się.stając.do.niej.twarzą..—

.Teraz.jestem.Ha.i.tym.drugim..Jestem.mocny.

83

—.Nie.widzę.tego.obrazu.

—.Drugi.jest.na.wyspie...

Rozłożył.ramiona.na.całą.szerokość..Machał.nimi.jak.ptak..Fa.uśmiechnęła.się,.po.czym.roześmiała

.się.w.głos..Lok.zaśmiał.się.również,.coraz.bardziej.zachwycony.jej.aprobatą..Obiegł.dokoła.terasę.kwaczą c.jak.kaczka.i.pobudzając.Fa.do.dalszego.śmiechu..Już.gotów.był.biec,.machając.rękami.jak.ptak,.wprost.do.jaskini,.aby.wszystkich.ubawić,.nagle.jednak.opamiętał.się..Zahamował.

w.biegu.i.przystanął.

—.Teraz.jest.Lok.

—

.Znajdź.drugiego,.Lok,.i.porozmawiaj.z.nim..Przypomniał.sobie.zapach..Zaczął.węszyć.wokół.skały..Już.d awno.nie.padał.deszcz.i.zapach.był.ledwo.wyczuwalny..Przypomniał.sobie.pomieszane.zapachy.na.urwisk u.nad.wodospadem.

—.Chodźmy.

Zawrócili.przez.terasę.i.minęli.jaskinię..Dostrzegła.ich.Liku.i.wykrzyknęła.podnosząc.w.górę.Oa..L

ok.czołgał.się.pokonując.zakręt,.gdy.poczuł.dotknięcie.Fa.na.plecach.

—.Pień.zabił.Mała.

Odwrócił.się.do.niej.i.nastawił.uszu.ze.zdziwieniem.

—.Myślę.o.pniu,.którego.tutaj.nie.ma..On.zabił.Mała.

Otworzył.usta.gotów.się.spierać,.ale.Fa.popchnęła.go.do.przodu.

—.Idź!

Oznaki.istnienia.drugiego.dostrzegli.natychmiast..Dym.jego.paleniska.dobywał.się.z.samego.środka

.wyspy..Rosło.tam.dużo.drzew,.z.których.większość.była.pochylona,.a.ich.gałęzie.nurzały.się.w.wodzie,.dl atego.ludzie.nie.mogli.widzieć.dokładnie.brzegu..Pomiędzy.drzewami.rosły.krzaki,.tworząc.nieprzebytą.gę stwinę,.a.kamienista.ziemia.była.tak.bujnie.porośnięta.zielenią,.że.chyba.już.więcej.liści.nie.zdołałaby.pom ieścić..Z.tej.gęstwiny.dobywał.się.kłębami.dym,.rozpraszał.się.i.stopniowo.znikał..Nie.mieli.już.teraz.żadnej 84

wątpliwości..Drugi.palił.ogień,.kładąc.pnie.tak.grube.i.mokre,.jakich.ludzie.nie.byliby.w.stanie.udźwignąć..Fa.i.Lok.zastanawiali.się.na.tym.dymem,.ale.nie.mogli.zo baczyć.obrazu..Na.wyspie.był.dym.i.był.tam.też.drugi.człowiek..Nie.godziło.się.to.z.żadnym.z.wyobrażeń.

w.ich.dotychczasowym.życiu.

Nagle.Fa.odwróciła.się.i.Lok.zauważył,.że.cała.drży.

—.Co.się.stało?

—.Boję.się..Lok.się.zamyślił.

—.Zejdę.w.dół,.do.lasu..Tam.jest.najbliżej.do.dymu.

—.Nie.chcę.tam.iść.

—

.Wróć.do.jaskini..Teraz.jest.tylko.Lok..Fa.jeszcze.raz.spojrzała.na.wyspę..Po.czym.nagle.zaczęła.obchodzi ć.zakręt.i.zniknęła.

Lok.pomknął.w.dół.urwiska,.przez.cały.czas.widząc.obrazy.swoich.ludzi,.aż.zbliżył.się.do.lasu..Stą d.rzeka.widoczna.była.jedynie.w.niektórych.miejscach,.ponieważ.krzaki.nie.tylko.pochylały.się.nad.jej.brzegiem,.ale.poziom.wo-dy.tak.się.podniósł,.że.większość.krzaków.stała.w.wodzie..Tam.gdzie.wyspa.była.położona.niżej,.wdarła.si ę.woda.i.zalała.trawę..Drzewa.rosły.na.wyższym.gruncie,.a.stopy.Loka.tworzyły.wzór,.który.świadczył.zar ówno.o.lęku.przed.wodą,.jak.i.o.chęci.ujrzenia.nowego.człowieka.albo.nowych.ludzi..Im.bliżej.podchodził.

do.brzegu,.po.którego.przeciwnej.stronie.unosił.się.dym,.tym.bardziej.wzrastało.jego.podniecenie..Nawet.odważył.się.wejść.w.wodę.po.kostki,.dygocąc.z.zimna.i.podskakując..Kiedy.się.przekonał,.że

.nie.widzi.rzeki.i.nie.może.nawet.zbliżyć.się.do.jej.brzegu,.zazgrzytał.zębami.i.rzucił.się.w.prawo.brnąc.w.

wodzie..Dno.było.muliste,.pełne.bladych.pędów.bulwiastych.roślin..W.innej.sytuacji.chwyciłby.je.stopami.

i.wziął.do.ręki,.teraz.jednak.nie.miały.żadnego.znaczenia.poza.tym,.że.dotykały.jego.drżącej.skóry..Oddzie lała.go.od.rzeki.gęstwina.krzaków.obsypanych.pąkami..Złożył.w.ich.gęsto.splątane.gałęzie,.uginające.się 85

pod.jego.ciężarem,.całą.swą.wiarę.i.kołysząc.się.na.nich.posuwał.się.przerażająco.szybko.z.nogami.

w.górze..Choć.gałęzie.były.pełne.świeżych.soków,.Lok.był.jednak.za.ciężki.i.łatwiej.mu.było.przedzierać.s ię.wśród.pędów.i.cierni.w.pozycji.orła.z.rozpostartymi.skrzydłami..Wkrótce.okazało.się,.że.jest.pod.nim.w oda.o.mulistym.dnie,.bynajmniej.nie.płytka,.lecz.całkiem.głęboka,.w.której.pnie.krzaków.tonęły.niewidocz ne.dla.oka..Obsunął.się.niżej,.wtedy.jednak.gałęzie.zaczęły.się.wymykać.z.jego.uchwytu;.spojrzał.na.lśniąc y.ogrom.wody.na.poziomie.swoich.oczu.i.krzyknął.przerażony;.rzucił.się.z.powrotem.skacząc.po.krzakach.w.pa-

nicznym.strachu,.aby.stanąć.w.bezpiecznym,.choć.nie-

przyjemny"1.mule..Żaden.człowiek.nie.mógł.się.tędy.przedostać.do.rzeki,.tylko.niestrudzone.pardwy..Popędził.w.dół.rzeki,.zbaczając.w.las,.gdzie.grunt.był.twardszy

,.i.wydostał.się.na.polanę,.na.której.stało.uschnięte.drzewo..Zszedł.nad.niewielkie.gliniaste.urwisko,.w.któr e.wciskała.się.głęboka.woda;.po.drugiej.stronie.dym.wciąż.się.wydostawał.spośród.tajemniczych.drzew.i.g ęstego.podszycia..Głowę.wypełniał.mu.obraz.drugiego,.wspinającego.się.po.pniu.brzozy,.żeby.mieć.lepszą.

widoczność.na.przełęcz..Pospieszył.wzdłuż.szla-

ku,.na.którym.zachował.się.jeszcze.nikły.zapach.ludzi,.aż.znalazł.się.przy.błotnistej.wodzie,.ale.nowy.pień,

.jaki.tam.ułożyli,.także.zniknął..Drzewo,.na.którym.huśtał.Liku,.sta-

ło.w.tym.samym.miejscu.po.drugiej.stronie..Rozejrzał.się.i.zobaczył.buk,.tak.wysoki,.że.jego.konary.zdaw ały.się.się-

gać.chmur..Chwycił.za.gałąź.i.wskoczył.na.drzewo..Pień.się.rozczepił,.a.w.jego.rozwidleniu.utworzyła.się.

niecka.z.deszczową.wodą..Po.grubej.gałęzi.wspinał.się.coraz.wyżej,.przesuwając.na.przemian.to.rękę,.to.n ogę,.aż.drzewo.gro-

źnie.się.zachwiało.pod.jego.ciężarem.i.podmuchem.wiatru..Pąki.jeszcze.się.nie.zdążyły.rozwinąć,.ale.były.

już.zielone.i.tak.gęsto.obsypały.gałęzie,.że.przesłaniały.mu.świat,.tak.jak.łzy.przesłaniają.oczy,.co.go.zniec ierpliwiło..Podciągnął.się.wyżej,.aż.znalazł.się.prawie.na.samym.wierzchołku, 86

i.zaczął.wyginać.i.rozchylać.gałęzie,.aby.lepiej.widzieć.wy-spę..Spoglądał.teraz.w.dół.poprzez.otwór,.który.zmieniał.co.chwila.kształt,.w.miarę.jak.rój.pąków.uginał.si ę.albo.rozchylał.na.boki..Otwór.pokazywał.część.wyspy.

I.tam.były.pąki,.wszędzie,.całe.mrowie,.wyglądały.jak.kłę-

by.jasnozielonego.dymu..Unosiły.się.wzdłuż.brzegu,.a.widoczne.za.nimi.większe.drzewa.przypominały.słupy.dymu.wznoszące.się.pionowo.i.rozpływające.się.w.dal i..Tłem.tej.zieleni.były.czarne.pnie.drzew.i.ich.gałęzie,.ale.ziemi.Lok.nie.mógł.dojrzeć..Widział.jednak.rozi skrzone.oko,.tam.gdzie.buzował.ogień.u.podstawy.prawdziwego.dymu;.mrugało.na.niego.migocąc.pomiędzy.przechylającymi.się.gałęziami..Koncentrując.na.nim.wzrok.Lok.zdołał.wr eszcie.wypatrzeć.ziemię.w.pobliżu.paleniska,.brązową.i.twardszą.niż.po.tej.stronie.rzeki..Musiała.tam.być.

obfitość.bulw.i.spadłych.orzechów,.i.pędraków,.i.grzybów..Drugi.miał.tam.niewątpliwie.dobre.jadło.

Ogień.zamigotał.jaskrawo..Lok.zmrużył.oczy..Zamigotał.nie.dlatego,.że.poruszyły.się.gałęzie,.ale.d latego,.że.ktoś.przeszedł.tuż.przed.paleniskiem,.ktoś.równie.ciemny.jak.gałęzie.

Lok.potrząsnął.wierzchołkiem.buku.

—.Hej,.człowieku!

Ogień.zamigotał.dwukrotnie..Nagle.Lok.zrozumiał,.że.jest.tam.więcej.ludzi..Ogarnęło.go.szalone.p odniecenie.z.powodu.zapachu,.jaki.znowu.do.niego.doleciał..Potrząsnął.wierzchołkiem.buku,.jakby.go.chciał.odłamać.

—.Hej,.nowi.ludzie!

Lok.poczuł.wzbierające.w.nim.siły..Mógłby.przefrunąć.niewidzialną.wodę.i.przedostać.się.do.nich.

.Dokonywał.niemal.akrobatycznych.wyczynów.na.wierzchołku.drzewa,.po.czym.zawołał.na.cały.głos:

—.Nowi.ludzie!.Nowi.ludzie!

Zastygł.w.bezruchu.na.rozkołysanych.gałęziach..Nowi.ludzie.go.usłyszeli..Rozpoznał.po.migotaniu

.ognia.i.po-

87

ruszających.się.gęstych.krzakach,.że.wychodzą.i.może.ich.zobaczyć..Ogień.roziskrzył.się.znowu,.al e.szlak.pomiędzy.gęstwiną.zieleni.począł.zakręcać.i.obniżył.się.w.kierunku.rzeki..Słyszał.trzask.gałęzi..Wy chylił.się.

A.potem.już.nic.więcej.się.nie.działo,.kłębiąca.się.zieleń.uspokoiła.się.i.tylko.falowała.lekko,.porus zana.wiatrem..Ogień.skrzył.się.i.migotał.

Lok.siedział.w.takiej.ciszy,.że.zaczął.łowić.uchem.szum.wodospadu,.bezustanny.i.potężny..Jego.na pięta.uwaga,.przykuta.do.nowych.ludzi,.stopniowo.się.rozpraszała..Inne.obrazy.zaczęły.mu.wypełniać.gło wę.

—.Nowi.ludzie!.Gdzie.jest.Ha?

Zieleń.nad.brzegiem.rzeki.poruszyła.się..Lok.wpatrywał.się.czujnie..Wodził.oczami.po.gałęziach.kr zaków.i.w.dół,.po.korzenie,.a.tak.wytężał.wzrok,.że.a/.pomarszczyła.mu.się.skóra.w.głębi.oczodołów..Dojr zał.na.gałęzi.rękę,.a.może.nawet.całe.ramię,.ciemne.i.owłosione..Splątana.zieleń.znowu.się.poruszyła.i.ręka.zniknęła..Mrugnął.powiekami,.spły-wały.mu.z.oczu.łzy..Zobaczył.nowy.obraz.Ha.na.wyspie..Ha.z.niedźwiedziem,.Ha.w.niebezpieczeństwie.

—.Ha!.Gdzie.jesteś?

Krzaki.na.drugim.brzegu.drgnęły,.wygięły.się.gałęzie..Ślad.poruszenia,.i.to.szybkiego,.prowadził.o d.brzegu.w.głąb.drzew..Ogień.znowu.rozbłysnął,.ale.po.chwili.przygasł,.ogromna.chmura.białego.dymu.w ystrzeliła.spośród.zieleni.cienką.smugą.u.dołu,.która.zniknęła,.a.biały.obłok.sunął.powoli,.rozprzestrzeniają c.się.w.górze..Lok,.ogłupiały,.przechylał.się.na.wszystkie-strony,.zaglądając.pomiędzy.drzewa.i.krzaki..Czuł,.że.musi.się.spieszyć..Zsunął.się.na.niższe.gałęzie.i.zoba czył.następne.drzewo.w.dole.rzeki..Wspiął.się.na.jego.gałąź.i.jak.czerwona.wiewiórka.przeskakiwał.z.drzewa.na.drzewo..Znowu.wspiął.się.po.pniu.w.górę.i.rozgarniając.gałęzie.wpatrywał.się.w.dal.

Huk.wodospadu.był.teraz.przymuszony,.widział.słupy.wzbijających.się.bryzgów.wody..Rozsnuwał

y.się.nad.górną.częścią.wyspy,.przesłaniając.rosnące.lam.drzewa..Przeniósł

88

wzrok.na.dolną.część.wyspy,.gdzie.poruszały.się.krzaki.i.błyskał.ogień..'Zobaczył,.choć.niezbyt.wy raźnie,.polanę.wśród.drzew..Unosił.się.jeszcze.swąd.wygasłego.ogniska,.ale.już.się.powoli.rozpraszał..Nie.

widać.było.ludzi,.tylko.połamane.gałęzie.krzaków.i.szlak.skotłowanej.ziemi.po-między.brzegiem.wyspy.a.polaną..Na.zewnętrznym.końcu.szlaku.leżał.stos.olbrzymich,.uschniętych.drzew

,.na.których.znać.było.ślady.wieloletniego.rozkładu..Przyglądał.się.im.z.otwartymi.ustami,.wolną,.rozposta rtą.dłoń.przyciskając.do.głowy..I.po.co.ci.ludzie.naznosili.tam.tyle.jadła.—

.widział.stosy.jasnych.grzybów.po.drugiej.stronie.rzeki.—

.i.tyle.bezużytecznego.drzewa?.Chyba.nie.mają.żadnych.obrazów.w.głowie..Potem.zauważył.zwęglone.res ztki.ogniska.na.ziemi.i.ogromne.szczapy.drzewa,.którymi.podsycali.płomienie..Nie.wiadomo.dlaczego.ogarnął.go.lęk,.paniczny.i.nieuzasadniony,.podobnie.jak.wtedy.Mała,.kiedy

.ujrzał.we.śnie.płonący.las..A.ponieważ.był.jednym.z.ludzi,.z.którymi.złączony.był.tysiącem.niewidzialnyc h.więzów,.jego.lęk.dotyczył.ludzi..Zaczął.drżeć..Rozchyliły.mu.się.wargi.obnażając.zęby,.oczy.straciły.ostr ość.widzenia..Usłyszał.swój.krzyk.pośród.huku.wodospadu.dudniącego.mu.w.uszach.

—.Ha!.Gdzie.jesteś?.Gdzie.jesteś?

Ktoś.o.grubych.nogach.przemknął.niezdarnie.przez.po-

lanę.i.zniknął..Ogień.wygasł,.gałęzie.krzaków.przeczesywał.wiatr.wiejący.od.rzeki,.zapanowała.cisza.

Znowu.zawołał.rozpaczliwym.głosem:

—.Gdzie.jesteś?

Uszy.Loka.przemówiły.do.Loka..

Był.tak.pochłonięty.wyspą,.że.nie.zwrócił.uwagi.na.to,.co.mówiły.uszy..Przylgnął.do.wierzchołka.d rzewa.kołysząc.się.lekko,.wodospad.pomrukiwał,.a.wyspa.zionęła.pustką..I.wtedy.usłyszał..Szli.ludzie,.nie.

po.drugiej.stronie.wody,

89

ale.po.tej.stronie,.w.pewnym.oddaleniu..Schodzili.z.nawisu.skalnego,.skacząc.beztrosko.po.kamieni ach..Usłyszał.ich.mowę,.która.go.rozśmieszyła..Te.dźwięki.wywołały.w.jego.głowie.obraz.splątanych.kszt ałtów,.były.piskliwe,.zawiłe,.butne.i.głupie;.nie.przypominały.długiego,.pokrętnego.krzyku.jastrzębia,.były

.pogmatwane.jak.wodorosty.na.brzegu.po.burzy.i.mętne.jak.woda..Ich.śmiech.rozlegał.się.pośród.drzew.i.c iągnął.się.w.stronę.rzeki..Podobny.śmiech.rozbrzmiewał.na.wyspie,.a.jego.echo.snuło.się.tam.i.z.powrotem.nad.wodą..Lok.zeskoczył.z.drzewa.i.znalazł.się.na.szlaku..Posuwał.się.śladem.starego.zapachu.sw oich.ludzi..Odgłosy.śmiechu.dochodziły.znad.brzegu.rzeki..Dotarł.tam,.gdzie.leżał.kiedyś.pień,.po.którym.

przekraczali.wodę..Musiał.się.wspiąć.na.drzewo,.rozhuśtać.na.gałęzi.i.zeskoczyć,.aby.się.znowu.znaleźć.na

.szlaku..Wtem,.wśród.śmiechu.rozlegającego.się.po.tej.stronie.rzeki,.usłyszał.krzyk.Liku..Nie.krzyczała.w.

złości.ani.w.lęku.czy.bólu,.krzyczała.bez.opamiętania,.w.przeraźliwej.panice,.jaka.mogłaby.ją.ogarnąć.na.widok.skradającego.się.powoli.węża..Lok.zerwał.się-

z.najeżonym.włosem..Chcąc.się.tam.dostać.jak.najszybciej,.zbiegł.ze.szlaku.i.zaczął.się.przedzierać.przez.c haszcze..Krzyk.Liku.ranił.mu.serce..W.niczym.nie.przypominał.krzyku.Fa,.kiedy.rodziła.dziecko,.które.zmarło,.ani.lamentu.Nil,.kiedy.grzebali.Mała;.przypominał.żałosne.rżen ie.konia,.któ-

remu.kot.wgryza.się.zębami.w.gardziel.i.wisząc.wypija.mu.krew..Lok.także.krzyczał.bezwiednie,.przedzier ając.się.przez.cierniste.krzaki..Zmysły.mówiły.mu.pośród.tego.krzyku,.że.Liku.robi.coś,.czego.żaden.mężc zyzna.ani.żadna.kobieta.nie.byliby.w.stanie.zrobić..Oddalała.się.na.drugą.stronę.rzeki.

Lok.wciąż.jeszcze.zmagał.się.z.chaszczami,.kiedy.krzyk.ustał..Teraz.dobiegł.go.śmiech.i.kwilenie.n owego..Wyskoczył.spośród.krzaków.i.znalazł.się.na.polanie.przy.uschniętym.drzewie..Wokoło.cuchnęło.dr ugim,.a.także.Liku.i.strachem..Po.drugiej.stronie.rzeki.zielone.gałęzie.wyginały.się,.opadały.i.śmigały.ze.ś wistem..Wtem.mignęła.mu.ruda.główka.Liku

90

i.nowego.na.ciemnym,.owłosionym.ramieniu..Podskoczył.wysoko.i.zawołał:

—.Liku!.Liku!.Zielona.gęstwina.znów.się.złączyła.w.nieruchomą.ścianę i.ludzie.na.wyspie.zniknęli..Lok.miotał.się.na.wszystkie.strony.nad.brzegiem.rzeki.i.pod.uschniętym.drzewem.z.gnia-

zdem.bluszczu..Był.tak.blisko.wody,.że.wyrywał.skiby.ziemi.i.ciskał.je.z.pluskiem.w.nurt.rzeki.

—

.Liku!.Liku!.Zwarta.gęstwina.znowu.się.rozchyliła..Lok.wsparty.o.drzewo.patrzył..Naprzeciwko.pojawiła.s ię.głowa.i.pierś.przesłonięta.gałęziami..Poprzez.liście.przezierało.coś.bia-

łego.i.włosy..Człowiek.ten.miał.nad.oczami.białe.kości,.także.pod.ustami,.jego.twarz.była.przez.to.dłuższa,

.niż.być.powinna..Okręcał.się.na.boki.wśród.krzaków.i.spojrzał.na.Loka.przez.ramię..Uniósł.w.górę.kij,.po środku.którego.zatknięty.był.kawałek.kości..Lok.wpatrywał.się.w.kij.i.kawałek.kości,.i.w.maleńkie.oczy,.n ad.którymi.sterczały.kości..Nagle.Lok.zrozumiał,.że.człowiek.wyciąga.kij.w.jego.stronę,.jednakże.ani.Lok.

nie.mógł.dosięgnąć.kija,.ani.on.Loka..Roześmiałby.się,.gdyby.w.jego.głowie.nie.rozlegało.się.echo.krzyku.

.Oba.końce.kija.skróciły.się..Potem.śmignął.na.całą.długość.

Martwe.drzewo.przy.uchu.Loka.rozbrzmiało.dźwiękiem:

—.Klap!.Uszy.mu.drgnęły.i.odwrócił.się.do.drzewa..Przy.jego twarzy.wyrósł.kij;.był.przesycony.zapachem.drugiego,.zapachem.gęsi.i.gorzkich.jagód,.których.żoł

ądek.Loka.nie.przyjmował..Na.kiju.osadzona.była.biała.kość,.haczyko-wato.zakończona,.z.której.zwisało.coś.mazistobrązowego..Przytknął.nos,.ale.zapach.mu.się.nie.spodobał..

Obwąchał.cały.kij..Zamiast.liści.miał.czerwone.pióra.podobne.do.gęsich,.Lok.zdziwiony.i.zdenerwowany.s tracił.głowę..Krzyknął.w.stronę.zielonej.gęstwiny.po.drugiej.stronie.połyskującej.wody.i.w.odpowiedzi.usłyszał.wołanie.Liku,.ale.nie 91

mógł.rozróżnić.słów..Umilkła.nagle,.jakby.jej.ktoś.zasłonił.ręką.usta..Popędził.nad.brzeg.i.wrócił..P

o.obu.stronach.rze-

ki.rosły.gęsto.krzaki,.wciskając.się.w.głąb.wody;.zanurzały.się.coraz.głębiej,.tak.że.nawet.liście.miały.pod.

wodą.i.stały.przechylone.

Dudniące.mu.w.głowie.echo.wołania.Liku.pchało.go.na.ten.niebezpieczny.szlak.ku.wyspie,.choć.ca ły.drżał..Rzucił.się.w.tę.stronę,.gdzie.krzaki.powinny.jeszcze.wyrastać.na.suchym.lądzie,.ale.woda.zachlupotała.mu.pod

.stopami..Puścił.się.naprzód.chwytając.rękoma.i.nogami.gałęzie..Zawołał:

—.Już.idę!

W.pozycji.półleżącej,.rozpłaszczony,.zaciskając.ze.strachu.zęby,.przesuwał.się.nad.rzekę..Przez.cał

y.czas.widział.pod.sobą.wodę,.kryjącą.wiele.tajemnic,.a.w.niej.sterczące.woko-

ło.ciemne,.pochylone.łodygi..Nigdzie.nie.było.takiego.miejsca,.na.którym.mógłby.się.oprzeć.całym.ciężarem.ciała..Nie.tylko.musiał.wyciągać.ręce.i.nogi,.i.całe.ciało,

.ale.jedno-

cześnie.wspierać.się.w.dwóch.miejscach,.aby.przesuwać.się.dalej,.jak.na.to.pozwalały.gałęzie..Woda.pocie mniała..Za.każdą.gałęzią.powierzchnia.wody.marszczyła.się,.usidlone.wodorosty.falowały.całą.swą.długoś cią,.słońce.świeciło.w.gó-

rze.i.błąkało.się.też.w.głębi.wody..Dotarł.do.ostatnich.wysokich.krzaków,.do.połowy.zanurzonych.w.wodz ie.i.zwisających.nad.samym.korytem.rzeki..Zobaczył.przed.sobą.pasmo.rzeki.i.wyspę..Ujrzał.też.słupy.rozpylonej.

wody.spływającej.z.wodospadu,.a.także.skały.urwiska..Ponieważ.przestał.się.poruszać,.gałęzie.zaczęły.się.

uginać..Jedne.uniosły.się.w.górę,.inne.opadły.w.dół,.a.jego.głowa.znalazła.się.niżej.niż.nogi..Chwiejąc.się.i

.cały.czas.coś.mamrocząc.zanurzył.się,.a.woda.uniosła.się.ukazując.twarz.Loka..Na.odbiciu.jego.twarzy.dr gało.światło,.ale.zobaczył.swoje.zęby..Poniżej.zębów.przesuwały.się.wodorosty,.wyższe.niż.męż-

czyzna..Jednakże.wszystko.inne.poniżej.zębów.i.pomar-

szczonej.wody.było.dalekie.i.mroczne..Po.rzece.powiał.wiatr 92

i.krzaki.rozkołysały.się.na.boki..Mocno,.aż.do.bólu,.chwytał.się.ich.gałęzi.rękami.i.nogami,.każdy.muskuł.ciała.miał.napięty..Przestał.myśleć.zarówno.o.starych.ludz iach,.jak.i.nowych..Doświadczał.nie.znanego.mu.wrażenia:.leżał.zwrócony.twarzą.ku.głębinie,.a.jego.jedyn ym.ratunkiem.była.gałąź.

Jeszcze.nigdy.w.życiu.nie.był.tak.blisko.środka.rzeki..Jej.powierzchnię.pokrywał.szlam,.pod.który m.unosiły.się.ciemne.bańki.i.wirując.tworzyły.koła.albo.też.zatapiały.się.znikając.z.pola.widzenia..Na.dnie.

leżały.kamienie,.połysku-

jące.zielenią.i.kołyszące.się.w.wodzie..W.regularnych.odstępach.czasu.wodorosty.przesłaniały.je.i.odsłania ły..Ucichł.wiatr;.krzaki.pochylały.się.i.wznosiły.rytmicznie.jak.wodorosty,.a.jego.twarz.pojawiała.się.i.znik ała.na.lśniącej.powierzchni..Wszystkie.obrazy.umknęły.mu.z.głowy..Nawet.strach.był.przytępiony,.podobn ie.jak.bolesne.uczucie.głodu..Ręce.i.stopy.trzymały.się.kurczowo.gałęzi,.a.zęby.szczerzyły.się.w.wodzie.

Wodorosty.stały.się.krótsze..Ich.wierzchołki.przesuwały.się.w.górę.rzeki,.dolną.część.spowijała.cie mność..Ciemność.przybrała.jednolity.kształt,.poruszający.się.leniwie.i.sennie..Przetaczała.się.jak.drobinki.

pyłu,.ale.nie.bez.celu..Sięgała.korzeni.wodorostów,.pochylała.ich.łodygi,.przewracała.i.unosiła.kamienie.w

.górę..Ramiona.poruszały.się.lekko,.a.oczy.lśniły.przyćmionym.blaskiem.niczym.kamienie.na.dnie..Porusz ały.się.wraz.z.całym.ciałem,.wpatrując.się.w.powierzchnię,.w.rozległą.przestrzeń.głębiny.wodnej.i.niewidoczne.dno,.bez.śladu.życia.i.jakiejkolwiek.myśli..Splątane.wodorosty.musnęły.twarz,.ale.oczy.nawet.nie.d rgnęły..Ciało.obróciło.się.równie.gładko.i.ciężko,.jak.toczyła.się.woda,.a.plecy.były.skierowane.ku.jego.ple com,.wyłaniając.się.spomiędzy.wodorostów..Głowa.zwróciła.się.ku.niemu.z.senną.powolnością,.uniosła.w.wodzie.i.zbliżyła.do.jego.twarzy.

Lok.zawsze.lękał.się.starej.kobiety,.choć.była.jego.matką..Żyła.zbyt.blisko.wielkiej.Oa,.miała.ją.w.

sercu.i.w.głowie,

93

trudno.więc,.aby.mężczyzna.patrzył.na.nią.bez.lęku..Tak.dużo.wiedziała,.tak.długo.żyła,.wyczuwał

a.to,.co.oni.mogli.tylko.zgadywać,.była.kobietą..Choć.obdarzała.ich.zrozumieniem.i.współczuciem,.często.było.w.jej.działaniu.tyle.niepojętego.spokoju,.że.wszyscy.czuli.się.mali.

i.onieśmie-

leni..Dlatego.właśnie.kochali.ją.i.drżeli.przed.nią.bez.uczucia.strachu,.a.także.spuszczali.przed.nią.oczy..Te raz.jednak.Lok.patrzył.w.jej.twarz.i.oczy.z.bliska..Obojętne.jej.były.rany.na.ciele,.usta.miała.otwarte,.język

.na.wierzchu,.a.grudki.ziemi.dobywały.się.z.nich.i.z.powrotem.wpadały,.tak.jakby.jej.usta.były.tylko.dziur ą.w.kamieniu..Oczy.jej.omiotły.spojrzeniem.krzaki,.twarz.Loka,.przeszyły.go.niewidzącym.wzrokiem,.od wróciły.się.i.zniknęły.

Rozdział.szósty

Stopy.Loka.oderwały.się.od.gałęzi..Opuściły.się.nieco.na.dół.i.teraz.Lok.zwisał.tylko.na.rękach.po.

pas.w.wodzie..Uniósł.kolana,.włosy.mu.się.zjeżyły..Już.nie.krzyczał..Przerażająca.woda.była.tylko.tłem..Pr zekręcił.się.i.uchwy-ciwszy.kilka.gałęzi.zaczął.się.przedzierać.pośród.krzaków.i.wody.w.kierunku.brzegu..Tam.stanął.odwróco ny.tyłem.do.rzeki.i.drżał.jak.Mal..Zęby.miał.obnażone,.ręce.sztywno.uniesione,.jakby.wciąż.jeszcze.trzyma ł.się.gałęzi..Spoglądał.w.górę.obracając.na.boki.głowę..Z.tyłu.za.nim.znowu.rozległ.się.śmiech..Przykuwał.

jego.uwagę,.choć.cała.postawa.Loka.i.grymas.na.jego.twarzy.świadczyły.o.wielkim.napięciu..Odgłosy.śmi echu.były.coraz.liczniejsze,.tak.jakby.nowych.ludzi.ogarnął.szał,.a.jeden.głos,.mężczyzny,.wybijał.się.pona d.wszystkie..Wtem.głosy.ucichły.i.tylko.jeden.mężczyzna.krzyczał.głośno..Jakaś.kobieta.roześmiała.się.pis kliwie,.wyraźnie.podniecona,.potem.zapanowała.cisza.

Słońce.rozsiewało.jeszcze.plamy.na.leśnym.podszyciu.i.brunatnej,.wilgotnej.ziemi..Co.pewien.czas

.powiewał.nad.wodą.wiatr,.przechylał.młode,.jasnozielone.listowie,.roz-snuwając.drobne.smużki.cienia.na.słonecznych.plamach,.i.spryskiwał.je.ociekającymi.z.liści.kroplami.wod y..Para.turkawek.gruchała.monotonnie.oznajmiając.czas.gniazdowania.

Lok.z.wolna.opuścił.ręce.i.głowę..Przymknął.usta..Zrobił

95

krok.do.przodu.i.odwrócił.się..Zaczął.biec.w.dół.rzeki,.ale.niezbyt.szybko,.trzymając.się.możliwie.n ajbliżej.brzegu..Zajrzał.między.krzaki,.wszedł.głębiej.i.przystanął..Nie.wypatrywał.niczego,.ale.na.twarzy.j ego.znów.pojawił.się.grymas.odsłaniający.zęby..Stał.trzymając.ręce.na.wygiętej.gałęzi.buku,.na.nic.jednak.

nie.patrzył..Sprawdził.gałąź.chwytając.się.jej.mocno.obiema.rękami..Zaczął.ją.huśtać,.w.przód.i.w.tył,.w.pr zód.i.w.tył,.coraz.szybciej.i.szybciej..Gałąź,.zakończona.wachlarzem.drobnych.gałązek.bujnie.ulistnionych

,.poruszała.się.ze.świstem.nad.krzakami,.podczas.gdy.Lok.wyginał.się.do.przodu.i.do.tyłu,.sapiąc.z.wy-siłku,.a.pot.oblewający.mu.całe.ciało.spływał.po.nogach.prosto.do.rzeki..Wreszcie.zrezygnował;.szlochając

.stał.z.obwisłymi.ramionami.i.spuszczoną.głową,.zaciskał.zęby,.jakby.przeszywał.go.dotkliwy.ból..Turkaw ki.nadal.gruchały,.a.słońce,.przesiane.przez.liście,.padało.na.niego.drobnymi.plamkami.

Skierował.się.z.powrotem.na.szlak,.zachwiał.się,.przy-

stanął,.po.czym.zaczął.biec..Błyskawicznie.znalazł.się.na.polanie.z.uschniętym.drzewem,.na.kitce.czerwon ych.piór.odbijało.się.jaskrawe.słońce..Spojrzał.w.stronę.wyspy,.zobaczył.poruszające.się.krzaki.i.nagle.przeleciał.ponad.rzeką.wirujący.kij.i.zniknął.gdzieś.za.nim.w.głębi.las u..Miał.niejasne.uczucie,.że.ktoś.chce.go.obdarować.prezentem..Uśmiechnąłby.się.do.tego.człowieka.o.koś cistej.twarzy,.ale.nikogo.nie.było.widać,.a.na.całej.polanie.wciąż.jeszcze.pobrzmiewało.echo.rozdzierające go.wołania.Liku..Wycią-

gnął.kij.z.drzewa.i.popędził.dalej..Wspiął.się.po.zboczu.na.górę.i.terasę.węsząc.zapach.drugiego.i.Liku,.po suwał.się.śladem.zapachu.w.stronę.jaskini,.bardzo.szybko,.wspierając.się.mocno.knykciami,.i,.gdyby.nie.st rzała,.którą.trzymał.w.lewej.ręce,.wydawałoby.się,.że.porusza.się.na.czworakach..Wetknął.kij.między.zęby

,.wyciągnął.obie.ręce.i.biegnąc,.a.chwilami.czołgając.się,.wspinał.się.coraz.wyżej..Przy.wejściu.na.terasę.r ozciągał.się.ponad.skałą.widok.na.wyspę..Jeden.z.ludzi.o.kościstej.twarzy.był.widoczny.po.pierś,.dolną 96

część.ciała.skrywała.mu.gęstwina.krzaków..Dotychczas.jeszcze.nigdy.nowi.ludzie.nie.pokazywali.się.za.dnia.z.takiej.odległości..Twarz.wyglądała.teraz.jak.biała.pla ma.na.zadzie.jelenia..Za.plecami.nowego.człowieka,.spomiędzy.drzew,.dobywał.się.dym,.jasny.i.niebieski.

