Golding William Spadkobiercy

Wiliam Golding

Wiliam.Golding

SPADKOBIERCY

Tłumaczyła.Ryszarda.Grzybowska

Czytelnik.Warszawa.1989

Tytu

.orygina

u.angielskiego:

The

Inheritors

First

published

.1955.

by.

Faber

and

Faber

Limited

Okładkę.i.kartę.tytułową.projektowa

ł.

Władys

aw.

Brykczyński

.for.

the

Polish

edition

.Spółdzielnia

.Wyda

nicza.

„

tel

Warszawa

.1989

ISBN

.83

07-01934-6.

„...Nasza.wiedza.o.wyglądzie.Neandertalczyka.jest.znikoma,.ale.możemy.przypuszczać,.że....był

bujnie.owłosiony,.brzydki,.budził.odrazę.odmien-

ną.budową.czaszki.o.niskim.czole,.miał.krzaczaste.brwi,.szyję.ma

py.i.był.niewielkiej.postury....

Sir.Harry

ohnston

.w.swojej.rozprawie.

s.and.Re

s.na.temat.powstania.nowoczesnego.czło

wieka.pisze:.

Mgliste.wspomnienie.tych.stworów.podobnych.do.goryli,.przebiegłych,.powłóczących.noga

mi,.gęsto.owłosionych,.obdarzonych.mo-
cnymi.zębami.i.przejawiających.prawdopodobnie.skłonności.

kanibalistyczne,

.mogło.się.stać.zaczą-

tkiem.ludowych.opowieści.o.wilkołakach...

»"

H..G..

Wells

Outline

History

.Rozdział.pierwszy

Lok

.pędził.przed.siebie.co.sił..Głowę.miał.spuszczoną,.sękaty.kij.trzymał.dla.równowagi.poziomo,.

a.wolną.ręką.rozgarniał.gąszcz.barwnych.pąków..Liku,.siedząca.okra-
kiem.na.plecach.Loka,.popędzała.go.ze.śmiechem:.jedną.ręką.chwytała.się.kurczowo.jego.kasztanowatych,
.wijących.się.włosów,.które.spadały.mu.na.kark.i.wzdłuż.kręgosłupa,.drugą.podtrzymywała.małą.

Oa,

.wciś

niętą.mu.pod.brodę..Nogi.Loka.by

y.sprawne..Widziały..Okrążały.sterczące.bez-

ładnie.korzenie.buków,.przeskakiwały.kałuże.wody.na.szlaku..Liku.uderzała.go.stopami.po.brzuchu.

—.Prędzej!.Prędzej!

Zabolały.go.nogi,.pochylił.się.i.zwolnił..Usłyszeli.rze-

kę.płynącą.równolegle.do.szlaku.po.lewej.stronie,.ale.jesz-
cze.niewidoczną..Buki.przerzedziły.się,.

zniknęły

.krzaki.i.zna-

leźli.się.na.niewielkim,.błotnistym.terenie,.gdzie.zawsze.leżał.pień.

—.To.tutaj,.Liku.

Przed.nimi.rozlewała.się.

mulista,

.onyksowa.woda,.która.rozprzestrzeniała.się.łącząc.z.rzeką..Szlak,.

prowadzący.wzdłuż.rzeki,.rozpoczynał.się.znowu.po.jej.drugiej.stronie,.na.terenie,.który.się.wznosił.coraz.

wyżej.i.ginął.pośród.drzew..Uszczęśliwiony.Lok.uśmiechnął.się,.zrobił.dwa.kroki.w.stronę.wody.i.stanął..S
poważnia

,.otworzył.usta.tak.szeroko,.że.aż.opadła.mu.dolna.warga..Liku.obsunęła.się.do

wysokości.jego.kolan,.po.czym.zeskoczyła.na.ziemię..Wło-

żyła.główkę.małej.

.do.ust.i.zaczęła.się.rozglądać..

Lok

.uśmiechnął.się.niepewnie.

—.Pień.zniknął.

Przymknął.oczy.i.zasępił.się.przywołując.obraz.pnia..Leżał.tu.w.wodzie,.od.brzegu.do.brzegu,.szar

y.i.

butwiejący.

.Kiedy.się.przechodziło.przez.sam.jego.środek,.czuło.się.płynącą.pod.nim.wodę,.okropną.w

odę,.miejscami.głęboką.na.długość.męskiego.ramienia..Nie.była.rozbudzona.jak.rzeka.czy.wodospad,.ale.s
enna,.rozciągała.się.aż.po.rzekę.i.dopiero.tam.się.budziła.i.łączyła.po.prawej.stronie.z.głuszą.nieprzeby-
tych.bagien,.chaszczy.i.trzęsawisk..Był.tak.pewien.tego.pnia,.z.którego.ludzie.zawsze.korzystali,.że.kiedy.z
nów.otworzył.szeroko.oczy,.zaczął.się.uśmiechać,.jakby.budził.się.ze.snu,.pień.jednak.zniknął.

Kłusując.szlakiem.zbliżała.się.

Fa.

.Na.jej.plecach.spał.nowy..Nie.obawiała.się,.że.spadnie,.czuła.bo

wiem,.że.przy-
trzymuje.się.rączkami.jej.włosów.na.szyi,.a.nóżkami.włosów.rosnących.niżej,.na.plecach,.ale.mimo.to.bieg
ła.ostrożnie,.żeby.się.nie.zbudził..Lok.usłyszał,.że.się.zbliża,.nim.jeszcze.pojawiła.się.pod.bukami.

—.Fa!.Pień.zniknął!

Podąży

a.prosto.na.brzeg.wody,.popatrzyła.węsząc.je-

dnocześnie.nosem,.po.czym.obróciła.się.do.Loka.i.spojrzała.na.niego.z.wyrzutem..Nie.musiała.nic.mówić..
Lok.zaczął.podrzucać.głową.

—.O.nie,.nie..Nie.ruszyłem.pnia,.żeby.rozbawić.ludzi..Zniknął.

Rozłożył.szeroko.ramiona,.aby.dobitniej.zobrazować.brak.pnia,.po.czym.opuścił.je.widząc,.że.zroz

umiała.

Liku.zawołała.do.niego:

—.

Pohuśtaj

.mnie.

Starała.się.dosięgnąć.gałęzi.buku,.która.wyrastała.z.drze-

wa.niczym.długa.szyja,.a.ujrzawszy.światło.wygięła.się.w.górę,.bujnie.obsypana.zielonymi.i.brązowymi.pą
kami..Lok.przestał.myśleć.o.pniu,.który.zniknął,.i.podsadził.Liku

na.wygiętą.gałąź..

Zakołysał

.się.na.boki.i.zaczął.wyciągać.gałąź,.cofając.się.krok.po.kroku.do.tyłu,.a

ż.zaskrzypiała.

—.Hop!

Puścił.i.upadł.na.siedzenie..Gałąź.odskoczyła,.a.Liku.krzyknęła.rozradowana:

—.Nie!.Nie!

Lok.pociągał.gałąź.co.pewien.czas,.a.pokrzykująca,.roze-

śmiana.i.protestująca.Liku.unosiła.się.pośród.gęstwiny.liści.nad.samym.brzegiem.wody..Fa.spoglądała.to.n
a.rozlewisko,.to.na.Loka..Była.znowu.zasępiona.

Teraz.Ha.zbliżał.się.szlakiem,.spieszył.się,.ale.nie.pędził,.sprawiał.wrażenie.człowieka.bardziej.roz

ważnego.niż.Lok,.bardziej.odpowiedzialnego..Kiedy.Fa.zaczęła.do.niego.mówić,.nie.odpowiedział.od.razu,
.najpierw.popatrzył.na.pustą.wodę,.potem.dalej,.na.lewo,.gdzie.za.łukiem.buków.widać.było.rzekę..Następ
nie.zbadał.las.uchem.i.nosem,.sprawdzając,.czy.nie.ma.jakichś.intruzów,.i.dopiero.gdy.upewnił.się,.że.nie.
zagraża.im.niebezpieczeństwo,.położył.sękaty.kij.i.uklęknął.przy.wodzie.

—.Patrzcie!

Wskazał.palcem.na.podwodne.wyrwy,.jakie.zostały.po.pniu..Ich.brzegi.były.wciąż.jeszcze.poszarpa

ne,.a.w.głębi.leżały.grudy.ziemi,.których.woda.nie.zdążyła.rozmyć..Śledził.kręte.wyrwy,.które.dalej.ginęły.
w.mroku.wody..Fa.popatrzyła.na.drugą.stronę,.na.dalszy.ciąg.przerwanego.szla-
ku..Tam,.gdzie.przedtem.leżał.drugi.koniec.pnia,.ziemia.była.poryta..Fa.zwróciła.się.z.pytaniem.do.Ha,.któ
ry.odparł:

—.Jeden.dzień,.może.dwa..Nie.trzy.

Liku.wciąż.wykrzykiwała.ze.śmiechem.

Na.szlaku.pojawiła.się.Nil..Pojękiwała.cicho,.jak.zwy-

kle,.gdy.była.zmęczona.i.głodna..Skóra.na.jej.masywnym.c

ele.była.zwiotczała,.ale.piersi.sterczały.prosto,.

nabrzmiałe.mlekiem..Jeśli.ktoś.był.głodny,.to.na.pewno.nie.nowy..Spojrzała.na.niego,.ukrytego.we.włosac
h.Fa,.a.

przeko-

nawszy

.się,.że.śpi,.podeszła.do.Ha.i.dotknęła.jego.ramienia.

—.Dlaczego.mnie.zostawiłeś?.Masz.więcej.obrazów.w.głowie.niż.

Lok..

Wskazał.na.wodę.

—.Spieszyłem.się,.żeby.zobaczyć.pień.

—.Ale.pnia.nie.ma.

Stali.we.troje.i.spoglądali.na.siebie..Potem,.jak.to.się.często.zdarza.wśród.ludzi,.poddali.się.emocjo

m..

.i.Nil.zobaczyły.także.obraz,.jaki.widział.zamyślony.Ha..Uznał,.że.po-

winien.się.upewnić,.czy.pień.jest.na.miejscu,.bo.jeśli.woda.go.zabrała.albo.sam.się.gdzieś.przesunął,.groził
a.im.całodzienna.mozolna.wędrówka.dokoła.

bagniska,

.narażeni.byliby.na.niebezpieczeństwa.i.jeszcze.wię

ksze.trudy.niż.zazwyczaj.

Lok.rzucił.się.całym.ciężarem.ciała.na.gałąź,.aby.ją.zatrzymać..Uciszył.Liku,.która.zsunęła.się.i.sta

nęła.obok.niego

.Szlakiem.zbliżała.się.teraz.stara.kobieta,.słychać.było.jej.kroki.i.strudzony.oddech..Wyłon

iła.się.spoza.ostatniego.drzewa,.szara.i.drobna,.pochylona.i.daleka,.pogrążona.w.kontemplowaniu.zawinięt
ego.w.liście.tobołka,.który.nio-
sła.oburącz.przed.obwisłymi.piersiami..Stojąc.obok.siebie.powitali.ją.milczeniem..Ona.też.się.nie.odezwał
a,.tylko.czekała,.jakby.z.pełną.pokory.cierpliwością,.na.to,.co.miało.nastąpić..Opuściła.tobołek.trochę.niżej
.i.znowu.podniosła,.aby.wszyscy.uświadomili.sobie,.jak.bardzo.jest.ciężki.