.W.głowie.Loka.mąciły.się.obrazy,.co.było.o.wiele.gorsze,.niż.gdyby.nie.widział.żadnego.obrazu..Wyjął.sp omiędzy.zębów.kij..Bezwiednie.wykrzyknął:

—.Przyjdę.z.Fa!

Przedostał.się.przez.przełaz.i.znalazł.na.terasie,.ale.nie.było.tam.nikogo..Odczuwał.to.tak.samo.dot kliwie,.jak.zimno.wiejące.z.jaskini,.w.której.wygasło.palenisko..Wszedł.na.gliniaste.wzniesienie.i.zaczął.si ę.rozglądać..Palenisko.zostało.rozrzucone,.nie.było.nikogo.poza.Malem.pogrzebanym.pod.kopcem.ziemi..

Ale.zapachów.i.różnych.znaków.było.tu.co.nie.miara..Usłyszał.jakieś.odgłosy.na.szczycie.nawisu,.wyskoczył.z.kręgu.wygasłych.popiołów.i.zobaczył.Fa.zbiega-jącą.po.stopniach.skalnych..I.ona.go.dojrzała,.oboje.po-spieszyli.sobie.naprzeciw..Trzęsąc.się.objęła.go.mocno.obiema.rękami..Mówili.jedno.przez.drugiego:

—.Dali.mi.to.ludzie.o.kościstych.twarzach..Wbiegłem.na.zbocze..Liku.krzyczała.na.wodzie.

—.Kiedy.ty.schodziłeś.ze.skały,.ja.wspięłam.się.wyżej,.bo.się.bałam..Mężczyźni.weszli.do.jaskini.

Umilkli.drżąc.i.tuląc.się.do.siebie..Przed.ich.oczami.przesuwały.się.niezliczone.bezładne.obrazy,.co

.ich.ogromnie.zmęczyło..Patrzyli.na.siebie.w.poczuciu.bezradności,.po.czym.Lok.zaczął.niespokojnie.kręci ć.głową.

—.Ogień.wygasł.

Trzymając.się.za.ręce.zbliżyli.się.do.paleniska..Fa.przykucnęła.i.zaczęła.rozgrzebywać.zwęglone.ga łęzie..Robiła.to.z.nawyku..Usiedli,.każde.na.swoim.miejscu,.i.onie-miali.wpatrywali.się.w.rzekę.i.srebrzystą.smugę.spływającą.z.urwiska..Wieczorne.słońce.wpadało.ukośny m.promieniem.do.jaskini,.ale.już.nie.migotało.czerwienią,.świeciło.tylko.własnym.blaskiem..Fa.poruszyła.

się.i.wreszcie.powiedziała:

97

—.Oto,.jaki.jest.obraz..Patrzę.w.dół..Nadchodzą.mężczy-

źni,.a.ja.się.kryję..Widzę.starą.kobietę.wychodzącą.im.naprzeciw.

—

.Widziałem.ją.w.wodzie..Patrzyła.na.mnie.z.głębi.wody..Leżałem.na.brzuchu..I.znowu.spojrzeli.na.siebie.b ezradnie.

—

.Schodzę.na.terasę,.gdy.mężczyźni.odchodzą..Mają.Liku.i.nowego..Powietrze.wokół.Loka.rozbrzmiewało.

złudnym.krzykiem.

—.Liku.krzyczała.na.rzece..Jest.teraz.na.wyspie.

—.Nie.widzę.tego.obrazu.

Lok.też.nie.widział..Rozłożył.szeroko.ramiona.i.wykrzywił.twarz.na.wspomnienie.krzyku.

—.Ten.kij.przyleciał.do.mnie.z.wyspy.

Fa.przyjrzała.mu.się.z.bliska,.od.haczykowatej.kości,.po.czerwone.pióra.i.gładkie.nacięcie.na.końcu

..Znowu.spojrzała.na.haczykowatą.kość.i.wykrzywiła.się.z.odrazą.na.widok.brązowej.mazi..Obrazy.Loka.z aczęły.się.teraz.trochę.lepiej.układać.

—.Liku.jest.na.wyspie.z.innymi.ludźmi.

—.Z.nowymi.ludźmi.

—.Cisnęli.ten.kij.przez.rzekę.prosto.w.uschnięte.drzewo..

Lok.chciał,.aby.i.ona.ujrzała.ten.obraz,.ale.głowę.miał.tak.zmęczoną,.że.dał.za.wygraną.

—.Chodźmy!

Poszli.śladem.zapachu.krwi.aż.do.rzeki..Krew.była.też.na.skale.przy.rzece.i.krople.mleka..Fa.ucisnę ła.głowę.dłońmi,.dzięki.czemu.ujrzała.obraz,.który.wyraziła.słowami:

—.Zabili.Nil.i.wrzucili.ją.do.wody..A.także.starą.kobietę.

—.Zabrali.Liku.i.nowego.

Teraz.dzielili.wspólnie.obraz,.który.był.ich.celem..Pobiegli.wzdłuż.terasy..Na.zakręcie.Fa.cofnęła.si ę,.ale.kiedy.Lok.go.wyminął,.i.ona.poszła.za.nim..Stali.na.skale.spoglądając.w.dół,.na.wyspę..Słaby,.niebie ski.dym.wciąż.jeszcze.unosił.się.w.wieczornym.świetle,.ale.już.wkrótce.las.miał.się.skryć 98

w.cieniu.gór..Wszystkie.obrazy.w.głowie.Loka.pasowały.jeden.do.drugiego..Widział.siebie,.jak.się.

odwraca.na.skale,.aby.powiedzieć.starej.kobiecie,.że.czuje.ogień,.ale.jej.tam.nie.było..Zaniechał.jednak.teg o.obrazu,.było.to.bowiem.tylko.jedno.z.wielu.dziwnych.wydarzeń.w.dniu.pełnym.nowości..Na.brzegu.wys py.poruszały.się.gałęzie..Fa.chwyciła.Loka.za.rękę.i.oboje.przykucnęli.za.skałą..Gałęzie.nie.przestawały.si ę.szybko.poruszać.

Dwoje.ludzi.stało.się.tylko.oczami,.które.patrzyły.w.sku-pieniu.pozbawionym.myśli..Spod.krzaków.wystawał.pień.drzewa,.który.unosił.się.na.wodzie,.jednym.końc em.wynu-rzając.się.z.nurtu.rzeki..Był.ciemny,.gładki.i.wklęśnięty..Któryś.spośród.ludzi.o.kościstych.twarzach.usiadł.

w.nim.na.wystającym.końcu..Gałęzie,.które.skrywały.drugi.koniec.pnia,.wlokły.jakiś.tobołek;.wtem.pień,.u wolniony.z.gęstwiny,.zaczął.się.unosić.na.wodzie,.z.przodu.i.z.tyłu.siedział.człowiek..Pień.skierowany.był.w.stronę.wodospadu,.a.jedno-

cześnie.w.poprzek.rzeki..Prąd.zaczął.go.znosić.w.dół.rzeki..Dwaj.mężczyźni.unieśli.kije.zakończone.gęsty m.brązowym.listowiem.i.uderzali.nimi.w.wodę..Pień.zatrzymał.się.i.pozostał.w.miejscu,.choć.woda.pod.nim.płynęła..Tuż.przy.brązowych.liściach.pokryły.wodę.plamy.białej.pia ny.i.zielone.wiry,.które.ciągnęły.się.w.dół.rzeki..Pień.ustawił.się.bokiem,.z.obu.stron.rozciągała.się.nieprzebyta.gł

ębina..Lok.i.Fa.widzieli,.jak.dwaj.nowi.ludzie,.poprzez.otwory.w.ma-skach.z.kości,.wpatrują.się.w.polanę.z.uschniętym.drzewem.i.okalające.ją.z.obu.stron.podszycie.

Człowiek.siedzący.na.froncie.pnia.włożył.kij.do.wody.i.wyjął.go.zginając.w.łuk..U.pasa.miał.przyc zepioną.wiązkę.czerwonych.piór..Kij.trzymał.pośrodku,.tak.samo.jak.wtedy,.kiedy.rzucił.go.w.stronę.Loka

.przez.rzekę..Pień.przybił.do.brzegu,.a.mężczyzna.siedzący.na.froncie.wyskoczył.i.skryły.go.krzaki..Pień.n ie.ruszał.się.z.miejsca,.mężczyzna.zaś.siedzący.na.jego.drugim.końcu.zanurzał.co.chwila.w.wodzie.brązowe.liście..Padał.na.niego.cień.od.wodospad u..Zobaczyli,.że.włosy.na.jego.głowie.wyrastają.ponad.kością..Była 99

to.masywna.strzecha,.jak.gniazdo.gawronie.na.wysokim.drzewie,.i.za.każdym.razem,.kiedy.zanurza ł.liście.w.wodzie,.podskakiwała.mu.na.głowie.i.trzęsła.się..Fa.także.się.trzęsła.

—.Przyjdzie.na.terasę?

Teraz.pojawił.się.pierwszy.człowiek..Koniec.pnia.skrył.się.na.brzegu,.a.kiedy.znowu.stał.się.widoc zny,.pierwszy.mężczyzna.już.na.nim.siedział,.trzymając.w.ręku.drugi.kij.z.czerwonymi.piórami..Pień.zosta ł.skierowany.w.stronę.wodospadu,.obaj.mężczyźni.równocześnie.zanurzali.liście..Pień.ustawił.się.bokiem.

na.głębokiej.wodzie.

Lok.zaczął.trajkotać:

—

.Liku.przepłynęła.rzekę.na.pniu..Gdzie.rośnie.taki.pień?.Ale.teraz.Liku.wróci.na.pniu.i.będziemy.razem..W

skazał.palcem.na.mężczyzn.siedzących.na.pniu.

—.Mają.kije.

Pień.wracał.na.wyspę..Przedzierał.się.przez.krzaki.rosnące.na.brzegu.niczym.wodny.szczur.szukają cy.czegoś.do.jedzenia..Mężczyzna.siedzący.na.froncie.podniósł.się.ostro-

żnie..Rozsunął.gałęzie.i.zeskoczył.wciągając.za.sobą.pień..Drugi.koniec.zakołysał.się.powoli.w.dole.rzeki,.

po.czym.został.wciągnięty.głębiej,.aż.skrył.się.pośród.zwisających.gałęzi..Tam.też.skrył.się.drugi.mężczyz na.zostawiając.na.ziemi.swój.kij.

Nagle.Fa.chwyciła.Loka.za.prawe.ramię.i.potrząsnęła.nim.patrząc.mu.prosto.w.twarz.

—.Rzuć.mu.z.powrotem.ten.kij.

Udzielił.mu.się.przestrach.widoczny.na.twarzy.Fa..Za.jej.plecami.słońce.rzucało.ukośne.pasmo.cien ia.od.krawędzi.wodospadu.aż.po.wyspę..Ponad.jej.ramieniem.ujrzał.pień.drzewa,.który.uniósł.się.pionowo.

i.zniknął.przetaczając.się.bezgłośnie.poprzez.wodospad..Podniósł.kij.i.obejrzał.go.dokładnie.

—.Rzuć.go..Zaraz.

Podrzucił.głowę.gwałtownym.ruchem.

—.Nie!.Nie!.Nowi.ludzie.rzucili.go.do.mnie.

100

Fa.zrobiła.na.skale.dwa.kroki.do.tyłu.i.do.przodu..Zer-

knęła.szybko.w.stronę.zimnej.jaskini,.potem.na.wyspę..Chwyciła.go.za.oba.ramiona.i.potrząsnęła.

—.Nowi.ludzie.mają.wiele.obrazów..I.ja.też..Lok.roześmiał.się.niepewnie.

—.Tylko.mężczyzna.ma.obrazy..Tylko.kobieta.jest.dla.Oa.

Palce.Fa.zacisnęły.się.mocno.na.ramionach.Loka..Wy-

dawało.się,.że.na.jej.twarzy.maluje.się.nienawiść.

Powiedziała.ze.złością:

—.Co.się.stanie.z.nowym.bez.mleka.Nil?.Kto.znajdzie.jedzenie.dla.Liku?

Podrapał.się.po.włosach.rosnących.mu.pod.otwartymi.ustami..Spuściła.ręce.i.chwilę.czekała..Lok.n adal.się.drapał,.a.w.głowie.czul.bolesną.pustkę..Potrząsnęła.nim.dwa.razy.

—.Lok.nie.ma.w.głowie.żadnych.obrazów..Stała.się.bard/o.poważna,.otoczyła.ją.wielka.Oa,.nie-widoczna,.ale.wyczuwalna.jak.spowijająca.ją.chmura..Loka.ogarnęło.poczucie.niższości..Ujął.nerwowo.kij

.w.obie.ręce.i.spojrzał.przed.siebie..Teraz,.kiedy.las.okryty.był.mrokiem,.widział.mrugające.na.niego.oko.o gnia.nowych.ludzi..Fa.szepnęła.mu.do.ucha:

—

.Rób,.co.ci.każę..Nie.mów:.Niech.Fa.to.zrobi..Ja.mówię:.Niech.Lok.to.zrobi..Widzę.wiele.obrazów.

Poczuł.się.jeszcze.mniejszy,.spojrzał.na.nią.szybko,.potem.na.ogień.płonący.w.dali.

—.Rzuć.im.ten.kij.

Wygiął.do.tyłu.prawą.rękę.i.cisnął.kij.z.piórami.wysoko.w.powietrze..Pióra.zatrzepotały,.drzewce.s ię.okręciło,.kij.zawisnął.na.chwilę.w.słońcu,.po.czym.jego.koniec.obniżył.się.i.cały.kij.poszybował.w.cień,.

gładko,.jak.opadający.jastrząb,.ześlizgując.się.do.wody.i.znikając.w.głębinie.

Usłyszał.zdławiony.głos.Fa,.jakby.głuchy.szloch;.ale.już.po.chwili.obejmowała.go.tuląc.głowę.do.j ego.szyi,.to.śmiała.się,.to.znów.łkała,.drżąc.na.całym.ciele,.jakby.dokonała.godnego.pochwały.wyczynu..St ała.się.Fa,.w.której.niewiele

101

było.Oa,.ujął.ją.więc.w.ramiona,.aby.utulić.i.pocieszyć..Słońce.świeciło.wprost.na.przełęcz,.wydaw ało.się,.że.rzeka.płonie,.a.progi.wodospadu.wyglądały.jak.rozżarzone.końce.patyków.w.palenisku..Rzeką.s pływały.ciemne.pnie,.czarne.w.płomienistej.wodzie..Płynęły.też.całe.drzewa,.ich.korzenie.przybierały.kszt ałty.najdziwniejszych.stworów.morskich..Jedno.z.drzew.przesuwało.się.w.stronę.wodospadu;.jego.korzeni e.i.gałęzie.wznosiły.się,.wlokły,.zanurzały.w.wodzie..Na.chwilę.drzewo.zawisło.na.krawędzi.wodospadu;.r ozpłomieniona.woda.okryła.je.snopem.światła,.po.czym.śmignęło.w.powietrzu.równie.gładko.jak.kij.

Lok.powiedział.ponad.ramieniem.Fa:

—.Stara.kobieta.była.w.wodzie.

Nagle.Fa.odsunęła.go.od.siebie.

—.Chodźmy!

Minął.tuż.za.nią.zakręt.i.znaleźli.się.na.terasie,.na.której.światło.kładło.się.poziomo,.a.w.miarę.jak.s ię.posuwali,.ich.ciała.splatały.się.w.gmatwaninę.równoległych.cieni,.tak.że.uniesione.ramię.zdawało.się.dź

wigać.ciemność.o.wydłużonym.kształcie..Z.nawyku.wspięli.się.wyżej.i.weszli.do.jaskini,.ale.było.tam.pusto.i.nieprzytulnie..Nisze.patrzyły.jak.ciemne.oczy,.na.oddzielającym.je.słupie.skalnym.

odbijało.się.czerwone.światło..Patyki.i.popioły.w.resztkach.paleniska.rozkruszyły.się.w.pył..Fa.usiadła.na.ziemi.przy.wyga-słym.ognisku.i.zasępiona.wpatrywała.się.w.wyspę..Lok.czekał,.przycisnęła.bowiem.głowę.obiema.rękami,.

ale.nie.mógł.zobaczyć.jej.obrazów..Przypomniał.sobie.o.mięsie.w.niszy.

—.Jedzenie.

Fa.nie.odezwała.się.ani.słowem..Lok,.trochę.onieśmie-

lony,.jakby.się.obawiał.napotkać.oczy.starej.kobiety,.wszedł.do.niszy..Poczuł.zapach.mięsa.i.wziął.odpowi ednią.ilość.dla.nich.obojga..Hieny.wyły.na.skałach.ponad.jaskinią..Fa 102

wzięła.mięso.nie.dostrzegając.Loka,.a.jedząc.wpatrywała.się.bez.przerwy.w.swoje.obrazy.

Kiedy.Lok.zaczął.jeść,.uświadomił.sobie,.jak.bardzo.jest.głodny..Poodrywał.długie.kawałki.mięsa.o d.kości.i.wpakował.do.ust..W.mięsie.była.siła.

Fa.powiedziała.niewyraźnie:

—.Ciskamy.kamienie.w.żółte.zwierzaki..-.?

—.Kij.

Jedli.w.milczeniu.pośród.wycia.i.ujadania.hien..Uszy.Loka.powiedziały.mu,.że.są.głodne,.a.nos.upe wnił.go,.że.są.same..Wydłubał.z.kości.szpik,.po.czym.wyjął.z.popiołów.nie.nadpalony.patyk.i.cisnął.nim.d aleko.przed.siebie..Nagle.pojawił.mu.się.obraz.Loka.wsuwającego.kij.w.szczelinę.skalną.z.miodem..Zalało

.go.ciepłe.uczucie.niczym.morska.fala,.niwecząc.przyjemność.jedzenia,.i.nawet.obecność.Fa..Siedział.skul ony,.patyk.tkwił.w.pustej.kości,.a.to.dziwne.uczucie.ogarniało.go.całego.coraz.silniej..Napływało.znikąd.ni by.rzeka.i.było.równie.niezaprzeczalne,.jak.istnienie.rzeki..Lok.był.pniem.w.rzece,.zatopionym.zwierzęcie m,.które.rzeka.traktuje.wedle.swego.widzimisię..Uniósł.głowę,.jak.to.robiła.Nil,.a.z.jego.ust.dobył.się.żałos ny.jęk..Słońce.opuszczało.już.przełęcz,.zaczynał.ją.spowijać.mrok..Przysunął.się.do.Fa,.która.go.przytuliła.

Kiedy.się.podnieśli,.na.niebie.pojawił.się.już.księżyc..Fa.spojrzała.na.księżyc.i.wyspę..Zeszła.nad.w odę,.napiła.się,.ale.wciąż.klęczała.w.miejscu..Lok.stanął.przy.niej.

—.Fa.

Dała.mu.znak.ręką,.aby.jej.nie.przeszkadzał,.i.wpatrywała.się.w.wodę..Wtem.zerwała.się.i.zaczęła.

pędzić.po.terasie.

—.Pień!.Pień!

Lok.mknął.za.nią.nie.mogąc.nic.zrozumieć..Wskazywała.na.smukły.pień,.który.płynął.w.ich.stronę.

przekręcając.się.w.wodzie..Rzuciła.się.na.kolana.i.chwyciła.jego.grubszy,.rozszczepiony.koniec..Pień.obró cił.się.i.pociągnął.ją.za.sobą.

103

Ześlizgnęła.się.ze.skały,.ale.Lok.rzucił.się.chwytając.ją.za.kolano;.teraz.wyciągali.pień.na.ląd,.tylko

.jego.drugi.koniec.obracał.się.w.wodzie..Fa.wczepiła.się.Lokowi.jedną.ręką.we.włosy.ciągnąc.go.bezlitośni e,.aż.łzy.przesłoniły.mu.oczy.i.zaczęły.spływać.do.ust..Drugi.koniec.pnia.zakołysał.się.i.płynął.teraz.koło.t erasy,.już.nie.stawiał.tak.silnego.oporu..Fa.powiedziała.przez.ramię:

—.Widzę.obraz,.jak.przemierzamy.rzekę.na.tym.pniu.do.wyspy.

Włosy.Loka.zjeżyły.się.

—.Ludzie.nie.mogą.przebyć.wodospadu.jak.pień.

—.Zamilcz!

Sapała.ciężko,.ale.w.końcu.zaczęła.spokojniej.oddychać.

—.Tam,.na.drugim.końcu.terasy,.możemy.oprzeć.pień.o.skałę..Odetchnęła.głęboko.

—.Ludzie.przedostają.się.przez.wodę.na.szlaku.biegnąc.po.pniu.

Lok.przeraził.się.

—.Nie.potrafimy.się.przedostać.przez.wodospad!.Fa.znowu.zaczęła.cierpliwie.wyjaśniać.

Zaciągnęli.pień.w.górę.rzeki.na.koniec.terasy..Było.to.zadanie.trudne,.jeżące.włos.na.głowie,.bo.ter asa.nad.wodą.ukształtowana.była.nierówno,.a.wzdłuż.jej.brzegu.znajdowało.się.pełno.wyrw.i.sterczących.głazów..Idąc.poznawali.jej.brzeg:.woda.przez.cały.czas.ściągała.ich,.ch wilami.nie-groźnie,.ale.chwilami.z.całą.siłą,.jakby.ją.chcieli.ograbić.z.pożywienia..Pień.nie.był.tak.martwy,.jak.drzew o.na.opał..Co.pewien.czas.wykręcał.im.się.w.rękach,.czepiając.się.skał.połamanymi.gałęziami,.jak.nogami.

.Nim.dobrnęli.do.końca.terasy,.Lok.zdążył.już.zapomnieć,.po.co.ciągną.ten.pień..Pamiętał.tylko,.jak.Fa.zac zęła.się.nagle.rozwodzić.na.temat.pnia.i.jak.zalała.go.wtedy.fala.rozpaczy..Strudzony.ciągnię-

104

ciem.i.przerażony.wodą,.ochłonął.z.rozpaczy.na.tyle,.że.mógł.się.zastanowić,.ale.wszystko.razem.w cale.mu.się.nie.podobało..Jego.rozpacz.związana.była.z.ludźmi.i.z.wielką.niewiadomą.

—.Liku.będzie.głodna.

Fa.nic.na.to.nie.powiedziała.

Nim.przyciągnęli.pień.na.koniec.terasy,.jedynym.światłem.był.już.tylko.blask.księżyca..Przełęcz.mi ała.barwę.biało-niebieską,.a.płaska.tafla.rzeki.lśniła.srebrzyście.na.całej.swej.długości.

—.Trzymaj.koniec.pnia.

Lok.trzymał,.a.Fa.odepchnęła.drugi.jego.koniec.na.rzekę,.ale.prąd.przyniósł.go.z.powrotem..Fa.sied ziała.przez.dłuższy.czas.z.rękami.na.głowie,.zaś.Lok.czekał.w.posłusznym.milczeniu..Ziewnął.szeroko,.obl izał.wargi.i.spojrzał.na.stromą,.niebieską.skałę.po.drugiej.stronie.rzeki..Nie.było.tam.terasy,.tylko.stromizn a.opadająca.prosto.w.głęboką.wodę..Znowu.ziewnął.i.przetarł.rękami.załzawione.oczy..Zerknął.przelotnie.

w.mrok.nocy,.popatrzył.na.księżyc.i.podrapał.się.pod.dolną.wargą.

Fa.wykrzyknęła:

Pień!

Spojrzał.w.dół.pod.nogi,.ale.pnia.nie.było;.rozglądał.się.dokoła,.nawet.zerknął.w.górę,.choć.niechęt nie;.wtem.zobaczył,.że.pień,.obracając.się,.unosi.się.na.wodzie.przy-trzymywany.przez.Fa..Gramoliła.się.po.skale.obłapiając.gałęzie.grube.jak.nogi..Pień.ściągał.ją.i.trzymał.w.

szachu,.aż.wreszcie.jego.koniec,.który.Lok.przez.zapomnienie.wypuścił.z.rąk,.zaczął.się.podnosić.do.góry.

.Lok.przechylił.się,.aby.go.uchwycić,.ale.był.poza.jego.zasięgiem..Fa.mówiła.coś.i.krzyczała.na.Loka.z.wś ciekłością..Stanął.do.niej.tyłem.zakłopotany.i.mamrotał.do.siebie:.—.Pień,.pień....—

.Były.to.jednak.słowa.pozbawione.znaczenia..Udręka.oddaliła.się.jak.odpływ,.ale.teraz.znowu.go.ogarnęła.

Drugi.koniec.pnia.uderzył.w.ogon.wyspy..Prąd.rzeki.spychał.go.na.boki,.odwracał,.okręcał,.Fa.z.tru dem.utrzy-105

mywała.w.rękach.gałąź,.która.ocierała.się.o.terasę..Po.chwili.gałąź.wygięła.się,.podskoczyła.i.znow u.się.wygięła,.aż.wreszcie.poddała.się.skrzypiąc.przeciągle..Pień.utknął,.jego.grubszy.koniec.podskoczył.n a.skale.z.głośnym.łoskotem;

pośrodku.pnia.woda.przepływała.nad.nim.z.chlupotem.jak.przez.śluzę,.a.rozłożyste,.splątane.konar y.zaczepiły.się.na.wyboistym.zboczu.terasy..Środek.pnia,.choć.był.grubości.Loka,.uginał.się.pod.naporem.

wody,.był.bowiem.wielokrotnie.dłuższy.niż.człowiek.

Fa.podeszła.do.Loka.i.spojrzała.mu.w.twarz.z.powątpie-

waniem..Lok.przypomniał.sobie.jej.złość,.kiedy.wydawało.się,.że.pień.odpłynie..Poklepał.ją.po.ramieniu.z.

niepokojem.

—.Widzę.wiele.obrazów.

Popatrzyła.na.niego.w.milczeniu,.po.czym.uśmiechnęła.się.i.także.go.poklepała..Następnie.obiema.

rękami.zaczęła.się.lekko.uderzać.w.uda.i.cicho.z.niego.śmiać,.więc.on.także.zaczął.się.śmiać.i.klepać.po.ud ach..Księżyc.świecił.tak.jasno,.że.dwa.szaroniebieskie.cienie,.będące.ich.dokładnym.odbiciem,.położyły.się.tuż.u.ich.stóp.

Hiena.zawyła.gdzieś.koło.jaskini..Lok.i.Fa.natychmiast.rzucili.się.w.tę.stronę..Bez.słów.ich.obrazy.

stały.się.jednym.obrazem..Nim.znaleźli.się.w.pobliżu.hien,.w.obu.rękach.trzymali.już.kamienie.i.stanęli.w.

odpowiednim.oddaleniu..Zaczęli.razem.warczeć.i.skowyczeć,.a.wtedy.zwierzęta.o.spi-czastych.uszach.pomknęły.po.skale.w.górę.i.tam.krążyły.przyczajone..Były.teraz.szare,.tylko.ich.dwie.pary

.oczu.żarzyły.się.jak.cztery.zielone.iskry.

Fa.zabrała.resztki.mięsa.z.niszy,.a.kiedy.zbiegali.z.terasy,.goniło.ich.warczenie.hien..Po.drodze,.ni m.dopadli.pnia,.jedli.mięso.machinalnie..Lok.wyjął.z.ust.kość.

—.To.dla.Liku.

Nie.był.to.jedyny.pień,.obok.leżał.drugi,.mniejszy,.który.podskakiwał.i.skrzypiał,.a.woda.przepływ ała.nad.obydwoma..Fa.zeszła.przy.blasku.księżyca.i.postawiła.nogę.na.pniu..Wkrótce.wróciła.krzywiąc.się.na.widok.

wody..Odeszła.dalej.w.górę.terasy,.popatrzyła.w.dół.rzeki,.tam.gdzie 106

migotał.próg.wodospadu,.i.popędziła.przed.siebie..Zawahała.się.jednak,.rozejrzała.i.przystanęła..Du ży.kij,.obracając.się.w.wodzie,.przyłączył.się.do.obu.pni..Fa.znowu.podbiegła,.lecz.zachwiała.się.oślepiona

.blaskiem.wody..Zaczęła.okrą-

żać.pnie,.coś.mówiąc.do.siebie,.nie.były.to.jednak.słowa.spokojne,.lecz.pełne.wściekłości.i.rozpaczy..Lok.j eszcze.nigdy.jej.w.takim.stanie.nie.widział;.przeraził.się.i.odsunął.trochę.dalej..Nagle.przypomniał.sobie.w łasne.błazeństwa.przy.pniu.w.lesie.i.zaczął.się.z.niej.śmiać,.choć.na.jej.plecach.nie.było.żadnego.ciężaru..P

odbiegła.do.niego,.szczerząc.zęby.tuż.przed.jego.twarzą,.jakby.za.chwilę.miała.go.ugryźć;.z.jej.ust.dobywa ły.się.jakieś.dziwne.słowa..Odskoczył.do.tyłu.

Umilkła.i.przylgnęła.do.niego.drżąc,.stali.się.jednym.cieniem.na.skale..Mówiła.do.niego.głosem,.w.

którym.nie.było.nic.z.Oa.

—.Ty.pierwszy.wejdź.na.pień.

Lok.odsunął.ją.na.bok..Teraz,.kiedy.znowu.ogarnęła.ich.rozpacz,.zachowywali.się.cicho..Spojrzał.n a.pień,.stwierdził,.że.istnieje.Lok.zewnętrzny.i.wewnętrzny.i.że.ten.zewnętrzny.jest.lepszy..Mocniej.ścisnął

.w.zębach.mięso.dla.Liku..Nie.powoziła.nim,.nie.siedziała.mu.na.plecach;.Fa.stała.rozdygotana,.a.rzeka.płynęła.chlupocąc.o.brzegi;.Lok.nie.był.w.nastroju.do.żartów..Zbadał.pień.od.końca.do.k ońca,.zauważył,.że.ma.szerokie.nacięcie.w.miejscu,.gdzie.kiedyś.pień.się.rozdzielał,.i.wszedł.znowu.na.ter asę..Zmierzył.odległość,.pochylił.się.i.rzucił.do.przodu..Stanął.nogą.na.pniu,.który.był.śliski.i.drżał.podobn ie.jak.Fa..Kołysał.się.unoszony.w.górę.rzeki,.Lok.musiał.więc.przechylić.się.w.prawo,.aby.utrzymać.równ owagę..Wtem,.nie.wiadomo.dlaczego,.zaczął.spadać..Noga.zsunęła.mu.się.z.całą.siłą.na.drugi.pień,.który.si ę.zanurzył,.a.Lok.zachwiał.się..Wsparł.się.jednak.lewą.nogą,.dzięki.czemu.zdołał.się.podnieść,.ale.woda.w e.wgłębieniu.pnia.pchała.go.pod.kolanami.z.siłą.potężnego.wiatru,.a.zimna.była.jak.lodowe.kobiety..Podsk oczył.jak.oszalały,.zachwiał.się,.znowu.podskoczył.i.po.chwili.czepiał.się.już.palcami.skały,.wspinając.się.

coraz.wyżej,.aż.dosięgną!

107

jej.wierzchołka.przywierając.doń.twarzą.z.mięsem.w.zębach.dla.Liku..Wciągnął.się.na.skałę.rozkra czając.nogi.tak.szeroko,.że.o.mało.się.nie.rozerwał.na.pół..Wreszcie,.z.ciężkim.trudem,.wspiął.się.na.skałę.i.dopiero.wtedy.ob ejrzał.się.na.Fa..Uświadomił.sobie,.że.wydaje.z.siebie.jakieś.odgłosy.mimo.trzymanego.w.zębach.mięsa,.pi skliwe.i.przeciągłe,.przypominające.pojękiwanie.Nil.w.momencie,.gdy.przebie-gała.po.pniu.w.lesie..Umilkł,.ale.oddychał.z.trudem..Do-

łączył.się.jeszcze.następny.pień.i.ułożył.obok.pozostałych,.podskakując.na.wodzie,.która.wzburzyła.się.roz pryskując.pianę..Fa.stanęła.właśnie.na.tym.pniu..Przeszła.ostrożnie.nad.wodą.stawiając.nogi.na.dwóch.pnia ch..Dotarła.do.skały,.na.której.leżał.Lok,.wspięła.się.i.położyła.obok..Powiedziała.do.niego.przekrzykując.

huk.wody:

—.Ja.nie.robiłam.hałasu!

Lok.stanął.prosto,.aby.się.upewnić,.że.skała.nie.przesuwa.się.wraz.z.nimi.w.górę.rzeki..Fa.zmierzył

a.wzrokiem.odległość.i.przeskoczyła.zręcznie.na.następną.skałę..Lok.zrobił.to.samo,.ale.w.głowie.miał.pustkę.z.powodu.huku.i.tylu.niezwykłych.wydarzeń..Przeskakiwali.czepiają c.się.skał,.aż.wreszcie.znaleźli.się.na.skale.porośniętej.krzakami..Fa.po-

łożyła.się.wbijając.palce.w.ziemię,.Lok.zaś.czekał.cierpliwie.trzymając.w.rękach.mięso..Znajdowali.się.na.

wyspie..Z.obu.stron.spływał.wodospad.skrząc.się.jak.błyskawica.podczas.letniej.burzy..Dobiegał.ich.jakiś.

nie.znany.im.hałas,.huk.głównego.wodospadu.za.wyspą,.w.którego.pobliżu.jeszcze.nigdy.dotąd.nie.byli..Z.

niczym.nie.można.go.było.porównać..Mniejszy.wodospad.nie.całkowicie.zagłuszał.ich.gło-sy,.ten.zacierał.je.kompletnie.

Fa.podniosła.się.i.poszła.do.przodu,.skąd.miała.widok.na.dolną.część.wyspy.w.kształcie.golenia..L

ok.do.niej.dołączył..Widoczna.tam.też.była.stopa,.ale.przy.kostce.mgławica.bryzgającej.wody.wdzierała.si ę.w.głąb.wyspy.pozostawiając.tylko.wąskie.przejście.w.dół..Lok.przykucnął.i.wyjrzał.

Bluszcz.i.korzenie,.skotłowana.ziemia.i.sterczące.nawisy.postrzępionej.skały.—

.urwisko.przechylało.się,.a.jego.szczyt

108

z.pióropuszem.listowia.na.konarach.brzozy.spoglądał.w.dół.prosto.na.wyspę..Kawałki.skały,.które.

odpadły,.leżały.bezładnie.u.stóp.urwiska,.a.ich.ciemne.kształty,.zawsze.mokre,.kontrastowały.z.lśniącą.sza rością.liści.i.urwiska..Drzewa.wciąż.jeszcze.rosły.na.szczycie.urwiska,.ale.przechylały.się.niebezpiecznie,.bo.skała.zniszczyła.większość.korzeni..Te,.które.zostały,.powciskały.się.w.szczeliny.albo.też.poskręcane.zwisały.z.urwiska,.jeszcze.inne.ste rczały.bezładnie.w.wilgotnym.powietrzu..Woda.spływała.zewsząd,.spie-niona.i.rwąca,.a.ziemia.drżała..Księżyc,.prawie.w.pełni,.oświetlał.frontową.część.urwiska.i.jego.szczyt,.a.n a.najdalszym.końcu.wyspy.płonął.ogień.

Byli.na.zawrotnej.wysokości,.ale.nie.zwracali.na.to.uwagi..Przechyliwszy.się.wypatrywali.ścieżki.n a.szczycie..Fa.spu-

ściła.się.z.krawędzi.skały,.jej.niebieski.cień.był.bardziej.widoczny.niż.ona.sama;.zaczęła.się.zsuwać.chwyt ając.się.rękoma.i.nogami.korzeni.i.bluszczu..Lok.zrobił.to.samo,.przytrzymując.mięso.zębami.i.zerkając.co

.chwila.na.iskrzący.się.ogień..Czuł.nieprzepartą.chęć,.aby.popędzić.w.tym.kierunku,.jakby.tam.właśnie.mó gł.się.wyzwolić.z.niedoli..Nic.nie.mogło.go.pocieszyć,.tylko.Liku.i.nowy..Ci.inni.ludzie,.z.tyloma.obrazam i,.byli.jak.woda,.która.przeraża,.a.jednocześnie.przyciąga.i.mami.człowieka..Miał.niejasną.świadomość.ich.

siły.przyciągania,.ale.nie.potrafił.tego.zrozumieć.i.czuł.się.zagubiony..Znalazł.się.na.końcu.ogromne-go,.złamanego.korzenia,.pośród.bezmiaru.migocącej,.prze-paścistej.wody..Korzeń.uginał.się.pod.jego.ciężarem,.a.mię-

so.obijało.mu.się.o.piersi..Musiał.przeskoczyć.na.splątane.korzenie.i.bluszcz,.aby.nadążyć.za.Fa.