Lok.odezwał.się.pierwszy..Zwrócił.się.do.wszystkich,.uśmiechnięty,.wsłuchany.w.słowa.dobywają

ce.się.z.jego.ust,.ale.spragniony.śmiechu..Nil.znowu.zaczęła.pojękiwać.

Teraz.dobiegły.ich.odgłosy.ostatniego.człowieka.nad-

chodzącego.szlakiem..Był.to.Mal,.który.posuwał.się.wolno.i.

pokasływał.

.Wyszedł.zza.ostatniego.drzewa,.p

rzystanął.na.skraju.polany,.oparł.się.ciężko.na.rozwidlonym.końcu.sękatego.kija.i.zaczął.

kasłać.

.Kiedy.się.

pochylił,.ujrzeli.jego.białe.włosy,.wyrastające.znad.brwi.i.opadające.zmierzwioną.strzechą.na.ramiona..Nik
t.nie.odzywał.się.ani.słowem,.gdy.

kasłał,

.wszyscy.czekali.w.ciszy,.niczym.jelenie.wpatrzone

przed.siebie.czujnym.wzrokiem,.a.obok.ich.nóg.wybrzuszały.się.kanciaste.bryły.błota,.które.przecis

kało.się.też.pomiędzy.palcami.ich.stóp..Postrzępiona.chmura.oddaliła.się.od.słońca,.drzewa.przesiewały.ter
az.zimny.blask.na.ich.nagie.ciała.

W.końcu.Mal.przestał.kaszleć..Zaczął.się.prostować.opierając.się.mocno.o.sękaty.kij.i.przesuwając.

po.nim.ręce.w.górę.jedna.za.drugą..Najpierw.spojrzał.na.wodę,.potem.na.wszystkich.po.ko

ei.ludzi,.którzy.

stali.w.oczekiwaniu.

—.Widzę.obraz.

Odją

.rękę.od.kija.i.położył.ją.płasko.na.głowie,.jakby.chciał.zamknąć.pojawiające.się.w.niej.obraz

—

.Mal.nie.jest.stary,.ale.przytulony.do.pleców.matki..Jest.więcej.wody,.nie.tylko.tutaj,.ale.i.wzdłuż.szlaku,.k
tórym.przybyliśmy..Człowiek.jest.mądry..Każe.ludziom.wziąć.drzewo,.które.się.przewróciło.i...

Jego.głęboko.zapadnięte.oczy.zwróciły.się.do.ludzi.z.błaganiem,.aby.współuczestniczyli.z.nim.w.ty

m.obrazie..Zakasłał.znowu,.cicho..Stara.kobieta.ostrożnie.podniosła.tobołek.

Wreszcie.Ha.się.odezwał:

—.Nie.widzę.tego.obrazu.

Stary.westchną

.i.zdjął.dłoń.z.głowy.

—

.Poszukajcie.drzewa,.które.się.przewróciło..Posłusznie.rozpierzchli.się.nad.brzegiem.wody..Stara.kobieta.z
bliżyła.się.do.gałęzi,.na.której.niedawno.huśtała.się.Liku,.i.wsparła.na.niej.ręce.

Pierwszy.zawołał.Ha..Popędzili.w.jego.stronę.i.skrzywili.się.na.widok.grząskiego.błota.do.kostek..Liku.zn
alazła.poczerniałe.jagody,.które.nie.zostały.zebrane.w.porze.owocowania..Nadszedł.Mal.i.stanął.patrząc.po
nurym.wzrokiem.na.pień..Była.to.brzoza.grubości.ludzkiego.uda,.do.połowy.zanurzona.w.błocie.i.wodzie..
W.wielu.miejscach.

poodpadała

.z.niej.kora.i.Lok.zaczął.odrywać.rosnące.na.niej.kolorowe.grzyby..Niektór

e.były.jadalne.i.te.podał.Liku..Ha,.Nil.i.Fa.szarpnęli.niezdarnie.pień..Mal.westchnął.

—.Poczekajcie..Ha.tam..Nil.także..

Lok!

Unieśli.pień.bez.większego.trudu..Mia

.jeszcze.gałęzie,.które.zaczepiały.się.o.krzaki.i.wlokły.w.bło

cie,.utrudniając.już.i.tak.ciężką.drogę.do.mrocznego.zwężenia.rozlewiska..Słońce.znowu.się.skryło.

Kiedy.dotarli.do.brzegu,.starzec.już.tam.stał.patrząc.chmurnie.na.zrytą.ziemię.po.drugiej.stronie.wo

dy.

—.Spuśćcie.pień.na.wodę.

Było.to.zadanie.delikatne.i.trudne..Aby.przerzucić.ten.mokry.pień,.musieli.dotknąć.stopami.wody..

Wreszcie.pień.unosił.się.na.jej.powierzchni,.a.Ha.stał.przechylony.do.przodu.trzymając.go.z.jednego.końca
..Drugi.koniec.trochę.się.zanurzył..Ha.podtrzymywał.pień.jedną.ręką,.a.drugą.zaczął.go.wyciągać..Korona.
pnia.powoli.się.wynurzyła.i.wsparła.w.błocie.na.drugim.brzegu..Lok,.pełen.podziwu,.mamrotał.coś.ze.szcz
ęścia

.przechylił.głowę.do.tyłu.i.mówił,.co.mu.ślina.na.język.przyniosła..Nikt.nie.zwracał.na.niego.uwagi,.

natomiast.stary.człowiek.wciąż.był.zasępiony.i.obie-
ma.rękami.uciskał.głowę..Końcowa,.najcieńsza.część.pnia.o.długości.dwóch.ludzi.znajdowała.się.pod.wod
ą..Ha.spojrzał.pytająco.na.starego.człowieka,.który.znów.nacisnął.głowę.i.zakaszlał..Ha.westchnął.i.po.na
myśle.stąpnął.jedną.nogą.w.wodę..Na.ten.widok.wszyscy.jęknęli.ze.współczu-
ciem..Po.chwili.ostrożnie.wszedł.obiema.nogami,.wykrzywił.twarz,.a.oni,.stojąc.na.brzegu,.też.się.skrzywil
i..Nabrał.oddechu.i.wzdragając.się.postąpi

.dalej,.po.kolana,.po.czym.chwycił.omszały.brzozowy.pień,.któr

y.lekko.drgnął..Teraz.przyciągną

.go.jedną.ręką,.a.drugą.usiłował.podnieść.do.góry..Pień.się.przekręcił,.gał

ęzie.

rozbełtały

brązowożółty.

muł,.który.rozprysnął.się.wzburzony.gęstwiną.liści,.a.wie-

rzchołek.brzozy.przechylił.się.i.oparł.dalej.na.brzegu..Ha.pchał.z.całych.sił,.lecz.rozłożyste.gałęzie.stawiał
y.opór,.nie.mógł.sobie.poradzić..Po.drugiej.stronie,.w.miejscu.gdzie.le-
żał.poprzedni.pień,.widać.było.wg

ębienie.na.dnie.wody..Ha.wyszedł.na.brzeg,.wszyscy.przyglądali.mu.się

.z.powagą.i.smutkiem..Mal.patrzył.na.Ha.wyczekująco,.obiema.rękami

trzymał.znowu.swój.sękaty.kij..Ha.podszed

.do.miejsca,.gdzie.szlak.łączył.się.z.polaną..Podniósł.s

wój.kij.i.przy-
kucnął..

akiś.czas.tkwił.tak.pochylony,.po.czym.rzucił.się.do.przodu.i.w.mgnieniu.oka.pomkną

.przez.pola

nę..Zrobi

ł.

cztery.kroki.po.pniu.chwiejąc.się.tak,.iż.wydawało.się,.że.głową.uderzy.w.kolana..Wtem.pień.w

ystrzelił.z.wody,.a.Ha.z.podkurczonymi.nogami.i.rozpostartymi.szeroko.ramionami.poszybował.w.powietr
zu..Runął.na.liście.i.ziemię..Znalaz

.się.po.drugiej.stronie..Odwrócił.się.i.chwy-

ciwszy.koniec.pnia,.pociągnął.go;.szlak.miał.teraz.połączenie.przez.wodę.

Zgromadzeni.na.brzegu.ludzie.wykrzyknęli.z.ulgą.i.ra-

dością..Nawet.słońce.wybrało.sobie.ten.moment,.aby.się.znowu.pojawić.na.niebie;.ca

y.świat.zdawał.się.dz

ielić.z.nimi.szczęście..Bijąc.d

ońmi.o.uda.wyrażali.podziw.dla.Ha,.a.Lok

tryumfował.wraz.z.Liku.

—.Widzisz,.Liku?.Pień.

ączy.brzegi..Ha.ma.wiele.obrazów!

Kiedy.się.uspokoili

.Mal.wskaza

.kijem.na.

Fa.

—.Fa.i.nowy.

Fa.sprawdziła.pozycję.nowego.na.plecach..Gęstwina

włosów.na.jej.karku.całkowicie.go.przykrywała,.widać.było.tylko.rączki.i.stopki.wczepione.mocno.

w.poskręcane.pasma.włosów..Podeszła.nad.brzeg.wody,.rozpostarła.ramiona,.przebiegła.zręcznie.po.pniu.i.
przeskoczywszy.ostatni.od-
cinek.stanęła.przy.Ha..Nowy.zbudził.się,.wyjrzał.ponad.jej.ramieniem,.poprawił.jedną.stopę.i.znowu.zapad
ł.w.sen.

—.Teraz.Nil.

Nil.spoważniała.ściągając.brwi..Odgarnęła.do.tyłu.wy-

rastające.znad.brwi.włosy,.skrzywiła.się.boleśnie.i.wbiegła.na.pień..Wyciągnę

a.ręce.w.górę.i.ledwie.znala

zła.się.na.środku,.zaczęła.pokrzykiwać:

—.

Aj!

Pień.zgiął.się.i.zanurzy

.w.wodzie..Stąpnęła.na.jego

najcieńszy.odcinek,.poderwała.się.wysoko,.aż.piersi.jej.podskoczyły,.i.wpadła.do.wody.po.kolana..

Krzycząc

i.wyciągając.nogi.z.błota.chwyciła.rękę.Ha.i.po.chwili.znalazła.się.na.lądzie.drżąc.i.z.trudem.łapiąc.

powietrze.

Mal.podszedł.do.starej.kobiety.i.zwrócił.się.do.niej.łagodnym.głosem:

—

.Czy.teraz.dasz.radę?

Wyrwała.się.tylko.częściowo.z.głębokiej.kontemplacji..Zbliżyła.się.do.wody,.wciąż.trzymając.tobo

łek.na.wysokości.piersi..Była.maleńka.—
.sama.skóra.i.kości,.i.przerzedzone.białe.włosy..Szybko.pokonywała.pień,.prawie.nie.dotykając.wody.

Mal.pochylił.się.do.Liku.

—.Przejdziesz?

Liku.wyjęła.małą.

.z.ust.i.otarła.zmierzwione.rude.włosy.o.udo.Loka.

—.Pójdę.z.Lokiem.

W.głowie.Loka.zajaśniał.jakby.promień.słońca..Otworzył.szeroko.usta.i.śmiejąc.się.zaczął.coś.mów

ić,.choć.jego.sło-
wa.niewiele.miały.wspólnego.z.obrazami..Zobaczył,.że.

Fa.

uśmiecha.się.do.niego.i.Ha.też.się.uśmiecha,.ale

.z.powagą.

Nil.zawołała:

—.Uważaj,.Liku!.Trzymaj.się.mocno..

Lok

.pociągnął.Liku.za.włosy.

—.Wskakuj.

Wzięła.go.za.rękę,.uchwyciła.się.jedną.nogą.jego.kolana.i.

wgramoliła

.mu.się.na.plecy.między.włos

y..Mała.Oa.spoczywała.w.jej.ciepłej.rączce.pod.brodą.Loka..Zawołała:

—.No.już!

Lok.cofnął.się.pod.buki,.spojrzał.groźnie.na.wodę,.podbiegł,.ale.się.zatrzymał..Po.drugiej.stronie.w

szyscy.za-
częli.się.śmiać..Lok.rzucał.się.do.przodu.i.cofał,.zapierając.się.nogami.przy.samym.pniu..Wreszcie.zawołał
:

—

.Patrzcie.na.Loka,.potężnego.skoczka!.Napuszony.rzucił.się.do.przodu,.ale.

spokorniał

.i.skulony.wycofał.si

ę..Liku.podrygiwała.wołając:

—.No.skacz!.Skacz!

Jej.głowa.obija

a.się.bezradnie.o.głowę.Loka..Wreszcie.zszedł.na.brzeg.jak.Nil.i.uniósł.w.górę.ręce.

—.

Aj!

Nawet.Mal.się.uśmiechnął.na.ten.widok..Liku.przestała.się.śmiać,.umilkła.i.wstrzymała.oddech,.a.z

.oczu.jej.popłynęły.łzy..Lok.skrył.się.za.bukiem,.zaś.Nil.tak.się.śmiała,.że.aż.musiała.podtrzymywać.piersi.
.Nagle.Lok.wyłonił.się.zza.drzewa.i.rzucił.naprzód.z.opuszczoną.w.dół.głową..W.mgnieniu.oka,.z.dono

m.okrzykiem,.przebiegł.pień,.odbił.się.i.znalazł.na.suchym.lądzie..Tam.zaczął.się.kręcić.w.kółko.i.podskak
iwać,.szydząc.z.pokonanej.wody,.aż.Liku.dostała.czkawki..Wszyscy.skupili.się.razem.

Wreszcie.zapanowała.cisza.i.Mal.ruszył.do.przodu..Zakaszlał.cicho.i.zmarszczył.twarz.patrząc.w.ic

h.stronę.

—.No,.a.teraz.Mal.

Wziął.kij.w.obie.ręce.i.uniósł.przed.sobą..Wszedł.na.pień,.z.trudem.przebierając.starymi.nogami..Id

ąc.kołysał.kijem.dla.równowagi..Nie.rozwinął.należytej.szybkości,.aby.mógł.pokonać.pień.bezpiecznie..Wi
dzieli.rosnący.niepokój.na.jego.twarzy,.widzieli.jego.obnażone.zęby..Wtem.strącił.no-
gą.korę.i.pozostał.kawałek.nagiego.pnia,.a.że.posuwał.się.zbyt.wolno,.druga.noga.mu.się.ześlizgnęła.i.upad
ł.do.przodu..

Chybotał

.się.chwilę.na.boki,.po.czym.zniknął.w.bło-

tnistej,.wzburzonej.wodzie..Lok.biegał.tam.i.z.powrotem.krzycząc.wniebogłosy:

—.Mal.wpadł.do.wody!

—.Aj!.Aj!

Ha.rzucił.się.w.bród.krzywiąc.się.boleśnie,.zetknięcie.z.zimną.wodą.było.odczuciem.obcym..Uchw

ycił.koniec.kija,.który.trzymał.Mal..Wreszcie.udało.mu.się.złapać.Ma

a.za.przegub.ręki..Przewracali.się.ob

aj,.jakby.zmagali.się.w.za-
pasach..Mal.jednak.wyzwolił.się.i.na.czworakach.wydostał.na.twardszy.grunt..Teraz.oddzielało.go.od.wod
y.bukowe.drzewo,.leżał.tam.skulony.i.drżący.z.zimna..Wszyscy.otoczyli.go.ciasnym.kręgiem..Przykucnąw
szy.ocierali.się.o.jego.ciało,

a.splecionymi.rękoma.osłaniali.go.i.ogrzewali..Woda.z.niego.

obciekała,

.a.włosy.spadały.w.

pozlepia

nych

.pasmach..Liku.wślizgnęła.się.do.środka.i.swoim.brzuchem.rozgrzewała.mu.łydki..Tylko.stara.kobieta

.stała.bez.ruchu.w.pozycji.oczekiwania..Pozostali,.otoczywszy.Ma

a,.drżeli.razem.z.nim.z.zimna.

Liku.powiedziała:

—.Jestem.głodna.

Rozstąpili.się.przerywając.zwarty.krąg.i.Mal.podniósł.się..Wciąż.jeszcze.drżał..Nie.było.to.powierz

chowne.drżenie.skóry.i.włosów,.sięgało.głębiej,.a.wraz.z.nim.drżał.też.jego.sękaty.kij.

—.Idziemy.

Ruszył.szlakiem.na.czele.grupy..Tutaj,.pomiędzy.drze-

wami,.było.więcej.wolnej.przestrzeni,.a.w.prześwitach.ro-
sły.licznie.krzaki..Dotarli.do.polany,.która.powstała.pod.ogromnym.drzewem,.nim.jeszcze.zdążyło.uschnąć
,.a.znaj-
dowała.się.tuż.nad.rzeką..Sterczący.kikut.drzewa.wciąż.był.na.niej.punktem.centralnym..Oplatał.go.bluszc
z,.zmie-
rzwioną.gęstwiną.sięgając.aż.po.rozwidlony.wierzchołek,.gdzie.ciemnozielone.liście.tworzyły.gniazdo..Dr
zewo.to.stało.się.też.pożywką.dla.grzybów,.które.wyrastały.w.kształcie.spłaszczonych.talerzy.pełnych.desz
czowej.wody.i.galareto-
watych.grudek,.czerwonych.i.żółtych..Stary.pień.zaczynał.się.rozkładać,.wypełniać.białą.miazgą.i.próchne
m..Nil.uzbierała.jadła.dla.Liku,.a.

Lok

.wygrzebywał.palcami.białe.pędraki..Mal.czekał..Już.nie.drżał.bez.pr

zerwy,.tylko.od.czasu.do.czasu.wstrząsały.nim.dreszcze..Oparł.się.na.kiju.i.wydawało.się,.że.obsuwa.się.po
.nim.coraz.niżej.

Ich.zmysły.odbierały.teraz.nowe.wrażenia,.dobiegały.ich.tak.bezustanne.i.przenikliwe.odgłosy,.że.n

ie.musieli.sobie.nawet.przypominać,.co.oznaczają..Za.polaną.teren.zaczął.się.wznosić.stromo,.był.gliniasty
,.porośnięty.niezbyt.wysokimi

drzewami;.tutaj.można.było.zobaczyć.kości.tej.ziemi,.ster-

czące.bryły.gładkich,.szarych.skał..Za.zboczem.znajdowała.się.przełęcz,.a.poprzez.jej.krawędź.przelewała.
się.rzeka.tworząc.wodospad,.ogromny.jak.dwa.najwyższe.drzewa..Milcząc.wsłuchiwali.się.w.odległy.łosko
t.spadającej.wody..Popatrzywszy.na.siebie.zaczęli.się.śmiać.i.gawędzić..Lok.zwrócił.się.do.Liku:

—.Dziś.w.nocy.będziesz.spała.ko

o.wodospadu..On.nie.zniknął..Pamiętasz?

—

.Widzę.obraz.wody.i.jaskini..Lok.pogłaskał.uschnięte.drzewo..Mal.powiódł.wszystkich.w.górę..Choć.rozpi
erała.ich.radość,.dostrzegali.jednak.słabość.Ma

a,.ale.jeszcze.nie.zdawali.sobie.w.pe

ni.sprawy.z.powagi.sy

tuacji..Mal.podnosił.nogi.w.taki.sposób,.jakby.wyciągał.je.z.błota,.z.trudem.nimi.poruszał..Stawiał.kroki.ni
ezdarnie,.jakby.go.coś.ściągało.na.boki,.i.zataczał.się.wspierając.na.kiju

.Szli.za.nim.naśladując.go.we.wsz

ystkim.bez.trudu,.byli.przecież.zdrowi.i.silni..Całą.uwagę.skupili.na.jego.zmaganiach,.a.pełni.troski,.nieświ
adomie.go.paro-
diowali..Kiedy.się.pochylał,.żeby.złapać.oddech,.oni.też.ziali.ze.zmęczenia,.chwiali.się.i.stawiali.nogi.tak.s
amo.niezdarnie..Przedzierali.się.wśród.bezładnie.rozrzuconych.okrągłych.głazów.i.sterczących.skał,.aż.poz
ostawili.za.sobą.wszystkie.drzewa.i.znaleźli.się.na.otwartej.przestrzeni.

Mal.zatrzymał.się.w.ataku.kaszlu;.wiedzieli,.że.teraz.muszą.na.niego.zaczekać..Lok.wziął.Liku.za.r

ękę.

—.Zobacz..Zbocze.wiodło.do.przełęczy,.przed.nimi.wyrastała.góra.

Z.lewej.strony.zbocze.urywało.się.i.opadało.stromo.do.rzeki,.pośrodku.której.leżała.wyspa..Wznosi

ła.się.w.górę,.tak.jakby.jednym.końcem.stała.opierając.się.o.wodospad..Rzeka.płynęła.wartko.po.obu.brzeg
ach.wyspy,.węższym.strumie-
niem.z.tej.strony,.a.szerszym.i.bardziej.wzburzonym.z.drugiej..Nie.sposób.było.dojrzeć,.gdzie.wpadała,.był
a.bowiem.spowita.mgławicą.rozbryzganej.wody..Na.wyspie

rosły.drzewa.i.gęste.krzaki,.ale.tam,.gdzie.przylegała.do.wodospadu,.była.przesłonięta.gęstą.mgłą,.z

aś.rzeka.po.obu.stronach.wyspy.lekko.połyskiwała.

Mal.ruszył.znowu.do.przodu..Dwie.drogi.prowadziły.do.krawędzi.wodospadu;.jedna.z.nich.skręcał

a.w.prawo.wznosząc.się.w.górę.pomiędzy.skałami..Choć.była.łatwiejsza.dla.Ma

a,.minął.ją,.jakby.za.wszel

ką.cenę.chciał.dotrzeć.jak.najszybciej.do.miejsca.wytchnienia..Wybrał.drogę.wiodącą.na.lewo..Tutaj.niskie
.krzaki.zabezpieczały.ich.w.wędrówce.po.urwisku.i.kiedy.przedzierali.się.wśród.tych.krzaków.z.mozołem,.
Liku.odezwała.się.do.Loka..Huk.wodospadu.zagłuszył.słowa,.ledwie.ich.echo.dotarło.do.jego.uszu.

—.Jestem.głodna.