Prowadziła.go.pośród.skał.w.głąb.lasu.na.wyspie..Trudno.było.nazwać.tę.drogę.szlakiem..Nowi.lud zie.pozostawili.tu.swój.zapach.na.stratowanych.krzakach,.i.to.było.wszystko..Fa.szła.za.zapachem.bez.zast anowienia..Wiedziała,.że.ogień.musi.być.na.drugim.końcu.wyspy,.ale.żeby.sobie.to.w.pełni.uświadomić,.m usiałaby.się.zatrzymać.i.zobaczyć.obrazy.położywszy.ręce.na.głowie..Na.wyspie.roiło.się.od.gniazdu-109

jących.ptaków,.a.tak.były.nieprzychylne.ludziom,.że.Fa.i.Lok.zaczęli.się.posuwać.z.większą.ostroż nością..Przestali.zwracać.zbyt.czujną.uwagę.na.zapach,.a.starali.się.przedzierać.przez.gęstwinę.jak.najciszej,.żeby.nie.zakłócać.le-

śnego.ładu..W.ich.głowach.przesuwały.się.obrazy.jeden.po.drugim..Otaczała.ich.głęboka.ciemność,.posług iwali.się.wzrokiem.przystosowanym.do.nocy;.unikali.tego,.co.niewidzialne,.rozchylali.splątany.bluszcz,.odsuwali.rozłożyste.jeżyny,.pośród.których.przedzierali.się.bokiem.

.Wkrótce.dobiegły.ich.głosy.nowych.ludzi.

Zobaczyli.także.ogień;.a.właściwie.jego.migocący.odblask..Na.skutek.światła.pozostałą.część.wysp y.spowijała.jeszcze.bardziej.nieprzenikniona.ciemność,.zaś.ich.wzrok,.przystosowany.do.nocy,.tracił.ostrość.widzenia,.posuwali.się.więc.znacznie.wolniej..Ogień.był.teraz.dużo.większy

,.a.oświetloną.polanę.otaczały.frędzle.młodych.liści,.jasnozielonych,.jakby.podświetlonych.blaskiem.słońc a..Ludzie.wydawali.z.siebie.głosy,.jakby.w.rytm.bicia.serca..Fa.stanęła.przed.Lokiem,.jej.postać.rysowała.s ię.głęboką.czernią.

Drzewa.na.tym.końcu.wyspy.były.wysokie,.a.krzaki.wśród.nich.rosły.w.pewnych.odstępach,.możn a.więc.było.bez.trudu.między.nimi.się.poruszać..Lok.nie.odstępował.Fa,.aż.znaleźli.się.na.samej.krawędzi.

blasku.ognia,.gdzie.skryli.się.za.krzakiem.stojąc.z.ugiętymi.kolanami.i.zakrzywionymi.palcami,.gotowi.w.każdej.chwili.do.ucieczki..Z.tej.pozycji.mogli.patrzeć.na.otwartą.polanę.wybraną.przez.no wych.ludzi..Zbyt.wiele.mieli.na.raz.do.zobaczenia..Przede.wszystkim.drzewa.miały.tu.zmienione.kształty..Pochyliły.się.i.splątały.ciasno.gałęziami.tworząc.wokół.ognia.ot chłanie.ciemności..Nowi.ludzie.siedzieli.na.ziemi.pomiędzy.Lokiem.i.światłem.i.trudno.byłoby.wypatrzeć.

dwie.głowy.o.po-

dobnym.kształcie..Były.albo.rozciągnięte.na.boki,.z.których.wyrastały.rogi,.albo.wydłużone.spiczasto.w.gó rę.jak.sosny,.albo.też.okrągłe.i.wielkie..Za.ogniskiem.Lok.widział.stos.pni.uszykowanych.do.palenia.i.choć

.były.ciężkie,.zdawały.się.poruszać.w.blasku.ognia.

110

Wtem,.rzecz.niewiarygodna,.rozległ.się.spoza.drzew.samczy.ryk.jelenia..Ryk.przeraźliwy.i.oszalały

,.pełen.bólu.i.tęsknego.pożądania..Ryk.najpotężniejszego.jelenia,.dla.którego.świat.był.za.ciasny..Fa.i.Lok.

przylgnęli.do.siebie.patrząc.na.pnie.drzew.i.nie.widząc.żadnego.obrazu..Nowi.ludzie.pochylili.się.kryjąc.gł

owy,.przez.co.zmieniły.się.ich.kształty..Jeleń.wyłonił.się.spośród.drzew..Podskakiwał.na.tylnych.nogach.ro zpościerając.szeroko.przednie..Jego.uwieńczona.porożem.głowa.tkwiła.wśród.liści.drzew,.patrzył.w.górę,.

ponad.nowymi.ludźmi,.ponad.Lokiem.i.Fa,.i.kołysał.się.na.boki..Zaczął.się.obracać,.a.wtedy.dostrzegli,.że.

jego.ogon.jest.sztywny.i.uderza.o.jasne,.pozbawione.sierści.nogi.

Miał.ręce..W.jednej.z.otchłani.ciemności.rozległo.się.kwilenie.nowego..Lok.aż.podskoczył.za.krzak iem.

—.Liku!

Fa.zasłoniła.mu.ręką.usta.zmuszając.go.do.milczenia..Jeleń.przestał.tańczyć..Usłyszeli.wołanie.Lik u:

—.Jestem.tutaj,.Lok!.Jestem.tutaj!

Rozległa.się.nagle.wrzawa.przypominająca.śmiech,.ptasi.świergot.i.bezładny.trzepot.skrzydeł.podc zas.pikowania.i.wirującego.lotu,.rozległy.się.wszystkie.głosy,.krzyki,.a.także.kobiecy.pisk..Ogień.nagle.zas yczał,.wystrzelił.w.górę.biały.dym,.pociemniało..Nowi.ludzie.rozpierzchli.się.na.wszystkie.strony..Wyczu wało.się.złość.i.strach.

—.Liku!

Jeleń.gwałtownymi.ruchami.kołysał.się.w.przyćmionym.świetle..Fa.potrząsnęła.Lokiem.i.coś.do.ni ego.mruczała..Ludzie.pędzili.z.kijami,.pochyleni,.prosto.przed.siebie.

—.Prędko!

Mężczyzna.tłukł.wściekle.kijem.w.krzaki.po.prawej.stronie..Lok.wyrzucił.do.tyłu.rękę.

—.Jedzenie.dla.Liku!

Cisnął.je.na.polanę..Kawał.mięsa.upadł.pod.nogi.jelenia..Lok.zdążył.jeszcze.zobaczyć,.że.jeleń.poc hylił.się.nad.nim

111

pośród.unoszącego.się.dymu;.Fa.nagle.pociągnęła.Loka.i.potykając.się.zaczęli.uciekać..Wrzawa.no wych.ludzi.zmieniła.się.w.świadomą.serię.krzyków,.pytań.i.odpowiedzi,.rozkazów.—

.polana.wypełniła.się.płonącymi.gałęziami,.w.któ-

rych.jawiło.się.bujne.wiosenne.listowie.i.znikało..Lok.spu-

ścił.głowę.i.wsparł.się.nogami.o.miękką.ziemię..Nad.jego.głową.rozległ.się.syk.wciąganego.powietrza..Fa.i

.Lok.rzucili.się.w.bok.między.gęstwinę.i.zwolnili.kroku..Z.największą.pomysłowością.i.wyczuciem.przedz ierali.się.pośród.jeżyn.i.ostrych.gałęzi;.Lok.zauważył,.że.Fa.ogarnęła.rozpacz.i.że.z.trudem.oddycha,.co.je mu.także.się.udzieliło..Miotali.się.na.wszystkie.strony,.a.spomiędzy.drzew.za.nimi.błyskały.pochodnie..Sły szeli,.jak.nowi.ludzie.nawołują.się.i.robią.straszny.rwetes.w.gęstwinie.leśnego.podszycia..Wtem.rozległ.się.pojedynczy,.ale.donośny.głos..Ustał.trzask.gałęzi..Fa.obłapywała.mokre.głazy.

—.Prędko!.Prędko!

Słyszał.ją.mimo.huku.połyskującej,.skłębionej.wody..Podążał.za.nią.posłusznie,.zdziwiony.jej.pośp iechem,.ale.żadne.obrazy.nie.wypełniały.mu.głowy,.poza.jednym.—

."w.gruncie.rzeczy.nic.nie.znaczącym.obrazem.tańczącego.jelenia.

Fa.przeskoczyła.nad.krawędzią.urwiska.i.położyła.się.na.własnym.cieniu..Lok.czekał..Z.trudem.ch wytając.oddech.spytała:

—.Gdzie.oni.są?

".Lok.spojrzał.na.wyspę,.ale.nim.zdążył.coś.powiedzieć,.zadała.już.następne.pytanie:

—.Wspinają.się?

W.połowie.wysokości.urwiska.kołysał.się.jeszcze.korzeń,.który.Fa.poruszyła,.ale.poza.tym.panowa ł.spokój,.całe.urwisko.patrzyło.w.księżyc.

—.Nie!

Leżeli.cicho.i.w.milczeniu..Lok.usłyszał.znowu.huk.wodospadu,.który.się.tak.nasilił,.że.zagłuszyłb y.jego.słowa..Zastanawiał.się.daremnie,.czy.widzieli.jakieś.wspólne.obrazy 112

albo.wypowiadali.jakieś.słowa,.ale.poczuł.tylko.ciężar.w.słowie.i.w.całym.ciele..Nie.miał.wątpliwo ści..Ten.ciężar.odczuwał.z.powodu.Liku..Ziewnął,.przetarł.palcami.oczy.i.oblizał.wargi..Fa.podniosła.się.

—.Chodźmy!

Biegli.truchtem.pośród.brzóz.rosnących.na.wyspie,.prze-

skakując.z.kamienia.na.kamień..Do.pnia.dołączyło.się.jeszcze.wiele.innych.pni,.a.było.ich.więcej.niż.palcó w.u.rąk,.wszystkie.oplatane.zielskiem.naniesionym.przez.rzekę..Po-między.nimi.tryskała.woda.i.przepływała.dalej..Pnie.stworzyły.przejście.tak.szerokie.jak.leśny.szlak..Przedostali.się.na.terasę.bez.trudu.i.stanęli.tam,.nie.odezwawsz y.się.do.siebie.słowem.

Od.strony.jaskini.dotarły.do.nich.odgłosy,.jakby.coś.ciągnięto.po.ziemi..Rzucili.się.pędem,.a.wtedy.

czmychnęły.na.ich.widok.szare.hieny..Księżyc.tak.oświetlał.jaskinię,.że.nawet.w.niszach.było.widno..W.m roku.tonął.tylko.dół,.w.którym.pogrzebali.Mała..Przyklękli.i.zgarnęli.ziemię,.popiół.i.kości,.przysypując.wi doczne.resztki.ciała.Mała..Zniknął.kopiec,.ziemia.została.zrównana.do.poziomu.wygasłego.paleniska..Milcząc.przez.cały.czas,.przetoczyli.kamień,.by.zabezpieczyć.Mała.

Wreszcie.Fa.odezwała.się.szeptem:

—.Jak.będą.karmić.nowego.bez.mleka?

Przywarli.do.siebie,.piersią.do.piersi..Skały.wokół.nich.były.takie.same,.jak.wszystkie.inne.skały.d okoła;.nie.oświetlał.ich.już.blask.ognia..Przywarli.do.siebie.jeszcze.mocniej,.złączyli.się.w.uścisku.leżąc.na.ziemi.i.przytulając.twarze..W.ich.ciałach.zapłonął.ogień,.poddali.mu.s ię.bez.reszty.

Rozdział.siódmy

Fa.odsunęła.go.na.bok..Podnieśli.się.i.rozejrzeć.po.jaskini..Owionął.ich.chłód.pierwszego.brzasku.

wstającego.dnia..Fa.poszła.do.niszy.i.wróciła.z.nagą.prawie.kością.i.strzępkami.mięsa,.którego.hieny.nie.m ogły.dosięgnąć..Stali.się.znowu.czerwoni,.miedzianoczerwoni,.a.ich.włosy.rude,.zniknęły.bowiem.niebieskoszare.barwy.nocy..Nic.do.siebie.nie.mówiąc.rozrywali.kawałki.mięsa.i.pochłaniali.je.pełni.

wzajemnego.współczucia..Potem.otarli.ręce.o.uda.i.zeszli.do.wody,.żeby.się.napić..Wciąż.w.milczeniu.i.be z.żadnych.obrazów.skierowali.się.w.lewo.i.ominąwszy.zakręt.wyszli.na.urwisko.

Fa.stanęła.

—.Nie.chcę.nic.widzieć.

Odwróciwszy.się.patrzyli.na.pustą.jaskinię.

—.Wezmę.ogień,.kiedy.spadnie.z.nieba.albo.zapłonie.we.wrzoścach.

Lok.rozważał.obraz.ognia..Innych.obrazów.nie.widział,.w.głowie.miał.pustkę,.a.tylko.gdzieś.w.śro dku.narastało.w.nim.uczucie,.głębokie.i.niepodważalne..Zaczął.schodzić.do.pni.na.drugim.końcu.terasy..Fa

.schwyciła.go.za.rękę.

—

.Nie.pójdziemy.już.więcej.na.wyspę..Lok.odwrócił.się.do.niej.twarzą,.z.rękami.uniesionymi.w.górę.

—

.Trzeba.znaleźć.jadło.dla.Liku..Żeby.miała.siły.wrócić..Fa.spojrzała.na.niego.z.powagą,.jej.twarz.wyrażała.

myśli,

114

których.nie.potrafił.zrozumieć..Przesunął.się.na.bok,.otrzą-

snął.się.i.zaczął.gestykulować,.po.czym.stanął.w.miejscu.i.czekał.pełen.niepokoju.

—.Nie..".Chwyciwszy.go.za.rękę.zaczęła.go.ciągnąć..Stawiał.opór, coś.mówiąc.przez.cały.czas,.choć.sam.nie.wiedział.co..Przestała.go.ciągnąć.i.spojrzała.mu.w.oczy.

—.Zabiją.cię.

Umilkli..Lok.popatrzył.na.Fa,.potem.na.wyspę..Podrapał.się.po.lewym.policzku..Fa.podeszła.do.nie go.

-.Będę.miała.dzieci,.które.nie.będą.umierać.w.jaskini.nad.morzem..I.będzie.ogień.

-.Liku.też.będzie.miała.dzieci,.kiedy.stanie.się.kobietą.

Puściła.jego.rękę.

—

.Posłuchaj..Nic.nie.mów..Nowi.ludzie.zabrali.pień.i.Mal.umarł..Ha.był.na.urwisku.i.nowy.człowiek.też.tam

.był..Ha.nie.żyje..Nowi.ludzie.przyszli.do.jaskini..Nil.i.stara.kobieta nie.żyją.

Za.jej.plecami.było.jaśniejsze.światło..Ponad.jej.głową.prześwitywała.na.niebie.smuga.czerwieni..F

a.w.oczach.Loka.stała.się.dużo.większa..Była.kobietą..Lok.spuścił.przed.nią.pokornie.głowę..Pod.wpływe m.jej.słów.zalała.go.jeszcze.większa.fala.uczucia.

—.Będę.zadowolony,.kiedy.nowi.ludzie.oddadzą.nam.Liku.

Fa.westchnęła.głęboko.i.gniewnie,.zrobiła.krok.w.stronę.wody,.ale.zawróciła..Chwyciła.go.za.rami ona.

—

.Skąd.mogą.mieć.mleko.dla.nowego?.Czy.jeleń.daje.mleko?.A.co.będzie,.jeśli.nie.oddadzą.nam.Liku?.Odp arł.upokorzony.i.z.pustką.w.głowie:

—.Nie.widzę.tego.obrazu.

Rozgniewana.zostawiła.go,.stanęła.na.zakręcie.tyłem.do.mego,.trzymając.rękę.na.skale..Dostrzegł.j ej.zjeżone.włosy.i.naprężone.muskuły.na.ramieniu..Pochyliła.się.do.przodu.wspierając.prawą.rękę.o.prawe.

kolano..Słyszał.jej.pomruk,.choć.była.odwrócona.do.niego.plecami.

115

—.Widzisz.mniej.obrazów.niż.nowy.

Lok.ucisnął.mocno.oczy.pięściami,.aż.rozbłysły.mu.świetliste.plamy,.jak.na.powierzchni.wody.

Już.noc.minęła.

Tak.było.w.istocie..Tam,.gdzie.powinna.być.ciemność,.panowała.szarość..Po.tym,.jak.oboje.się.poł

ożyli,.rozbudziły.się.jego.oczy.i.nos,.cały.Lok;.obserwował,.jak.uczucie.w.nim.wzbierało,.opadało,.wzbier ało..Jego.głowa.wypełniona.była.gęstwiną.białych,.jesiennych.pnączy,.w.nosie.miał.pełno.ich.nasion,.od.kt órych.kichał..Rozłożył.ręce.i.zamrugał.oczami.w.stronę.Fa..Wspierała.się.o.skałę.i.spoglądała.na.rzekę..Ski nęła.ręką.

Znowu.pojawił.się.pień..Był.w.pobliżu.wyspy,.a.na.jego.końcach.siedzieli.ci.sami.dwaj.mężczyźni.

o.kościstych.twarzach..Zaczęli.uderzać.kijami.w.wodę.i.pień.ruszył.w.poprzek.rzeki..Kiedy.już.zbliżali.się.do.brzegu.i.gęstwiny.krzaków,.przestali.zanurzać.kije,.a.pień.ustawił.się.

z.nur-

tem.rzeki..Wpatrywali.się.w.pustą.polanę,.na.której.stało.uschnięte.drzewo..Lok.zauważył,.że.jeden.z.nich.

obrócił.się.i.powiedział.coś.do.drugiego.

Fa.dotknęła.ręki.Loka.

—.Czegoś.szukają.

Pień.popłynął.łagodnie.w.dół.rzeki,.słońce.wznosiło.się.coraz.wyżej.na.niebie..Dalsze.odcinki.rzeki

.zapłonęły.bla-

skiem.słońca,.tak.że.przez.chwilę.las.po.obu.jej.brzegach.przez.kontrast.wydał.się.cieniem..Ci.dwaj.nowi.l udzie.pochłonęli.uwagę.Loka.w.tak.niepojęty.sposób,.że.cała.gęstwina.białych,.jesiennych.pnączy.uleciała.

mu.z.głowy..Zapomniał.zamrugać.oczami.

Pień,.dryfując.coraz.dalej.od.wodospadu,.wydawał.się.teraz.mniejszy..Ilekroć.skręcał,.człowiek.sie dzący.z.tyłu.uderzał.w.wodę.kijem.i.pień.odwracał.się.w.kierunku.Loka..Przez.cały.czas.jednak.dwaj.mężc zyźni.rozglądali.się.po.brzegu.

Fa.szepnęła:

—.Jest.też.drugi.pień.

116

Krzaki.na.brzegu.wyspy.poruszały.się.niemal.bez.przerwy..Na.chwilę.rozchyliły.się,.i.teraz,.kiedy.

Lok.wiedział,.gdzie.patrzeć,.zobaczył.ukryty.tam.koniec.drugiego.pnia..Jakiś.mężczyzna.wysunął.głowę.i.r amiona.spośród.zielonych.liści.i.wymachiwał.gniewnie.ręką..Dwaj.mężczyźni,.siedzący.na.pniu,.zaczęli.sz ybko.uderzać.kijami.w.wodę.podpływając.do.miejsca,.jakie.wskazywał.wymachujący.mężczyzna,.na.wpro st.uschniętego.drzewa..Patrzyli.jednak.na.niego,.a.nie.na.drzewo,.i.kiwali.głowami..Pień.zatrzymał.się,.wsu wając.się.jednym.końcem.między.krzaki.

Ciekawość.zwyciężyła;.Lok.zaczął.biec.w.stronę.nowej.drogi.prowadzącej.ku.wyspie,.a.był.tak.pod niecony,.że.Fa.również.zobaczyła.jego.obraz..Dopadła.go.i.chwyciła.za.rękę.

—.Nie!.Nie!

Lok.coś.mówił,.ale.krzyknęła:

—.Powiedziałam.„nie"!.Wskazała.w.stronę.jaskini.

—

.Co.powiedziałeś?.Fa.widzi.wiele.obrazów....Nareszcie.się.uspokoił.i.czekał.na.to,.co.powie..Mówiła.z.po wagą:

—.Pójdziemy.do.lasu..Po.jedzenie..Będziemy.ich.obserwować.przez.rzekę.

Schodząc.zboczem.w.dół.oddalili.się.od.rzeki,.ale.nie.spuszczali.z.oka.skał.i.nowych.ludzi..Na.obrz eżach.lasu.było.dużo.jedzenia:.bulwy,.które.wypuszczały.już.zielone.pędy,.pędraki,.kłącza.i.grzyby,.najdeli katniejsze.pod.korą.niektórych.drzew..Byli.jeszcze.syci.po.zjedzeniu.mięsa.łani,.mieli.zresztą.swoiste.pojęcie.głodu..Jedli,.jeżeli.

mieli.co.jeść,.ale.mogli.żyć.bez.jedzenia.cały.dzień.i.więcej.dni,.jeżeli.zaistniała.taka.konieczność..Dlatego

.też.teraz.nie.zależało.im.na.szukaniu.jadła,.zwłaszcza.że,.zafascynowani.nowymi.ludź-

mi,.znów.podążyli.do.krzaków.nad.brzegiem.wody..Stali.w.błocie.i.wsłuchiwali.się.w.głosy.nowych.ludzi.

wychwytując.Je.pośród.huku.wodospadu..Jakaś.wcześnie.rozbudzona.mucha.zabzyczała.Lokowi.pod.nose m..Było.ciepło,.słońce

117

świeciło.łagodnie.i.Lok.znowu.ziewnął..Wtem.usłyszał.ptasie.głosy.nowych.ludzi,.którzy.ze.sobą.r ozmawiali,.ale.dobiega-

ły.jeszcze.jakieś.inne,.niewytłumaczalne.odgłosy.stukania.i.trzasków..Fa.chyłkiem.pomknęła.na.polanę.i.p ołożyła.się.na.ziemi.za.uschniętym.drzewem.

Nic.nie.widzieli.po.drugiej.stronie.rzeki,.ale.stukot.i.trzaski.wciąż.się.rozlegały.

—.Fa,.wejdź.na.drzewo,.może.coś.zobaczysz.

Odwróciła.twarz.i.spojrzała.na.niego.z.powątpiewaniem..Zrozumiał.od.razu,.że.chce.powiedzieć.„n ie",.że.będzie.nalegać,.aby.odsunęli.się.jak.najdalej.od.nowych.ludzi.i.aby.jak.największa.przepaść.czasu.o ddzieliła.ich.od.Liku;.wydało.mu.się.to.nie.do.zniesienia..Przekradł.się.chyłkiem.na.czworakach.do.przodu.

i.wdrapał.na.drzewo.od.tyłu..Nagle.oplatał.go.gąszcz.uschniętych,.sczerniałych.liści.bluszczu.o.kwaśnym.z apachu..Właśnie.podciągał.się.na.wklęsły.wierzchołek,.gdy.wysunęła.się.za.nim.głowa.Fa.

Wierzchołek.był.pusty.jak.ogromna.skorupa.żołędzia..Drzewo.w.środku.pnia.było.białe,.miękkie.i.z apadało.się.pod.ich.ciężarem,.ale.miało.obfitość.jedzenia..Splątany.bluszcz.piął.się.w.górę.i.opadał.w.dół,.a

.oni.czuli.się.tak,.jakby.siedzieli.w.gęstwinie.krzaków.na.ziemi..Inne.drzewa.były.znacznie.wyższe,.ale.stą d.roztaczał.się.otwarty.widok.na.niebo.i.zielone.połacie.wyspy..Rozchylając.ostrożnie.liście,.jakby.szukał.j ajek,.Lok.przekonał.się,.że.potrafi.zrobić.otwór.przystosowany.tylko.do.oka;.choć.liście.na.brzegach.otwor u.poruszały.się,.dobrze.widział.rzekę.i.brzegi,.które.w.porównaniu.z.ciemnymi.liśćmi.bluszczu,.wydawały.

się.bardzo.jasne..Patrzył.przez.otwór,.jakby.patrzył.poprzez.złożone.dłonie..Znajdująca.się.po.lewej.stronie

.Fa.przygotowywała.sobie.punkt.obserwacyjny,.wykorzystując.wklę-

śnięcie.wierzchołka.na.oparcie.dla.łokci..Loka.przytłaczał.smutek,.jak.zawsze,.kiedy.musiał.obserwować.n owych.ludzi..Usiadł.wygodnie.we.wgłębieniu.pnia..Przez.chwilę.zapom-nieli.o.wszystkim,.siedzieli.w.milczeniu.

Pień.zaczął.się.wysuwać.spośród.krzaków.na.brzegu

118

wyspy..Dwaj.mężczyźni,.ostrożnie.zanurzając.w.wodzie.kije,.obrócili.pień..Nie.kierował.się.na.Lok a.i.Fa,.lecz.w.górę.rzeki,.choć.z.początku.zaczął.płynąć.w.poprzek.rzeki,.w.ich.stronę..W.zagłębieniu.płyną cego.pnia.było.niemało.dziwów;

przypominały.kształtem.kamienie.i.wybrzuszone.skóry..Były.tam.też.przeróżne.kije,.od.długich.pal i.i.gałęzi,.po.gałązki.o.zwiędłych.liściach..Pień.się.przybliżał.

Wreszcie.ujrzeli.nowych.ludzi.na.wprost.siebie.w.pełnym.słońcu..Wygląd.tych.ludzi.ogromnie.ich.

zadziwił..Włosy.mieli.czarne,.a.rosły.w.najdziwniejszy.sposób..Włosy.człowieka.o.kościstej.twarzy,.siedzącego.na.froncie.pnia,.sterczały.na.czubku.głowy.niby.sosna,.przez.co.jego.głowa,.i.tak.już.za.długa,.zdawała.się.jeszcze.bardziej.wy dłużona,.jakby.ją.ktoś.bezlitośnie.wyciągnął.w.górę..Drugi.człowiek.o.kościstej.twarzy.miał.ogromną,.krza czastą.strzechę,.sterczącą.na.wszystkie.strony,.niczym.bluszcz.na.uschniętym.drzewie.

Porastały.ich.też.bujne.włosy.w.pasie,.na.brzuchu.i.udach,.w.tych.miejscach.byli.więc.znacznie.gru bsi.niż.gdzie.indziej..Lok.jednak.nie.od.razu.to.zauważył;.o.wiele.bardziej.przyciągało.jego.wzrok.wszystk o,.co.otaczało.ich.oczy..Pod.oczami,.i.to.bardzo.blisko,.mieli.białą.kość,.a.tam,.gdzie.powinny.być.szerokie

.nozdrza,.znajdowały.się.wąskie.szparki,.spomiędzy.których.wystawała.stercząc.do.przodu.kość..Poniżej.b yła.następna.szpara,.jakby.usta,.i.przez.nią.dobywał.się.ich.trzepocący.głos,.a.pod'tą.szparą.wyrastały.szors tkie,.ciemne.włosy..Oczy,.które.spoglądały.z.tych.kości,.były.także.ciemne.i.rozbiegane..Powyżej.oczu.mie li.brwi,.cieńsze.niż.nozdrza.i.usta,.czarne,.sterczące.i.podwinięte.do.góry,.przez.co.wydawali.się.groźni.i.źl i.jak.osy..Sznur.zębów.i.muszli.morskich.otaczał.ich.szyje.ponad.szarą,.owłosioną.skorą..Nad.brwiami.mie li.wysuniętą.do.przodu.kość,.która.cofała.się.kryjąc.pod.włosami..Kiedy.pień.przypłynął.bliżej,.Lok.zdążył.

zauważyć,.że.kolor.ich.kości.nie.jest.lśniąco.biały,.ale.trochę.przydymiony..Przypominał.kolor.dużych.grzy bów.albo.kłosów,.które.ludzie.jedli,.a.sama.kość.zdawała.się 119

być.podobnej.faktury..Ręce.i.nogi.mieli.cienkie.jak.patyki,.a.stawy.przypominały.sęki.na.kiju.

Teraz,.kiedy.Lok.patrzył.na.pień.z.bliska,.stwierdził,.że.jest.znacznie.szerszy.niż.przedtem,.a.właści wie,.że.są.to.dwa.płynące.obok.siebie.pnie..W.środku.znajdowały.się.liczne.tobołki.i.jeszcze.jakieś.dziwne.

kształty,.wśród.których.leżał.na.boku.człowiek..Jego.ciało.i.kości.wyglądały.podobnie.jak.u.innych,.ale.wł

osy.na.głowie.sterczały.mu.jak.ostre.i.błyszczące.szpikulce,.które.przypominały.twarde.kolce.skorupy.kasz tana..Majstrował.coś.przy.spiczasto.zakończonej.gałęzi,.obok.leżał.jego.wygięty.kij.

Pnie.przypłynęły.do.brzegu..Człowiek.siedzący.z.tyłu.—.Lok.nazwał.go.w.myślach.Sosną.—

.powiedział.coś.cicho..Krzaczasty.położył.ulistnioną.gałąź.i.uchwycił.się.trawy.rosnącej.na.brzegu..Kaszta n.wziął.zagięty.kij.i.gałąź.i.przemknąwszy.chyłkiem.po.pniach.stanął.skulony.na.ziemi..Lok.i.Fa.siedzieli.p rawie.tuż.nad.nim..Czuli.jego.zapach,.a.był.to.zapach.morza,.mięsa,.lęku.i.podniecenia..Znajdował.się.tak.

blisko,.że.w.każdej.chwili.mógł.ich.wytropić,.mimo.że.znajdował.się.niżej,.Lok.bowiem.także.rozsiewał.za pach.nagłego.przestrachu,.choć.nie.zdawał.sobie.z.tego.sprawy..Starał.się.jak.najmniej.oddychać,.zwłaszcz a.że.liście.same.z.siebie.poruszały.się.jakoś.żywiej.

Kasztan.stał.pod.nimi.w.przesianym.przez.liście.słońcu..Gałąź.skrzyżował.z.zagiętym.kijem..Rozgl ądał.się.wokół.drzewa,.sprawdzał.grunt.pod.nogami,.spoglądał.w.stronę.lasu..Mówił.coś.do.pozostałych.m ężczyzn.siedzących.jeszcze.w.pniach;.były.to.miękkie.dźwięki,.jakby.chichot;.biel.na.jego.twarzy.zdawała.

się.drżeć.

Lok.był.wstrząśnięty,.jak.człowiek,.który.liczył.na.gałąź,.a.okazało.się,.że.wcale.jej.tam.nie.ma..Zr ozumiał.patrząc.z.góry,.że.nie.kryje.się.pod.tą.kością.twarz.Mała,.Fa.ani.Loka..Była.to.skóra.

Krzaczasty.i.Sosna.zrobili.coś.przy.pasach,.którymi.przy-mocowane.były.do.krzaków.pnie..Zeskoczyli.szybko.z.pnia,.popędzili.naprzód.i.zniknęli..Teraz.dochodziły

.odgłosy.ude-

120

rżeń.kamieniem.o.drzewo..Kasztan.powlókł.się.także.w.tamtą.stronę.i.zniknął.

Już.nic.więcej.się.nie.działo,.Lok.skupił.teraz.całą.uwagę.na.pniach..Były.w.środku.gładkie.i.lśniąc e,.tam.gdzie.prześwitywało.drzewo,.na.zewnątrz.miały.rozmazane.smugi,.które.wyglądały.jak.białe.pasma.

na.skale,.wysuszone.słońcem.po.odpływie.morza..Brzegi.miały.zaokrąglone.i.wy-

żłobione,.tam.gdzie.opierały.się.ręce.kościstych.twarzy..Na.pniach.leżało.tyle.rzeczy.o.najprzeróżniejszych

.kształ-

tach,.że.nie.sposób.było.się.wśród.nich.rozeznać..Były.tam.okrągłe.kamienie,.kije,.skóry,.tobołki.większe.n iż.sam.Lok,.coś,.co.miało.kolor.jaskrawej.czerwieni,.kości.przybierające.żywe.kształty,.brązowe.liście,.któ re.w.miejscach.uciśniętych.przez.ręce.stawały.się.podobne.do.brązowych.ryb,.były.tam.też.najrozmaitsze.z apachy.i.pytania.bez.odpowiedzi..Lok.patrzył.niewidzącym.wzrokiem,.obraz.rozpływał.mu.się.przed.ocza mi,.ale.po.chwili.znów.się.złączył.w.jedną.całość..Na.wyspie.za.rzeką.nie.widać.było.żadnego.poruszenia.

Fa.dotknęła.jego.ręki..Obróciła.się,.a.Lok.przesunął.się.za.nią.ostrożnie.i.zrobił.małe.szparki.pomię dzy.liśćmi,.przez.które.mogli.obserwować.polanę.

Wszystko,.co.było.mu.tak.dobrze.znane,.nagle.stało.się.inne..Gęstwina.krzaków.i.spokojna.woda.p o.lewej.stronie.polany.wyglądały.tak.samo,.nie.zmieniły.się.też.nieprzebyte.bagna.po.prawej.stronie..Ale.ta m,.gdzie.leśny.szlak.stykał.się.z.polaną,.krzaki.rosły.teraz.obficie.i.bujnie..Było.jednak.między.nimi.przejś cie.i.kiedy.się.w.nie.bacznie.wpatrzyli,.ujrzeli.Sosnę.przedzierającego.się.z.następnym.sękatym.kijem.na.ramieniu..Kij.był.biały.i.ostro.zakończony..Z.głębi.lasu.wciąż.dochodziły.odgłosy.rąbania.drzewa.

Od.Fa.powiało.przerażeniem..Loka.również.zaczęła.ogar-

niać.fala.strachu,.nawet.nie.dlatego,.że.dzielił.z.nią.wspólnie.ten.sam.obraz,.ale.wpływała.na.to.sytuacja.ogólna,.gorzki.zapach,.martwa.cisza,.czujność,.bezruch.i.napięta.do.ostatnich.granic.uwaga..Teraz,.jeszcze.wyraźniej.

niż.kiedykolwiek.do.tej.pory,.było.dwóch.Loków,.zewnętrzny.i.we-121

wnętrzny..Lok.wewnętrzny.mógł.oczekiwać.wszystkiego,.ale.zewnętrzny,.który.oddychał,.słyszał,.

węszył.zapachy.i.za-

wsze.czuwał,.napierał.teraz.na.niego,.opinał.go.ciasno.jakby.drugą.skórą..Ona.to.właśnie.wzmagała.w.nim.

strach.i.sygna-

lizowała.niebezpieczeństwo.wcześniej,.niż.mózg.potrafił.zrozumieć.obraz..Jeszcze.nigdy.w.życiu.tak.się.ni e.bał,.nawet.wtedy,.kiedy.wdrapywał.się.z.Ha.na.skałę,.a.kot.krążył.przy.swojej.ofierze,.z.której.zdążył.już

.wypić.krew,.i.wpatrując.się.w.nich.rozważał,.czy.są.warci.trudu..Fa.przytknęła.usta.do.jego.ucha.

—.Jesteśmy.w.pułapce.

Cierniste.krzaki.rozpościerały.się.szeroko..Szczególnie.gęsto.rosły.tam,.gdzie.wiodła.dogodna.drog a.na.polanę;.ale.były.jeszcze.dwie.inne.drogi,.jedna.przy.stojącej.wodzie,.a.druga.przy.bagnach..Polana.tyl ko.półkolem.stykała.się.z.rzeką..Trzy.kościste.twarze.przedostały.się.tym.drugim.przejściem.niosąc.jeszcze

.więcej.sękatych.kijów..Z.ich.pomocą.zasłoniły.przejście,.którym.przybyły.