Lok

.uderzył.się.w.piersi..Krzyknął.na.cały.głos,.aby.go.wszyscy.mogli.usłyszeć:

—.Widzę,.jak.Lok.znajduje.drzewo.porośnięte.gęsto.kłosami...

—.Jedz,".Liku.

Ha.stanął.przy.nich.z.dłonią.pełną.jagód..

Przesypał

.je.do.ręki.Liku,.która.natychmiast.zanurzyła.w.

nich.usta;.trzy-
mała.małą.

.w.niewygodnej.pozycji.pod.pachą..Na.widok.jagód.i.Lok.poczuł.się.głodny..Teraz,.kiedy.już

.zostawili.za.sobą.tę.wilgotną,.zimową.jaskinię.nad.morzem.i.cierpkie.niesmaczne.jedzenie,.jakiego.dostar
czały.przybrzeżne.piaski.i.słone.bagna,.nagle.stanął.mu.przed.oczami.obraz.dobrego.jadła,.miodu.i.młodyc
h.pędów,.bulw.i.pędraków,.świeżego.mięsa..Podniósł.kamień.i.zaczą

.nim.walić.w.nagą.skałę.tuż.przy.gło

wie,.jak.waliłby.w.jakieś.drzewo.

Nil.zerwała.uschniętą.jagodę.z.krzaka.i.włożyła.do.ust.

—.Patrzcie,.Lok.wali.w.skałę.

Wszyscy.gruchnęli.śmiechem,.a.Lok.zaczął.błaznować.udając,.że.wsłuchuje.się.w.skałę,.i.wykrzyk

ując:

—.Zbudźcie.się,.pędraki!.Czy.już.się.zbudziłyście?.Mal.jednak.poprowadził.ich.dalej.

Szczyt.urwiska.odchylał.się.nieco.do.tyłu,.zamiast.więc.przedzierać.się.przez.jego.postrzępiony.grz

biet,.mogli.obejść.stromiznę.nad.rzeką,.która.wypływała.spośród.wzburzo-
nego.wodospadu..Z.każdym.jednak.krokiem.musieli.się.piąć.coraz.wyżej,.pokonywać.przyprawiające.o.za
wrót.głowy.stoki.i.występy.skalne,.wyrwy.i.skarpy,.a.jedynym.zabez-
pieczeniem.dla.stóp.była.chropowata.powierzchnia,.po-
niżej.zaś.skała.cofała.się.w.głąb.pozostawiając.próżnię,.która.oddzielała.ich.od.wyspy.spowitej.mgłą..W.do
le.latały.kruki.niczym.czarne.strzępki.unoszące.się.z.płonącego.ogni-
ska,.kołysały.się.wodorosty,.a.tuż.nad.nimi.połyskiwała.woda;.natomiast.wyspa,.wspierając.się.o.wodospa
d.i.przerywając.próg.spadającej.wody,.rysowała.się.wyraziście.ni-
czym.księżyc.na.niebie..Urwisko.wychylało.się,.jakby.szu-
kało.w.wodzie.własnych.nóg..Wysokie.wodorosty,.wyższe.od.człowieka,.kołysały.się.w.przód.i.w.tył,.tam.
w.dole,.pod.wspinającymi.się.ludźmi,.z.regularnością.uderzeń.serca.albo.fal.morskich.bijących.o.brzeg.

Lok.przypomniał.sobie,.jakie.odgłosy.wydają.kruki..Pomachał.w.ich.stronę.obiema.rękami.

—.Kra!.Kra!

Nowy.poruszył.się.na.plecach.

Fa,

.przesuwając.rączki.i.nóżki,.aby.się.dobrze.uchwycić..Ha.szedł.ba

rdzo.powoli;

był.masywnie.zbudowany,.co.go.zmuszało.do.większej.ostrożności..Posuwał.się.przylegając.mocno

.do.zbocza.skały.i.podtrzymując.się.na.zmianę.to.nogami,.to.rękami..Mal

znowu.się.odezwał:

—.Zaczekajcie!

Czytali.z.jego.ust,.gdy.się.do.nich.obrócił,.i.ciasno.się.przy.nim.skupili..W.tym.miejscu.szlak.rozsze

rza

.się.tworząc.platformę,.na.której.starczyło.miejsca.dla.wszystkich..Stara.kobieta.oparła.się.rękoma.o.po

chyłą.skałę,.było.jej.łatwiej.stać.w.tej.pozycji..Mal.schylił.się.i.kaszlał.kuląc.ramiona..Nil,.przykucnąwszy.
obok,.położyła.mu.jedną.rękę.na.brzuchu,.a.drugą.na.ramieniu.

Lok.patrzył.w.dal.za.rzekę,.aby.zapomnieć.o.trapiącym.go

głodzie..Rozszerzył.nozdrza.i.natychmiast.został.nagro-

dzony.mieszaniną.licznych.zapachów,.bo.mgławica.znad.wodospadu.

niewiarogodnie

.potęgowała.każdy.za

pach,.po-
dobnie.jak.deszcz.pogłębia.i.wyostrza.barwy.kwietnych.łanów..Unosił.się.też.zapach.ludzi,.swoisty,.ale.po
mieszany.z.zapachem.błotnistej.ścieżki,.na.której.się.właśnie.znajdowali.

Był.to.już.tak.widomy.znak.ich.letniego.bytowania,.że.

Lok.

roześmiał.się.radośnie.i.obrócił.do.

.cz

ując,.że.chętnie.by.się.z.nią.położył.mimo.doskwierającego.głodu..Już.zdążyła.się.osuszyć.z.kropli.deszczu
.

skapujących

.z.drzew,.gdy.szli.przez.las,.a.wijące.się.pasma.włosów,.okrywające.jej.szyję.i.główkę.noweg

o,.lśniły.rudym.połyskiem..Wyciągnął.rękę.do.jej.piersi,.na.co.roześmiała.się.i.odgarnęła.włosy.za.uszy.

—.Znajdziemy.jedzenie.—.powiedział.wyraźnie,.poruszając.szerokimi.ustami.—

.i.będziemy.się.kochać.

Kiedy.wspomniał.o.jedzeniu,.poczuł.głód.tak.realnie,.jak.wszystkie.zapachy..Obrócił.się.znowu.w.t

ę.stronę,.skąd.dochodził.zapach.tobołka.starej.kobiety..A.potem.była.już.tylko.pustka.i.opary.wodospadu.u
noszące.się.ku.niemu.znad.wyspy..Leżał.jak.długi.na.skale.z.rozpostartymi.rękoma.i.nogami,.czepiając.się.
palcami.rąk.i.nóg.każdej.chropo-
watości,.podobnie.jak.mięczaki.czepiają.się.skały..Widzia

ł.

teraz.wodorosty,.nieruchome,.jakby.zastygłe.w.

niezwykłej.czujności..Liku.piszczała.stojąc.na.platformie.skalnej,.zaś.Fa.leżała.na.samym.jej.brzegu.trzym
ając.go.za.przegub.ręki,.a.nowy.wierzgał.i.kwilił.w.jej.włosach..Wszyscy.zawrócili..Widział.Ha.od.pasa.w.
górę,.w

aśnie.zbliżał.się.ostrożnie,.ale.szybko,.po.czym.schyliwszy.się.uchwycił.Loka.za.drugi.przegub.ręk

i..Lok.czuł,.że.ich.dłonie.są.spocone.ze.strachu..Podpierając.się.to.nogą,.to.ręką,.podciągnął.się.w.górę,.aż.
wreszcie.zdołał.się.wygramolić..Przykucnąwszy.na.plat-
formie.zaczął.coś.mamrotać.na.widok.poruszających.się.znowu.wodorostów..Liku.popłakiwała..Nil.schylił
a.się.i.przytuliwszy.jej.głowę.do.piersi.głaska

a.ją.po.włosach,

dgarniając

.je.do.tyłu..Fa.mocno.pociągnęła.Loka,.musiał.się..do.niej.obrócić.

.Dlaczego?

Lok.przyklęknął.na.chwilę,.drapiąc.się.we.w

osy.pod.wargą..Wskazał.na.bryzgi.wody.docierające.d

o.nich.znad.wyspy

—.Stara.kobieta..Była.tam..I.to.

Kruki.latały.wysoko,.tuż.pod.jego.ręką,.gdy.podmuch.powietrza.wzbijał.się.aż.po.urwisko..Fa.cofn

ęła.się,.gdy.napomknął.o.starej.kobiecie..Lok.nie.spuszczał.oczu.z.jej.twarzy.

—.Była.właśnie.tam...

Umilkli.oboje.pod.wrażeniem.tej.niepojętej.sytuacji..Fa.znowu.się.zachmurzyła..Nie.tolerowała.kła

mstwa..W.po-
wietrzu,.wokó

.głowy,.wyczuwała.coś.z.obecności.starej.kobiety,.choć.nie.było.to.dostrzegalne..Lok.odez

wał.się.błagalnym.głosem:

—.Obróciłem.się.do.niej.i.upadłem.

Fa.przymknęła.oczy.i.powiedziała.surowym.głosem:

—.Nie.widzę.tego.obrazu.

Nil.prowadziła.Liku.idąc.na.końcu..Fa.poszła.za.nimi,.jakby.Lok.w.ogóle.nie.istniał..Ruszył.za.nią.

zakłopotany.i.świadomy.błędu,.jaki.popełnił..Idąc.pomrukiwał:

—.Obróciłem.się.do.niej...

Wszyscy.zatrzymali.się.dalej,.na.szlaku..Fa.zawołała:

—.Już.idziemy!.Ha.odkrzyknął:

—.Jest.lodowa.kobieta.

Z.tyłu.za.

Malem

.i.wyżej.ciągnął.się.w.głębi.urwiska.wąwóz.zasypany.starym.śniegiem,.do.którego.

jeszcze.nie.dotarło.słońce..Zimowy.chłód.i.gradowe.deszcze.zbiły.hałdy.śniegu.w.bryłę.lodu,.która.sterczał
a.groźnie.i.na.brzegach.już.się.roztapiała,.a.spod.niej.wypływała.strużka.wody.ogrzana

cieplejszą.skałą..Jeszcze.nigdy.nie.widzieli.lodowej.kobiety.w.wąwozie,.kiedy.wracali.7.zimowej.n

admorskiej.jaskini,.ale.nawet.im.na.myśl.nie.przyszło,.aby.Mal.mógł.ich.przyprowadzić.w.góry.za.wcześni
e..

Lok

.zapomniał.o.swej.przygodzie.i.o.dziwnie.nieokreślonym,.a.całkiem.nowym.zjawisku,.jakim.był.zap

ach.spienionej.wody,.i.pobiegł.naprzód..Stanął.przy.Ha.wykrzykując:

—.

Oa!

Oa!.

Ha.zaczął.także.wykrzykiwać.przy.wtórze.pozostałych:

—.Oa!.Oa!.Oa!

Na.tle.bezustannego.dudnienia.wodospadu.ich.głosy.były.stłumione.i.pozbawione.rezonansu,.jedna

kże.kruki.je.usły-
szały.i.trzepocząc.skrzydłami.poszybowały.w.dół.gładkim.lotem..Liku.także.zaczęła.pokrzykiwać.i.wymac
hiwać.małą.Oa,.choć.sama.nie.wiedziała,.dlaczego.to.robi..Nowy.zbu-
dził.się,.oblizał.różowym.języczkiem.wargi.jak.małe.kocię.i.wyjrzał.spomiędzy.włosów.za.uchem.