Fa.szepnęła.mu.do.ucha:

—.Wiedzą,.że.tutaj.jesteśmy..Nie.chcą,.abyśmy.się.stąd.wydostali.

W.dalszym.ciągu.kościste.twarze.nie.zwracały.na.nich.uwagi..Krzaczasty.i.Sosna.wrócili.do.pni,.kt óre.stuknęły.o.siebie..Kasztan.szedł.powoli.przy.brzegu.ciernistych.krzaków,.zwrócony.twarzą.do.lasu..Bez.przerwy.trzymał.wy-

gięty.kij.skrzyżowany.z.gałęzią..Krzaki.sięgały.mu.do.piersi,.a.kiedy.z.jakiejś.dalekiej.polany.rozległ.się.ry k.samca,.stanął.jak.wryty,.podniósł.głowę.i.wyprostował.lekko.swój.kij..Ponownie.odezwały.się.turkawki,.słońce.spłyn ęło.na.wierzchołek.drzewa.i.owionęło.ciepłem.dwoje.siedzących.tam.ludzi.

Ktoś.uderzył.głośno.kijem.w.wodę.i.pnie.podskoczyły..Słychać.było.stukanie.w.drzewo,.wleczenie.

czegoś.po.ziemi.i.ptasią.mowę;.wtem.dwaj.inni.mężczyźni.wyszli.spod.drzewa.na.polanę..Pierwszy.podob ny.był.do.poprzednich..Włosy.na.czubku.jego.głowy.układały.się.w.kitę.i.opadały.na.plecy 122

podskakując.przy.każdym.poruszeniu..Kita.podszedł.od.razu.do.krzaków.i.zaczął.obserwować.las..

On.również.trzymał.wygięty.kij.skrzyżowany.z.gałęzią.

Drugi.był.zupełnie.inny..Był.niższy.i.barczysty..Ciało.miał.mocno.owłosione,.a.włosy.na.głowie.ta k.przylizane,.jakby.natarł.je.tłuszczem,.natomiast.na.karku.układały.się.w.kulę..Z.przodu.wcale.nie.miał.wł

osów,.zaś.tam.gdzie.uszy,.wyrastała.łukowata.wypukłość.obciągnięta.skórą.o.przy-dymionej,.bladej.bieli.grzyba..Po.raz.pierwszy.Lok.zobaczył.uszy.tych.ludzi..Były.małe,.zwinięte,.wyrastał

y.z.boku,.ciasno.przylegając.do.głowy.

Kita.i.Kasztan.szli.pochyleni..Odgarniali.liście.i.źdźbła.trawy.ze.śladów.stóp,.jakie.pozostawili.Fa.i.

Lok..Kita.popatrzył.w.górę.i.powiedział:

—.Tuami.

Kasztan.szedł.śladami.z.wyciągniętą.ręką..Kita.odezwał.się.do.barczystego.człowieka:

—.Tuami!

Barczysty.odwrócił.się.do.nich.od.stosu.kamieni.i.kijów,.przy.których.był.do.tej.pory.zajęty..Odez wał.się.szybkim,.ptasim.głosem,.dziwnie.subtelnym,.oni.zaś.coś.mu.odpowiedzieli.

Fa.szepnęła.Lokowi.do.ucha:

—.To.jego.imię...

Wszyscy.trzej.szli.pochyleni.i.kiwali.głowami.przyglądając.się.śladom..Im.bliżej.drzewa,.tym.grunt

.był.twardszy.i.ślady.zanikały..Lok.spodziewał.się,.że.przyłożą.teraz.nosy.do.ziemi,.oni.zaś.wyprostowali.s ię.i.stanęli..Tuami.zaczął.się.śmiać..Pokazywał.na.wodospad,.śmiejąc.się.i.coś.mówiąc.ptasim.świergotem..

Po.chwili.klasnął.głośno.w.dłonie.i.wypowiedziawszy.jedno.słowo.wrócił.do.stosu.kamieni.i.kijów.

Wydawało.się,.że.to.jedno.słowo.odmieniło.całą.polanę,.nowi.ludzie.się.odprężyli..Jednakże.Kaszta n.i.Kita.stali.po.obu.stronach.polany.z.kijami.w.ręku.i.spoglądając.ponad.krzakami.obserwowali.las..Sosna.

jak.do.tej.pory.nie.poruszył

123

żadnego.z.tobołków;.przyłożył.dłoń.do.ramienia,.pociągnął.za.skórę.i.wyszedł.z.niej..Lok.zareagow ał.na.to.tak,.jakby.zobaczył.cierń.pod.paznokciem.człowieka;.przekonał.się.jednak,.że.Sosna.traktuje.to.zw yczajnie,.wyglądał.nawet.na.zadowolonego,.było.mu.chłodno.i.wygodnie.we.własnej,.białej.skórze..Był.ter az.nagi.jak.Lok,.tylko.w.cienkim.pasie.i.na.biodrach.przewiązany.był.kawałkiem.skóry.z.jelenia.

Lok.zauważył.jeszcze.dwie.rzeczy..Nowi.ludzie.poruszali.się.w.taki.sposób,.z.jakim.się.jeszcze.nig dy.dotychczas.nie.spotkał..Utrzymywali.równowagę.na.czubkach.palców,.w.pasie.zaś.każdy.z.nich.był.cie nki.jak.osa.i.przy.poruszaniu.ciało.ich.kołysało.się.w.przód.i.w.tył..Nie.patrzyli.na.ziemię,.tylko.prosto.prz ed.siebie..Trudno.byłoby.powiedzieć,.że.są.głodni..Lok.rozpoznawał.głód.od.pierwszego.spojrzenia..Nowi.

ludzie.byli.bliscy.śmierci..Ciało.z.nich.opadło,.a.kości.sterczały.jak.u.Mała..Ich.ruchy,.choć.odznaczały.się.

wdzię-

kiem.kołyszącej.się.młodej.gałęzi,.były.powolne.i.senne..Szli.wyprostowani,.a.przecież.powinni.być.już.m artwi..Wydawało.się,.że.coś,.czego.Lok.nie.mógł.dostrzec,.wspiera.ich,.podtrzymuje.im.głowy,.pcha.ich.powoli,.ale.nie odparcie.do.przodu..Lok.wiedział,.że.gdyby.był.tak.chudy,.już.dawno.by.nie.żył.

Kita.rzucił.skórę.na.ziemię.pod.uschniętym.drzewem.i.zaczął.się.zmagać.z.wielkim.tobołem..Kaszt an.podszedł.szybko,.aby.mu.pomóc,.i.obaj.go.dźwignęli..Lok.spostrzegł,.że.ich.twarze.przy.uśmiechu.pokr ywają.się.zmarszczkami,.co.go.usposobiło.do.nich.przyjaźnie,.zelżał.w.nim.ciężar.przytłaczającego.go.smu tku..Widząc,.jak.podnoszą.wspólnie.tobół,.i.on.odczuł.w.nogach.straszliwy.wysiłek,.jakby.sam.także.go.dź

wigał..Wrócił.Tuami..Zsunął.z.siebie.skórę,.przeciągnął.się,.podrapał.i.przyklęknął..Rozgarnął.liście.aż.po.

nagą,.brązową.ziemię..W.prawej.ręce.trzymał.krótki.kij,.jednocześnie.coś.mówił.do.pozostałych.mężczyzn.

.Często.kiwali.głowami..Pnie.znowu.podskoczyły.i.rozległy.się.jakieś.głosy.przy.wodzie..Mężczyźni,.znajd ujący.się.na.polanie,

124

przestali.rozmawiać..Kita.i.Kasztan.zaczęli.znowu.krążyć wokół.ciernistych.krzaków.

Wtem.pojawił.się.nowy.człowiek..Był.wysoki.i.nie.tak

bardzo.chudy.jak.pozostali..Włosy.jego.pod.ustami.i.na.głowie.były.siwe.i.białe.jak.u.Mała..Skręcał

y.się.tworząc.puszystą.czuprynę,.a.z.uszu.zwisały.mu.ogromne.kocie.zęby..Fa.i.Lok.nie.widzieli.jego.twarz y,.bo.stał.odwrócony.tyłem..Nazwali.go.starym.człowiekiem..Spoglądał.z.góry.na.Tuami,.jego.ostro.brzmiący.głos.wznosił.się.i.opadał.

Tuami.zrobił.na.ziemi.jakieś.znaki..Wszyscy.się.do.niego.przyłączyli..Nagle.Fa.i.Lok.ujrzeli.jednoc ześnie.obraz.starej.kobiety.obrysowującej.ciało.Mała..Fa.zerkała.co.chwila.na.Loka.i.dyskretnie.wskazywała.palcem.w.dół.

.Wszyscy,.którzy.nie.pełnili.straży,.zgromadzili.się.wokół.Tuami,.rozmawiając.ze.sobą.i.ze.starym.człowie kiem..Niewiele.gestykulowali.ani.nie.wyrażali.swoich.myśli.tanecznym.ruchem,.jak.robiliby.to.Fa.i.Lok,.ty lko.ich.wargi.trzepotały.i.klapały..Stary.człowiek.wykonał.jakiś.gest.ręką.i.schylił.się.przed.Tuami..Coś.do.

niego.powiedział.

Tuami.potrząsnął.głową..Wszyscy.mężczyźni.oddalili.się.trochę.od.niego.i.usiedli.rzędem,.tylko.Ki ta.czuwał.na.straży..Fa.i.Lok.ponad.owłosionymi.głowami.siedzących.rzędem.mężczyzn.przyglądali.się,.co

.robi.Tuami..Przetoczył.się.te-

raz.na.drugą.stronę.oczyszczonego.z.liści.skrawka.ziemi.i.nareszcie.mogli.zobaczyć.jego.twarz..Pomiędzy.

brwiami.miał.pionowe.zmarszczki,.a.rysując.jakąś.linię.wysuwał.jednocześnie.z.ust.czubek.języka..Rząd.głów.zaczął.się.znowu.poruszać..Jeden.z.mężczyzn.podniósł.kilka.m ałych.patyków.i.połamał.je.na.kawałki..Skrył.je.w.dłoni,.a.następnie.wszyscy.wyciągali.po.jednym.

Tuami.wstał,.podszedł.do.tobołka.i.wyciągnął.skórza-

ny.worek..Znajdowały.się.tam.kamienie,.kawałki.drzewa.i.jeszcze.jakieś.inne.przedmioty,.które.poukładał.

stosownie.do.znaków,.jakie.wyrysował.na.ziemi..Następnie.usiadł.ze.skrzyżowanymi.nogami.naprzeciw.m ężczyzn,.a.właściwie

125

pomiędzy.nimi.i.skrawkiem.ziemi.z.wyrysowanymi.znakami..Mężczyźni.zaczęli.wydawać.jakieś.d ziwne.dźwięki..Klaskali.też.w.ręce,.a.te.odgłosy.niosły.się.urywanym,.ostrym.trze-potem..Rozprzestrzeniały.się,.opadały,.wirowały,.ale.ciągle.brzmiały.jednako,.jak.huk.na.progach.wodospa du,.przez.które.przetaczała.się.woda,.a.one,.wciąż.takie.same,.tkwiły.niezmiennie.w.tym.samym.miejscu..

Głowa.Loka.przepeł-

niona.była.szumem.wodospadu,.jakby.wpatrywał.się.weń.zbyt.długo,.co.go.przyprawiło.o.senność..Od.kie dy.zauwa-

żył,.że.ci.ludzie.się.lubią,.jego.napięta.skóra.odrobinę.się.rozluźniła..W.miarę.jak.rozbrzmiewały.ich.głosy.

i.to.charakterystyczne.trzepocące.mlaskanie,.w.Loku.zaczęły.się.budzić.cieplejsze.uczucia.

Rozdzierający,.samczy.ryk.jelenia.rozległ.się.tuż.pod.ich.drzewem..Lok.natychmiast.oprzytomniał..

Mężczyźni.pochylili.nisko.głowy,.dotykając.włosami.ziemi..Najwię-

kszy.jeleń.spośród.wszystkich.jeleni.tańczył.na.polanie..Przemaszerował.przed.pochylonymi.głowami,.prze sunął.się.tanecznym.krokiem.na.drugą.stronę.wyrysowanych.znaków,.obrócił.się.i.stanął.spokojnie..Znowu.rozległ.się.jeleni ryk..A.potem.zapanowała.na.polanie.cisza,.tylko.gruchały.turkawki.

Tuami.pracował.niestrudzenie..Zaczął.rzucać.różne.prze-

dmioty.na.znaki..Przechylił.się.do.przodu.i.dokonał.jakichś.ważnych.przesunięć..Na.nagim.skrawku.ziemi.

pojawił.się.kolor,.kolor.jesiennych.liści,.czerwonych.jagód,.białego.szronu.i.zszarzałej.czerni,.jaką.ogień.p ozostawia.na.osma-lonym.kamieniu..Mężczyźni.siedzieli.w.milczeniu,.wciąż.jeszcze.dotykając.włosami.ziemi.

Tuami.usiadł.

Napiętą.skórę.Loka.owionął.zimowy.chłód..Na.pola-

nie.pojawił.się.następny.jeleń..Leżał.płasko.na.ziemi,.tam.gdzie.były.znaki;.galopował.wokoło,.a.jednak,.p odobnie.jak.głosy.mężczyzn.i.woda.poniżej.wodospadu,.pozostawał.cią-

gle.w.tym.samym.miejscu..Jego.sierść.miała.barwę.jak.w.okresie.godowym,.był.bardzo.gruby,.jego.małe,.c zarne

126

oko.wytropiło.oko.Loka.w.bluszczu..Lok.czul.się.osaczony,.więc.skulił.się.głębiej.w.miękkim.drze wie,.w.którym.jadło.żyło.i.biegało.łaskocząc.go.po.całym.ciele..Nie.chciał.patrzeć.

Fa.podciągnęła.go.za.rękę.do.góry..Z.lękiem.znowu

przyłożył.oko.do.liści,.żeby.popatrzeć.na.leżącego.jelenia;.ale.nie.było.go.widać,.gdyż.zasłaniali.go

.stojący.przed.nim.mężczyźni..Sosna.trzymał.w.lewej.ręce.wygładzony.kawałek.drzewa,.z.którego.sterczał

a.boczna.gałąź.albo.tylko.jej.odłamana.część..Na.tym.właśnie.kawałku.gałęzi.Sosna.położył.wyciągnięty.p alec..Naprzeciw.niego.stał.Tuami.trzymając.z.drugiego.końca.kawałek.drzewa..Sosna.prze-mawiał.do.stojącego.i.do.leżącego.jelenia..Słyszeli,.że.o.coś.prosi..Tuami.wzniósł.prawą.rękę.w.powietrze..

Jeleń.ryknął..Tuami.uderzył.mocno.lśniącym.kamieniem.w.drzewo..Sosna.stał.chwilę.bez.ruchu,.po.czym.

zdjął.ostrożnie.rękę.z.gład-

kiego.drzewa,.a.palec.został.na.gałęzi..Odwrócił.się,.by.usiąść.między.mężczyznami..Jego.twarz.stała.się.je szcze.bardziej.koścista,.poruszał.się.bardzo.wolno,.chwiejąc.się.na.nogach..Mężczyźni.wyciągnęli.ręce.i.po mogli.mu.się.usadowić.między.sobą..Nic.nie.mówił..Kasztan.zaczął.mu.owijać.palec.kawałkiem.skóry,.a.je lenie.czekały,.aż.skończy.

Tuami.odwrócił.drzewo,.palec.jeszcze.chwilę.się.trzymał, po.czym.oderwał.się.i.spadł.z.cichym.plaśnięciem..Leżał.na.rudej.skórze.jelenia..Tuami.znowu.usia dł..Dwaj.mężczyźni.obejmowali.Sosnę,.który.się.przechylał.na.boki..Panowała.taka.cisza,.że.huk.wodospadu.zdawał.się.rozlegać.z.bliska.

Kasztan.i.Krzaczasty.podeszli.do.leżącego.jelenia..Trzymali.w.jednej.ręce.zakrzywione.kije,.w.drugiej.gałęzie.z.czerwonymi.piórami..Stojący.jeleń.poruszył.swoją

.czło-

wieczą.ręką,.jakby.ich.czymś.posypywał,.a.potem.dotknął.ich.policzków.liściem.paproci..Zaczęli.się.pochy lać.nad

127

jeleniem.leżącym.na.ziemi,.spuszczając.nisko.ręce,.ale.prawe.łokcie.sterczały.im.za.plecami..Wtem.rozległ.się.świst.i.dwie.gałęzie.ugodziły.jelenia.w.serce..Pochyli wszy.się.wyciągnęli.te.gałęzie,.a.jeleń.nawet.nie.drgnął..Siedzący.męż-

czyźni.klaskali.w.dłonie,.wydając.odgłosy.naśladujące.plusk.przetaczającej.się.wody..Lok.ziewnął.i.oblizał

.wargi..Kasz-

tan.i.Krzaczasty.ciągle.stali.z.kijami.w.ręku..Jeleń.ryknął.i.wszyscy.mężczyźni.schylili.głowy.dotykając.wł

osami.do.ziemi..Jeleń.znowu.rozpoczął.taniec.przy.wtórze.klaska-nia.i.odgłosów.naśladujących.plusk.wody..Zbliżył.się,.przeszedł.pod.drzewem.i.zniknął,.a.wtedy.wszystkie.odgłosy.umilkły..Między.uschniętym.drzewem.a.rzeką.jel eń.ryknął.raz.jeszcze.

Tuami.i.Kita.pomknęli.do.ciernistych.krzaków.i.rozchylili.je.na.boki..Stali.po.obu.stronach.zrobion ego.przejścia,.odciągając.do.tyłu.gałęzie;.oczy.mieli.zamknięte..Kasztan.i.Krzaczasty.rzucili.się.ukradkiem

.do.przodu.z.uniesionymi.w.górę.kijami..Minęli.uszykowane.dla.nich.przejście.i.zniknęli.bezszelestnie.w.gł

ębi.lasu,.a.wtedy.Tuami.i.Kita.wypuścili.z.rąk.gałęzie.

Słońce.przesunęło.się.dalej,.zapach.jelenia.unosił.się.w.cieniu.uschniętego.drzewa..Sosna.drżał.sied ząc.na.ziemi.pod.drzewem..Ludzie.zaczęli.się.poruszać.sennie,.leniwie,.jakby.głód.pozbawił.ich.sił..Stary.c złowiek.wyłonił.się.spod.drzewa.i.coś.omawiał.z.Tuami..Włosy.miał.teraz.ciasno.związane.przy.głowie,.pr ześlizgiwały.się.po.nich.jasne.plamy.słońca..Podszedł.wolnym.krokiem.do.jelenia,.przyjrzał.mu.się.uważnie.i.zaczął.go.pocierać.wyciągnięt ą.nogą.po.całym.ciele..Jeleniowi.to.najwyraźniej.wcale.nie.przeszkadzało..Po.chwili.na.ziemi.pozostały.już.tylko.kolorowe.łaty.i.głowa.z.małym.oczkiem..Tuami.odwrócił.się.

mówiąc.coś.do.siebie.i.podszedł.do.tobołka,.w.którym.zaczął.grzebać..Wyjął.ciężką.spiczastą.kość,.która.z.

jednego.końca.była.pożłobiona.jak.powierzchnia.zęba,.a.z.drugiego.przypominała.cienkie,.stępione.ostrze..Przyklęknął.i.zaczął.pocierać.ostrze.małym.kamykiem..Lok.słyszał.głośne.zgrzytanie.

128

Teraz.podszedł.do.Tuami.stary.człowiek,.wskazał.na.kość.i.ryknął.śmiechem,.udając,.że.ciska.czym ś.w.jego.pierś..Tuami.pochylił.się.i.w.dalszym.ciągu.pocierał.kość.kamieniem..Stary.człowiek.wskazał.na.rzekę,.potem.na.ziemię.i.zaczął.coś.długo.mówić..Tuami.wepchnął.kość.i.

kamień.za.skórę,.którą.był.przewiązany.w.pasie,.podniósł.się,.przeszedł.pod.drzewem.i.zniknął.z.pola.widz enia.

Stary.człowiek.przestał.mówić..Usiadł.ostrożnie.na.to-

bołku,.prawie.pośrodku.polany..Przy.nogach.miał.głowę.jelenia.z.małym.oczkiem.

Fa.szepnęła.Lokowi.do.ucha:

—

.Odszedł.wcześniej..Boi.się.drugiego.jelenia..Lok.natychmiast.zobaczył.żywy.obraz.tańczącego.i.ry-czącego.jelenia..Przytaknął.głową.na.znak,.że.się.z.nią.zgadza.

Spadkobiercy

Rozdział.ósmy

Fa.przesunęła.się.zachowując.ostrożność.i.usadowiła.się.wygodniej..Lok,.rozglądając.się.na.boki,.z obaczył.jej.czerwony.język.oblizujący.wargi..Oboje.siedzieli.w.milczeniu.i.przez.chwilę.Lok.widział.dwie.Fa,.które.się.roz dzieliły,.a.scalić.je.mogła.tylko.niezachwiana.stanowczość..Pośród.bluszczu.było.mnóstwo.owadów,.które.

cicho.bzyczały.i.sia-

dały.na.Loku.drażniąc.mu.skórę..Cienie.pomiędzy.smugami.i.plamami.słońca.rozdzielały.się.i.znikały,.dop óki.słońce.nie.znalazło.się.na.innej.wysokości..Różne.powiedzenia.Mała.i.starej.kobiety.cisnęły.mu.się.tera z.do.głowy.wraz.z.obrazami.i.mieszały.się.z.głosami.nowych.ludzi,.aż.w.końcu.nie.mógł.rozróżnić,.co.jest.co..To.przecież.nie.star y.człowiek.pod.drzewem.mówi.głosem.Mała.o.letniej.krainie,.gdzie.słońce.było.gorące.jak.ogień,.a.owoce.

dojrzewały.przez.cały.rok,.ani.też.ich.jaskinia.pod.nawisem.skalnym.nie.mogła.się.mieszać,.jak.to.teraz.mi ało.miejsce,.z.polaną.pełną.tobołków.i.otoczoną.ciernistymi.krzakami..Uczucie,.tak.bardzo.nieprzyjemne,.pogłębiało.się.i.rozlewało.w.nim.jak.wo-da.w.stawie..Lok.już.się.prawie.zdążył.do.tego.przyzwyczaić.

Zabolała.go.ręka..Otworzył.oczy.i.spojrzał.rozzłoszczony..To.Fa.tak.mocno.uciskała.mu.rękę,.że.aż

.nabrzmiała.wokół.jej.palców..Wtem.usłyszał.całkiem.wyraźnie.kwilenie.nowego..Ptasie.głosy.i.piskliwy.śmiech.nowych.ludzi.przybrały 130

takie.tony,.jakby.się.wszyscy.zamienili.w.dzieci..Fa.obróciła.się.na.drzewie.w.stronę.rzeki..Lok.sie dział.chwilę.otumaniony.słońcem,.wizją.snów,.z.których.się.zbudził,.i.nowymi.ludźmi..Wszystko.zmieszało.się.razem..Nowy.znowu.zakwilił,.więc.i.Lok.się.obrócił.na.drzewie,.ab y.razem.z.Fa.zerkać.pomiędzy.liśćmi.na.rzekę.

Jeden.z.dwóch.pni.podpływał.do.brzegu..Tuami.siedział.z.tyłu.wiosłując.kijem,.a.pozostałą.część.p nia.zapełniali.ludzie..Były.to.kobiety..Lok.rozpoznał.je.po.nagich,.wy-suszonych.piersiach..Były.dużo.mniejsze.od.mężczyzn.i.nie.miały.na.sobie.tyle.futra,.które.się.zdejmowało

..Ich.włosy.nie.były.też.tak.zdumiewająco.i.pracowicie.upięte,.jak.u.mężczyzn..Były.bardzo.chude,.a.ich.t warze.pomarszczone..Pomiędzy.Tuami.a.tobołkami.i.kobietami.o.pomarszczonych.twarzach.siedziała.istota,.która.tak.przykuła.oczy.Loka,.że.już.niewiele.uwagi.mógł.poświęcić.innym.

.Była.to.również.kobieta,.owinięta.w.pasie.błyszczącym.futrem,.które.sięgało.wyżej.i.przerzucone.przez.jej

.ramiona.tworzyło.z.tylu.głowy.torbę..Włosy.miała.lśniącoczarne.i.uło-

żone.wokół.białej.twarzy.jak.płatki.kwiatów..Jej.ramiona.i.piersi.były.białe,.uderzająco.białe,.przez.kontras t.z.nowym,.który.się.po.nich.gramolił..Chciał.umknąć.jak.najdalej.od.wody.i.ponad.ramieniem.dostać.się.do.futrzanej.torby.za.jej.głową..Śmiała.się,.jej.twarz.też.się.zm arszczy-

ła,.a.w.otwartych.ustach.pokazały.się.dziwne.białe.zęby..Zbyt.wiele.było.do.zobaczenia,.więc.Lok.stał.się.

oczami,.które.na.wszystko.zwracały.uwagę..Miał.nadzieję,.że.zapamiętają.więcej,.niż.teraz.dostrzegał..Kob ieta.ta.była.grubsza.od.pozostałych.kobiet,.podobnie.jak.stary.człowiek.był.grubszy.od.pozostałych.mężczy zn;.nie.była.jednak.tak.stara.jak.on,.a.jej.piersi.były.pełne.mleka..Nowy.chwytał.za.jej.błyszczące.włosy.ch cąc.się.podciągnąć.wyżej,.ona.zaś.usiłowała.go.ściągnąć.w.dół;.kołysała.głową.na.boki.unosząc.w.górę.twa rz..Śmiech.narastał.jak.świergot.szpaków..Pień.znalazł.się.poniżej.zasięgu.wzroku.Loka,.usłyszał.tylko.jak by.westchnienie.krzaków.na.brzegu.

131

Obrócił.się.do.Fa..Jej.twarz.rozjaśniał.bezgłośny.śmiech.potrząsała.głową..Spojrzała.na.niego.ocza mi.tak.pełnymi.łez.że.lada.chwila.mogły.wypełnić.całe.jej.oczodoły..Przestała.się.śmiać;.zmarszczyła.twar z,.jakby.miała.w.boku.długi.cierń.który.sprawiał.jej.ból..Zamknęła.usta,.znowu.je.rozchyliła.i.choć.nie.usły szał.nawet.szmeru.jej.oddechu,.wiedział,.że.wypowiedziała.słowo:

—.Mleko...

Nie.słychać.było.już.śmiechu,.tylko.bełkotliwą.roz-

mowę,.a.także.odgłosy.podnoszenia.ciężkich.przedmiotów.i.przerzucania.ich.z.pnia.na.brzeg..Lok.zrobił.ot wór.w.bluszczu.w.innym.miejscu.i.spojrzał.w.dół..Fa,.siedząca.obok.niego,.zrobiła.to.samo.już.wcześniej.

Tłusta.kobieta.uspokoiła.nowego..Stała.nad.wodą,.a.on.ssał.jej.pierś..Pozostałe.kobiety.krzątały.się.

pracowicie,.ciągnąc.tobołki.lub.zręcznie.je.rozwiązując.i.wymachując.przy.tym.rękami..Jedna.z.nich,.jak.L

ok.zauważył,.była.jeszcze.dzieckiem,.wysoka.i.szczupła,.przewiązana.w.pasie.skórą.jelenia..Spoglądała.na.

tobołek.leżący.na.ziemi.przy.jej.nogach..Któraś.z.kobiet.usiłowała.go.rozwiązać..Tobołek.zmieniał.kształt.

w.konwulsyjnych.podrygach..Z.otworu.wyturlała.się.Liku..Poderwała.się.na.czworaki.i.podskoczyła..U.jej.

szyi.zwisał.długi.pas.skóry,.a.kiedy.Liku.podskoczyła,.kobieta.rzuciła.się.i.mocno.chwyciła.pas.w.garść..Li ku.przeturlała.się.w.powietrzu.i.upadła.na.plecy.z.plaśnięciem..Szpaki.znowu.zaświergotały..Liku.przeciąg nęła.się,.okręciła.i.przykucnęła.pod.wysokim.drzewem..Lok.zobaczył,.że.ma.zaokrąglony.brzuszek,.do.któ rego.przytula.małą.Oa..Kobieta,.która.rozwiązała.tobołek,.oplatała.długą.skórę.wokół.drzewa.i.odeszła..Tłusta.kobieta.zbliżyła.się.do.

Liku,.dzięki.czemu.Lok.mógł.zobaczyć.jej.lśniące.włosy.z.białym.przedziałkiem.pośrodku..Powiedziała.co ś.do.Liku,.przyklękła,.znowu.coś.powiedziała,.śmiejąc.się.i.trzymając.nowego.przy.piersi..Liku.nie.odezwała.się.ani.słow em,.tylko.przesunęła.małą.Oa.z.brzuszka.do.piersi..Kobieta.podniosła.się.i.oddaliła.

132

Teraz.wolnym.krokiem.zbliżyła.się.do.Liku.wycieńczona.z.głodu.dziewczynka.i.przykucnęła.obok.

Liku.na.odległość.swojego.wzrostu..Nie.mówiła.nic,.ale.nie.spuszczała.oczu.z.Liku..Jakiś.czas.obie.dziewc zynki.przyglądały.się.sobie..Liku.poruszyła.się..Oderwała.coś.z.drzewa.i.włożyła.do.ust..Dziewczynka.obs erwowała.ją.przez.cały.czas,.między.jej.brwiami.zarysowały.się.proste.linie..Potrząsnęła.głową..Lok.i.Fa.s pojrzeli.na.siebie.i.także.potrząsnęli.głowami.zachwyceni..Liku.oderwała.z.pnia.następny.kawałek.grzyba.i

.podała.dziewczynce,.która.się.jednak.odsunęła..Ale.po.chwili.znów.się.przybliżyła,.wyciągnęła.szybkim.r uchem.rę-

kę.i.chwyciła.jedzenie..Z.pewnym.wahaniem.włożyła.je.do.ust.i.zaczęła.żuć..Spojrzała.szybko.w.tę.stronę,.

gdzie.zniknęły.kobiety,.i.dopiero.wtedy.połknęła..Liku.dała.jej.następny.kawałek,.niewielki,.jak.dla.małeg o.dziecka..Dziewczynka.znowu.zjadła..Siedziały.w.milczeniu,.obserwując.się.nawzajem.

Dziewczynka.wskazała.na.małą.Oa.i.zadała.jakieś.pytanie,.Liku.jednak.nie.odpowiedziała,.więc.zn owu.zapanowało.między.nimi.milczenie..Lok.i.Fa.widzieli,.że.dziewczynka.obrzuca.wzrokiem.Liku.od.stó p.do.głów.i.być.może.Liku.robiła.to.samo,.ale.jej.twarzy.nie.mogli.zobaczyć..Liku.przerzuciła.małą.Oa.prz ez.ramię..Wtem.dziewczynka.roześmiała.się.pokazując.zęby..Liku.także.się.roześmiała.i.śmiały.się.obie.

Lok.i.Fa.też.się.uśmiechali..Loka.przepełniło.takie.uczucie,.jakby.opromieniło.go.słońce..Miałby.oc hotę.zatańczyć,.gdyby.nie.zewnętrzny.Lok,.który.nakazywał.mu.czujność.

Fa.szepnęła.Lokowi.do.ucha:

—.Jak.się.ściemni,.zabierzemy.Liku.i.uciekniemy.

Tłusta.kobieta.zeszła.nad.wodę..Rozłożyła.tam.futra,.na.których.usiadła,.ale.nowego.nie.miała.przy.

sobie..Futra.zsunęły.się.z.jej.ramion,.została.naga.do.pasa,.jej.skóra.i.włosy.lśniły.w.słońcu..Uniosła.ręce.n ad.głową,.pochyliła.się.i.zaczęła.coś.robić.przy.włosach..Płatki.kwiatów.opadły, 133

włosy.wiły.się.teraz.na.jej.plecach.i.piersiach.niby.czarne.węże..Potrząsnęła.głową.jak.koń.i.wszyst kie.węże.wypełzły.na.plecy.odsłaniając.nagie.piersi..Wyjęła.z.włosów.cienkie.białe.kolce.i.ułożyła.je.nad.b rzegiem.wody..Sięgnęła.do.brzucha.i.wyciągnęła.rozwidloną.palczastą.kość,.a.następnie.podniosła.rękę.i.z aczęła.nią.przesuwać.po.włosach,.aż.przestały.się.wić.jak.węże.i.opadały.na.plecy.lśniącą.czernią.z.białą.li nią.na.czubku.głowy..Wreszcie.przestała.się.zabawiać.włosami.i.zaczęła.się.przyglądać.dziewczynkom.zag adując.do.nich.od.czasu.do.czasu..Chuda.dziewczynka.układała.na.ziemi.gałązki.łącząc.je.ze.sobą.u.góry..

Liku.przykucnęła.na.czworakach.i.przyglądała.się.bez.słowa..Tłusta.kobieta.znowu.zajęła.się.włosami;.zwi jała.je.i.wkłuwała.w.nie.kolce,.wygładzała,.poczesywała.kościaną.ręką,.pochylając.się.i.opuszczając.nisko.

głowę,.a.włosy,.ułożone.teraz.inaczej,.wznosiły.się.wysoko.w.ciasnych.zwojach.

Lok.usłyszał.głos.Tuami..Tłusta.kobieta.chwyciła.futro.i.szybko.narzuciła.je.na.ramiona.okrywając.

pępek.i.tłuste,.białe.pośladki..Widać.było.tylko.jej.piersi.otoczone.futrem..Rozglądała.się.na.boki.i.rozmaw iała,.jak.się.Lok.domyślał,.z.Tuami,.co.chwila.wybuchając.śmiechem.

Stary.człowiek.odezwał.się.głośno.gdzieś.z.głębi.polany..Lok,.którego.uwaga.koncentrowała.się.ter az.nie.tylko.na.dziewczynkach,.uświadomił.sobie,.jak.wiele.nowych.odgło-sów.rozlega.się.dokoła..Słychać.było.łamanie.drzewa,.trzask.ognia,.jakieś.stukania..Nie.tylko.stary.człowie k,.ale.i.inni.wydawali.rozkazy.piskliwym,.ptasim.głosem..Lok.ziewnął.uszczęśliwiony..Wkrótce.zapanuje.c iemność.i.wreszcie.uciekną.stąd.z.Liku.na.jego.plecach.

Tuami.znowu.wszedł.pod.drzewo.i.zaczął.rozmawiać.ze.starym.człowiekiem..Na.pniu.pojawił.się.S

osna..Pośrodku.ułożony.był.stos.drzewa,.a.obok,.w.wodzie,.pływało.kilka.grubych.pni.pochodzących.z.pol any.na.wyspie..Cień.Sosny.kładł.się.teraz.tuż.u.jego.stóp,.gdyż.słońce.w.swojej.wędrówce.po.niebie.zaczęł

o.właśnie.schodzić.z.zenitu..Jego.blask.odbijający.się.załamanym.światłem.w.wodzie.otaczającej 134

pnie.oślepił.Loka..Sosna.i.tłusta.kobieta.przyłożyli.ręce.do.włosów.i.przez.chwilę.ze.sobą.rozmawia li..Wtem.stary.człowiek.stanął.tuż."pod.Lokiem.i.zaczął.gestykulować.wykrzykując.głośno..Tłusta.kobieta.

roześmiała.się.odchy-

lając.do.tyłu.głowę.i.popatrzyła.na.niego,.a.odbijające.się.w.wodzie.słońce.drgało.rozproszonym.światłem.

na.jej.bladej.skórze..Stary.człowiek.znowu.gdzieś.odszedł.

Dzieci.były.razem..Chuda.dziewczynka.pochylała.się.nad.swoim.szałasem.z.gałęzi,.a.Liku.skulona.

siedziała.przy.niej.w.takiej.odległości.od.uschniętego.drzewa,.na.jaką.pozwalał.wyciągnięty.pas,.owiązany.

wokół.pnia..Chuda.dziewczynka.trzymała.w.ręku.małą.Oa.obracając.ją.na.wszystkie.strony.i.z.ciekawością

.się.jej.przyglądała..Powiedziała.coś.do.Liku,.a.następnie.ułożyła.pieczołowicie.małą.Oa.na.plecach.w.szał

asie..Liku.patrzyła.na.chudą.dziewczynkę.z.uwielbieniem.

Tłusta.kobieta.podniosła.się.przygładzając.na.sobie.futro..Miała.na.szyi.coś.jasnego.i.lśniącego,.co.

zwisało.jej.pomiędzy.piersiami..Lok.zauważył,.że.był.to.jeden.z.tych.ładnych,.gnących.się.żółtych.kamieni

,.które.jego.ludzie.czasem.zbierali.i.którymi.się.bawili,.a.kiedy.już.znudzili.się.zabawą,.wtedy.je.wyrzucali.

.Tłusta.kobieta.odeszła.kołysząc.bio-

drami.i.zniknęła.gdzieś.na.polanie..Teraz.Liku.mówiła.coś.do.chudej.dziewczynki..Wskazywały.jedna.na.d rugą.palcem.

—.Liku!

Twarz.chudej.dziewczynki.rozjaśniła.się.uśmiechem..Klasnęła.w.dłonie.

—.Liku!.Liku!

Teraz.wskazała.palcem.na.siebie.

—.Tanakil.

Liku.rzekła.z.powagą:

—.Liku.

Chuda.dziewczynka.potrząsała.głową..Liku.także.

—.Tanakil.

Liku.wypowiedziała.to.słowo.ze.staranną.uwagą:

—.Tanakil.

135

Chuda.dziewczynka.zerwała.się.na.nogi.i.klaszcząc.w.dłonie.roześmiała.się..Podeszła.jedna.z.kobie t.o.pomarszczonej.twarzy.i.stała.przypatrując.się.Liku..Tanakil.zaczęła.coś.do.niej.trajkotać,.pokazując.palcem.i.

pochylając.się,.po.czym.zwróciła.się.do.Liku.mówiąc.wyraźnie:

—.Tanakil.

Liku.zmarszczyła.twarz.

—.Tanakil.

Wszystkie.trzy.wy.buchnęły.śmiechem..Tanakil.zbliżyła.się.do.uschniętego.drzewa,.przyjrzała.mu.s ię,.coś.powiedziała,.po.czym.oderwała.kawałek.żółtego.grzyba,.który.jej.przedtem.podała.Liku,.i.włożyła.do.ust..Kobieta.narobiła.takiego.wrzasku,.że.aż.Liku.się.przewróciła..Rozgniew ana.uderzyła.Tanakil.po.ręku,.krzycząc.piskliwym.głosem..Tanakil.natychmiast.wyciągnęła.z.ust.kawałek.grzyba..Kobieta.tak.ją.trzepnęła.w.rękę,.że.grzyb.poleciał.do.wody..Za częła.krzyczeć.na.Liku,.która.cofnęła.się.pod.drzewo..Kobieta.przechyliła.się.w.jej.stronę,.trzymając.się.je dnak.z.daleka,.i.obrzucała.Liku.ostrymi.słowami.

—.Ah!.—.krzyczała..—.Ah!

Po.chwili.odwróciła.się.do.Tanakil.nie.przestając.wykrzykiwać.i.popchnęła.ją.jedną.ręką,.drugą.trzymając.na.biodrze..Popychając.Tanakil.pędziła.ją.przed.sobą.prze z.polanę..Tanakil.szła.niechętnie,.co.chwila.obracając.się.w.stronę.Liku..Wkrótce.i.ona.zniknęła..Liku.podc zołgała.się.do.szałasu.z.gałęzi.i.chwyciła.małą.Oa,.po.czym.wycofała.się.pod.drzewo,.gdzie.usiadła.przycis kając.małą.Oa.do.piersi..Kobieta.o.pomarszczonej.twarzy.wróciła.i.stanęła.wpatrując.się.w.Liku..Jej.twarz.

trochę.się.wypogodziła..Nie.odzywała.się.jednak.ani.słowem..Po.chwili.schyliła.się,.trzymając.się.od.Liku.

na.odległość.skórzanego.pasa.

—.Tanakil.

Liku.nie.poruszyła.się..Kobieta.wzięła.do.ręki.gałąź.i.wyciągnęła.ją.ostrożnie..Liku.wzięła.ją.niepe wnie.do.ręki,.powąchała.i.rzuciła.na.ziemię..Kobieta.powiedziała.znowu:

—.Tanakil?

136

W.odpowiedzi.rozległ.się.głos.turkawek,.a.na.twarzy.kobiety.zadrgały.plamy.światła.odbijającego.s ię.od.wody.

-.Tanakil!.Liku.nie.odezwała.się,.kobieta.wreszcie.odeszła.

Fa.zdjęła.rękę.z.ust.Loka.

—.Nie.odzywaj.się.do.Liku.

Spojrzała.na.niego.groźnie..Teraz,.kiedy.kobieta.zostawiła.Liku.w.spokoju,.przestała.go.świerzbić.s kóra..Zewnętrzny.Lok.przypomniał.mu.o.zachowaniu.ostrożności.

Na.polanie.rozbrzmiewały.podniesione.głosy..Lok.i.Fa.znowu.zmienili.pozycję..Dostrzegli.teraz.og romne.zmiany..Pośrodku.polany.buzował.jasny.ogień,.a.gęsty.dym.unosił.się.prosto.w.niebo..Wokół.polan y.poustawiane.były.szałasy.z.gałęzi,.które.ludzie.przywieźli.ze.sobą.na.pniach..Większość.tobołków.zniknę ła,.było.więc.dużo.miejsca.wokół.ogniska..Zgromadzili.się.tam.wszyscy.i.o.czymś.rozmawiali..Byli.zwróc eni.twarzą.do.starego.człowieka,.który.coś.do.nich.mówił..Wyciągnęli.w.jego.kierunku.ręce,.wszyscy.opró cz.Tuami,.który.stał.z.boku,.jakby.przynależał.do.innych.ludzi..Stary.człowiek.potrząsał.głową.i.krzyczał..

Wszyscy.skulili.się,.stając.się.zlepkiem.pleców,.i.mruczeli.coś.do.siebie..Po.czym.znowu.skupili.się.w.pobl iżu.starego.człowieka,.głośno.pokrzykując..Potrząsnął.głową,.odwrócił.się.do.nich.tyłem.i.pochylony.wsze dł.do.szałasu.po.lewej.stronie..Mężczyźni.skupili.się.teraz.wokół.Tuami.nie.przestając.krzyczeć..Kiedy.pod niósł.rękę,.umilkli..Wskazał.na.głowę.jelenia,.która.wciąż.jeszcze.leżała.na.ziemi.stercząc.spoza.polan.przy szykowanych.do.palenia..Zrobił.nagły.ruch.głową.w.stronę.lasu,.ale.ludzie.znowu.podnieśli.wrzawę..Stary.

człowiek.wyłonił.się.z.szałasu.podnosząc.rękę.jak.Tuami..Uciszyli.się.na.moment.

Stary.człowiek.powiedział.jedno.słowo,.ale.bardzo.głośno..Natychmiast.rozpętała.się.burza.okrzykó w..Nawet.ich.spowolniałe.ruchy.stały.się.jakby.szybsze..Tłusta.kobieta.wyniosła.dziwny.tobołek.z.szałasu..Była.to.skóra.całego.zwierzę-

cia,.ale.coś.w.niej.chlupotało,.jakby.zwierzę.miało.w.środ-137

ku.wodę..Ludzie.zaczęli.przynosić.wydrążone.kawałki.drze-wa.i.podkładać.je.pod.zwierzę,.które.natychmiast.oddawało.w.nie.mocz..Napełniało.każdy.kawałek.wydrąż onego.drzewa..Lok.widział.spływający.z.chlupotem.płyn..Tłusta.kobieta.była.teraz.szczęśliwa,.tak.samo.jak.wtedy,.kiedy.mia-

ła.ze.sobą.nowego;.wszyscy.się.cieszyli,.nawet.stary.człowiek.uśmiechał.się.z.zadowoleniem..Zanosili.swoje.kawałki.drzewa.w.stronę.ogniska,.ostrożnie,.żeby.nie.r ozlać.ani.kropli,.choć.przecież.w.rzece.było.niemało.wody..Klękali.albo.powoli.siadali.i.pili.przykładając.d rzewo.do.ust..Tuami.przyklęknął.uśmiechnięty.obok.tłustej.kobiety.i.zwierzę.nasiusiało.mu.prosto.w.usta..

Fa.i.Lok.skulili.się.na.drze-

wie.krzywiąc.z.odrazy.twarze..Jakaś.gruda.stanęła.Lokowi.w.gardle..Pełzały.po.nim.pędraki,.bezwiednie.w kładał.je.do.ust,.jeden.po.drugim,.wciąż.wykrzywiając.twarz..Oblizał.wargi,.skrzywił.się,.ziewnął.i.spojrza ł.w.dół.na.Liku.

Chuda.dziewczynka.wróciła..Unosił.się.od.niej.jakiś.inny,.kwaśny.zapach,.ale.była.zadowolona..Za częła.mówić.coś.piskliwym,.ptasim.głosem,.Liku.wysunęła.się.spod.drzewa..Tanakil.popatrzyła.w.bok,.ta m.gdzie.wszyscy.siedzieli.przy.ognisku,.i.spokojnie.zbliżyła.się.do.Liku..Położyła.rękę.na.wąskim.pasie.sk óry.otaczającym.drzewo.i.zaczęła.go.rozwiązywać..Następnie.owiązała.nim.nadgarstek,.kołując.ręką.i.opuszczając.ją.w.dół,.niczym.jaskółka.w.loci e.podczas.lata..Obeszła.drzewo,.trzymając.w.ręku.pas,.i.powiedziała.coś.do.Liku..Pociągnęła.ją.lekko.i.obi e.dziewczynki.odeszły.

Tanakil.bezustannie.mówiła,.a.Liku.szła.tuż.obok.niej.nastawiając.uszu.i.wsłuchując.się.w.każde.jej

.słowo,.co.nawet.z.daleka.było.widoczne..Lok.musiał.sobie.zrobić.nową.szczelinę.w.bluszczu,.aby.zobaczy ć,.dokąd.idą..Tanakil.podprowadziła.Liku.do.tobołka,.chciała,.aby.Liku.go.zobaczyła.

Odrętwiały.Lok.zmienił.pozycję,.żeby.lepiej.widzieć.polanę..Stary.człowiek.krążył.niespokojnie,.tr zymając.się.jedną.ręką.za.siwe.włosy.wyrastające.mu.pod.ustami..Ludzie,.którzy.nie.pełnili.straży.ani.nie.p ilnowali.ognia,.leżeli.na

138

wznak.na.ziemi.jak.martwi..Tłusta.kobieta.znowu.weszła.do.szałasu.

Stary.człowiek.powziął.jakieś.postanowienie..Lok.wi-

dział.że.odjął.rękę.od.twarzy..Klasnął.głośno.w.dłonie.i.coś.powiedział..Leżący.przy.ogniu.ludzie.zaczęli.si ę.niechętnie.podnosić..Stary.człowiek.wskazując.na.rzekę.ponaglał.ich,.ale.wszyscy.stali.w.milczeniu..Nag le.zaczęli.potrząsać.głowami.i.mówić..W.głosie.starego.człowieka.wyczuwało.się.złość..Podszedł.do.wody,

.zatrzymał.się,.powiedział.coś.przez.ramię.i.wskazał.na.wydrążone.pnie..Powoli.mężczyźni.ruszyli.stąpając

.sennym.krokiem.po.kępach.trawy.i.zasy-

panej.liśćmi.ziemi..Mówili.cicho.do.samych.siebie.i.do.innych..Stary.człowiek.zaczął.krzyczeć,.podobnie.j ak.kobieta.krzyczała.na.Tanakil..Stanęli.sennie.nad.brzegiem.rzeki.wpatrując.się.w.pnie,.bez.ruchu.i.bez.słowa..

Kwaśny.zapach.płynu,.dobywającego.się.ze.zwierzęcia,.docierał.aż.do.Loka,.przypominał.zbutwiały.zapac h.jesieni..Tuami.przeszedł.przez.polanę.i.zatrzymał.się.z.tylu.za.stojącymi.ludźmi.

Stary.człowiek.wystąpił.z.przemową..Tuami,.kiwając.głową,.odszedł,.a.po.chwili.rozległy.się.odgło sy.rąbania.drzewa..Dwaj.mężczyźni.wyciągnęli.z.krzaków.ukryte.pasy.ze.skóry,.wskoczyli.do.rzeki.i.zepch nęli.w.wodę.tylny.koniec.pierwszego.pnia,.a.podprowadzili.do.brzegu.drugi.pień..Stojąc.po.obu.stronach.p nia,.zaczęli.go.podnosić..Pochyleni,.sapali.ciężko..Stary.człowiek.znowu.krzyknął.podnosząc.w.górę.ręce.i.

wskazując.na.coś.palcem..Dwaj.mężczyźni.jeszcze.raz.unieśli.pień..Tuami.wrócił.z.gładko.ociosaną.gałęzi ą..Mężczyźni.ryli.miękką.ziemię.nad.brzegiem.rzeki..Lok.obrócił.się.w.swoim.gnieździe,.żeby.odszukać.Liku..Zobaczył,.że.Tanakil.pokazuje.jej.wiele.cu-downych.rzeczy:.sznur.morskich.muszli,.a.także.małą.Oa,.która.wydala.się.Lokowi.jak.prawdziwa,.myślał.

tylko,.że.śpi.albo.ze.umarła..Tanakil.nie.wypuszczała.z.ręki.pasa,.ale.zwisał.luźno,.bo.Liku.trzymała.się.bli sko.większej.dziewczynki,.patrząc.na.nią.w.taki.sposób,.jak.patrzyła.na.Loka, 139

kiedy.ją.huśtał.albo.przed.nią.błaznował..Proste.smugi.słońca.nachylały.się.ku.polanie.poprzez.prze łęcz..Stary.człowiek.zaczął.pokrzykiwać,.a.na.jego.głos.wynurzyły.się.z.szałasu,.ziewając,.kobiety..Krzyknął.znowu,.więc

.powłócząc.nogami.skupiły.się.pod.drzewem.i.podobnie.jak.przedtem.mężczyźni.o.czymś.ze.sobą.mówiły..

Niebawem.na.polanie.widać.było.tylko.straż.i.dwie.dziewczynki.

Jakiś.nowy.rodzaj.okrzyków.docierał.spod.drzewa.i.znad.rzeki..Lok.obrócił.się,.aby.zobaczyć,.co.si ę.dzieje..—.A-ho!.A-ho!.A-ho!

Nowi.ludzie,.zarówno.mężczyźni,.jak.i.kobiety,.stali.przechyleni.do.tyłu..Pień.patrzył.na.nich,.jego.

dziób.spoczywał.na.drugim.pniu,.który.przyciągnął.Tuami..Lok.wiedział,.że.ten.koniec.jest.dziobem,.ponieważ.pień.miał.po.obu.stronach.oczy..Przedtem.ich.nie.zauważył,.bo

.były.przesłonięte.czymś.białym,.co.teraz.pociemniało.i.częściowo.się.zmyło..Ludzie.byli.przywiązani.do.p nia.pasami.ze.skóry..Stary.człowiek.ponaglał.ich,.a.oni.odchylali.się.do.tyłu,.sapiąc,.ryjąc.nogami.miękką.z iemię.i.wzbijając.w.górę.grudy.ziemi..Szli.wykonując.nagłe.ruchy,.a.pień.sunął.za.nimi.nie.spuszczając.ich

.z.oczu..Lok.widział.bruzdy.na.ich.twarzach.i.spływający.pot,.kiedy.przechodzili.pod.drzewem,.ale.wkrótc e.zniknęli..Stary.człowiek.postępował.za.nimi,.nieustannie.krzycząc.

Tanakil.i.Liku.wróciły.pod.drzewo..Liku.trzymała.Tanakil.jedną.ręką,.a.w.drugiej.miała.małą.Oa..K

rzyki.ustały.nagle.utrudzeni.i.posępni.ludzie.wyłonili.się.na.polanie.ustawili.rzędem.nad.rzeką..Tuami.i.Sos na.stanęli.w.wodzie.rży.drugim.pniu..Tanakil.ruszyła.do.przodu,.żeby.zobaczyć,.co.się.dzieje,.ale.Liku.się.

cofnęła..Tanakil.usiłowała.jej.oś.wyjaśnić,.ale.Liku.nie.chciała.się.zbliżyć.do.wody..Tanakil.zaczęła.ją.ciąg nąć..Liku.jednak.zapierała.się.w.ziemię.rękoma.i.nogami..Nagle.Tanakil.zaczęła.na.nią.krzyczeć.jak.kobiet a.o.pomarszczonej.twarzy..Wzięła.do.ręki.kij,.jej.głos.był.ostry.i.przeszywający,.znowu.pociągnęła.za.pas..

Liku.się.nie.poddawała,.więc.Tanakil.uderzyła.ją.kijem.po 40

plecach..Liku.jęknęła,.a.Tanakil.ciągnęła,.okładając.ją.kijem.

—.A-ho!.A-hol.A-ho!

Drugi.pień.leżał.już.dziobem.na.brzegu,.ale.nie.mogli.go.dalej.wyciągnąć..Obsunął.się.w.dół.i.ludzi e.się.przewrócili..Stary.człowiek.krzyknął.z.całych.sił..Pokazał.z.wściekłością.palcem.w.dół.rzeki,.potem.n a.wodospad.i.las,.a.jego.głos.był.pełen.gniewu..Ludzie.także.zaczęli.na.niego.krzyczeć..Tanakil.przestała.bić.Liku.i.obserwowała.dorosłych..Stary.człowiek.krążył.pośród.leżących.ludzi,.usiłował.ic h.poderwać.kopniakiem..Tuami.stał.z.boku,.przyglądając.mu.się.jak.pień,.ale.nie.odzywał.się.ani.słowem..Pow oli.ludzie.podnieśli.się.i.znowu.chwycili.za.pasy..Tanakil.przestała.się.już.nimi.interesować,.odwróciła.się.i

.przyklękła.przy.Liku..Podniosła.kilka.małych.kamyków.i.podrzuciwszy.je.w.górę,.usiłowała.je.złapać.w.s woją.wąską.dłoń..Liku.przyglądała.się.tej.zabawie..Pień.został.wyciągnięty.na.brzeg,.zakołysał.się.i.osiadł.

mocno..Ludzie,.odchyliwszy.się.do.tyłu,.odeszli.

Lok.patrzył.na.Liku.szczęśliwy,.że.ma.zaokrąglony.brzuszek,.że.panuje.spokój,.że.Tanakil.już.nie.o kłada.jej.kijem..Przypomniał.sobie.nowego.przy.piersi.tłustej.kobiety.i.uśmiechnął.się.do.Fa..Ona.jednak.ci erpko.się.skrzywiła..Wcale.nie.wydawała.się.tak.uszczęśliwiona.jak.on..Wszystko,.co.czul.dotychczas,.gdzieś.pierzchło,.zniknęło.jak.szron.na.płaskiej.skale.w.pierwszych.promieniach.s łoń-

ca..Ludzie,.obdarzeni.tyloma.cudownymi.umiejętnościami.i.przedmiotami,.już.nie.wydawali.mu.się.tak.gro źni.jak.dotychczas..Nawet.zewnętrzny.Lok.był.uśpiony.i.mniej.wyczulony.na.zapachy.i.odgłosy..Ziewnął.s zeroko.i.przycisnął.rękami.oczy..Natychmiast.rój.kłaczków.zaczął.mu.migotać.przed.oczami,.jak.to.bywa.latem,.kiedy.

wiatr.porywa.je.z.krzaków.na.równinie.i.gęstymi.tumanami.wirują.w.powietrzu..Usłyszał.cichy.szept.Fa:

—.Pamiętaj,.że.zabierzemy.je,.jak.tylko.się.ściemni.

Zobaczył.obraz.kobiety,.uśmiechniętej.i.karmiącej.piersią.nowego.

141

—.A.czym.go.nakarmisz?

—.Przeżuję.mu.jedzenie..A.może.napłynie.mi.mleko?.Zastanawiał.się..Fa.dodała:

—.Wtedy,.kiedy.nowi.ludzie.będą.już.spali.

Tymczasem.nowi.ludzie.jeszcze.nie.spali.i.wcale.się.na.to.nie.zanosiło..Robili.coraz.większy.hałas..

Oba.pnie.leżały.na.polanie,.oparte.na.grubych,.okrągłych.pieńkach..Wszyscy.zgromadzili.się.wokół.drugie go.pnia.i.krzyczeli.na.starego.człowieka..On.wskazywał.ze.złością.na.szlak.prowadzący.do.lasu.i.wykrzyki wał.ptasim,.trzepotliwym.głosem..Ludzie.potrząsali.głowami.uwalniając.się.od.pasów.i.odchodząc.w.stron ę.swoich.szałasów..Stary.człowiek.wymachiwał.pięściami.w.niebo,.teraz.już.granatowe,.i.walił.się.nimi.po.

głowie;.wszyscy.jednak.podążali.jak.we.śnie.w.stronę.ognia.i.szałasów..Kiedy.został.zupełnie.sam,.dopiero

.wtedy.umilkł..Pomiędzy.drzewami.zalegała.stopniowo.ciemność,.słońce.zaczynało.opuszczać.ziemię.

Stary.człowiek.poszedł.bardzo.wolnym.krokiem.nad.rzekę..Tam.się.zatrzymał,.ale.Lok.i.Fa.nie.wid zieli,.jaki.miał.wyraz.twarzy..Po.chwili.jednak.wrócił.szybko.do.swego.szałasu.i.tam.zniknął..Lok.usłyszał.

głos.tłustej.kobiety,.a.wtedy.stary.człowiek.wyszedł..Udał.się.w.stronę.rzeki,.tak.samo.wolnym.krokiem,.al e.tym.razem.nie.zatrzymał.się.przy.pniach,.tylko.poszedł.dalej..Minął.drzewo.i.nie.dochodząc.do.rzeki.stan ął.i.zaczął.się.przyglądać.dzieciom.

Tanakil.uczyła.Liku.łapać.kamyki,.kij.poszedł.w.zapo-

mnienie..Na.widok.starego.człowieka.podniosła.się,.założyła.ręce.do.tyłu.i.stała.pocierając.jedną.nogę.o.dr ugą..Liku.usiłowała,.jak.umiała,.robić.to.samo..Stary.człowiek.milczał,.ale.po.chwili.wskazał.głową.na.pol anę.i.powiedział.coś.surowym.głosem..Tanakil.wzięła.do.ręki.pas.i.przeszła.pod.drzewem.prowadząc.za.so bą.Liku..Obróciwszy.się.cicho.na.drzewie.Lok.zobaczył,.że.wchodzą.do.szałasu..Kiedy.znowu.spojrzał.w.s tronę.rzeki,.stary.człowiek.jeszcze.tam.stał.i.oddawał.mocz..Słońce.zniknęło.już.znad.rzeki,.zatrzymało.się.

jeszcze.na.wierzchołkach.drzew.przy.przeciwległym.brze-

142

gu..Wodospad.i.przełęcz.tonęły.w.czerwieni,.woda.głośno.huczała..Stary.człowiek.wrócił,.stanął.po d.drzewem.i.patrzył.z.uwagą.na.cierniste.krzaki,.gdzie.mężczyźni.pełnili.straż..Po.chwili.stanął.przy.drzew ie.z.drugiej.strony.i.jeszcze.raz.się.rozejrzał..Wrócił.na.poprzednie.miejsce.i.oparł.się.o.pień.drzewa.zwróc ony.twarzą.do.rzeki..Wsunął.rękę.pod.skórę.okrywającą.mu.pierś.i.coś.stamtąd.wyciągnął..Lok.po-wąchał,.zobaczył.i.rozpoznał..Stary.człowiek.jadł.mięso.przeznaczone.dla.Liku..Słyszeli,.że.się.pochylił.i.s puścił.głowę..Ze.sterczącymi.na.boki.łokciami.rozrywał.mięso.na.kawałki.i.wkładał.do.ust..Uwijał.się.jak.

mrówki.w.uschniętym.drzewie.

Ktoś.się.zbliżał..Lok.usłyszał,.ale.stary.człowiek.nie.słyszał,.tak.głośno.poruszał.szczękami..Mężczyzna.obszedł.drzewo,.zobaczył.starego.człowieka,.zatrzymał.się

.i.ryknął.z.furią..Był.to.Sosna..Wypadł.na.polanę,.stanął.przy.ogniu.i.zaczął.krzyczeć.z.całych.sił..Z.mrocz nych.szałasów.wyłoniły.się.zarysy.postaci,.mężczyzn.i.kobiet..Nieprzenikniona.ciemność.spowiła.ziemię..Sosna.kopnął.w.ogień,.strzeliły.w.górę.iskry.i.płomienie..A.potem.rozpoś cierający.się.blask.ognia.staczał.bój.z.mrowiem.ciemności.pod.spokojnym,.rozjarzonym.niebem..Stary.człowiek.krzyczał.stojąc.przy.pniach;.Sosna.krzyczał.także.wskazując.na.

niego.palcem..Po.chwili.wyłoniła.się.z.szałasu.tłusta.kobieta.z.nowym,.który.wspinał.się.po.jej.ramieniu..J

akby.na.dane.hasło.wszyscy.ruszyli.do.przodu..Stary.człowiek.wskoczył.na.pień.i.chwyciwszy.ulistnioną.g ałąź.zaczął.nią.wymachiwać..Tłusta.kobieta.wrzasnęła.na.ludzi.tak.potężnym.głosem,.że.aż.zatrzepotały.sk rzydłami.ptaki.siedzące.na.drzewach..Głos.starego.człowieka.nie.brzmiał.już.tak.ostro..Ludzie.zachowywali.się.trochę.spokojniej..Tuami,.który.dotychczas.wcale.się.nie.odzywał,.stojąc.przy.tłustej.kobiecie,.t eraz.powiedział.jakieś.słowo,.które.wszyscy.podchwycili.i.powtarzali.coraz.głośniej..Stary.człowiek.wskaz ywał.na.głowę.jelenia.leżącą.przy.ogniu,.ale.głosy.powtarzające.bezustannie.jedno.sło-wo,.nasilały.się.tak,.jakby.ludzie.podchodzili.coraz.bliżej.

.143

Tłusta.kobieta.wsunęła.się.do.swojego.szałasu,.w.którym.wszyscy.jednocześnie.utkwili.spojrzenia..

Wyszła,.ale.nie.z.nowym,.tylko.z.chlupocącym.zwierzęciem..Rozległy.się.okrzyki.i.klaskanie.w.ręce..Wsz yscy.się.w.mig.rozpierzchli.i.wrócili.z.wydrążonymi.kawałkami.drzewa,.do.których.zwierzę.leżące.na.rami eniu.tłustej.kobiety.oddawało.mocz..W.blasku.ognia.Lok.widział,.jak.poruszały.się.ich.przełyki..Stary.czło wiek,.machając.rękami,.nakazywał.im,.aby.wracali.do.szałasów,.ale.nikt.nie.słuchał..Podchodzili.do.tłustej.

kobiety.po.następną.porcję.płynu..Tłusta.kobieta.już.się.nie.śmiała,.tylko.spoglądała.to.na.starego.człowiek a,.to.na.ludzi.i.Tuami..Stał.koło.niej.z.uśmiechem.na.twarzy..Chciała.zabrać.zwierzę.do.szałasu,.ale.Sosna.i

.jedna.z.kobiet.nie.pozwolili..Widząc.to.stary.człowiek.ruszył.do.przodu.i.nagle.rozgorzała.walka..Tuami.p rzyglądał.się,.jakby.walczący.ludzie.byli.czymś,.co.narysował.w.powietrzu.patykiem..Przyłączyło.się.jeszc ze.więcej.ludzi..Tłum.kłębił.się,.a.tłusta.kobieta.krzyczała..Chlupocące.zwierzę.zsunęło.się.z.jej.ramienia.i.zniknęło..Rzuciła.się.na.nie.cała.gromada..Lok.usłyszał.chlupot.wody,.po.czym.kłębowisko.ludzi.

opadło..Zaczęli.się.rozpraszać.na.chwiejnych.nogach,.a.zwierzę.le-

żało.rozpłaszczone.na.ziemi,.jak.jeleń.Tuami,.tylko.że.wyglądało.bardziej.martwo.

Stary.człowiek.stał.się.nagle.dziwnie.wysoki..Lok.ziewnął..Obrazy.nie.pasowały.do.siebie..Zamkną ł.oczy.i.otworzył..Stary.człowiek.miał.obie.ręce.wyciągnięte.wysoko.w.górę..Stał.zwrócony.twarzą.do.ludz i,.a.głos,.jaki.z.siebie.dobywał,.najwyraźniej.ich.przeraził..Zaczęli.się.cofać..Tłusta.kobieta.wśliznęła.się.do

.szałasu..Tuami.gdzieś.zniknął..Głos.starego.człowieka.zabrzmiał.jeszcze.potężniej,.umilkł,.ręce.mu.opadły

..Zaległa.cisza,.czuło.się.strach.i.kwaśny.zapach.martwego.zwierza.

Nikt.się.nie.odzywał,.wszyscy.siedzieli.skuleni.odchylając.się.lekko.do.tyłu..Nagle.jedna.z.kobiet.rz uciła.się.z.krzykiem.w.stronę.starego.człowieka,.stanęła.przed.nim.pocierając.brzuch.i.wyciągając.piersi,.a.

wreszcie.na.niego.plunęła.

144

Ludzie.poruszyli.się..Kiwali.głowami.i.pokrzykiwali..Stary.człowiek.wrzasnął.na.nich.z.góry.i.wsk azał.na.głowę.jelenia..Zaległa.cisza..Oczy.obróciły.się.w.stronę.jelenia,.który.bez.przerwy.wpatrywał.się.w

.Loka.swoim.małym.oczkiem.poprzez.szczelinę.w.liściach.bluszczu.

W.lesie.otaczającym.polanę.rozległ.się.jakiś.hałas..Stopniowo.zaczął.do.nich.docierać..Ktoś.wył..Cierniste.krzaki.poruszyły.się.i.rozchyliły..Kasztan,.trzymając.si ę.Krza-czastego,.kuśtykał,.po.lewej.nodze.spływała.mu.krew..Kiedy.zobaczył.ogień,.położył.się,.a.wtedy.natychm iast.podbiegła.do.niego.kobieta..Krzaczasty.wysunął.się.do.przodu.

Lokowi.opadły.powieki,.zatrzepotał.nimi.i.otworzył.oczy..W.sennej.zjawie.zobaczył.obraz,.w.który m.opowiadał.to.wszystko.Liku,.ale.ona,.podobnie.jak.on.sam,.nic.z.tego.nie.mogła.zrozumieć..Tłusta.kobie ta.wyłoniła.się.z.szałasu.z.nowym.przy.piersi.

Krzaczasty.zadawał.jakieś.pytania..W.odpowiedzi.rozległy.się.krzyki..Kobieta,.która.przed.chwilą.

pokazywała.swą.wychudłą.pierś,.teraz.wskazywała.na.starego.człowieka,.na.uschnięte.drzewo.i.ludzi..Kasz tan.splunął.na.głowę.jelenia,.a.ludzie.znowu.zaczęli.krzyczeć.i.posuwać.się.do.przodu..Stary.człowiek.pod niósł.w.górę.ręce.i.wystąpił.z.tą.samą.głośną.i.złowieszczą.przemową,.ale.wzbudził.tylko.drwinę.i.śmiech..

Kasztan.stał.przy.głowie.jelenia..Jego.oczy.lśniły.w.blasku.ognia.jak.dwa.kamyki..Zaczął.wyciągać.gałąź.z atkniętą.u.pasa,.w.drugim.ręku.trzymał.wygięty.kij..On.i.stary.człowiek.obserwowali.się.nawzajem.

Stary.człowiek.odsunął.się.na.bok.i.w.ogromnym.pośpie-

chu.coś.mówił..Dotknął.tłustej.kobiety.i.wyciągnąwszy.ręce.usiłował.jej.odebrać.nowego..Schyliła.się.rapt ownie.i.capnęła.go.zębami.w.rękę,.jak.zrobiłaby.każda.kobieta..Zakręcił.się.i.jęknął.z.bólu..Kasztan.przyło żył.gałąź.do.wygiętego.kija.i.ściągnął.czerwone.pióra.do.tym..Stary.człowiek.zbliżył.się.do.niego.wyciągną wszy.ręce,.dłonie.wystawiając.ku.gałęzi..Stał.spokojnie.w.zasięgu.Kasztana,.skulił.palce.prawej.ręki,.opróc z.palca.wskazującego..Poruszał.nim,.aż.skierował.go

145

na.jeden.z.szałasów..Wszyscy.czekali.w.milczeniu..Tłusta.kobieta.roześmiała.się.piskliwie,.ale.zara z.ucichła..Tuami.obserwował.plecy.starego.człowieka,.który.rozejrzał.się.po.polanie,.wpatrzył.się.w.czarny

.mrok.pod.drzewami,.a.potem.znowu.przeniósł.wzrok.na.ludzi..Nikt.się.nie.odzywał.

Lok.ziewnął.i.usadowił.się.w.zagłębieniu.wierzchołka.drzewa,.gdzie.był.bezpiecznie.osłonięty.prze d.ludźmi.i.ich.całym.obozowiskiem,.które.teraz.lśniło.światłem.odbijającym.się.ponad.drzewami..Spojrzał.na.Fa,.chcąc.ją.zachęcić.do.snu.u.swego.boku,.ale.nie.zwracała.na.nie go.uwagi..Z.twarzą.w.liściach.bluszczu.wpatrywała.się.w.coś.bez.zmrużenia.oka..Była.tak.skupiona,.że.na wet.nie.zareagowała,.gdy.dotknął.ręką.jej.nogi..Wciąż.patrzyła..Otworzyła.usta,.oddech.miała.przyspieszony..Ściskała.zbu twiałe.drzewo,.które.rozkruszyło.się.i.zamieniło.w.mokrą.miazgę..Mimo.zmęczenia,.zainteresował.się.jednak,.a.nawet

.trochę.prze-

straszył..Zobaczył.obraz,.w.którym.jeden.z.ludzi.wdrapuje.się.na.drzewo,.więc.wygramolił.się.z.wygodneg o.zagłębienia.i.rozchylił.liście..Fa.rozglądała.się.szybko.na.boki,.a.jej.twarz.przypominała.śpiącego.człowie ka,.zmagającego.się.ze.strasznym.snem..Złapała.go.za.rękę.i.ściągnęła.niżej..Objęła.go.mocno.i.skryła.twarz.na.jego.piersi..Otoczył.ją

.ramieniem,.a.wtedy.zewnętrznego.Loka.owionęło.przyjemne.ciepło.jej.ciała..Fa.nie.miała.jednak.ochoty.n a.igraszki..Uklękła,.przyciągnęła.go.do.siebie.i.przyciskając.jego.głowę.do.piersi,.patrzyła.na.dół,.a.jej.serc e.łomotało.mu.pod.policzkiem..Chciał.zobaczyć,.co.ją.tak.przeraża,.ale.kiedy.próbował.się.od.niej.uwolnić,

.przytrzymała.go.mocno,.widział.więc.tylko.zarys.jej.szczęki.i.oczy,.otwarte,.wciąż.otwarte,.i.wpatrzone.

Znowu.ogarnęła.go.fala.uczucia,.a.jej.ciało.było.takie.ciepłe..Lok.uległ.pokusie.snu,.przekonany,.że

.Fa.obudzi.go,.kiedy.ludzie.pójdą.spać,.a.oni.będą.mogli.uciec.z.dziećmi..Usadowił.się.wygodnie,.z.głową.

na.jej.bijącym.sercu..Obej-

mowała.go.mocno.ramionami,.a.rój.kłaczków,.wirujących.teraz,.w.ciemności,.stał.się.całym.światem.wycz erpującego.snu.

Rozdział.dziewiąty

Zbudził.się,.gotów.do.walki.z.rękami,.które.go.uciskały,.przygniatały.mu.ramiona,.zasłaniały.twarz.

.Mówił.coś.i.bełkotał.pomiędzy.palcami,.chciał.je.ugryźć.w.przerażeniu,.które.stało.się.teraz.jego.nieodłąc znym.doznaniem..To.Fa.go.przytrzymywała,.pochylona.nad.jego.twarzą,.ponieważ.za-czął.rozgrzebywać.liście.i.kręcić.się.w.zmurszałym.drzewie.

—.Uspokój.się!