Fa.

.Lod

owa.kobieta.zwisała.z.tyłu.nad.nimi..Choć.nieubłagana.woda.wciąż.są-
czyła.się.z.jej.brzucha,.ona.nawet.nie.drgnęła..W.ciszy.i.po-
śpiechu.minęli.Oa,.przesłoniła.ją.skała..Wciąż.w.milczeniu.dotarli.do.skał.przy.wodospadzie,.gdzie.ogrom
ne.urwisko.wychylało.się.szukając.swoich.stóp.we.wzburzonej,.pieni-
stej.wodzie..Niemal.na.poziomie.ich.oczu.znajdował.się.wyraźny.zakręt,.gdzie.woda.spływała.w.dół.poprz
ez.próg.wodospadu,.tak.przejrzysta,.że.widać.było.dno..Rosnące.tu.wodorosty.nie.kołysały.się.w.powolny
m.rytmie,.lecz.drżały.jak.oszalałe,.jakby.chciały.się.za.wszelką.cenę.stąd.wydo-
stać..W.pobliżu.wodospadu.skały.były.mokre,.spryskane.wzburzoną.wodą,.zewsząd.zwisały.paprocie..Led
wie.raczyli.spojrzeć.na.wodospad.i.szybko.ruszyli.naprzód.

W.górze,.nad.wodospadem,.rzeka.wypływała.z.przełęczy.w.łańcuchu.górskim.

Teraz,.kiedy.dzień.miał.się.już.ku.końcowi,.słońce.padało.na.przełęcz.i.odbijało.się.oślepiającym.bl

askiem.w.wodzie..Po.drugiej.stronie.rzeka.prześlizgiwała.się.tuż.przy.stromej.skale,.czarnej.i.skrytej.przed.
słońcem;.po.tej.stronie.przełęcz

była.jednak.bardziej.przystępna..Znajdowała.się.tu.po

hyła.półka.skalna,.terasa,.która.stopniowo.pr

zechodziła.w.urwi-
sko..Lok.zignorował.niedostępną.wyspę.i.skałę.znajdującą.się.po.drugiej.stronie.przełęczy..Przypomniał.so
bie,.jak.bez-
pieczna.jest.terasa,.i.pospieszył.za.swoją.gromadą..Nic.nie.mogło.im.zagrażać.od.strony.rzeki,.bo.prąd.wod
y.porwałby.wszystko.i.uniósł.prosto.w.wodospad;.natomiast.urwisko.nad.terasą.było.terenem.dogodnym.dl
a.lisów,.kóz,.ludzi,.hien.i.ptaków..Nawet.szlak.wiodący.z.terasy.w.dół.do.lasu.zabezpiecza

o.przejście.tak.

wąskie,.że.zmieścić.się.tam.mógł.zaledwie.jeden.człowiek.z.sękatym.kijem..Szlak.na.samym.urwisku,.pon
ad.słupami.skotłowanej.i.spienionej.wody,.naznaczony.by

.wyłącznie.ludzką.stopą.

Kiedy.Lok.minął.zakręt.na.końcu.szlaku,.las,.który.pozostał.w.tyle,.okrył.się.już.mrokiem,.a.cień.zn

ad.przełęczy.przesuwał.się.w.stronę.terasy..Hałaśliwa.gromada.zatrzy-
mała.się.na.terasie.dla.chwili.wytchnienia,.po.czym.Ha.tak.wywinął.sękatym.kijem,.że.jego.rozwidlony.ko
niec.znalaz

ł.

się.tuż.przed.nim,.wsparty.o.ziemię..Ugiął.kolana.węsząc.w.powietrzu..Wszyscy.natychmiast.s

ię.uspokoili.i.rozpro-
szyli.w.półkolu.przed.występem.skalnym..Mal.i.Ha.ruszyli.do.przodu.skradając.się.i.trzymając.w.pogotowi
u.kije,.wspięli.się.na.niewielkie.wzniesienie.i.zajrzeli.w.głąb.występu.skalnego.

Ale.hien.nie.było..Ich.zapach.na.rozsypanych.kamie-

niach,.które.odpad

y.ze.sklepienia.skalnego.nawisu,.i.na.trawie.wyrastającej.gdzieniegdzie.z.ziemi,.która.o

sadziła.się.tu.na.przestrzeni.wieków,.świadczył.o.tym,.że.wyniosły.się.poprzedniego.dnia..Ha.podniós

.kij,.

który.przestał.peł-
n

ć.funkcję.obronną,.i.dopiero.wtedy.wszyscy.się.odprężyli..Wspięli.się.kilka.kroków.pod.górę.i.zatrzymali

.przed.ja-
skinią,.ich.cienie,.w.docierającym.tu.jeszcze.słońcu,.kładły.s

ę.na.boki..Mal.stłumił.kaszel.i.czekał.odwróc

ony.do.starej.kobiety..Przyklękła.w.głębi.jaskini.i.położyła.bryłę.gliny.na.samym.środku..Następnie.zrobiła
.w.niej.otwór.i.zaczęła.ją.rozprowadzać.i.

przyklepywać

.dokładnie.w.tym.miejscu,

gdzie.pozostał.stary.ślad..Przysunęła.teraz.twarz.i.zaczęła.dmuchać..Dalej,.w.głębi.jaskini,.po.obu.s

tronach.skalnego.f

laru,.znajdowały.się.dwie.nisze.pełne.patyków,.gałęzi.i.grubych.pni..Podeszła.szybko.d

o.nagromadzonego.stosu.i.przyniosła.parę.gałęzi,.trochę.liści.i.zmurszałe.polano,.które.już.się.rozsypywało
..Ułożyła.wszystko.nad.dołkiem.w.glinie.i.dotąd.dmuchała,.aż.się.pojawił.dymek.i.strzeliła.w.górę.iskra..R
ozległ.się.trzask.gałęzi,.po.czym.

ametystowoczerwony

.płomień.wzniósł.się.spiralą.w.górę.i.wyprostował,.a

.jej.twarz.i.oczy.rozjarzyły.się.blaskiem..Znowu.przyniosła.z.niszy.naręcze.gałęzi.i.dołożyła.do.paleniska,.
które.trysnęło.wspaniałym.płomieniem.pełnym.iskier..Zaczęła.wyrabiać.palcami.mokrą.glinę.formując.star
annie.jej.brzegi.i.teraz.ogień.płonął.w.samym.środku.płaskiej.misy..Podniosła.się.i.oznajmiła:

—.Ogień.rozbudził.się.na.nowo.

Rozdzia

.drugi

Zaczęli.znowu.rozmawiać,.ogromnie.podnieceni..Weszli.do.środka..Mal.przykucną

.pomiędzy.pale

niskiem.a.niszą.i.rozpostarł.ręce,.

.i.Nil.

naznosiły

.drzewa.i.ułożyły.obok.paleniska,.aby.można.było.w.ka

żdej.chwili.podsycić.ogień..Liku.także.przyniosła.gałą

.i.podała.starej.kobiecie..Ha.usiadł.ze.skrzyżowany

mi.nogami.oparty.o.skałę.i.dotąd.ocierał.się.plecami,.aż.się.usadowił.wygodnie..Prawą.ręką.natknął.się.na.
kamień,.więc.podniósł.go.i.pokazał.wszystkim.

—.Widzę.obraz.tego.kamienia..Mal.obcina

.nim.gałęzie.

Patrzcie!.Tu.jest.ta.część.do.cięcia.

Mal.wziął.kamień,.wyważył.go.w.ręku,.spoważniał,.po.czym.się.uśmiechnął.

—.Tego.kamienia.używałem.—.oznajmił..—.Patrzcie!

Tutaj.kładę.kciuk,.a.tutaj.obejmuję.całą.dłonią..Podniósł.go.w.górę.i.wykonał.taki.ruch,.jakby.ścinał

.gałęzie.

—.To.dobry.kamień.—.odezwał.się.

Lok.

.—.Nie.zginął..

Zosta

.przy.palenisku.do.powrotu.Ma

a..Podniósł.się.i.spojrzał.w.dół.zbocza.pokrytego.ziemią

i.kamieniami..I.rzeka.nie.

zniknęła,

.ani.góry..Jaskinia.także.na.nich.czekała..Nagle.ogarnęło.go.wzru

szenie,.czuł.się.szczę-
śliwy..Wszystko.na.nich.czekało:.

.też.czekała..Nawet.teraz.wyciągała.w.górę.pędy.bulw,.tuczyła.pędrak

i,.wydzielała.

z.ziemi.przeróżne.wonie,.dzięki.niej.wyrastały.z.każdej.szczeliny.i.każdej.gałęzi.grube,.dorodne.pą

ki..Tańczył.na.terasie.w.pobliżu.rzeki.z.szeroko.rozpostartymi.ramionami..—.

Oa!

Mal.odsunął.się.od.ognia.i.lustrował.tylną.ścianę.jaskini..Zerknął.w.dół.i.odgarnął.suche.liście.i.bob

ki.z.ziemi.przy.skalnym.f

larze..Usiadł.ze.skrzyżowanymi.nogami.i.ułożył.odpowiednio.ręce.

—.A.tutaj.jest.miejsce,.na.którym.siedzi.Mal..Dotknął.skały.delikatnie,.jak.

Lok

.lub.Ha.dotykali.

Fa.

—.Jesteśmy.w.domu.

Lok.wrócił.z.terasy..Spojrzał.na.starą.kobietę..Wolna.od.ciężaru.odpowiedzialności.za.ogień.już.nie

.wydawała.się.tak.bardzo.stara,.może.tylko.trochę.od.nich.starsza..Lok.nie.obawiał.się.spojrzeć.jej.w.oczy.i
.zagadać,.może.nawet.coś.by.mu.odpowiedziała..Odczuwał.potrzebę.mówienia,.aby.ukryć.przed.wszystki
mi.niepokój,.jaki.zawsze.budziły.w.nim.płomienie.

—.Ogień.już.się.pali..Cieplej.ci,.Liku?.Liku.wyjęła.maleńką.Oa.z.ust.

—.Jestem.głodna.

—.Jutro.znajdziemy.jadło.dla.wszystkich..Liku.podniosła.małą.Oa.

—.Ona.też.jest.głodna.

—.Pójdzie.razem.z.tobą.i.będzie.jadła..Lok.zaśmiał.się.i.rozejrzał.po.wszystkich.

—.Widzę.obraz...

I.oni.się.roześmiali,.ponieważ.był.to.obraz.Loka,.chyba.jedyny,.jaki.miał,.a.znali.go.równie.dobrze,.

jak.on.

—....obraz,.kiedy.znaleźliśmy.małą.Oa.

Stary.korzeń.był.fantastycznie.powykrzywiany,.

napę-

czniały

.i.wygładzony.upływającym.czasem,.przypominał.kobietę.z.wielkim.brzuchem,

....Stoję.między.drzewami..Czuję..Tą.stopą.czuję....—

.Naśladował.wszystko,.co.się.wtedy.zdarzyło..Przerzucił.ciężar.ciała.na.lewą.nogę,.a.prawą.szukał.w.ziemi
..—.....czuję..Co.czuję?.Bulwę?.Patyk?.Kość?.—
.Prawa.stopa.coś.uchwyciła.i.podała.w.górę,.do.lewej.ręki

.Popatrzył..—.To.przecież.mała.Oa!.—

.rozpromienił.się.tryumfując..—.I.teraz.wszędzie,.gdzie.jest.Liku,.tam.jest.mała.Oa.