Od.kiedy.siedzieli.na.drzewie,.jeszcze.nigdy.nie.odezwała.się.tak.głośno,.jakby.nikogo.nie.było.w.p obliżu..Przestał.się.szamotać.w.pełni.już.rozbudzony,.dostrzegał.nawet.przedzierające.się.przez.liście.smug i.światła,.które.drgały.w.mroku.ich.drzewa..Ponad.drzewem.świeciły.gwiazdy,.ale.wydawały.się.maleńkie,.

chwilami.całkiem.znikały..Pot.spływał.po.twarzy.Fa,.całe.jej.ciało,.gdziekolwiek.dotknął,.było.mokre..W.

momencie.kiedy.ją.zobaczył,.usłyszał.także.nowych.ludzi,.hałasowali.jak.stado.wyjących.wilków..Krzyczeli,.śmiali.się,.śpiewali.i.paplali.w.swojej.ptasiej.mowie,.a.płomienie.nad.ogniskiem.strzelały.w.górę.jak.

oszalałe,.wtórując.ich.krzykom..Lok.odwrócił.się.i.wsunąwszy.palce.między.liście.chciał.zobaczyć,.co.się.

dzieje.

Polana.jarzyła.się.blaskiem.ognia..Wyciągnęli.na.brzeg.wielkie.pnie,.które.przepłynęły.przez.rzekę,

.i.ustawili.na.sztorc.ponad.ogniem,.opierając.je.o.siebie.końcami..Ten.ogień.nie.miał.w.sobie.ciepła.ani.prz ytulności.—.był.jak

147

wodospad,.jak.kot..Lok.zauważył.kawałek.tego.samego.pnia,.który.przyczynił.się.do.śmierci.Mała;.

był.oparty.o.stos.a.rosnące.na.nim.twarde.grzyby.w.kształcie.kłosów.miały.krwistoczerwony.kolor..Ponad.

wierzchołkiem.stosu.tryskały.w.górę.płomienie,.jakby.je.ktoś.od.spodu.wyciskał,.czerwone,.żółte.i.białe,.strzelały.z.nich.drobne.iskierki,.wysoko.gdzie.wzrok.nie.sięgał..Płomienie.zacierały.się.

na.poziomie.oczu.Loka,.a.spowijający.je.niebieski.dym.był.ledwie.widoczny..Stos,.tryskający.fontanną.pło mieni,.rozsnuwał.światło.wokół.całej.polany,.ale.nie.było.w.nim.ciepła,.tylko.ostrość,.białoczerwona.i.ośle piająca..Światło.to.pulsowało.jak.serce.i.nawet.rosnące.dokoła.polany.drzewa,.z.rojem.poskręcanych.liści,.

zdawały.się.przesuwać.na.bok.niczym.szpary.w.liściach.bluszczu.

Ludzie.wyglądali.podobnie.jak.ogień,.ich.skóra.była.białożółta,.zrzucili.bowiem.futra.i.mieli.tylko.

na.biodrach.przepaski.ze.skóry..Kołysali.się.jak.drzewa,.mieli.włosy.spuszczone.do.tyłu.albo.przerzucone.

do.przodu,.tak.że.Lok.nie.potrafił.odróżnić.wśród.nich.mężczyzn..Tłusta.kobieta.stała.przy.jednym.z.wydrą żonych.pni,.trzymając.się.pod.boki;.ona.też.była.naga.do.pasa,.a.jej.skóra.białożółta..Stała.z.odchyloną.do.t yłu.głową,.wygiętą.szyją,.z.otwartymi.ustami.i.śmiała.się,.a.jej.rozpuszczone.włosy.spadały.prosto.we.wgłę bienie.pnia..Tuami.przycupnął.koło.niej.i.dotykał.twarzą.przegubu.jej.lewej.ręki;.poruszał.się,.nie.w.przód.

i.w.tył,.jak.blask.ognia,.lecz.w.górę,.ku.jej.obnażonemu.ramieniu,.pełzając.po.niej.ustami.i.przebierając.pal cami,.jakby.zjadał.jej.ciało..Stary.człowiek.leżał.w.drugim.wydrą-

żonym.pniu,.nogi.wystawały.mu.na.zewnątrz,.z.obu.stron.pnia..Trzymał.w.ręku.jakby.okrągły.kamień,.któr y.przykładał.co.chwila.do.ust,.a.w.przerwach.podśpiewywał..Reszta.mężczyzn.i.kobiet.rozproszyła.się.po.całej.p olanie..Oni.też.mieli.okrągłe.kamienie.i.jak.Lok.zdołał.zauważyć,.coś.z.nich.pili..Wciągnął.w.nos.zapach.te go.płynu..Wydał.mu.się.słodszy.i.ostrzejszy.niż.poprzedni,.przypominał.ogień.i.wodospad..Był.to.pszczeli.

płyn,.pachniał.miodem,.woskiem

148

i.rozkładem,.przyciągał.i.odpychał,.przerażał.i.podniecał,.podobnie.jak.ci.ludzie..W.pobliżu.ognia.z najdowało.się.więcej.okrągłych.kamieni.z.otworem.u.góry,.stamtąd.dochodził.szczególnie.mocny.zapach..

Lok.zauważył,.ze.ledwie.zdążyli.wypić.ze.swoich.pojemników,.zaraz.podchodzili.do.kamieni.koło.ognia.i.podnosząc.je.znowu.napełniali..Tanakil.leżała.przed.jednym.z.szałasów.n a.wznak.jak.nieżywa..Jakiś.mężczyzna.i.kobieta.zmagali.się.ze.sobą,.całowali.się.i.pokrzykiwali.skrzecząc ymi.glosami,.inny.zaś.mężczyzna.czołgał.się.wokół.ognia.niby.ćma.z.przypalonym.skrzydłem..Krążył.tak.

bez.przerwy,.ale.nikt.nie.zwracał.na.niego.uwagi,.wszyscy.głośno.krzyczeli.

Tuami.dosięgną!.szyi.tłustej.kobiety..Zaczął.ją.ciągnąć,.ona.zaś.śmiała.się.potrząsając.głową.i.ścisk ając.go.mocno.za.ramię..Stary.człowiek.śpiewał,.wszyscy.zmagali.się.w.walce,.mężczyzna.czołgał.się.wok ół.ognia,.Tuami.napierał.na.tłustą.kobietę,.a.polana.przez.cały.czas.podskakiwała.w.przód.i.w.tył,.i.na.boki.

Było.tak.widno,.że.Lok.widział.Fa.wyraźnie..Zmęczyły.mu.się.oczy.długim.śledzeniem.nieustanne go.ruchu.na.polanie,.odwrócił.więc.głowę.i.spojrzał.na.Fa..Ona.też.śledziła.wszystko,.ale.jakby.z.mniejszą.

uwagą.i.mimo.drgającego.światła.twarz.jej.była.bardzo.spokojna..Wydało.mu.się,.że.przez.cały.czas,.nim.j eszcze.zmorzył.go.sen,.nawet.nie.mrugnęła.okiem.i.ciągle.wpatrywała.się.w.ten.sam.punkt..Obrazy.w.jego.

głowie.przesuwały.się.jak.blask.ognia..Nie.miały.żadnego.znaczenia,.snuły.się.jeden.za.drugim.i.miał.wraż enie,.że.za.chwilę.głowa.mu.pęknie..Cisnęły.mu.się.słowa.na.język,.ale.nie.potrafił.ich.wypowiedzieć.

—

.Co.to.jest?.Fa.nawet.nie.drgnęła..Lok.podświadomie.coś.wyczuwał,.było.to.uczucie.straszne,.bezkształtne,

.przenikające.go.na.wskroś,.wydawało.mu.się,.że.dzieli.razem.z.Fa.ten.sam.obraz,.ale.pozbawiony.jest.ocz u.i.nie.może.go.zobaczyć..Było.to.równie.przerażające.jak.świadomość.wielkiego.zagrożenia,.które.zewnęt rzny.Lok.odczuwał.już.wcześniej.wspólnie

ł.49

z.Fa;.jednakże.to,.co.czuł.teraz,.dotyczyło.wewnętrznego.Loka.i.nie.mogło.się.w.nim.pomieścić..Na pierało.na.niego.niwecząc.przyjemne.uczucie,.jakie.go.ogarnęło.po.prze-budzeniu,.niwecząc.wszystkie.snujące.się.obrazy,.zacierając.każdą.myśl.i.ustalone.poglądy,.a.także.uczuci e.głodu.i.dotkliwego.pragnienia..To.coś.zawładnęło.nim,.ale.nie.miał...f.pojęcia,.co.to.jest.

Fa.wolnym.ruchem.obracała.na.boki.głowę..Jej.oczy,.w.których.się.tliły.dwa.ogniki,.zatoczyły.koło

,.podobnie.jak.oczy.starej.kobiety.w.wodzie..Poruszyła.ustami.—

.nie.w.grymasie.czy.chęci.wypowiedzenia.jakichś.stów.—

jej.usta.zatrzepotały,.całkiem.jak.u.nowych.ludzi;.ale.po.chwili.rozchyliła.usta.i.powiedziała.spokojnie:

—

.Oa.nie.zrodziła.tych.ludzi.ze.swego.brzucha..Z.początku.słowa.te.nie.wiązały.się.z.żadnym.obrazem,.lecz.

zapadły.w.niego.głęboko,.nurtowały.go..Po.chwili.zerknął.na.polanę,.aby.odnaleźć.znaczenie.tych.słów,.i.z obaczył.usta.tłustej.kobiety..Szła.w.stronę.drzewa.przytrzymując.się.Tuami;.zatoczyła.się.i.śmiała.skrzekliwie,.odsłaniając.zęby..Były.niezbyt.szerokie,.nie.mogły.być.sprawne.przy.jedzeniu.i.żuciu;.były.raczej.drobne,.a.dwa

.dłuższe.od.pozostałych..Przypominały.zęby.wilka.

Ogień.obsunął.się.z.rykiem.i.kaskadą.iskier..Stary.człowiek.przestał.pić,.leżał.spokojnie.w.wydrążonym.pniu,.a.pozostali.ludzie.siedzieli.lub.leżeli.na.wznak,.ich.nucenie.za-mierało.wraz.z.przygasającym.ogniem..Tuami.i.tłusta.ko-

bieta.przeszli.zataczając.się.pod.drzewem.i.zniknęli.z.oczu.Loka,.musiał.się.więc.odwrócić,.aby.móc.ich.da lej.śledzić..Tłusta.kobieta.skierowała.się.w.stronę.wody,.ale.Tuami.chwycił.ją.za.ramię.i.obrócił..Stali.wpat rując.się.w.siebie,.tłusta.kobieta.była.blada.od.strony.księżyca,.a.zaczerwie-niona.od.strony.ognia..Śmiała.się.w.głos,.wysuwając.język,.podczas.gdy.Tuami.mówił.coś.do.niej.pośpiesz nie..Wtem.objął.ją.obiema.rękami.i.przycisnął.do.siebie;.zaczęli.się.ze.sobą.zmagać,.sapiąc.w.milczeniu..T

eraz.złapał.ją.za.pęk.długich.włosów.i.ciągnął.w.dół,.unosząc.do.góry.jej.twarz i5o

wykrzywioną.z.bólu..Tłusta.kobieta.wpiła.mu.w.ramię.paznokcie.prawej.ręki.i.wpijała.coraz.mocni ej,.w.miarę.jak.ciągnął.ją.za.włosy..Tuami.przylgnął.twarzą.do.jej.twarzy,.pochylając.się.coraz.niżej,.aż.jeg o.kolano.znalazło.się.pod.jej.plecami..Przesunął.rękę.wyżej.i.podtrzymywał.z.tyłu.jej.głowę..Rozluźniła.pa lce.na.jego.ramieniu,.objęła.go.i.w.mgnieniu.oka.złączyli.się.przytulając.do.siebie.biodra-mi.i.ustami..Tłusta.kobieta.zaczęła.się.obsuwać,.a.Tuami.przechylać.coraz.niżej,.Opadł.niezdarnie.na.jedno

.kolano,.jej.ręce.obejmowały.go.za.szyję..Leżała.w.blasku.księżyca,.z.przymkniętymi.oczami,.jej.ciało.był

o.zwiotczałe,.piersi.unosiły.się.i.opadały.w.przyspieszonym.rytmie..Tuami.klę-

cząc.gmeral.w.futrze.osłaniającym.jej.talię..Wydał.z.siebie.warkliwy.odgłos.i.rzucił.się.na.nią..Lok.znowu.

zobaczył.wilcze.zęby..Tłusta.kobieta.rzucała.głową.na.boki,.twarz.miała.wykrzywioną,.jak.wtedy,.gdy.usił

owała.się.wyrwać.z.rąk.Tuami.

Lok.odwrócił.się.do.Fa..Wciąż.jeszcze.klęczała.wpatrując.się.w.rozżarzony.stos.drzewa,.na.jej.ciele

.błyszczały.krople.potu..Lok.zobaczył.nagle.olśniewający.obraz,.w.którym.razem.z.Fa.porywa.dzieci.i.ucie kają.przez.polanę..Stal.się.czujny..Przysunął.głowę.do.jej.ust.i.wyszeptał:

—.Czy.teraz.weźmiemy.dzieci?

Odsunęła.się.od.Loka,.bo.z.tej.odległości.mogła.go.lepiej.widzieć,.zrobiło.się.bowiem.ciemniej..Za drżała.raptownie,.tak.jakby.padający.na.drzewo.blask.księżyca.owionął.ją.zimnem.

—.Zaczekajmy!

Dwoje.ludzi.pod.drzewem.robiło.taki.hałas,.jakby.się.zajadle.kłócili..Tłusta.kobieta.zaczęła.pohuki wać.jak.sowa,.Tuami.zaś.sapał,.jakby.staczał.walkę.ze.zwierzem,.niepewny.swojej.przewagi..Lok,.patrząc.

na.nich.z.góry,.zobaczył,.że.Tuami.nie.tylko.leży.na.ziemi.wraz.z.tłustą.kobietą,.ale.na.dodatek.ją.zjada,.bo

.z.płatka.jej.ucha.sączyła.się.sczerniała.krew..Lok.był.podniecony..Wyciągnąwszy.rękę.dotknął.Fa,.ale 151

kiedy.spojrzała.na.niego.kamiennym.wzrokiem,.natych-

miast.ogarnęło.go.jakieś.niepojęte.uczucie,.jeszcze.bardziej.przerażające.niż.uczucie,.jakie.budziła.w.nim.

Oa..Lok.uświadomił.to.sobie,.ale.nie.mógł.zrozumieć..Cofnął.szybko.rękę.i.zaczął.rozgrzebywać.liście.robi ąc.szparę,.przez.którą.mógł.zerkać.na.ogień.i.polanę..Większość.ludzi.weszła.już.do.szałasów..Stary.człowi ek.skrył.się.cały.w.pniu,.widać.było.tylko.jego.nogi.oparte.o.brzegi..Ten,.który.się.czołgał.wokół.ognia,.leż ał.teraz.twarzą.do.ziemi.pośród.okrągłych.kamieni.opróżnionych.z.pszczelego.płynu,.a.myśliwy,.pełniący.s traż,.stał.przy.ścianie.ciernistych.krzaków,.wsparty.na.kiju..Lok.skupił.na.nim.uwagę,.zwłaszcza.że.zaczął.

się.obsuwać.po.kiju.coraz.niżej.i.wreszcie.upadł.tuż.przy.ciernistych.krzakach,.a.Jego.nagą.skórę.oświetlał.

przyćmionym.blaskiem.księżyc..Tanakil.zniknęła,.wraz.z.nią.kobiety.o.pomarszczonych.twarzach..Polana.

była.teraz.niewielka,.widoczna.tylko.wokół.stosu.drzewa.jarzącego.się.przygasłą.czerwienią.

Odwrócił.się,.żeby.popatrzeć.na.Tuami.i.tłustą.kobietę,.którzy.tak.się.już.wyczerpali.w.swoich.zma ganiach,.że.leżeli.teraz.bez.ruchu..Lśniły.na.nich.krople.potu,.unosił.się.zapach.ich.ciał.i.miodu.z.okrągłych

.kamieni..Spojrzał.na.Fa,.która.wciąż.milczała.przerażona.i.wpatrywała.się.w.obraz,.nie-widoczny.w.ciemności.gęstego.bluszczu..Spuścił.oczy.i.bezwiednie.zaczął.szukać.czegoś.do.jedzenia.w.zbutwiałym.drzewie..Nagle.jednak.uświadomił.sobie,.że.bardz o.chce.mu.się.pić,.i.już.nie.potrafił.się.od.tej.myśli.wyzwolić..Go-rączkowo.spoglądał.na.Tuami.i.tłustą.kobietę,.bo.pośród.wszystkich.zdumiewających.i.niepojętych.wydarz eń,.jakie.się.na.polanie.rozgrywały,.ich.najlepiej.potrafił.zrozumieć.i.najbardziej.go.interesowali.

Zacięta,.wilcza.walka.tych.dwojga.ludzi.została.zakoń-

czona..Niedawno.jeszcze.zmagali.się.ze.sobą,.pożerali.się.nawzajem,.na.jej.twarzy.i.jego.ramieniu.widniał

y.ślady.krwi..A.teraz,.kiedy.przestali.już.walczyć.i.zapanował.między.nimi.pokój,.czy.też.coś.w.tym.rodzaj u,.zaczęli.się.bawić..Ich

152

igraszki.były.skomplikowane.i.wielce.absorbujące..Chyba.żadne.zwierzę.zamieszkujące.góry.czy.r ówniny,.ani.też.gibkie.i.zwinne.stworzonko.żyjące.pośród.krzewów.czy.lasu,.nie.potrafiłoby.się.zdobyć.na.

tak.wyrafinowane.i.pomysłowe.igraszki,.a.tym.bardziej.poświęcić.im.tyle.czasu.i.bezsenną.noc..Dopadali.p rzyjemności,.tak.jak.zgonione.wilki.dopadają.koni;.zdawali.się.posuwać.tropem.niewidzialnej.zdobyczy,.nasłuchiwać.z.przechyloną.głową;.ich.twarze,.wi-

doczne.w.bladej.poświacie.księżyca,.były.skupione.i.czujne,.jakby.stawiali.pierwsze.kroki.zbliżając.się.skr ycie.do.swojej.zdobyczy..A.kiedy.ją.wreszcie.zdobyli,.zaczęli.się.zabawiać,.podobnie.jak.lis.zabawia.się.sc hwytawszy.tłustego.ptaka,.którego.nie.od.razu.uśmierca,.aby.przedłużyć.i.dwukrotnie.rozkoszować.się.prz yjemnością.jedzenia..Zachowywali.się.teraz.cicho,.tylko.od.czasu.do.czasu.rozlegały.się.pomruki.i.sapanie.

oraz.stłumiony.chichot.tłustej.kobiety.

Ponad.drzewem.śmignęła.biała.sowa.i.za.chwilę.usłyszał.Lok.jej.pohukiwanie,.które.zawsze.zdawa ło.się.rozbrzmiewać.dalej,.niż.to.było.w.rzeczywistości..Widok.Tuami.i.tłustej.kobiety.nie.był.już.tak.fascynujący.jak.wtedy,.kiedy.ze.sobą.walczyli,.tym.trudniej.więc.było.mu.zapo mnieć.o.pra-gnieniu..Nie.miał.odwagi.odezwać.się.do.Fa,.wydawała.mu.się.bowiem.dziwnie.daleka,.a.poza.tym.Tuami.

i.tłusta.ko-

bieta.zachowywali.się.teraz.o.wiele.ciszej.i.rozmowa.byłaby.niebezpieczna..Z.niepokojem.czekał,.aby.już.

mogli.porwać.dzieci.i.uciec.

Ogień.ledwie.się.jarzył,.oświetlając.tylko.gęstwinę.gałęzi.i.pąków.na.krzakach.wokół.polany,.które.

układały.się.w.ciemny.wzór.na.tle.jaśniejszego.nieba..Sama.polana.zatopiona.była.w.takim.mroku,.że.Lok.

musiał.się.posłużyć.nocnym.wzrokiem,.aby.cokolwiek.zobaczyć..Ogień,.pozostawiony.sam.sobie,.zdawał.się.przygasać..Tuami.i.tłusta.kobieta.wysunęli.się.spod.drzewa.i.chwiejnym.kr okiem,.ale.każde.z.osobna,.okryci.mrokiem.do.pasa,.weszli.do.swoich.szałasów..Teraz.rozległ.się.ryk.wod ospadu,.las.ożył,.słychać

153

było.trzask.gałęzi.i.odgłos.przemykających,.niewidzialnych.nóg..Następna.sowa.śmignęła.nad.pola ną.i.przeleciała.ponad.rzeką.

Lok.odwrócił.się.do.Fa.i.szepnął:

—.Teraz?

Przysunęła.się.do.niego.bliżej..W.jej.głosie.brzmiał.po-

śpiech.i.ton.rozkazujący,.jak.wtedy.na.terasie,.kiedy.zmusiła.go.do.posłuszeństwa.

—

.Wezmę.nowego.i.wskoczę.w.krzaki,.a.ty.za.mną..Lok.zastanawiał.się,.ale.nie.mógł.zobaczyć.żadnego.obr azu.

—.Liku...

Zacisnęła.na.nim.ręce.

—.Fa.mówi:.„Tak.masz.zrobić!".Poruszył.się.gwałtownie,.aż.liście.bluszczu.zaszeleściły.głośno.

—.Ale.Liku...

—.Mam.w.głowie.wiele.obrazów.

Zwolniła.uścisk.rąk..Leżał.na.wierzchołku.drzewa,.a.wszystkie.obrazy.minionego.dnia.przesuwały.mu.się.przed.oczami.jeden.po.drugim..Usłyszał.koło.siebie.jej.odd ech,.usadowiła.się.głębiej.w.bluszczu,.który.głośno.zaszeleścił,.Lok.wyjrzał.więc.szybko.na.polanę,.ale.nik t.się.nie.poruszył..Zobaczył.tylko.wystające.z.pnia.nogi.starego.człowieka.i.mroczne.czeluści.szałasów.zro bionych.z.gałęzi..Ogień.wciąż.zdawał.się.rozpływać.i.wciąż.jego.czerwień.była.jakby.przytłumiona,.ale.ta m.gdzie.niebieskie.płomienie.wędrowały.po.drwach,.serce.ognia.jarzyło.się.żywiej..Tuami.wyszedł.ze.swo jego.szałasu.i.stanął.przy.ogniu.zapatrzony.w.płomienie..Fa.już.się.do.połowy.wysunęła.z.bluszczu.uchwyc iwszy.się.grubych.gałęzi.od.strony.rzeki..Tuami.wziął.kij.i.zaczął.zgarniać.na.kupkę.gorący.popiół..Posypa ły.się.iskry,.buchnął.kłąb.dymu,.zamigotały.płomienie..Pochylona.kobieta.wyczołgała.się.z.szałasu.i.wzięła.od.niego.kij..

Stali.teraz.we.dwoje.i.chwiejąc.się.o.czymś.rozmawiali..Tuami.wrócił.do.szałasu.i.niebawem.Lok.usłyszał.

szelest.suchych.liści,.kiedy

154

tamten.układał.się.do.snu..Lok.czekał.teraz.tylko.na.to,.aby.i.kobieta.zniknęła.w.szałasie;.ona.jedna k.najpierw.okopała.palenisko.i.usypała.czarny.pagórek.z.rozjarzonymi.ustami.na.wierzchołku..Przyniosła.k awałek.darni.i.ułożyła.na.ustach.paleniska..Trawa.zajęła.się.ogniem,.rozległ.się.trzask,.strumień.światła.zal ał.polanę..Kobieta.stała.drżąc.na.krawędzi.swojego.wydłużonego.cienia,.strumień.światła.zamigotał.i.zgasł

..Słyszał,.a.częściowo.wyczuwał,.że.kobieta.zmierza.do.szałasu.wymacując.drogę,.po.chwili.opadła.na.czw oraki.i.wczołgała.się.do.środka.

Powrócił.mu.wyostrzony,.nocny.wzrok..Polana.pogrążyła.się.w.ciszy,.słyszał.tylko,.jak.Fa.spuszcza

.się.w.dół.ocierając.się.o.stary.pień.drzewa..Nagle.ogarnęło.go.poczucie.zbliżającego.się.niebezpieczeństw a;.świadomość,.że.mają.wkrótce.przechytrzyć.tych.dziwnych.ludzi,.wyczyniających.tyle.niepojętych.rzecz y,.i.że.Fa.ma.się.do.nich.zakraść,.wydała.mu.się.okropna..Strach.ścisnął.go.za.gardło,.z.trudem.oddychał,.a

.serce.mu.tak.waliło,.że.aż.wstrząsało.całym.jego.ciałem..Uchwycił.się.zbutwiałego.drzewa.i.skulił.w.blusz czu.przymknąwszy.oczy,.podświadomie.tęskniąc.za.minionymi.godzinami,.w.których.to.martwe.drzewo.d awało.im.bez-pieczne.schronienie..Poczuł.zapach.Fa.przytulonej.do.pnia.od.strony.ognia.i.ujrzał.wraz.z.nią.obraz.dziupli.

z.olbrzymim.niedźwiedziem.stojącym.u.jej.wylotu..Zapach.Fa.przestał.się.unosić.w.górę,.obraz.zniknął,.a.

Lok.wiedział.tylko.jedno,.że.Fa.w.tej.chwili.to.oczy,.uszy.i.nos.i.że.bezszelestnie.skrada.się.do.szałasu.tuż.

przy.ognisku.

Serce.przestało.mu.walić.tak.mocno,.oddech.się.uspokoił,.mógł.znowu.patrzeć.na.polanę..Księżyc.

wyłonił.się.spod.gęstej.chmury.i.rozsiewał.nad.lasem.szaroniebieskie.światło..Dostrzegał.Fa.przywartą.do.

ziemi.na.odległość.dwóch.jej.długości.od.ciemnej.hałdy.paleniska..Niebo.zasnuła.na-stępna.chmura.i.polana.pogrążyła.się.w.ciemności..Przy.krzakach.zasłaniających.wyjście.na.szlak.strażnik.

chrząknął.i.poderwał.się.na.nogi..Słychać.było,.że.wymiotuje.i.wydaje.z.siebie.przeciągły.jęk..Loka.ogarnę ły.mieszane.uczucia.

155

Majaczyła.mu.niejasna.myśl,.że.nowi.ludzie.mogą.nagle.wrócić.na.polanę;.że.mogą.wstać,.zacząć.r ozmawiać,.że.może.obudzić.się.w.nich.czujność,.a.ich.nieograniczona.wiedza.i.siła.zapewnią.im.bezpiecze ństwo..Dołączył.się.do.tego.obraz.Fa,.która.nie.miała.odwagi.wbiec.pierwsza.na.pień.koło.terasy;.zawładnę ło.nim.nieprzeparte.pragnienie,.aby.być.z.nią.razem..Poruszył.się.w.swojej.niszy.z.bluszczu,.rozchylił.liści e.od.strony.rzeki.i.sięgnął.po.gałąź..Szybko.opuścił.się.w.dół,.aby.nie.mieć.czasu.zmienić.zamiaru.i.stać.się

.posłusznym.Lokiem;.po.chwili.był.już.pod.drzewem.w.wysokiej.trawie..Myśl.o.Liku.napierała.na.niego.c oraz.silniej,.przesunął.się.więc.ukradkiem.pod.drzewem,.aby.wypatrzeć,.w.którym.znajduje.się.szałasie..Fa

.pełzła.w.stronę.szałasu.po.prawej.stronie.paleniska..Lok.ruszył.w.lewo,.opadł.na.czworaki.i.skradał.się.do.

szałasu.wzniesionego.za.pniami.i.bezładnym.stosem.gałęzi..Wydrążone.pnie.leżały.tam,.gdzie.nowi.ludzie.

je.zostawili,.tak.jakby.i.one.upoiły.się.miodem;.nogi.starego.człowieka.wciąż.wystawa-

ły.znad.bliżej.leżącego.pnia..Lok.skrył.się.za.tym.pniem.i.ostrożnie.powąchał.sterczącą.nogę..Nie.miała.pal ców,.ale.kiedy.się.przyjrzał.bliżej,.okazało.się,.że.okryta.jest.taką.samą.skórą,.jaką.przepasywali.się.na.bio drach,.zalatywało.od.niej.krową.i.potem..Lok.podniósł.oczy.i.zajrzał.w.głąb.pnia..Stary.człowiek.leżał.tam.

wyciągnięty,.z.otwartymi.ustami,.i.chrapał.poprzez.długi,.ostro.zakończony.nos..Włos.zjeżył.się.Lokowi.i.

natychmiast.się.skrył,.jakby.stary.człowiek.miał.otwarte.oczy..Zagrzebał.się.w.porytej.ziemi.i.trawie.rosnącej.przy.pniu,.a.kiedy.nos.przywykł.już.do.starego.człowieka,.przestał.się.nim.zajmować,.dokona ł.bowiem.wielu.innych.spostrzeżeń..Pnie.na.przykład.miały.związek.z.morzem..Biel.na.ich.bokach.była.morską.bielą,.ostrą,.przypominała.nadmorskie.piaski.i.nieustannie.napływającą.falę..Unosił.się.też.zapach.sosnowej.żywicy.i.czegoś.

w.rodzaju.gęstego,.bulgocącego.błota,.którego.Lok.nie.umiał.nazwać..Wchłaniał.teraz.zapach.wielu.mężcz yzn,.kobiet.i.dzieci,.aż.w.końcu.jeden.zapach.zaczął.dominować,.może.niezbyt 156

wyraźny.ale.też.i.nie.słaby,.będący.mieszaniną.wielu.zapachów,.których.nie.dało.się.wyodrębnić,.a.

był.to.zapach.starości.

Lok.uspokoił.się,.włosy.przestały.mu.się.Jeżyć.i.przem-

knął.na.czworakach.obok.pnia,.tam.gdzie.leżały.porzucone.okrągłe.kamienie,.w.pobliżu.ciepłego,.ale.nie.d ającego.światła.ognia..Zachowały.one.swoisty.nastrój,.a.ich.zapach.był.taki.intensywny,.że.wyobraźnia.Lo ka.ukazała.mu.ten.zapach.w.postaci.blasku.lub.oparów.unoszących.się.wokół.otworów.na.ich.wierzchołkac h..Zapach.ten.przypominał.nowych.ludzi,.odpychał.i.przyciągał,.straszył.i.wabił,.przypominał.tłustą.kobietę,.a.jednocześnie.przerażający.widok.jelenia.i.starego.człowieka..Wspomnienie.jeleni a.ożyło.w.nim.tak.silnie,.że.znowu.się.ukrył;.nie.mógł.sobie.jednak.przypomnieć,.dokąd.udał.się.jeleń.ani.s kąd.przybył,.pamię-

tał.tylko,.że.wyłonił.się.na.polanie.spoza.uschniętego.drzewa..Odwrócił.się.w.tę.stronę.i.zobaczył.uschnięte

.drzewo.obrośnięte.bluszczem,.ogromne,.z.wierzchołkiem.jak.strzecha,.zwisające.z.chmur.niby.niedźwiedzia.jaskinia..Szybko.podczołgał.się.do.szałasu.po.lewej.stronie..Stra żnik.znajdujący.się.przy.ciernistych.krzakach.znowu.jęknął.

Lok.przesuwał.się.wzdłuż.pochylonych.gałęzi.na.tył.sza-

łasu.kierując.się.węchem,.ale.był.tam.tylko.mężczyzna.i.jeszcze.jeden.mężczyzna,.i.jeszcze.jeden..Nie.wyczuwał.Liku,.chyba.że.zapach.w.jego.nozdrzach,.raczej.nie określony.i.słaby,.którego.ledwie.był.świadom,.łączył.się.właśnie.z.Liku..Gdziekolwiek.się.przesunął,.świa domość.ta.go.nie.opuszczała,.ale.nie.mógł.wytropić.jej.źródła..Wstąpiła.w.niego.odwaga..Postanowił.skońc zyć.z.tym.bezowocnym.i.przypadkowym.miotaniem.się.i.ruszył.w.stronę.wejścia.do.szałasu..Nowi.ludzie.s tawiali.najpierw.dwa.długie.kije,.a.potem.kładli.na.górze.jeden.długi.kij,.na.którym.opierali.niezliczoną.ilo ść.gałęzi.formując.na.polanie.liściastą.jaskinię..Było.ich.trzy,.jedna.z.lewej.strony,.druga.z.prawej,.a.trzecia

.pomiędzy.ogniem.i.ciernistymi.krzakami,.przy.których.pełnił.wartę.strażnik..Końce.ściętych.gałęzi.wetkni ęte.w.ziemię

157

tworzyły.zakrzywioną.linię..Lok.podczołgał.się.na.sam.jej.koniec.i.zachowując.ostrożność.wsunął.

głowę.do.środka.Słychać.było.głośny.i.nieregularny.oddech.i.chrapanie..Ktoś.spał.całkiem.blisko.twarzy.L

oka,.w.zasięgu.jego.ramienia.Ktoś.inny.chrząknął,.czknął.i.przewrócił.się.na.drugi.bok.smagnąwszy.Loka.

po.twarzy.otwartą.dłonią..Odskoczył.rozdygotany,.ale.znowu.pochylił.się.do.przodu.i.powąchał.tę.dłoń..By ła.blada,.lekko.błyszcząca,.bezradna.i.niewinna.jak.ręka.Mała..Była.jednak.węższa.i.dłuższa,.a.także.inneg o.koloru,.jej.białość.przypominała.biel.grzyba.

Niewielka.odległość.dzieliła.rękę.od.gałęzi.wbitych.w.ziemię..Obraz.Liku,.ukryty.głęboko.i.doprowadzający.do.szaleństwa,.pchał.go.do.przodu..Nie.miał.pojęcia,.co

.powinien.zrobić,.ale.wiedział,.że.musi.coś.zrobić..Zaczął.wsuwać.się.powoli.w.głąb.wąskim.przejściem,.niczym.wąż.wślizgujący.się.do.jamy..Poczuł.na.twarzy.oddech.i.zastygł.w.bezruchu..Ta.druga.twarz.znajdowała.się.na.odległość.ręki.od.jego.twarzy..Dotknął.niesamowitych.włosów,.pr zyjrzał.się.z.bliska.wydłużonej.bezsensownie.czaszce,.która.podwyższała.głowę.nad.brwiami..Zobaczył.ok o.o.matowym.połysku.pod.nie.domkniętą.powieką,.nieregularne.wilcze.zęby;.buchnął.mu.w.policzek.odde ch.przesycony.kwaśnym.miodem..Wewnę-

trzny.Lok.dzielił.razem.z.Fa.obraz.strachu,.ale.zewnętrzny.Lok.odczuwał.niezachwianą.odwagę.i.kamienn y.spokój.