Ludzie.

przyklasnęli

.mu.uśmiechając.się,.trochę.z.Loka,.a.trochę.z.tej.opowieści..Poczuł.się.bezpiec

znie.widząc.ich.uznanie.i.usadowił.się.przy.ogniu;.wszyscy.w.milczeniu.wpatrywali.się.w.płomienie.

Słońce.wpadło.do.rzeki,.opuściło.jaskinię..Ogień.stał.się.tym.bardziej.punktem.centralnym.—

.biały.popiół,.plama.czerwieni.i.płomień.wijący.się.w.górę..Stara.kobieta.poru-
szyła.się.i.dołożyła.gałęzi,.czerwona.plama.wchłonęła.je,.strzeli

.na.nowo.silny.płomień..Ludzie.wpatrywal

i.się.w.palenisko,.ich.twarze.zdawały.się.drżeć.w.migocącym.blasku,.a.pokryta.piegami.skóra.poczerwieni
ała,.zaś.w.głę-
bokich.oczodołach.odbijały.się.ognie.wirując.w.gromadnym.tańcu..Kiedy.już.poczuli.prawdziwe.ciepło,.ro
zsiedli.się.wygodniej,.wciągając.w.nozdrza.zapach.dymu.z.zado-
woleniem.i.wdzięcznością..Podwinąwszy.palce.u.nóg.wy-
ciągnęli.ramiona,.odchylając.się.lekko.od.ognia..Zapanowała.wśród.nich.głęboka.cisza,.która.wydawała.się
.czymś.o.wiele.bardziej.naturalnym.niż.rozmowa;.cisza.bezkresna,.w.której.z.początku.krążyło.wiele.myśli
,.ale.potem.nawet.i.myśli.

zniknęły.

.Potraf

li.się.tak.wyłączyć.z.odgłosów.huczącego.wodospadu

.że.chwyta

li.uchem.najmniejszy.wiaterek.ocie-
rający.się.o.skały..Ich.uszy,.jakby.obdarzone.odrębnym.życiem,.potraf

ły.wyłowić.najcichszy.dźwięk.z.cał

ej.plątaniny.dźwięków.—.oddech,.wysychanie.mokrej.gliny.i.spadający.popiół.

Wtem.odezwał.się.Mal,.z.powątpiewaniem.w.g

osie,.co.mu.się.rzadko.zdarzało:

—.Czy.tu.jest.zimno?

Oprzytomnieli.i.odwrócili.się.w.jego.stronę..Już.zdążył.się.osuszyć,.włosy.mia

.poskręcane..Przesu

nął.się.zdecydowa-
nym.ruchem.do.przodu,.przyklęknął.na.glinie,.podpierając.się.z.obu.stron.rękami.i.wystawiając.pierś.prost
o.w.żar.bi-
jący.z.paleniska..Nagle.wiosenny.wiatr.śmignął.w.ogień,.wzniecił.cienką.smużkę.dymu,.którą.dmuchnął.

alowi.

w.otwarte.usta..

Zakrztusił

.się.i.zaczął.kaszleć..Już.nie.mógł.się.powstrzymać,.kaszel.dobywał.się.z.je

go.piersi.samoistnie,.był.nie.do.opanowania..Położyli.go.na.ziemi,.ale.nie.mógł.złapać.tchu..Przewracał.się.
z.boku.na.bok.i.zaczął.drżeć..Widzieli.jego.język,.a.w.oczach.strach.

Stara.kobieta.powiedziała:

—.To.ta.zimna.woda,.tam.gdzie.był.pień..Przyklękła.przy.

Malu

.i.zaczęła.mu.rozcierać.piersi.i.ma-

sować.mięśnie.szyi..Położyła.jego.głowę.na.swoich.kola-
nach.osłaniając.go.od.wiatru,.aż.wreszcie.przestał.kaszleć.i.leżał.w.ciszy.drżąc.lekko..Nowy.zbudził.się.i.zs
unął.z.pleców.

Fa.

.Zaczął.raczkować.między.wyciągniętymi.no-

gami,.a.strzecha.jego.rudych.włosów.połyskiwała.w.bla-
sku.płomieni..Kiedy.zobaczył.ogień,.wśliznął.się.pod.unie-
sione.kolano.Loka,.chwycił.Ma

a.za.nogę.i.wstał..W.oczach.zaświeciły.mu.dwa.niewielkie.ogniki,.ale.nada

l.stał.przechylając.się.do.przodu.i.przytrzymując.drżącej.nogi..Wszy-
scy.skupili.uwagę.na.nowym.i.Malu..Wtem.gałąź.trzasnęła.z.takim.hukiem,.że.

Lok

.odskoczył,.a.iskry.strze

liły.wysoko.w.ciemność..Nim.iskry.opadły,.nowy.był.już.na.czworakach..Przedostał.się.między.plątaniną.n
óg,.wspiął.się.po.ramieniu.Nil.na.plecy.i.skrył.w.jej.włosach..Nagle.jeden.mały.płomyk.pojawił.się.przy.jej
.lewym.uchu,.tląc.się.spokojnie,.bez.drgnienia..Nil.pokręciła.głową.na.boki.i.zaczęła.ocierać.policzek.o.głó
wkę.małego..Nowy.znalazł.się.w.swojej.kry-
jówce..Jego.własna.czupryna.i.włosy.matki.stanowiły.dlań.jaskinię..Zmierzwione.włosy.Nil,.opadające.na.
plecy,.da-
wały.mu.schronienie..Mały.

ogienek

.przy.uchu.Nil.zgasł..Mal.podciągnął.się.do.góry.i.usiadł.wsparty.o.star

ą.

ko-

hietę.

.Przyglądał.się.wszystkim.po.kolei..Liku.otworzyła.usta..aby.coś.powiedzieć,.ale.Fa.ją.szybko

.powstrzymała.

I.po.chwili.Mal.zaczął.mówić:

.Niegdyś.była.wielka.

Oa.

.Ona.zrodziła.ze.swego.brzucha.ziemię..Ziemia.zrodziła.kobietę,.kobieta.zrodziła.

ze.swego.brzucha.pierwszego.człowieka.

Słuchali.go.w.milczeniu..Czekali.na.dalsze.opowieści,.na.wszystkie.opowieści,.jakie.znał..Niegdyś.

żyło.dużo.ludzi,.i.tę.opowieść.najbardziej.lubili,.a.lato.panowało.przez.okrągły.rok,.zaś.kwiaty.i.owoce.wis
iały.na.tej.samej.gałęzi..Była.też.długa.lista.imion,.która.zaczynała.się.od.Ma

a.i.sięgała.wstecz,.a.zawsze.

występował.w.tej.opowieści.najstarszy.człowiek.owych.czasów..Ale.teraz.już.nic.więcej.nie.powiedział.

Lok.usiadł.tak,.aby.zasłonić.Ma

a.od.wiatru.

—.Jesteś.głodny

.Mal..Kiedy.człowiek.jest.głodny,.to.mu

zimno.

Ha.podniósł.głowę.

—

.Jak.tylko.wzejdzie.słońce,.zdobędziemy.jedzenie..Zostaniesz.przy.ogniu

.Mal,.a.my.przyniesiemy.jadło.i.

wtedy.będziesz.silny.i.będzie.ci.ciepło.

Teraz.usiadła.obok.Ma

a.Fa.i.oparła.się.o.niego,.we.trójkę.osłaniali.go.przed.ogniem..Pośród.atakó

w.kaszlu.przemówił.do.nich:

—.Widzę.obraz.tego,.co.trzeba.zrobić.

Schylił.głowę.i.popatrzył.w.popiół..Wszyscy.czekali..Dostrzegali.teraz.ślady,.jakie.pozostawił.na.ni

m.upływający.czas..Długie.brwi.miał.mocno.przerzedzone,.a.włosy,.które.powinny.były.wyrastać.tuż.nad.
brwiami.i.opadać.po.po-
chyłości.czaszki.na.plecy,.odsłoniły.ponad.brwiami.pasmo.nagiej,.pomarszczonej.skóry,.szerokości.palca..
Ogromne.oczodoły.zapadły.się.jeszcze.głębiej,.pociemniałe,.a.przy-
mglone.oczy.były.pełne.bólu..Nagle.wyciągnął.rękę.i.przyjrzał.się.z.bliska.palcom.

—

.Trzeba.znaleźć.jedzenie..Trzeba.znaleźć.drzewo..Trzymał.palce.lewej.ręki.w.prawej.dłoni;.ścisnął.je

mocniej,.tak.jakby.tylko.w.ten.sposób.mógł.skupić.myśli.i.roztoczyć.nad.nimi.kontrolę.

—.Palec.na.drzewo..Palec.na.jedzenie..Podrzucił.głowę.i.ciągnął.dalej:

—

.Palec.dla.Ha..Dla.

Fa.

.Dla.Nil..Dla.Liku....Skończyły.się.już.palce.u.lewej.ręki,.więc.spojrzał.na.prawą,.

kasłując

.cicho..Ha.poruszył.się,.ale.nic.nie.po-

wiedział..Mal.rozluźnił.brwi.i.zamilkł..Pochyliwszy.głowę.splótł.dłonie.w.siwych.włosach.na.karku..W.jeg
o.głosie.znać.było.ogromne.zmęczenie.

—

.Ha.zdobędzie.drzewo.w.lesie..Pójdzie.z.nim.Nil.i.nowy..Ha.znowu.się.poruszył,.a.Fa.zdjęła.rękę.z.ramion.
starego.człowieka,.który.mówił.dalej:

—.

Lok

.zdobędzie.jedzenie.razem.z.Fa.i.Liku..Odezwał.się.Ha:

—.Liku.jest.za.mała,.żeby.iść.na.górę,.a.potem.dalej.na.równinę.

Liku.wykrzyknę

—.Pójdę.z.Lokiem!

Mal,.trzymając.głowę.między.kolanami,.oznajmił.cichym.głosem:

—.Powiedziałem.

Teraz,.kiedy.wszystko.już.zostało.postanowione,.ogarnął.ich.niepokój..Całym.ciałem.wyczuwali,.że

.dzieje.się.coś.złego,.ale.słowo.zostało.powiedziane..A.kiedy.słowo.zostało.powiedziane,.to.tak.jakby.rozp
oczęła.się.już.akcja.przed-
stawienia..Byli.bardzo.strapieni..Ha.cisnął.bez.celu.kamień.w.skałę,.a.Nil.zaczęła.cicho.pojękiwać..Tylko.
Lok,.który.zazwyczaj.widział.najmniej.obrazów,.przypomniał.sobie.te-
raz.olśniewający.obraz.

Oa,

.z.jej.szczodrobliwością,.i.zaczął.tańczyć.na.terasie..Podskakiwał,.zwrócony.twa

rzą.w.stronę.swoich.ludzi;.wieczorny.wiatr.rozwiewał.mu.włosy.

—.Przyniosę.jedzenie.w.ramionach.—.wykonał.ogromny.gest.—

.tyle,.że.aż.się.będę.uginał....o,.tyle!.Fa.roześmiała.się.

—.Tyle.jedzenia.nie.ma.na.całym.świecie.

Lok.przykucnął.

-—

.Mam.obraz.w.g

owie..Lok.wraca.do.wodospadu..Biegnie.zboczem.góry..Niesie.jelenia..Kot.zabił.jelenia,.

wyssał.krew,.nie.ma.żadnej.winy..O.tak!.Lok.trzyma.go.pod.lewym.ramieniem..Pod.prawym.—
.wyciągnął.je.przed.siebie.—.całe.połcie...

Zatoczy

.się.przy.wejściu.do.jaskini.pod.ciężarem.mięsa..Śmiali.się.z.nim.razem,.a.potem.i.z.niego..

Tylko.Ha.siedział.cicho,.uśmiechając.się,.aż.spojrzeli.na.niego.i.wtedy.przenieśli.wzrok.na.Loka.

Lok.zaczął.się.chełpić:

—.To.prawdziwy.obraz!

Ha.nic.na.to.nie.powiedział,.tylko.wciąż.się.uśmiechał..Ponieważ.przyglądali.mu.się.nadal,.poruszy

ł.głową.nasłu-
chując.obydwoma.uszami,.powoli.i.z.powagą.kierując.je.w.stronę.Loka,.a.było.to.tak.wymowne,.jakby.po
wiedział:.-
.słyszę.cię.dobrze!.Lok.otworzył.usta,.włos.mu.się.

zjeżył

.na.głowie..Zaczął.coś.niewyraźnie.mamrotać.na.

widok.cynicznych.uszu.i.półuśmiechu.

Fa.przerwała.im:

—

.Niech.tak.będzie..Ha.ma.wiele.obrazów,.a.niewiele.słów..Lok.ma.pełne.usta.słów,.ale.bez.obrazów.

W.tym.momencie.Ha.coś.wykrzyknął.ze.śmiechem.i.za-

machnął.się.nogą.w.stronę.Loka,.na.co.Liku.zachichota-
ła,.nie.wiedząc.właściwie.dlaczego..Loka.ogarnęło.nagle.pragnienie,.aby.wszyscy.pogrążyli.się.w.obojętny
m.spoko-
ju..Opanował.złość.i.

podczołgał

.się.do.ognia..Chciał,.aby.wszyscy.widzieli,.jak.bardzo.jest.nieszczęśliwy,.i

.oczekiwał.z.ich.strony.pocieszenia..Zaległa.cisza.wypełniona.tyl-
ko.jedną.myślą,.a.być.może.nawet.i.tej.jednej.myśli.nie.było.

Bez.żadnego.specjalnego.sygnału.wszystkim.pojawił.się.w.głowie.jeden.obraz,.wspólnie.go.dzielili.

.Był.to.obraz.Ma

a,.który.jakby.się.od.nich.oddalał..W.blasku.ognia.zarysy.jego.

wymizerowanej

.postaci.w

ydawały.się.dziwnie.wyostrzone..Widzieli.nie.tylko.ciało.Ma

a,.ale.wszystkie,

powoli.przesuwające.się.w.jego.głowie.obrazy,.które.sto-

pniowo.jednak.zacierały.się.i.znikały..Zwłaszcza.jeden.przy-
ćmiewał.wszystkie.inne,.przebijając.się.poprzez.niejasne.spo-
ry,.wątpliwości.i.przypuszczenia,.aż.w.końcu.pojęli,.o.czym.on.myśli,.z.przytępionym,.ale.głębokim.przek
onaniem..—.Jutro.albo.pojutrze.umrę.

Wszyscy.się.ponownie.rozdzielili..

Lok

.wyciągnął.rękę.i.dotknął.Ma

a,.ale.on,.znękany.bólem.i.osło

nięty.włosami.kobiety,.nawet.nie.poczuł.tego.dotknięcia..Stara.kobieta.spojrzała.na.

Fa.

—.To.ta.zimna.woda.

Pochyliła.się.i.szepnęła.

Malowi

.do.ucha:

—.Jutro.będzie.jedzenie..Teraz.śpij..Ha.podniósł.się.

—.Będzie.także.więcej.drzewa..Czy.nie.

podkarmisz.

ognia?

Stara.kobieta.weszła.do.niszy.i.wróciła.z.drzewem..Uło-

żyła.z.taką.precyzją.patyki,.aby.płomienie.mogły.ogarnąć.i.kąsać.suche.drewno..Wkrótce.ogień.wzbił.się.w
ysoko;

wszyscy.zgromadzili.się.w.jaskini..Powiększyło.się.półkole,.Liku.wślizgnęła.się.do.środka..Ich.wło

sy.pod.wpływem.ciepła.nastroszyły.się.niepokojąco;.uśmiechnęli.się.do.siebie.z.zadowoleniem..Potem.zac
zęli.szeroko.ziewać..Usadowili.się.wokół.Ma

a,.z.ciepłych.ciał.tworząc.kołyskę;.na.froncie,.przed.

Malem,

znajdowało.się.palenisko..Od.czasu.do.czasu.przesuwali.się.pomrukując..Mal.

pokasływał,

.ale.w.końcu.i.on

.zasnął.

Lok.przykucnął.pochylony.na.bok.i.popatrywał.na.spo-

witą.mrokiem.wodę..Czuwał,.choć.nikt.mu.tego.świado-
mie.nie.zlecił..Ziewnął.i.pomacał.bolący.brzuch..Pomyślał.o.dobrym.jedzeniu,.aż.mu.ślina.pociekła..Chciał
.właśnie.coś.powiedzieć,.ale.uświadomił.sobie,.że.wszyscy.już.śpią..Podniósł.się.więc.i.podrapał.po.krótkic
h.kędzierzawych.włosach.rosnących.pod.dolną.wargą..Fa.była.w.jego.zasięgu

i.nagle.znowu.jej.zapragnął;.bez.trudu.jednak.zdołał.to.prag

nienie

.stłumić,.wolał.bowiem.myśleć.o.

jedzeniu..

Przypomniał

.sobie.hieny.i.powlókł.się.na.terasę,.skąd.mógł.patrzeć.w.

ół.zbocza.na.las..Długie.

mile.ciemności.i.czarne.jak.sadza.s

ły

.ciągnęły.się.w.dal,.aż.do.szarego.pasma,.którym.było.morze;.bliżej

.lśniła.rozproszonym.blaskiem.rzeka.płynąca.zakosa

i.przez.bagna..Spojrzał.na.niebo.i.stwierdził,.że.jest.c

ste,.tylko.nad.morzem.przesuwały.się.

kłębiaste

.chmury..Wciąż.wpatrywał.się.w.niebo,.a.kiedy.przygasł.

nieco.odblask.ognia,.spostrzegł.przebijającą.się.przez.chmury.gwiazdę..Po.chwili.pojawiły.się.następne,.po
jedyncze,.potem.całe.plejady.migocących.światełek.aż.po.daleki.horyzont..Przyglądał.się.gwiazdom.bez.z
mrużenia.oka,.nosem.poszukiwał.hien,.ale.nie.było.ich.w.pobliżu..Wdrapał.się.na.skały,.żeby.popatrzeć.na.
wodospad..Było.zawsze.widno.tam,.gdzie.rzeka.wpadała.do.swego.rozlewiska..Drobinki.rozpryskiwanej.w
ody.chwytały.każde.światło.i.delikatnie.je.rozpraszały..Ale.to.światło.jaśniało.tylko.w.rozpylonej.wodzie,.s
ama.zaś.wyspa.okryta.była.nieprzeniknioną.ciemnością..Lok.spoglądał.bezmyślnie.na.czarne.drzewa.i.skał
y,.jakie.wyłaniały.się.z.przymglonej.bieli..Wyspa.przypominała.nogę.siedzącego.olbrzyma,.któ-
rego.kolano,.przyozdobione.drzewami.i.krzakami,.przery-
wało.połyskujący.próg.wodospadu.i.którego.

niedosięgła,.

rozpłaszczona.stopa.obsuwała.się.w.dół,.po.czym

.traciła.podobieństwo.do.stopy.i.łączyła.się.z.mroczną.puszczą..Udo.olbrzyma,.które.powinno.wspierać.ciał
o.jak.góra,.leżało.w.wodzie.spływającej.w.dół.przełęczy.i.stawało.się.coraz.mniejsze,.aż.

niknęło

.w.rozszcz

epieniu.skał,.które.zakręcały.w.odległości.kilku.mężczyzn.od.terasy..Lok.miał.taki.sam.stosunek.do.kolana
.olbrzyma,.jak.do.księżyca;.było.równie.odległe,.nie.miało.żadnego.związku.ze.znanym.mu.życiem..Aby.d
osięgnąć.wyspy,.ludzie.musieliby.przeskoczyć.przełęcz.dzielącą.terasę.od.skał.po.drugiej.stronie.rzeki,.któ
ra.skwapliwie.czyhała,.aby.ich.porwać.i.unieść.nad.wodo-
spadem..Chyba.tylko.jakieś.stworzenie.

zwinniejsze

.niż.człowiek.i.wiedzione.strachem.mogłoby.się.poważ

yć.na.taki

skok..Dlatego.też.wyspa.pozostawała.wciąż.niedostępna.dla.ludzkiej.stopy.

Odpręży

.się,.a.wtedy.staną

.mu.przed.oczami.obra

jaskini.nad.morzem

.obrócił.się.więc.i.popatrz

ył.w.dó

ł.

rzeki..Jej.zakola.wyglądały.jak.sadzawki,.lekko.połyskujące.w.ciemności..Jawiły.mu.się.dziwne.o

brazy.szlaku.

prowadzącego

.od.morza.do.terasy.poprzez.roztaczający.się.w.dole.mrok..Patrząc.w.tym.kieru

nku.odczuwał.coraz.większy.zamęt.w.głowie.na.samą.myśl,.że.szlak.rzeczywiście.tamtędy.prowadzi..Wido
k.tej.krainy,.pełnej.rozrzuconych.bezładnie

skał,.która.zdawała.się.stać.w.bezruchu.mimo.tak.burzliwie.ko

tłującej.się.kurzawy.wodnej,.a.także.widok.rzeki.w.dole,.rozlewającej.się.pośród.lasu,.był.zbyt.skompliko
wany.i.nie.do.pojęcia,.choć.jego.zmysły.odnajdywały.w.tej.scenerii.wijący.się.szlak..Przestał.o.tym.myśleć
.z.prawdziwą.ulgą.i.rozszerzył.nozdrza.węsząc.hieny,.ale.nigdzie.nie.wyczuwał.ich.zapachu..Zbiegł.z.tupot
em.na.brzeg.skały.i.oddał.mocz.do.rzeki..Potem.zawrócił.bezszelestnie.i.przykucnął.przy.ogniu..Ziewnął,.z
nowu.ogarnęła.go.chęć.zbliżenia.się.do.

Fa,.

podrapał.się..Ze.stromizn.skalnych.patrzyły.na.niego.oczy,.naw

et.z.wyspy,.ale.nic.się.nie.mogło.przybliżyć,.dopóki.jarzył.się.popiół.w.palenisku..Stara.kobieta.zbudziła.si
ę,.jakby.świadoma.jego.myśli,.dołożyła.drew.do.ognia.i.zaczęła.zgarniać.do.środka.popiół.płaskim.kamieni
em..Mal.zaniósł.się.suchym.kaszlem.przez.sen,.wszyscy.się.poruszyli..Stara.kobieta.usiadła,.a.