Lok.wyciągnął.ramię.nad.śpiącym.człowiekiem,.napotkał.najpierw.wolną.przestrzeń,.a.potem.liście

.i.ziemię..Wsparł.się.mocno.dłonią.o.ziemię,.gotów.przejść.nad.nim.na.czworakach,.wygięty.w.łuk,.ale.w.tym.momencie.śpiący.człowiek.zaczął.coś.mówić..Słowa.dobywały.mu.się.z.

głębi.gardła,.jakby.nie.miał.języka,.i.plątały.z.oddechem..Pierś.wznosiła.się.szybko.i.opadała..Lok.natychm iast.cofnął.rękę.i.przycupnął.skulony..Człowiek.obrócił.się.na.liściach;.zaciśniętą.pięścią.walnął.Loka.w.oko,.aż.pokazały.mu.się

.gwiazdy..Lok.cofnął.się,.a.człowiek.wypiął.brzuch.unosząc.go.wyżej.niż.głowę..Przez.cały.czas.dobywały

.mu.się.z.głębi.gardła.słowa.i.tłukł.ramionami.po.gałęziach..W.końcu.obrócił.głowę 158

Loka.i.zaczął.się.rozglądać.szeroko.otwartymi.oczami..Nie.patrzył.na.nic.szczególnego,.patrzył.tam

,.gdzie.obracał.głowę,.a.jego.oczy.przypominały.oczy.starej.kobiety.leżącej.w.wodzie..Przenikały.Loka.na.

wskroś,.aż.się.skurczył."strachu..Człowiek.ten.podrzucał.ciałem.coraz.wyżej."wyżej,.jego.słowa.brzmiały.j ak.żabi.rechot,.i.to.coraz.donośniejszy..Jakiś.gwar.dobiegł.z.sąsiedniego.szałasu,.przenikliwe.trajkotanie.ko biet,.a.potem.straszny,.skrzekliwy.pisk..Mężczyzna,.leżący.obok.Loka,.przewrócił.się.na.bok,.zerwał.się,.z atoczył.i.rozsunął.gałęzie,.które.rozpadły.się.w.stos..Chwiejąc.się.rzucił.się.do.przodu,.a.jego.żabi.rechot.za mienił.się.w.krzyk,.na.który.ktoś.odpowiedział..Pozostali.mężczyźni.szamotali.się.w.szałasie.zrzucając.z.si ebie.gałęzie.i.wrzeszcząc..Strażnik.przy.krzakach.miotał.się.walcząc.z.cieniami..Jakiś.mężczyzna.wyłonił.s ię.ze.szczątków.szałasu.tuż.koło.Loka,.dojrzał.pierwszego.mężczyznę.i.machnął.w.jego.stronę.kijem..W.ok amgnieniu.polana.wypełniła.się.ludźmi,.którzy.wrzeszcząc.miotali.się.i.walczyli.ze.sobą..Ktoś.zaczął.rozga rniać.grudy.ziemi.i.darni.przykrywających.palenisko,.ogień.się.rozszerzył.i.po.chwili.buchnął.płomieniem.oświetlając.zatłoczoną.polanę,.a.także.rosnące.dokoła.drzewa..Zdążył.się.już.także.poderwać.stary.cz łowiek,.jego.siwe.włosy.kłębiły.się.wokół.głowy.i.twarzy..Lok.zobaczył.Fa.umykającą.z.pustymi.rękoma..

Spostrzegła.starego.człowieka.i.skręciła.w.bok..Postać,.stojąca.przy.Loku,.zamachnęła.się.potężnym.kijem.

w.określonym.celu,.Lok.zdążył.jednak.pochwycić.kij.i.natychmiast.przetoczył.się.w.plątaninie.nóg,.rąk,.sz częk.i.zębów..Zdołał.się.jednak.wyrwać.i.uskoczyć.w.bok,.a.skłębiony.tłum.dalej.się.szamotał.i.warczał..D

ojrzał.Fa,.której.głowa.wyłaniała.się.i.kryła.pośród.krzaków,.potem.starego.człowieka,.który.z.rozwianym.

włosem.i.pło-

nącymi.oczami.wymachiwał.kijem.zakończonym.jakby.bryłą.nad.kłębowiskiem.walczących.mężczyzn..Lo k.rzucił.się.między.krzaki,.a.wtedy.strażnik.także.zaczął.się.za.nim.przedzierać..Lok.opadł.na.ręce.i.tak.uci ekał.skryty.w.gęstwinie..Strażnik.minął.go.z.wygiętym.kijem.i.gałęzią 159

w.pogotowiu,.przemknął.pod.rozłożystym.bukiem.i.zniknął.w.lesie..........................................

Na.polanie.płonął.teraz.jasno.ogień..Stał.przy.nim.stary.człowiek,.a.pozostali.mężczyźni.zaczęli.się.

stopniowo.podnosić..Stary.człowiek.krzyczał.wskazując.palcem,.dopóki.jeden.z.mężczyzn.nie.powlókł.się.

w.stronę.krzaków.i.ni.popędził.za.strażnikiem..Kobiety.otoczyły.starego.człowieka,.była.wśród.nich.także.mała.Tanakil,.która.przecie-rała.oczy.wierzchem.dłoni..Dwaj.mężczyźni.pędzili.z.po-

wrotem.i.wykrzykując.coś.do.starego.człowieka.przedzierali.się.przez.cierniste.krzaki.na.polanę..Kobiety.

wrzucały.gałęzie.do.ognia,.te.same.gałęzie,.z.których.robili.szałasy..Stała.tam.także.tłusta.kobieta,.która.za ciskała.ręce.i.po-jękiwała.trzymając.nowego.na.ramieniu..Tuami.mówił.coś.do.starego.człowieka.z.ogromnym.pośpiechem.

wskazując.na.las.i.na.ziemię,.tam.gdzie.leżała.głowa.jelenia..Ogień.jarzył.się.coraz.mocniej;.ze.stosu.liści.b uchały.płomienie,.w.których.drzewa.widać.było.jak.za.dnia..Wszyscy.skupili.się.wokół.ognia.odwróceni.d oń.plecami.i.wpatrywali.w.mroczny.las..Po.chwili.naznosili.z.szałasów.gałęzi,.które.dorzu-cali.do.paleniska;.ogień.płonął.coraz.jaśniej..Zaczęli.też.znosić.skóry.zwierząt.i.owijać.się.nimi..Tłusta.kob ieta.przestała.pojękiwać,.karmiła.teraz.nowego.piersią..Lok.widział,.że.kobiety.poklepywały.nowego.wylęknione,.c oś.do.niego.mówiły.podając.mu.muszle,.które.zdejmowały.z.szyi,.ale.przez.cały.czas.wpatrywały.się.w.cie mny.krąg.drzew,.w.których.zatracało.się.jak.w.pułapce.światło.ognia..Tuami.i.stary.człowiek.wciąż.gorączkowo.ze.sobą.rozmawiali.kiwając.głowami..Lok.czuł.się.bezpiecznie.w.ciemnośc i,.ale.zdawał.sobie.sprawę.z.niepojętej.mocy.ludzi.oświetlonych.blaskiem.ognia..Zawołał.głośno:

—.Gdzie.jest.Liku?

Zauważył,.że.nowi.ludzie.ucichli.kuląc.ramiona..Tylko.Tanakil.zaczęła.krzyczeć,.aż.kobieta.o.pom arszczonej.twarzy.musiała.ją.uciszyć.potrząsając.za.ramię.

160

-.Oddajcie.mi.Liku!

Kasztan.nadstawiał.ucha,.aby.usłyszeć,.skąd.dochodzi.głos;.obracał.głowę.na.wszystkie.strony.i.trz ymał.wygięty.kij.w.pogotowiu.

-.Gdzie.jest.Fa?

Kij..zgiął.się.mocniej.i.błyskawicznie.rozprostował..Wtem.coś.śmignęło.w.powietrzu.jak.skrzydło.p taka;.rozległ.się.wytłumiony.łoskot.i.uderzenie.w.drzewo..Jakaś.kobieta.popędziła.w.stronę.szałasu,.do.któr ego.zakradł.się.Lok,.przyniosła.stamtąd.naręcze.gałęzi.i.cisnęła.w.ogień..Ukazały.się.ciemne.sylwetki.ludzi

.wpatrzonych.w.nieprzenikniony.las.

Lok.odwrócił.się.i.zawierzył.swojemu.nosowi..Przerzucił.się.na.szlak,.gdzie.napotkał.zapach.Fa.i.o bu.goniących.ją.mężczyzn..Kłusem.pędził.naprzód,.z.nosem.przy.ziemi.i.z.nadzieją,.że.zapach.doprowadzi.

go.do.Fa..Gorąco.pragnął.usłyszeć.jej.głos.i.przytulić.się.do.niej..Biegł.coraz.szybciej.w.ciemności.poprzed zającej.świt,.a.jego.nos.opowiadał.mu,.krok.po.kroku,.całą.historię..Oto.ślady.stóp.Fa,.rozstawione.szeroko

.w.ucieczce,.jej.mocno.zapierające.się.palce.wyryły.półksiężyce.w.ziemi..Stwierdził,.że.teraz,.kiedy.znalazł

.się.z.dala.od.ognia,.widzi.wszystko.wyraźniej,.zwłaszcza.że.za.drzewami.już.zaczynało.świtać..Znowu.za władnęła.nim.myśl.o.Liku..Zawrócił,.wskoczył.na.rozszczepiony.pień.buku.i.wyjrzał.poprzez.gałęzie.na.po lanę..Strażnik,.który.gonił.Fa,.tańczył.teraz.przed.zgromadzonymi.ludźmi..Podpełzł.jak.wąż.do.resztek.gałę zi,.jakie.pozostały.jeszcze.z.ich.szałasów,.i.wstał;.zbliżył.się.do.ognia.kłapiąc.zębami.jak.wilk,.aż.wszyscy.

skulili.się.ze.strachu..Gestykulował,.naśladował.gonitwę,.czołgał.się.i.wymachiwał.rękami.jak.trzepoczący.

skrzydłami.ptak..Zatrzymał.się.przy.ciernistych.krzakach,.zatoczył.nad.nimi.w.powietrzu.linię,.która.wzno siła.się.coraz.wyżej.ku.drzewom,.po.czym.wykonał.gest.bezradności..Tuami.mówił.coś.w.pośpiechu.do.sta rego.człowieka..Lok.zobaczył,.że.uklęknął.przy.ogniu,.odgarnął.wokół.siebie ziemię.i.zaczął.coś.rysować.kijem..Liku.nigdzie.nie.było.widać,.tłusta.kobieta.siedziała.w.jednym.z

.wydrążonych.pni.z.nowym.na.ramieniu................................

Lok.opuścił.się.na.ziemię,.odszukał.ślady.Fa.i.popędził.tam,.gdzie.prowadziły..Z.jej.śladów.odczyta ł,.w.jak.strasznym.uciekała.przerażeniu,.aż.włos.zjeżył.mu.się.na.głowi.ze.współczucia..Zbliżył.się.do.miej sca,.w.którym.ścigający.ją.mężczyźni.zatrzymali.się;.jeden.z.nich.tak.się.chwiał.na.boki,.że.jego.stopy.bez.

palców.odcisnęły.głębokie.dołki.w.ziemi..Wtem.ślady.się.urywały,.w.miejscu.gdzie.Fa.podskoczyła.wysok o,.a.dalej.były.już.tylko.ślady.jej.krwi.kapiącej.obficie.i.wiodącej.nierównym.zakolem.z.powrotem,.z.lasu.ku.bagnom,.gdzie.leżał.niegdyś.ich.pień..Skierował.się.tam.poprzez.gęstwinę.wrzośców.stratow anych.przez.tropicieli..Wszedł.głębiej.niż.oni,.nie.zważając.na.ciernie.raniące.mu.skórę..Zauważył.miejsca,

.w.których.jej.stopy,.podobnie.jak.teraz.jego.stopy,.zapadły.się.w.okropne.błoto.pozostawiając.głęboki.dół,

.wypełniony.na.powrót.stojącą.wodą..Dalej.powierzchnia.bagna.była.gładka.i.ziała.grozą..Nie.unosiły.się.z.

dna.bańki.powietrza,.a.wzburzone.brunatne.błoto,.tworzące.krągłe.wiry.na.tafli.wody,.zdążyło.opaść,.jakby

.się.tutaj.nic.nie.zdarzyło..Nawet.piana.i.wodorosty,.i.pozlepiany.żabi.skrzek.odsunęły.się.dalej.i.le-

żały.bez.ruchu.w.spokojnej.wodzie.pod.ubłoconymi.ga-

łęziami..Kroki.i.krew.aż.dotąd.prowadziły;.unosił.się.jeszcze.zapach.Fa.i.jej.strachu,.ale.poza.tym.nic.więc ej.

Rozdział.dziesiąty

Szary.świt.już.się.rozsnuwał,.zaczynał.się.srebrzyć,.czarna.woda.na.powierzchni.bagna.zalśniła..Jak iś.ptak.zaskrzeczał.pośród.wysepek.trzciny.i.wrzośców..W.dali.rozległ.się.ryk.najpotężniejszego.z.jeleni,.a.

po.chwili.następny..Błoto.tak.oblepiało.mu.kostki.u.nóg,.że.musiał.sobie.pomagać.rękami,.aby.utrzymać.ró wnowagę..Głowę.wypełniało.zdumienie,.dokuczał.tępy,.przytłaczający.głód,.który.w.dziwny.sposób.przeni kał.do.serca..Bezwiednie.węszył.za.jakimś.jadłem,.a.oczy.wędrowały.na.wszystkie.strony.po.bagnie.i.spląt anych.wrzoścach..Pochylił.się,.zgiął.palce.u.nóg.i.wyciągnął.stopę.z.błota.brodząc.chwiejnym.krokiem.w.s tronę.twardszego.gruntu..Było.ciepło,.w.powietrzu.unosiło.się.mrowie.owadów,.które.nuciły.cichym.szemrzeniem,.przypominającym.szum.w.uszach.po.otrzymanym.ciosie.w.głowę..

Lok.potrząsnął.głową,.ale.cichy.szum.rozlegał.się.nadal.i.straszny.ciężar.leżał.mu.na.sercu.

Tam.gdzie.zaczynały.się.drzewa,.bulwy.wypuszczały.z.ziemi.zielone.pędy..Zerwał.je.palcami.u.nó g,.podniósł.w.górę.do.rąk.i.włożył.w.usta..Zewnętrzny.Lok.nie.miał.ochoty.na.jedzenie,.ale.wewnętrzny.Lo k.zmusił.się,.aby.je.pogryźć.i.przełknąć..Przypomniał.sobie,.że.chce.mu.się.pić,.wrócił.więc.do.bagna,.ale.

wyglądało.teraz.zupełnie.inaczej;.kiedy.posuwał.się.śladem.zapachu.Fa,.nie.wydawało.mu.się.aż.tak.odraż ające..Jego.stopy.nie.chciały.w.nie.wejść.

163

Lok.zaczął.się.pochylać..Kolanami.dotknął.ziemi.wsparł.się.rękoma.przenosząc.na.nie.ciężar.ciała,.

po.czym.z.całej.siły.przywarł.do.ziemi..Leżał.skulony.na.suchych.liściach.i.ga-

łęziach,.podnosząc.głowę.i.obracając.nią.na.wszystkie.strony..Błądził.wzrokiem.dokoła,.a.jego.oczy.nad.ot wartymi.z.wyczerpania.ustami.były.pełne.zdumienia..Z.ust.jego.dobył.się.żałosny.jęk,.długi,.przenikliwy,.b olesny,.jęk.mężczyzny..Wciąż.rozlegał.się.cichy.szum.owadów,.wodospad.huczał.monotonnie.u.stóp.góry,.

w.dali.znowu.ryknął.jeleń.

Niebo.się.zaróżowiło,.wierzchołki.drzew.okryły.świeżą.zielenią..Pąki,.które.były.ledwie.zalążkiem.

życia,.teraz.popękały.wypuszczając.pędy,.a.była.ich.taka.obfitość.w.brzasku.poranka,.że.Lok.widział.tylko.

grubsze.gałęzie..Ziemia.zdawała.się.wibrować,.jakby.trudziła.się.ciężko,.karmiąc.sokami.pnie.drzew..Lok.

stłumił.jęk.i.skupił.uwagę.na.wibracji.ziemi,.dzięki.czemu.zaznał.chwili.odprężenia..Podczołgał.się.do.kieł

kujących.bulw,.zrywał.młode.pędy.i.przeżuwając.je.połykał.głośno..Pragnienie.znowu.dało.o.sobie.znać,.z aczął.więc.szukać,.pełzając.po.ziemi,.twardszego.gruntu.przy.rozlewisku..Spuścił.się.głową.w.dół.z.pochyl onej.gałęzi.i.chłeptał.ciemną,.onyksową.wodę.

W.lesie.rozległ.się.tupot.nóg..Opadł.na.ziemię,.skąd.dojrzał.dwóch.mężczyzn.przedzierających.się.

pośród.drzew.z.zakrzywionymi.kijami.w.ręku..Z.polany.dochodził.gwar.nowych.ludzi,.odgłos.przetaczania

.pni.i.ścinania.gałęzi..Przypomniał.sobie.o.Liku.i.popędził.w.stronę.polany,.aby.spoza.gęstwiny.krzaków.z obaczyć,.co.się.tam.dzieje.

—.A-ho!.A-ho!.A-ho!

Natychmiast.ukazał.mu.się.obraz.wydrążonych.pni.wyciąganych.na.brzeg,.a.potem.na.polanę..Podc zołgał.się.na.czworakach.do.przodu.i.przykucnął..Na.rzece.nie.było.już.pni,.więcej.ich.przybyć.nie.mogło..

Zobaczył.następny.obraz,.w.którym.pnie.ściągano.z.powrotem.do.rzeki,.a.wiązał.się.on.tak.ściśle.z.pierwsz ym.obrazem.i.z.odgłosami.rozlegającymi.się.na.polanie,.że.Lok.pojął.od.razu,.dlaczego.oba.te.obrazy.tak.si ę.ze.sobą.łączą..Zawrzało.mu.w.mózgu,.poczuł.się

164

.smutny.jak.Mal..Powiedział.cicho.do.obsypanych.pąkami.wrzośców:

-.Teraz.jestem.Malem.

Nagle.wydało.mu.się,.że.ma.zupełnie.nową.głowę,.że.ma.do.dyspozycji.wiele.obrazów,.z.których.

może.wybierać.wła-

ściwy,.kiedykolwiek.przyjdzie.mu.na.to.ochota..Były.to.obrazy.spokojnego,.szarego.światła.dnia..Ukazywa ły.mu.samotną.nić.życia,.która.łączyła.go.z.Liku.i.nowym;.uka-zywały.także.nowych.ludzi,.do.których.i.zewnętrzny,.i.we-wnętrzny.Lok.zatęsknił.z.miłością.wywołującą.paniczny.strach,.były.to.bowiem.istoty,.które.by.go.zabiły,.

gdyby.tylko.mogły.

Widział.obraz.Liku.wpatrzonej.z.zachwytem.w.Tanakil;.wyobrażał.sobie,.z.jak.strasznym.lękiem.m usiał.Ha.stawiać.czoło.niespodziewanej.śmierci..Lok.uchwycił.się.kurczowo.krzaków,.gdyż.zalała.go.fala.r ozpaczy,.i.zawył.na.cały.głos:

—.Liku!.Liku!

Ustały.odgłosy.ścinania.drzewa,.rozległ.się.długi,.zgrzytliwy.trzask..Lok.zobaczył.naprzeciw.siebie

.głowę.Tuami.i.jego.ramiona.odrzucone.w.bok,.po.czym.całe.drzewo,.wraz.z.gałęziami.gęsto.obsypanymi.l iśćmi,.runęło.na.ziemię..Kiedy.zielone.konary.przesunięto,.Lok.miał.dobrą.widoczność.na.polanę,.ponieważ.krzaki.zostały.przygniecione.i.przeciągano.tamtędy.wydrążone.pnie..Nowi.lud zie.unosili.w.górę.pnie.i.krok.po.kroku.pchali.je.do.przodu..Tuami.krzyczał,.a.Krzaczasty.usiłował.mu.zabr ać.kij,.który.trzymał.na.ramieniu..Lok.odbiegł.dalej.i.z.tej.odległości.nowi.ludzie,.znajdujący.się.na.począt ku.szlaku,.wydawali.się.mali.

Pnie.nie.wracały.do.rzeki,.kierowano.je.w.stronę.góry..Chciał.zobaczyć.następny.obraz,.jaki.łączył.

się.z.tym.obrazem,.ale.nie.mógł.go.dojrzeć;.jego.głowa.znowu.stała.się.głową.Loka,.była.w.niej.pustka.

Tuami.rąbał.drzewo,.ale.nie.gruby.pień,.tylko.jego.wierzchołek,.z.którego.wyrastały.gałęzie..Lok.ro zpoznawał.to.po.odgłosach.rąbania..Słyszał.także.starego.człowieka.

—.A-ho!.A-ho!.A-ho!

165

Pień.sunął.szlakiem,.ułożony.na.innych.pniach.które.tocząc.się.grzęzły.w.miękkiej.ziemi,.a.ludzie.s apali.i.pokrzykiwali.z.wysiłku.i.napięcia..Stary.człowiek,.choć.nie.dotykał.pni,.pracował.ciężej.niż.wszysc y.pozostali..Biegał.wokoło.wydawał.polecenia,.napominał,.naśladował.ich.ciężki.trud.sapał.wraz.z.nimi,.a.j ego.ptasi.głos.trzepotał.bez.przerwy'.Kobiety.i.Tanakil.szły.rzędem.po.obu.stronach.pnia.i.nawet.tłusta.kob ieta.pomagała.podnosić.pień.od.tyłu..We.wgłębieniu.pnia.była.tylko.jedna.osoba;.stał.w.nim.nowy,.trzymając.się.krawędzi.pnia.i.wpatrując.w.ten.zgiełkliwy.tłum.

Z.pobocza.szlaku.wyłonił.się.Tuami.wlokąc.za.sobą.ogromny.pień..Kiedy.wyciągnął.go.na.gładki.g runt,.zaczął.go.toczyć.w.stronę.wydrążonego.pnia..Kobiety.skupiły.się.wokół.otwartych.szeroko.oczu.na.d ziobie,.uniosły.pień.w.górę.i.pchnęły.do.przodu..Potoczył.się.po.gładkim.gruncie.bez.żadnych.przeszkód.na.podłożonym,.obracającym.się..drzewie..Oczy.opadły.w.dół.i.w.tym.momenc ie.Krzaczasty.i.Tuami.wyłonili.się'.od.tyłu.z.mniejszym.drzewem.do.rolowania,.dzięki.czemu.wydrążony.p ień.wcale.nie.dotykał.ziemi..Bez.ustanku.miotali.się.i.kręcili.niby.pszczoły.wokół.skalnej.szczeliny,.w.desp erackim,.ale.ustalonym.szyku..Pień.toczył.się.szlakiem.w.kierunku.Loka,.a.nowy.chwiał.się,.podskakiwał.i

.popiskiwał,.cały.czas.wpatrując.się.albo.w.tę.osobę,.która.szła.najbliżej,.albo.w.tę,.która.była.najbardziej.r uchliwa..Liku.nie.było.wśród.nich;.jednakże.Lok,.myśląc.sprawnie.jak.Mal,.przypomniał.sobie,.że.jest.jesz cze.jeden.pień.za.stosem.tobołków.

Podobnie.jak.nowy,.który.tylko.się.wszystkiemu.przy-

patrywał,.tak.i.Lok.skupił.na.nich.całą.uwagę.patrząc,.jak.się.zbliżają..Zdarza.się.tak.nad.morzem,.że.czło wiek.obserwujący.przypływ.zapomina.się.cofnąć.i.dopiero.opluskane.wodą.nogi.przywołują.go.do.rzeczywistości..Ki edy.znaleźli.się.tak.blisko,.że.widział.już.przygniecioną.to-czącymi.się.pniami.trawę,.wtedy.dopiero.przypomniał.sobie,.jak.bardzo.są.niebezpieczni,.i.umknął.w.las..Z

atrzymał.się.w.takiej.odległości,.z.której.już.ich.nie.widział,.ale.byli 166

jeszcze.w.zasięgu.jego.słuchu..Kobiety.pokrzykiwały.pchając.z.całych.sił.pień,.stary.człowiek.ochr ypł.od.wrzasku.

Lok.doznawał.tylu.uczuć,.że.był.zupełnie.odurzony..Lękał.nowych.ludzi.i.współczuł.im,.jak.kobiec ie.mającej.mdłości..Zaczął.szperać.pod.drzewami.zbierając.wszystko,.co.nadawało.się.do.jedzenia,.ale.było by.mu.to.obojętne,.gdyby.niczego.nie.znalazł..Wszystkie.obrazy.gdzieś.się.zapodziały,.był.niby.ogromna.st udnia.pełna.uczuć.nie-zbadanych.i.niezaprzeczalnych..Początkowo.myślał,.że.jest.głodny,.więc.wtykał.do.ust.wszystko,.co.napot kał..Wtem.zorientował.się,.że.zjada.też.młode.gałęzie,.cierpkie.pod.śliską.korą..Wpychał.je.do.ust.i.połykał

,.ale.po.chwili.opadł.na.czworaki.i.zwymiotował.wszystkie.gałęzie,.jakie.zjadł..Głosy.nowych.ludzi.lekko.s ię.zatarły;.rozlegał.się.tylko.glos.starego.człowieka,.który.albo.wydawał.rozkazy,.albo.krzyczał.z.wściekłoś cią..Tutaj,.gdzie.las.dotykał.bagien,.a.ponad.krzakami,.wodą.i.kołyszącą.się.wierzbiną.roztaczało.się.otwart e.niebo,.nie.słychać.było.innych.odgłosów.ich.wędrówki..Turkawki.parzyły.się.gruchając;.nic.się.tu.nie.zm ieniło,.nawet.ogromna.gałąź,.na.której.huśtała.się.ze.śmiechem.rudowłosa.dziewczynka,.zwisała.tak.samo.j ak.przedtem..Tylko.wszystko.dokoła.rozrosło.się.i.okryło.bujniejszą.zielenią.w.ciepłym,.bezwietrznym.por anku..Lok.podniósł.się.i.powędrował.nad.brzegiem.bagna.do.rozlewiska,.w.którym.zniknęła.Fa..Być.Malem.to.zaszczyt.i.ciężar..Nowa.głowa.wiedziała,.że.coś.się.w.życiu.s kończyło,.odpłynęło.bezpowrotnie.jak.morska.fala..Rozumiała,.że.trzeba.pogodzić.się.z.niedolą,.choć.było.

to.tak.bolesne,.jakby.obejmował.i.przyciskał.do.siebie.ciernisty.krzak;.starała.się.też.pojąć.nowych.ludzi,.z.

powodu.których.tyle.się.zmieniło..Lok.odkrył.słowo.„podobieństwo"..Posługiwał.się.nim.przez.całe.życie.

nie.zdając.sobie.z.tego.sprawy..Grzyby.na.drzewie.były.podobne.do.uszu;.słowo.to.brzmiało.wła-

ściwie.tak.samo,.ale.domagało.się.szczególnego.wyróżnienia.z.powodu.okoliczności,.które.już.nigdy.nie.mogą.mieć.odniesienia.do.przeżyć.zakodowanych.w.jego.gł

owie..Po-

167

ruszyło.go.to.do.głębi,.stwierdził,.że.posługuje.się.tym.słowem.jak.narzędziem,.jak.kamieniem,.któr ym.odcinał.gałęzie.albo.mięso..Słowo.to.wiązało.się.też.z.łowcami.o.białych.twarzach.i.dawało.im.miejsce.

w.świecie,.w.którym.byli.istotami.myślącymi,.a.nie.jakimiś.dzikimi,.przypadkowym.intruzami.

Odtwarzał.obraz.tych.łowców,.posuwających.się.z.wygiętymi.kijami,.sprawnie.i.złowieszczo.

„Ludzie.są.podobni.do.zgłodniałych.wilków.zaczajonych.w.pustym.drzewie".

Przyszła.mu.na.myśl.tłusta.kobieta.ochraniająca.nowego.przed.starym.człowiekiem,.przypomniał.s obie.jej.śmiech,.a.także.mężczyzn.sączących.cierpki.miód.i.szczerzących.zęby.w.uśmiechu.

„Ludzie.podobni.są.do.miodu.wyciekającego.ze.skalnej.szczeliny".

Pomyślał.o.Tanakil,.o.jej.zabawie,.zręcznych.palcach,.o.jej.śmiechu.i.kiju.

„Ludzie.są.podobni.do.miodu.w.okrągłych.kamieniach,.nowego.miodu,.cuchnącego.stęchlizną.i.og niem".

Zniszczyli.na.tej.przełęczy.ludzi,.ledwie.kiwnąwszy.palcem.

„Są.podobni.do.rzeki.i.wodospadu,.przynależą.do.wodospadu;.nic.nie.może.się.im.przeciwstawić".

Pomyślał.o.ich.wytrwałości,.o.rozłożystym.Tuami,.stwa-

rzającym.jelenia.z.kolorowej.ziemi..„Są.podobni.do.Oa".

W.głowie.miał.zamęt.i.ciemność;.znowu.stał.się.Lokiem,.snuł.się.bez.celu.nad.brzegiem.bagna,.dok uczał.mu.głód,.którego.nie.mogło.zaspokoić.to.jedzenie..Usłyszał,.że.nowi.ludzie.pędzą.szlakiem.z.powrot em.na.polanę,.gdzie.został.jeszcze.drugi.pień,.ale.nie.rozmawiali.ze.sobą,.zdradzał.ich.tylko.tupot.nóg..Wte m.mignął.mu.obraz,.który.niby.zimowy.błysk.słońca.zniknął,.zanim.zdążył.go.dobrze.zobaczyć.

168

Przystanął,.podniósł.głowę.i.nozdrza.mu.się.rozszerzyły..Uszy.przejęły.funkcje.życia,.zlekceważyły

.gwar.nowych.ludzi,.a.skupiły.uwagę.na.pardwach,.które.pruły.wodę.piersią.jak.oszalałe..Podpłynęły.w.jeg o.kierunku.rozwartym.kątem,.ale.na.jego.widok.wszystkie.umknęły,.kierując.się.na.prawo.

Za.nimi.sunął.szczur.wodny,.z.nosem.uniesionym.w.górę,.podskakując.na.fali,.którą.sam.tworzył..

Rozległ.się.chlupot.wody,.szelest.i.plusk.pomiędzy.kępami.krzaków.wrzośca.rosnącymi.na.bagnie..Lok.uci ekł,.ale.wkrótce.wrócił..Zaczął.się.czołgać.w.błocie.rozchylając.po.drodze.jeżyny.zasłaniające.mu.widok..

Chlupot.ustał,.ale.poruszona.woda.pluskała.o.krzaki,.zalewając.ślady.jego.stóp..Węsząc.w.powietrzu,.zmag ał.się.z.gęstwiną.krzaków,.aż.wreszcie.zdołał.się.przedrzeć..Zrobił.trzy.kroki.w.wodzie.i.ugrzązł.w.błocie.z gięty.wpół..Rozległ.się.znowu.chlupot.wody,.więc.Lok,.śmiejąc.się.i.mówiąc.do.siebie,.ruszył.w.tę.stronę.s tawiając.pijane.kroki..Włosy.zewnętrznego.Loka.zjeżyły.się,.gdy.zimna.woda.otoczyła.mu.uda,.a.stopy.ugr zęzły.w.oblepiającym.je.ciasno.niewidzialnym.błocie..Przytłaczający.ciężar.i.głód.narastały,.przepełniały.go.niby.chmura.—

.chmura,.którą.słońce.nasyciło.ogniem..Nagle.ciężar.opadł,.odczuł.lekkość,.zaczął.mówić.do.siebie.i.śmiać.

się.jak.ludzie.pijący.miód..Śmiał.się,.a.spod.mrugających.powiek.spływały.łzy..Wreszcie.oboje.zobaczyli.t en.sam.obraz.

—.Jestem.tutaj!.Już.idę!

—.Lok!.Lok!

Fa.z.uniesionymi.w.górę.ramionami,.dłońmi.zaciśniętymi.w.pięści,.zgrzytając.zębami.brnęła.pochy lona.w.wodzie..Wciąż.jeszcze.zanurzeni.po.uda.przylgnęli.do.siebie,.po.czym.niezdarnie.ruszyli.do.brzegu.

.Wkrótce.mogli.już.dojrzeć.stopy.w.chlupoczącym.błocie,.a.Lok.śmiał.się.i.mówił.bez.przerwy.

—.Niedobrze.być.samemu..Bardzo.niedobrze.być.samemu.

169

Fa.kulała.przytrzymując.się.Loka.

—.Skaleczył.mnie..Ten.człowiek.miał.na.końcu.kr.kamień.

Lok.dotknął.jej.uda..Rana.już.nie.krwawiła,.miała.kształt.języka.i.pokryta.była.zastygłą,.sczerniałą.

krwią.

—.Niedobrze.być.samemu...

—.K-iedy.uderzył.mnie,.wskoczyłam.w..wodę.

—.Woda.jest.straszna.

—.Woda.jest.lepsza.niż.nowi.ludzie.

Fa.zdjęła.rękę.z.ramienia.Loka,.usiedli.skuleni.pod.wielkim.dębem..Nowi.ludzie.wracali.z.polany.z.

drugim.wydrążonym.pniem..Idąc.sapali.i.pojękiwali..Dwaj.łowcy.którzy.wyruszyli.wcześniej,.stali.teraz.w yżej.na.skałach.i.stamtąd.coś.wykrzykiwali.

Fa.wysunęła.do.przodu.skaleczoną.nogę.

—.Jadłam.jajka,.trzcinę.i.żabi.skrzek.

Lok.bezwiednie.wyciągnął.rękę,.żeby.pogłaskać.Fa..Uśmiechnęła.się.do.niego.smutno..Wtem.przyp omniał.sobie.to.nagłe.powiązanie,.które.stworzyło.świt.z.rozproszonych.obrazów.

—.Teraz.jestem.Malem..Ciężko.być.Malem.

—.Ciężko.też.być.kobietą.

—.Nowi.ludzie.są.jak.wilk.i.miód,.zepsuty.miód,.a.także.rzeka.

—.Są.jak.ogień.w.lesie.

Raptem.Lok.zobaczył.obraz,.który.wyłonił.mu.się.z.gło-

wy,.a.tkwił.w.niej.tak.głęboko,.że.nawet.nie.miał.pojęcia.o.jego.istnieniu..Przez.moment.obraz.zdawał.się.s nuć.na.zewnątrz.i.zmieniać.wygląd.świata..Lok.pozostał.w.nim.taki.sam,.ale.wszystko.wokoło.przybrało.n agle.większe.rozmiary..Drzewa.stały.się.ogromne.jak.góry..Lok.nie.stał.na.ziemi,.tylko.jechał.na.grzbiecie.

trzymając.się.rudobrązowych.włosów,.które.miały.ręce.i.nogi..Przed.sobą.widział.głowę,.ale.nie.widział.tw arzy,.była.to.jednak.twarz.Mała,.a.dalej,.na.froncie,.widział.uciekającą.Fa,.która.też.była.dużo.większa..Drz ewa.miotały.w.górę.ogniem,.atakowały.go.swoim

170

oddechem..Panowała.niepokojąca.gorączkowość,.aż.skóra.cierpła.—.było.strasznie.

—.Teraz.jest.tak,.jakby.przeszedł.ogień.i.strawił.wszystkie Odgłosy.nowych.ludzi.i.ich.pni.dochodziły.z.daleka..Znowu.pędzili.z.tupotem.w.stronę.polany..Prz ez.jakiś.czas.rozbrzmiewała.ich.ptasia.mowa,.ale.umilkła..Fa.i.Lok.podnieśli.się.i.zbliżyli.do.szlaku..Nic.ni e.mówili.do.siebie,.ale.w.ich.ostrożnym.skradaniu.się.zawierało.się.postanowienie.bez.słów,.że.nie.należy.

pozostawiać.nowych.ludzi.w.spokoju..Byli.okropni.jak.ogień.czy.rzeka,.ale.jednocześnie.przyciągali.jak.miód.albo.mięso..Szlak.zmienił.się,.tak.jak.wszystko,.czego.nowi.ludzie.dotknęli..Ziemia.został

a.pożłobiona.i.zryta,.toczące.się.pnie.pogłębiły.drogę.i.wygładziły.na.szerokiej.przestrzeni..Lok.i.Fa,.i.jeszcze.ktoś.trzeci.mogliby.teraz.iść.obok.siebie.

—

.Pchali.wydrążone.pnie.na.toczących.się.drzewach..Nowy.był.w.środku.pnia..A.Liku.będzie.pewnie.w.drugim.

Fa.spojrzała.mu.w.twarz.ze.smutkiem..Wskazała.roz-

mazaną.plamę.na.gładkiej.ziemi,.był.to.rozgnieciony.ślimak.

—.Przetoczyli.się.po.nas.jak.ten.wydrążony.pień..Są.jak.zima.

Smutek.znowu.ogarnął.Loka,.ale.razem.z.Fa.łatwiej.było.go.znosić.

—

.Teraz.pozostali.tylko.Fa.i.Lok,.nowy.i.Liku..Fa.patrzyła.na.niego.przez.chwilę.w.milczeniu..Wy-ciągnęła.rękę,.którą.Lok.ujął.w.swoje.dłonie..Otworzyła.usta,.chciała.coś.powiedzieć,.ale.nie.dobyła.z.siebi e.ani.słowa..Całym.jej.ciałem.wstrząsnął.potężny.dreszcz,.po.czym.zaczęła.się.trząść..Zauważył,.że.stara.si ę.zapanować.nad.sobą,.tak.jakby.wychodziła.z.cieplej.jaskini.w.śnieżny.poranek..Wysunęła.rękę.z.jego.dło ni.

—.Chodźmy!

171

Ogień.tlił.się.jeszcze.w.ogromnym.pierścieniu.popiołów..Szałasy.były.porozrzucane,.choć.stały.jes zcze.ich.szkielety..Ziemia.na.polanie.była.skotłowana,.jakby.przeszło..stado.bydła..Lok.podczołgał.się.na.s am.brzeg.polany.Fa.trzymała.się.z.tyłu..Zaczął.okrążać.polanę..W.samym.środku.były.obrazy.i.dary............

.................

Fa.także.je.dojrzała.i.weszła.za.Lokiem.na.polanę.Posuwali.się.spiralnym.ruchem,.nastawiając.bacz nie.uszy.czy.nowi.ludzie.przypadkiem.nie.wracają..Wszystkie.obrazy.zamazywały.się.z.powodu.ognia,.prz y.którym.głowa.jelenia.obserwowała.Loka.tajemniczym.wzrokiem..Był.to.nowy.jeleń,.tłusty,.jego.sierść.m iała.ubarwienie.wiosenne,.ale.leżała.na.nim.jeszcze.jakaś.inna.postać..Miała.kolor.czerwony.rozpostarte.og romne.ramiona.i.nogi.i.patrzyła.na.Loka.oczami,.którymi.były.okrągłe,.białe.kamyki..Wokół.głowy.stercza ły.włosy,.jakby.postać.ta.została.poddana.strasznym.torturom..Przebita.była.palem.i.złączona.z.jeleniem,.p al.na.końcu..był.rozszczepiony.i.owinięty.futrem..Fa.i.Lok.cofnęli.się.zdjęci.grozą,.bo.jeszcze.nigdy.w.życi u.nie.spotkali.się.z.podobnym.widokiem..Wkrótce.jednak.onieśmieleni.wrócili.

Cały.zad.jelenia,.surowy,.ale.stosunkowo.mało.zakrwa-

wiony,.zwisał.z.pala,.przy.głowie.zaś,.z.której.patrzyły.oczy,.leżał.okrągły,.wklęsły.kamień.z.miodem..Uno sił.się.z.niego.zapach.miodu,.niczym.dym.i.płomienie.z.ognia..Fa.dotknęła.mięsa;.poruszyło.się,.szybko.wi ęc.cofnęła.rękę..Lok.okrążał.postać.z.daleka,.aby.nie.dotknąć.stopami.jej.wyciągniętych.kończyn,.ale.powo li.przysuwał.rękę.coraz.bliżej..I.już.po.chwili.rozpruwali.skórę.i.odrywali.kawałki.mięsa.wpychając.je.do.u st..Skończyli.jeść.dopiero.wtedy,.kiedy.napełnili.brzuchy,.na.palu.została.tylko.biała,.lśniąca.kość.i.pusta.s kóra.

Wreszcie.Lok.się.odsunął.i.obtarł.ręce.o.uda..Bez.słowa.odwrócili.się.do.siebie.i.przykucnęli.obok.

wklęśniętego.kamienia..Daleko,.ze.zbocza.wiodącego.na.terasę,.rozległo.się.wołanie.starego.człowieka:

—.A-ho!.A-ho!.A-ho!.Z.otwartego.kamiennego.naczynia.unosiły.się.gęste.wy-172

ziewy..Na.jego.krawędzi.usiadła.mucha,.a.kiedy.Lok.dmuchnął.z.bliska,.odleciała.trzepocząc.skrzy dełkami,.ale.znowu.usiadła.

Fa.chwyciła.Loka.za.nadgarstek.

-

.Nie.dotykaj..Lok.jednak.przytknął.usta.do.naczynia.i.rozszerzył.nozdrza,.szybko.oddychając..Głośnym,.ch rapliwym.głosem.oznajmił:

—.Miód.

Raptem.pochylił.się,.zanurzył.usta.i.spróbował..Cuchnący.miód.tak.go.palił.w.język.i.w.całych.usta ch,.że.prze-koziołkował.do.tyłu,.a.Fa.uciekła.okrążając.palenisko..Patrzyła.wystraszona,.jak.pluł,.ale.znowu.zaczął.się.

przy-

suwać.do.cuchnącego.naczynia..Schylił.się.ostrożnie.i.jeszcze.raz.spróbował..Oblizał.wargi,.napił.się.więce j,.po.czym.usiadł.śmiejąc.się.do.niej.

—.Napij.się.

Niepewnie.pochyliła.się.i.przytknęła.język.do.szczypiące-go,.słodkiego.miodu..Lok.nagle.przyklęknął,.nie.przestając.mówić.ani.na.chwilę,.i.odepchnął.Fa,.która.zdzi wiona.usiadła..Oblizywała.wargi.i.pluła.z.niesmakiem..Lok.zanurzył.usta.w.naczyniu.i.wypił.trzy.hausty;.ale.za.trzecim.razem.nie.zdołał.już.sięgnąć.do.miodu,.tylko.wci ągnął.powietrze.i.zakrztusił.się..Turlał.się.po.ziemi,.aby.złapać.oddech..Teraz.Fa.usiłowała.się.napić,.nie.m ogła.jednak.dosięgnąć.językiem.i.odezwała.się.do.niego.z.goryczą..Jakiś.czas.stała.spokojnie,.ale.po.chwili

.uniosła.naczynie.i.przytknę-

ła.do.ust,.jak.robili.nowi.ludzie..Lok.widząc.ją.z.ogromnym.kamieniem.przy.twarzy.zaczął.się.śmiać,.wygl ądała.bardzo.zabawnie..W.porę.jednak.zdążył.sobie.przypomnieć.o.miodzie,.więc.zerwał.się,.żeby.jej.odebrać.naczynie..Było.oblepione,.kleiło.się;.razem.z.kamieniem.ciągnął.też

.jej.twarz..Zaczęli.go.sobie.wyrywać.i.krzyczeć.na.siebie..Wtem.Lok.uświadomił.sobie,.że.jego.głos.brzmi.

piskliwie,.donośnie.i.dziko..Chcąc.sprawdzić,.co.się.dzieje.z.jego.głosem,.puścił.naczynie,.a.Fa.odeszła.z.n im.na.chwiejnych.nogach.

173

Zobaczył,.że.drzewa.kołyszą.się.na.boki.i.unoszą.w.górę..Zobaczył.wspaniały.obraz,.w.którym.wsz ystko.układało.się.pomyślnie,.chciał.powiedzieć.o.tym.Fa,.ona.jednak.w.ogóle.nie.słuchała..Ale.obraz.ten.

wkrótce.zniknął,.a.zobaczył.inny,...który.tylko.potwierdzał.fakt,.że.widział.poprzedni.obraz,.co.go.doprowa dzało.do.szału..Usiłował.dosięgnąć.go.głosem.jednak.ten.głos.nie.miał.nic.wspólnego.z.wewnętrznym.Loki em;.śmiał.się.i.kwakał.jak.kaczka..Istniało.jednak.słowo,.od.którego.obraz.się.zaczynał,.mimo.że.zniknął.z.

pola.widzenia..Trzymał.się.kurczowo.tego.jednego.słowa..Przestał.się.śmiać.i.z.powagą.odezwał.się.do.Fa,.która.wciąż.jeszcze.stała.z.kamieniem.przy.twarzy..—

.Pień!.—.powiedział..—.Pień!

Przypomniał.sobie.o.miodzie.i.z.oburzeniem.wyrwał.jej.kamień..Twarz.miała.czerwoną.i.natychmi ast.zaczęła.się.śmiać.wyrzucając.z.siebie.potok.słów..Lok.przytknął.naczynie.do.ust.sposobem.nowych.lud zi.i.miód.zaczął.mu.ściekać.po.piersi..Wygiął.się.tak,.że.jego.twarz.znalazła.się.poniżej.naczynia.i.w.ten.sp osób.resztki.miodu.zaczęły.mu.spływać.do.ust..Fa.śmiała.się.i.krzyczała,.turlała.się.po.ziemi,.a.położywszy

.się.na.plecach.wymachiwała.nogami.w.po-

wietrzu..Lok,.rozochocony.ognistym.miodem,.skorzystał.z.zachęty.i.także.zaczął.wymachiwać.nogami,.ale

.robił.to.niezdarnie..Znowu.jednak.przypomnieli.sobie.o.naczyniu.z.miodem.i.znowu.zaczęli.je.sobie.wyry wać,.tocząc.spór..Fa.usiłowała.się.napić,.ale.miód.spływał.niechętnie..Lok.odebrał.jej.kamień,.potrząsał.ni m,.tłukł.pięściami,.krzyczał;.nie.było.już.ani.odrobiny.miodu..Cisnął.kamieniem.o.ziemię.z.taką.wściekłoś cią,.że.się.rozleciał.na.dwa.kawałki..Oboje.dopadli.do.nich.i.przykucnąwszy.wylizywali,.każde.swój.kawał

ek,.jednocześnie.obracając.go.na.wszystkie.strony,.żeby.zobaczyć,.gdzie.się.miód.podział..Wodospad.hucz ał.na.polanie.i.w.głowie.Loka..Drzewa.poruszały.się.coraz.szybciej..Poderwał.się.na.nogi.i.stwierdził,.że.zi emia.jest.tak.samo.niebezpieczna,.jak.pień..Uderzył.w.kołyszące.się.drzewo,.żeby.je.uspokoić,.ale.już.po.c hwili.leżał.na.plecach,

174

a.nad.nim.przesuwało.się.niebo..Odwrócił.się.i.z.trudem.wstał.pośladkami.do.góry,.nogi.miał.rozch wiane.jak.nowy..Fa.czołgała.się..wokół.wygasłych.popiołów.niby.ćma.z.przypalonym.skrzydłem..Mówiła.

coś.do.siebie.o.hienach..Lok.odkrył.w.sobie.moc.nowych.ludzi..Był.jednym.z.nich,.stać.go.było.na.wszystk o..Na.polanie.zostały.jeszcze.nie.spalone.gałęzie.i.pnie..Popędził.do.jednego.z.nich.i.wydał.rozkaz,.aby.się.

.ruszył..Krzyknął:

—.A-ho!.A-ho!.A-ho!.Pień.poruszał.się.tak.samo.jak.drzewa,.ale.zbyt.wolno.

Znowu.krzyknął,.pień.jednak.nie.chciał.poruszać.się.szybciej..Chwycił.gałąź.i.zaczął.go.bić,.podob nie.jak.Tanakil.biła.Liku..Zobaczył.obraz.ludzi.po.obu.stronach.pnia,.napiętych.z.wysiłku,.z.otwartymi.usta mi..Krzyczał.na.nich.jak.stary.człowiek.

Fa.czołgała.się.obok..Poruszała.się.wolno,.tak.samo.jak.pień.i.drzewa..Lok.wrzeszcząc.uderzył.ją.ki jem.po.po-

śladkach,.rozszczepiona.gałąź.odpadła.i.utknęła.gdzieś.między.drzewami..Fa.jęknęła.i.wygramoliła.się.na.

nogi,.Lok.znowu.zamachnął.się.na.nią.kijem,.ale.nie.trafił..Fa.odwróciła.się.i.stanęła.naprzeciw.Loka;.wym yślała.mu,.a.drzewa.wciąż.się.chwiały..Lok.zauważył,.że.prawa.pierś.Fa.się.podniosła,.jej.ręka.z.rozpostart ą.dłonią.znalazła.się.w.górze,.i.ta.dłoń.miała.jakieś.szczególne.znaczenie,.w.każdej.chwili.mogła.się.przeist oczyć.w.coś,.wobec.czego.musiał.zachować.czujność..Wtem.błyskawica.raziła.go.w.policzek,.świat.go.ośl epił,.ziemia.wywróciła.się.do.góry.nogami.i.znowu.otrzymał.potężny.cios.w.prawy.policzek..Oparł.się.o.st ojącą.pionowo.ziemię,.jego.policzek.otworzył.się.i.zamknął.tryskając.płomieniem..Fa.leżała.na.ziemi,.cofał

a.się.i.przysuwała.bliżej..Po.chwili.zaczęła.go.ciągnąć.w.górę,.a.może.w.dół;.poczuł.twardy.grunt.pod.noga mi.i.uchwycił.się.r.a..Płakali.i.śmiali.się.na.przemian,.wodospad.szumiał.na.polanie,.a.kopiasty.wierzchołe k.uschniętego.drzewa.oddalał.się.i.wznosił.w.niebo,.ale.zamiast.się.zmniejszać,.stawał.się.coraz.większy..L

ok.przeraził.się,.uznał,.że.najlepiej.zrobi,

175

jeśli.będzie.się.trzymał.w.pobliżu.Fa..Starał.się.zwalczać.senność.i.to.dziwne.uczucie.w.głowie;.zac zął.się.rozglądać.za.Fa,.a.kiedy.ją.odnalazł,.wpatrywał.się.uporczywie.w.jej.twarz,.która.oddalała.się.podob nie.jak.drzewo.z.kopiastym.wierzchołkiem..Wszystkie.drzewa.wciąż.jeszcze.się.chwiały,.ale.już.teraz.miar owo,.jakby.miały.to.dane.z.przyrodzenia..Odezwał.się.do.Fa.odgrodzonej.mgłą:

-

.Jestem.jednym.z.nowych.ludzi..Zaczął.podskakiwać..Przeszedł.przez.polanę.i.wydawało.mu.się,.że.posuw a.się.wolnym,.chwiejnym.krokiem.nowych.ludzi..Zobaczył.obraz,.w.którym.Fa.musiała.mu.obciąć.palec..S

tąpając.ociężałym.krokiem.po.polanie.szukał.Fa,.aby.jej.o.tym.powiedzieć..Znalazł.ją.za.drzewem.nad.brze giem.rzeki,.wymiotowała..Wspomniał.o.starej.kobiecie.leżącej.w.wodzie,.ale.nie.zwracała.na.niego.najmni ejszej.uwagi,.poszedł.więc.do.pękniętego.kamienia.na.polanie.i.zaczął.wylizywać.mizerne.resztki.zepsuteg o.miodu..Postać.na.ziemi.przeistoczyła.się.w.starego.człowieka,.którego.Lok.po-wiadomił,.że.grono.nowych.ludzi.powiększyło.się..Ogarnęło.go.straszne.zmęczenie,.ziemia.stała.się.miękk a,.a.obrazy.przesuwały.mu.się.przed.oczami.jeden.po.drugim..Wyjaśnił.staremu.człowiekowi,.że.Lok.musi.

wrócić.do.jaskini,.ale.w.tym.momencie,.choć.w.głowie.miał.zamęt,.uprzytomnił.sobie,.że.już.nie.ma.jaskin i..Zaczął.głośno.rozpaczać,.co.zresztą.przychodziło.mu.bez.trudu.i.było.nawet.całkiem.przyjemne..Drzewa,

.kiedy.na.nie.spojrzał,.rozsunęły.się,.a.żeby.je.złączyć,.trzeba.by.dużo.wysiłku,.na.jaki.nie.mógł.się.zdobyć

..Wtem.wszystko.zniknęło,.pozostało.tylko.słońce.i.echo.gruchających.nad.wodospadem.turkawek..Położył

.się.na.wznak.i.obserwował.szeroko.otwartymi.oczami.dziwny.wzór,.jaki.powyginane.gałęzie.tworzyły.na.t le.nieba..Oczy.same.mu.się.zamknęły.i.zapadł.w.sen,.tak.jakby.zapadł.się.w.przepaść.z.sennej.mary.

Rozdział.jedenasty

Potrząsała.nim.Fa.

—.Odchodzą.

Ręce,.ale.nie.ręce.Fa,.ściskały.mu.głowę,.powodując.dotkliwy.boi..Jęknął.i.poturlał.się.dalej,.aby.w yzwolić.^ę.od.tych.rąk,.które.wciąż.tak.go.ściskały,.że.ból.rozsadzał.mu.głowę.od.środka.

—.Nowi.ludzie.odchodzą..Wciągają.wyżłobione.pnie.po.zboczu.na.terasę.

Lok.otworzył.oczy.i.jęknął.z.bólu..Miał.wrażenia.że.pa-

trzy.prosto.w.słońce..Spływały.mu.łzy;.oczy.piekły.straszli-wie.pod.powiekami..Fa.znowu.nim.potrząsnęła,.pomacał.ziemię.rękoma.i.nogami.i.uniósł.się.trochę.w.górę

..^cisnęło.go.w.żołądku,.zaczął.wymiotować..Jego.żołądek.miał.swoje.własne.życie;.wznosił.się,.zaciskał,.j akby.oplatany.ciasnym.węzłem,.nie.chciał.mieć.nic.wspólnego.z.tą.ohydną.wodą.o.zapachu.miodu,.odrzucał.ją..Fa.położyła.mu.rękę.na.ramieniu.

—.Mój.żołądek.też.był.chory.

Przewrócił.się.na.drugi.bok,.po.czym.z.trudem.usiadł.w.kucki.nie.otwierając.oczu..Słońce.prażyło.g o.w.policzek.

—.Odchodzą..Musimy.odebrać.nowego.

Lok.z.trudem.uniósł.ciężkie,.jakby.z.gumy,.powieki.i.ostrożnie.rozejrzał.się.sprawdzając,.czy.coś.si ę.na.świecie.nie.zmieniło..Ziemia.i.drzewa.zdawały.się.istnieć.tylko.barwą,.a.tak.się.chwiały,.że.natychmia st.zamknął.oczy.

—.Jestem.chory.

Fa.przez.chwilę.nie.odpowiadała..Lok.zrozumiał,.że.ręce.j.ściskające.mu.głowę,.są.wewnątrz.głowy

,.a.ucisk.był.taki.straszny,.że.czuł.pulsowanie.krwi.w.mózgu..Znowu.otworzył.oczy,.mrugnął.i.wtedy.świat

.się.trochę.uspokoił..Wciąż.jeszcze.barwy.oślepiały.go,.ale.przynajmniej.drzewa.i.ziemia.już.mniej.się.chw iały..Przed.jego.oczami.ziemia.była.brązowoczerwona,.drzewa.srebrzystozielone,.a.świeże.pędy.na.gałęzia ch.płonęły.zielonym.ogniem..Siedział.mrugając.powiekami,.z.obolałą.twarzą,.a.Fa.mówiła:

—.Wymiotowałam,.ale.ty.się.nawet.nie.zbudziłeś..Wy-

brałam.się,.żeby.zobaczyć.nowych.ludzi..Ich.pnie.już.zostały.wciągnięte.na.zbocze..Nowi.ludzie.są.przerażeni..Stoją.i.poruszają.się,.jakby.się.czegoś.bali..Wzdychają,.pot.ich.oblewa,.oglądają.się.za.siebie.w.stronę.lasu..Al e.nie.widać.nic.groźnego.w.lesie..Boją.się.powietrza,.tylko.że.i.tam.nie.widać.zagrożenia..Teraz.musimy.i m.odebrać.nowego.

Lok.wsparł.się.rękami.o.ziemię..Niebo.było.jasne,.świat.olśniewał.barwami,.wciąż.jeszcze.był.to.ś wiat.znany.Lokowi.

—.Musimy.im.odebrać.Liku.

Fa.podniosła.się.i.obiegła.dokoła.polanę..Kiedy.wróciła,.popatrzyła.na.niego.z.góry..Lok.dźwignął.

się.ostrożnie.

—.Fa.mówi:.„Zrób.to!"

Czekał.posłusznie..Mal.opuścił.jego.głowę.

—.Widzę.taki.obraz..Lok.wspina.się.ścieżką.za.urwi-

skiem,.gdzie.nowi.ludzie.nie.mogą.go.dojrzeć..Fa.idzie.dokoła.i.wspina.się.na.górę,.wyżej.niż.nowi.ludzie..

Oni.pędzą.za.nią..Wszyscy.mężczyźni..A.w.tym.czasie.Lok.odbiera.tłustej.kobiecie.nowego.i.ucieka.

Objęła.go.i.spojrzała.mu.badawczo.w.twarz.

—.Będziemy.znowu.mieli.ogień..I.będę.miała.dzieci..Lok.zobaczył.następny.obraz.

—.Tak.zrobię.—.rzekł.z.uporem.—.a.jak.zobaczę.Liku,.to.ją.też.odbiorę.

Twarz.Fa,.nie.po.raz.pierwszy,.wyrażała.co^,.czego.Lok.nie.mógł.zrozumieć.

178

Rozstali.się.u.stóp.zbocza,.gdzie.krzaki.zasłaniały.ich.nrzed.nowymi.ludźmi..Lok.poszedł.na.prawo

;.Fa.pomknęła.brzegiem.lasu,.aby.jak.najdalej.okrążyć.zbocze..Lok.obejrzał...j.zdążył.ją.jeszcze.zobaczyć,.

czerwoną.jak.wiewiórka;

biegła.przeważnie.na.czworakach,.pod.osłoną.drzew..Zaczął.się.wspinać,.cały.czas.nasłuchując..Zn alazł.się.na.szlaku.wiodącym.nad.rzekę,.słyszał.przed.sobą.ryczący.wodospad..Woda.przelewała.się.obficie j.niż.zwykle..Nad.rozlewiskiem.u.stóp.wodospadu.rozlegał.się.jeszcze.donośniejszy.huk,.a.pył.wodny.rozp rzestrzeniał.się.daleko.nad.wyspą..Płachty.spadającej.wody.rozbijały.się.w.kłębowiska.białe.jak.mleko,.z.kt órych.snuła.się.jakaś.kremowa.substancja.nie.do.odróżnienia.od.wzbijających.się.w.górę.bryzgów.wody.i.u noszącej.się.mgławicy..Po.drugiej.stronie.wyspy.sterczały.olbrzymie.drzewa,.których.bujne.wiosenne.listo wie.przechylało.się.ponad.progiem.wodospadu..Chwilami.kryło.się.w.kurzawie.wodnej.i.znowu.wyłaniało,.gałęzie.rozs uwały.się.i.nurzały.w.wodzie,.to.znów.podskakiwały,.jakby.pociągała.je.do.dołu.ręka.olbrzyma..Ale.po.tej.

stronie.wyspy.nie.było.drzew,.tylko.niepowstrzymany.nurt.lśniącej.wody.i.mleko.spadające.prosto.w.huczą cy,.biały,.dryfujący.pył.wodny.

Wtem,.mimo.łoskotu.spadającej.wody,.usłyszał.głosy.nowych.ludzi..Znajdowali.się.na.prawo.od.ni ego,.zasłaniała.ich.stercząca.wysoko.skała,.gdzie.zwisała.lodowa.kobieta..Zatrzymał.się.i.wtedy.usłyszał.ic h,.wszyscy.na.siebie.krzyczeli.

Tutaj,.otoczony.dobrze.znanymi.mu.widokami,.gdzie.każda.skała.naznaczona.została.historią.jego.l udzi,.popadł.w.jeszcze.większą.rozpacz..Miód.nie.zdołał.jej.zabić,.uśpił.tylko.na.chwilę,.a.teraz.zbudziła.si ę.na.nowo..Przytłoczony.pustką.jęknął.i.z.tkliwością.pomyślał.o.Fa.znajdującej.się.po.drugiej.stronie.zbocz a..I.Liku.była.gdzieś.pośród.tych.ludzi,.bardzo.pragnął.mieć.przy.sobie.jedną.z.nich.albo.obie..puszył.ku.sz czelinie.skalnej,.przy.której.zwisała.lodowa.kobieta,.coraz.wyraźniej.słyszał.głosy.nowych.ludzi..Położył

179

się.na.krawędzi.urwiska.i.spoglądał.w.dół.na.wąski.skrawek.ziemi,.kępki.rzadko.rosnącej.trawy.i.ka rłowate.krzaki.

Nowi.ludzie.raz.jeszcze.odgrywali.przed.nim.przedstawienie..Wyczyniali.najdziwniejsze,.bezsenso wne.rzeczy.wokół.pni..Kilka.zaklinowali.pomiędzy.skałami,.a.na.n'.t,.ułożyli.następne..Poryta.ziemia.na.zb oczu.wiodła.do.terasy.co.mogło.znaczyć.tylko.jedno,.że.drugi.wydrążony.pień.zaciągnęli.aż.do.jaskini..Ten

,.przy.którym.teraz.coś.robili.wystawał.spomiędzy.zaklinowanych.pni.i.skierowany.był.w.górę.zbocza..Zwi sały.z.niego.pasy.grubej,.poskręcanej.skóry..Jakiś.pień.leżał.w.poprzek,.tuż.za.wydrążonym.pniem.i.chwiał

.się.podparty.w.środku,.a.jego.koniec.przechylał.się.obciążony.okrągłym.kamieniem,.który.lada.chwila.mó gł.się.potoczyć.w.dół..Lok.zauważył,.że.stary.człowiek.pociągnął.za.pas.ze.skręconej.skóry.i.kamień.został

.uwolniony..Uderzył.w.pień.spychając.go.w.dół.zbocza,.wydrążony.zaś.pień.został.popchnięty.w.przeciwn ym.kierunku,.w.stronę.terasy..Okrągły.kamień.spełnił.swoją.rolę.i.poturlał.się.w.dół,.do.lasu..Tuami.wcisn ął.następny.kamień.za.wydrążony.pień,.rozległ.się.krzyk.ludzi..Już.nie.było.więcej.okrągłych.kamieni.pom iędzy.pniem.i.terasą,.musieli.je.zastąpić.ludzie..Chwycili.pień.i.unieśli.go.w.górę..Stary.człowiek.stał.obok.

nich,.w.prawej.ręce.zwisał.mu.nieżywy.wąż..Zaczął.krzyczeć.„a-ho!",.a.ludzie.zabrali.się.do.pracy.z.takim.wysiłkiem.i.napięciem,.aż.ich.twarze.pokryły.się.zmarszczkami..

Stary.człowiek.uniósł.w.górę.węża.i.smagnął.ich.po.drżących.plecach..Pień.ruszył.do.przodu.

Po.chwili.Lok.zauważył.też.innych.ludzi..Tłusta.kobieta.nie.pchała.pnia..Stała.z.boku,.pomiędzy.Lo kiem.a.wy-drążonym.pniem,.i.trzymała.nowego..Lok.zrozumiał.teraz,.co.Fa.miała.na.myśli.mówiąc.o.przerażeniu.no wych.ludzi,.ponieważ.tłusta.kobieta.bezustannie.rozglądała.się,.a.jej.twarz.wydała.mu.się.jeszcze.bledsza.n iż.na.polanie..Tuż.przy.niej.stała.Tanakil,.tylko.częściowo.widoczna,.bo.tłusta.kobieta.ją.zasłaniała..Lok.wi dział,.że.jedynie.paniczny.strach.mógł.dać.tym.ludziom.siłę.do.pracy.w.tak.szalonym.tempie.

180

Godzili.się.nawet.na.martwego.węża,.byleby.krzesał.siły.z.ich.budzonych.ciał,.do.czego.już.sami.ni e.byli.zdolni..Zarówno.w.zachowaniu.Tuami,.jak.i.wrzaskach.starego.człowieka.wyczuwało.się.histeryczn y.pośpiech..Wycofywali.się.wspinając.na.zbocze,.jakby.pędziły.za.nimi.koty.szczerząc.groźnie.zęby.albo.t eż.jakby.rzeka.wystąpiła.z.brzegów.Nalewała.zbocze..A.przecież.rzeka.płynęła.w.swoim.korycie,.a.na.zbo czu.nie.było.nikogo.poza.nowymi.ludźmi.

-.Boją.się.powietrza.

Sosna.jęknął.i.poślizgnął.się,.a.Tuami.natychmiast.oparł.pień.o.skałę..Wszyscy.otoczyli.Sosnę.trajk ocząc,.a.stary.człowiek.wciąż.wywijał.wężem..Tuami.wskazywał.na.zbocze.góry..Wtem.schylił.się,.a.kami eń.uderzył.z.hukiem.w.pień..Trajkotanie.przerodziło.się.w.pisk..Tuami,.pochylony.trzymał.z.całych.sił.pas.ze.skóry.przymocowany.do.pnia,.ale.mimo.to.pień.chwiał.się.na.wszystkie.stron y..Przywiązał.pas.do.skały.i.dopiero.wtedy.wszyscy.ustawili.się.w.szeregu.naprzeciw.góry..Lok.zobaczył.F

a,.małą,.czerwoną.figurkę.tańczącą.ponad.nimi.na.skale..Zauważył,.że.podniosła.w.górę.rękę,.zamachnęła.

się.i.drugi.kamień.przeleciał.ze.świstem.nad.stojącymi.ludźmi..Mężczyźni.napinali.kije,.które.gwałtownie.s ię.prostowały..Lok.widział.lecące.w.górę.gałęzie,.ale.nim.dosięgły.Fa,.zachwiały.się.i.zawróciły..Następny.

kamień.spadł.na.skałę.koło.pnia,.a.wtedy.tłusta.kobieta.popędziła.w.stronę.urwiska,.na.którym.stał.Lok..Za trzymała.się.jednak.i.odwróciła,.ale.Tanakil.podbiegła.do.samej.krawędzi..Na.widok.Loka.krzyknęła..Chw ycił.ją.za.ramiona,.zanim.tłusta.kobieta.zdążyła.się.odwrócić,.i.spytał.w.ogromnym.pośpiechu:

~.Gdzie.jest.Liku?!.Powiedz,.gdzie.jest.Liku?!

Na.dźwięk.tego.imienia.Tanakil.zaczęła.się.wyszarpywać.i.krzyczeć,.jakby.wpadła.w.głęboką.wodę

..Tłusta.kobieta.również.zaczęła.krzyczeć,.a.nowy.wygramolił.się.na.jej.ramię..10.Owędzi.urwiska.pędził.st ary.człowiek..Kasztan.nadbiegł.od.strony.leżącego.pnia..Ruszył.prosto.na.Loka.z.wyszczerzonymi.zębami..

Wrzask.i.zęby.przeraziły.Loka..Puścił

181

Tanakil,.która.potoczyła.się.do.tyłu..Wpadła.na.Kasztana.uderzając.go.nogą.akurat.w.tym.momenci e,.kiedy.rzucał.się.na.Loka..Przeleciał.w.powietrzu.obok.Loka.i.z.cichym.jękiem.przetoczył.się.nad.urwiski em..Spadł.na.niewielki.występ.stromego.zbocza.i.wydawało.się,.że.przez.cały.czas.zsuwał.się.na.brzuchu.

w.odległości.dłoni.od.skały,.której.jednak.ani.razu.nie.dotknął..Zniknął.bez.echa..Stary.człowiek.zamierzył

.się.na.Loka.kijem,.na.którego.końcu.osadzony.był.ostry.kamień,.ale.nie.dosięgnął.go,.bo.Lok.przemknął.si ę.pomiędzy.tłustą.kobietą.stojącą.z.rozdziawio-nymi.ustami.i.Tanakil.leżącą.na.wznak..Wszyscy.mężczyźni,.którzy.ciskali.w.stronę.Fa.gałęzie,.odwrócili.

się.i.skupili.teraz.całą.uwagę.na.Loku..Jak.błyskawica.popędził.na.zbocze,.prosto.do.skórzanego.pasa.przyt rzymującego.pień..Przeskoczył.go,.ale.odwiązując.pas.zdarł.sobie.skórę.na.nodze..Pień.zaczął.się.w.końcu.staczać.w.dół..Nowi.lu dzie.już.nie.patrzyli.na.Loka,.tylko.na.pień,.a.Lok.pędził.w.górę.i.tylko.od.czasu.do.czasu.odwracał.głowę,.

żeby.zobaczyć,.co.się.dzieje..Pień.rozwijał.szybkość.tocząc.się.na.dwóch.okrą-

głych.palach,.które.wkrótce.okazały.się.niepotrzebne..Oderwał.się.od.zbocza.w.miejscu,.gdzie.zaczynał.się.stromy.spad,.i.leciał.w.powietrzu..Tylnym.końcem.uderzył

.o.sterczącą.skałę.i.rozłupał.się.wzdłuż.na.pół..Teraz.leciały.w.dół.dwie.części.pnia,.aż.runęły.prosto.w.las..

Lok.wpadł.do.wąwozu.i.stracił.nowych.ludzi.z.oczu.

Fa.podskakiwała.u.wylotu.wąwozu,.popędził.więc.w.tę.stronę.co.sił..Zbliżali.się.do.niej.mężczyźni.

z.wygiętymi.kijami,.jednakże.Lok.dopadł.jej.pierwszy..Tamci.zamierzali.już.wspiąć.się.dalej,.ale.stary.czło wiek.zaczął.ich.nawoływać..Lok.nawet.nie.musiał.rozumieć.słów,.aby.pojąć.znaczenie.jego.gestów..Mężcz yźni.rzucili.się.w.dół.i.zniknęli.z.oczu.Loka.

Fa.także.szczerzyła.zęby.

Podeszła.do.Loka.wymachując.rękami,.w.jednej.wciąż.jeszcze.trzymała.ostry.kamień.

—.Dlaczego.nie.porwałeś.nowego?

182

Lok.wyciągnął.ręce.w.odruchu.obronnym.

—.Pytałem.o.Liku..Pytałem.Tanakil..Opuściła.powoli.ramiona.

—.Chodźmy!

Słońce.padało.coraz.niżej.ku.przełęczy.rozlewając.migo-

cące.złocistoczerwone.barwy..Fa.i.Lok.przemykali.się.szlakiem.wiodącym.nad.jaskinią.ku.urwisku,.skąd.m ieli.widok.na.nowych.ludzi.miotających.się.w.popłochu.na.terasie..Przenieśli.wydrążony.pień.na.koniec.ter asy.w.górnym.biegu.rzeki.i.usiłowali.go.przesunąć.poza.splątane.pnie.drzew,.które.leżały.teraz.w.tym.miejscu,.gdzie

.Lok.i.Fa.przedostawali.się.na.wyspę..Mężczyźni.zsunęli.pień.z.terasy,.leżał.w.wodzie.otoczony.innymi.pni ami..Podnosząc.pozosta-

łe.pnie.drzew,.próbowali.je.odłączyć.i.przerzucić.na.drugą.stronę.skały,.gdzie.porwałby.je.wodospad..Fa.bi egała.niespokojnie.po.zboczu.góry.

—.Zabiorą.ze.sobą.nowego.

Kiedy.słońce.skryło.się.za.przełęczą,.Fa.pomknęła.w.dół.po.stromej.skale..Ponad.górami.płonęła.cz erwień,.lodowe.kobiety.spowite.były.ogniem..Lok.nagle.krzyknął,.Fa.zatrzymała.się.i.spojrzała.na.wodę..D

o.splątanych.pni.zbliżało.się.drzewo;.nie.jakieś.małe.drzewko.czy.odłupany.kawałek,.ale.całe.drzewo.z.las u.widniejącego.na.horyzoncie..Płynęło.z.tej.strony.przełęczy,.gęstwina.pokrytych.pąkami.gałązek.i.gałęzi,.

ogromny,.zanurzony.do.połowy.w.wodzie.pień.i.sterczące.wysoko.korzenie,.a.pomiędzy.nimi.tyle.ziemi,.ż e.starczyłoby.na.zrobienie.paleniska.dla.wszystkich.ludzi.na.świecie..Na.jego.widok.stary.człowiek.zaczął.

wykrzykiwać.i.tańczyć..Kobiety.uniosły.głowy.znad.tobołków,.które.układały.w.wydrążonym.pniu,.a.mężc zyźni.cofnęli.się.poza.stos.leżących.pni..Korzenie.uderzyły.o.skupisko.pni,.a.roz-

łupane.kawałki.wzbiły.się.w.powietrze.albo.stanęły.na.sztorc..Zaczepiły.się.o.korzenie.i.tak.z.nich.zwisały.

.Drzewo.przestało.płynąć.i.kołysało.się.na.wodzie,.aż.spoczęło.przy 183

urwi„;YLi.za.terasą..Teraz.pomiędzy.wydrążonym.pniem.i.rozległą.rzeką.leżały.stłoczone.pnie,.które.przypominały.rosną-

ce.w.szeregu.ogromne.cierniste.krzaki..Tworzyły.nieprzebytą.zaporę.

Stary.człowiek.przestał.krzyczeć..Podbiegł.do.jakiegoś.tobołka.i.zaczął.go.rozwiązywać..Zawoła.c oś.do.Tuami,.który.mknął.po.terasie.trzymając.za.rękę.Tanakil.

---