Lok,

.którego

.zaczęła.ogarniać.senność,.przetarł.dłońmi.powieki..Kiedy.spojrzał.w.stronę.rzeki,.mignęły.mu.przed.

uciśni

ętymi

.oczami.zielone.płaty..Zerknął.w.lewo,.gdzie.wodospad.huczał.tak.monotonnie,.że.już.go.przestał.sły

szeć..Znad.wody.uniósł.się.wiatr,.

zakołował,

.po.czym.powiał.wysoko.nad.lasem.i.przełęczą..Ostra.linia.ho-

ryzontu.zatarła.się,.las.pojaśniał..Nad.wodospadem.prze-
suwała.się.chmura,.mgła.wykradała.się.w.górę.ponad.roz-
lewisko.w.postrzępionym.zagłębieniu,.a.wodę.spadającą.z.łoskotem.do.rzeki.porywał.wiatr.w.odwrotnym.
kierunku.

Zaczęły.się.lekko.przebijać.zarysy.wyspy,.wilgotna.mgła

tarła.do.terasy,.zawisła.nad.łukiem.nawisu.skalnego.

„

owi

a.ludzi.

kroplistą

.masą..Zbyt.drobne.to.b

yły.krople,.

g.poczuli,.ale.dostrzegalne.dla.oka..Lok.rozszerzył.

ezwiednie.nozdrza,.wchłaniając.różnoro

dne.zapachy,.jakie.niosła.ze.sobą.mgła.

Siedział.skulony,.drżał,.a.mimo.to.czuwał..Przyłożył.dłonie.do.nozdrzy,.sprawdzając.schwytane.w.

nie.powietrze..przymknąwszy.oczy.wytężył.i.skupił.uwagę.na.ciepłym.po-
dmuchu.powietrza;.wydało.mu.się..że.jest.na.progu.odkry-
cia

.wtem.powiew.rozpłynął.się.jak.woda,.rozmazał.jak.maleńki.punkcik.w.sinej.dali,.przesłonięty.łzami.ci

ężk

go.trudu..Wypuścił.powietrze.i.otworzył.oczy..Mgła.znad.wodospadu.unosiła.się.wraz.ze.zmieniającym.się
.kierunkiem.wiatru,.a.zapach.nocy.był.taki.sam,.jak.zwykle.

Spojrzał.ponuro.na.wyspę.i.ciemną.wodę,.spływającą.do.brzegu,.ziewnął..Nie.mógł.trwać.dłużej.pr

zy.myśli,.która.nie.wiązała.się.z.żadnym.niebezpieczeństwem..Ogień.stał.się.czerwonym.okiem,.świecił.tyl
ko.dla.siebie,.a.wszyscy.wokoło.spali.spokojnie,.brunatni.jak.skały..Lok.usadowił.się.do.snu.pochylony.w.
przód.i.

ucisnął

.jedną.ręką.nozdrza,.aby.uchronić.je.od.wchłaniania.zimnego.powietrza..Podciągnął.kolana.

do.piersi,.dzięki.czemu.wys

awia

.jak.najmniejszą.powierzchnię.ciała.na.zimno..Lewą.rękę.uniósł.w.górę.i.

wsunął.palce.we.włosy.na.karku..Usta.przytknął.do.kolan.

Nad.morzem,.w.zagłębieniu.chmury,.pojawił.się.słaby.pomarańczowy.blask.i.stopniowo.zaczął.się.

rozprzestrze-
n

ać..Strzępiaste.odgałęzienia.chmury.zabarwiły.się.pozłotą.

.wkrótce.przedarł.się.przez.nie.okrągły.zarys.k

siężyca.blis-
k

ego.pełni..Roziskrzył.się.próg.wodospadu

.a.nad.jego.krawędzią.unosiły.się.w.bezustannym.ruchu.pojedy

ncze.św

atełka,.od.czasu.do.czasu.podrywające.się.w.górę.w.na-

głym.rozbłysku..Kontury.drzew.na.wyspie.rysowały.się.coraz.wyraźniej,.a.górująca.ponad.nimi.brzoza.stał
a.się.na-
gle.

białosrebrzysta.

.Za.rzeką,.po.drugiej.stronie.przełęczy,.strome.urwisko.wciąż.jeszcze.otulało.się.ciemn

ością,.ale.

dookolne

.góry.odsłaniały.już.okryte.lodem.i.śniegiem

szczyty..

Lok

.spał,.kołysząc.się.na.po

ła-

le.na.najmniejszy.odg

os.niebezpieczeństwa.

natychmiast

.by.się.poderwał.i.wypadł.na.terasę,.tak.jak.podr

ywa.się.sp

rinter.

z.miejsca.startu..Szron.połyskiwał.na.nim,.jak.lód.pobłysk

e.na.skale..Ogień.przybrał.kszt

ałt.ściętego.

stożka,

ryjącego.w.swym.wnętrzu.garść.czerwieni,.dobywając

e.się.z.niego.

niebieskie.płomien

ie.kąsały.nie.zwęglone.

jeszcze.końce

.gałęzi.i.polan.

Księżyc.wznosił.się.powoli.i.niemal.pionowo,.zaledwie.kilka.maleńkich.chmurek.błąka

o.się.po.

ystym

ebie..Blask.księżyca.pełzał.po.wyspie,.a.słupy.

wzbijających

.się.w.górę.bryzgów.wody.lśniły.w.ni

m.perliście..

Obserwowały

.to.zielone.oczy,.księżyc.odsłaniał.bowiem.szare.kształty.prze-

ślizgujące.się.i.przesuwające.krętym.ruchem.od.świat

a.do.cienia.albo.przemykające.poprzez.nagie.

przestrz

enie

.na.zbo-

czach.gór..Padał.na.leśne.drzewa,.tak.że.rozproszone.płaty.w.kolorze.kości.słoniowej.przesuwały.się.

ponad

.butwiejącymi

.na.ziemi.liśćmi..Snuł.się.po.rzece.i.

falujących

.wo-

dorostach;.woda.pełna.była.błyszczących.

pętli,.kół

.i.zwo-

jów.płynnego,.zimnego.ognia..U.podnóża.

wodospadu

.roz-

legł.się.jakiś.odgłos,.ale.grzmot.pozbawił.

go.echa

.i.re-

zonansu,.wszelkich.znamion.odgłosu..Uszy.Loka.oświe-
tlone.księżycem,.drgnęły,.osypując.szron,.jak

i..się.na.nich.os

adził..Uszy.Loka.coś.do.niego.mówiły.

Ale.Lok.spał.

Rozdzia

.trzeci

Lok.uświadomi

.sobie,.że.stara.kobieta.już.wstała.i.do-

gląda.ognia.przy.pierwszym.brzasku.dnia..Ułożyła.stos.drzewa,.a.on.we.śnie.słyszał.trzask.i.skwierczenie.p
alących.się.gałęzi..

.wciąż.siedziała.skulona,.głowa.Ma

a,.spoczywa-

jąca.na.jej.ramieniu,.kiwała.się.niespokojnie..Ha.poruszył.się.i.wstał..Wyszedł.na.terasę,.gdzie.oddał.mocz,
.po.czym.wrócił.i.popatrzył.na.starego.człowieka..Wszyscy.się.już.rozbudzili.oprócz.Ma

a..Siedział.całym.

ciężarem.na.pośladkach,.prze-
rzucając.z.boku.na.bok.głowę.we.włosach.Fa.i.oddychając.tak.szybko,.jak.zmęczona,.ciężarna.łania..Miał.
usta.szeroko.otwarte.w.stronę.ognia,.ale.roztapiał.go.inny,.niewidzialny.ogień:.zajmował.każdą.cząstkę.zwi
otczałego.ciała,.płonął.w.

czodołach..Nil.zbiegła.do.rzeki.i.w.złożonych.dłoniach.przy

osła.trochę.wody..

Mal.wypił,.zanim.otworzył.oczy..Stara.kobieta.znowu.dorzuciła.drew.do.ognia..Wskazała.na.niszę,.a.pote
m.odwróciła.głowę.w.stronę.lasu..Ha.dotknął.ramienia.Nil.

—.Chodźmy!

Nowy.zbudził.się.także,.zsunął.się.po.ramieniu.Nil,.zakw

ł.i.po.chwili.był.już.przy.jej.piersi..Nil.p

odreptała.za.Ha.w.stronę.krótszej.drogi,.prowadzącej.w.dół.do.lasu,.a.nowy.przez.cały.czas.posilał.się.u.jej
.piersi..Minęli.zakręt.

zniknęli

.w.porannej.mgle,.która.snuła.się.na.wysokości.grzbietu.wodospadu.

Mal.otworzył.oczy..Musieli.się.schylić.nisko,.aby.usłyszeć.co.mówi.

—.Widzę.obraz.

Troje.ludzi.czekało..Mal.podniósł.rękę.i.położył.ją.płasko.na.głowie.pomiędzy.brwiami..W.jego.ocz

ach.płonęły.ognie,.ale.nie.patrzył.na.nich,.tylko.gdzieś.w.dal.za.rzekę..Patrzył.w.takim.napięciu.i.lęku,.że.

.się.odwrócił,.aby.zobaczyć.to,.co.takim.przerażeniem.napełniało.Ma

a..Ale.nie.zoba-

czył.niczego..Tylko.pień.drzewa

.rosnący.gdzieś.na.brzegu.przełęczy,.porwany.wiosennym.nurtem.przepły

nął.obok.nich.i.zatrzymał.się.bezszelestnie.ponad.krawędzią.wodospadu.

—

.Widzę.obraz..Ogień.pędzi.do.lasu.i.pochłania.drzewa..Teraz,.kiedy.się.zbudził,.oddech.miał.jeszcze.szybs
zy.

—

.Pali.się..Las.się.pali..Góra.się.pali....Obracał.głowę.patrząc.po.kolei.na.wszystkich..W.jego.głosie.brzmiał.
strach.

—.Gdzie.jest.Lok?

—.Jestem.tutaj.

Mal.wbił.w.niego.oczy,.oszołomiony.i.poważny.

—.Kto.to.jest?.Lok.jest.na.plecach.matki,.drzewa.płoną.

Lok.poruszył.nogą.i.roześmiał.się.głupawo..Stara.kobieta.ujęła.rękę.Ma

a.i.przy

ożyła.do.swego.pol

iczka.

—.To.obraz.z.przeszłości..Skończył.się..Widziałeś.go.we.śnie.

.poklepała.Ma

a.po.ramieniu..Nie.cofnęła.ręki,.otwo-

rzyła.szeroko.oczy.i.przemówiła.do.niego.czule,.jak.mówiłaby.do.Liku:

—

.Lok.stoi.przed.tobą..Popatrz!.Jest.już.mężczyzną..Lok.odetchnął,.bo.wreszcie.coś.mógł.zrozumieć,.i.szybk
o.powiedział:

—.Tak,.jestem.mężczyzną..—

.Wyciągnął.obie.ręce..—.Jestem.tutaj

.Mal.

Zbudziła.się.Liku.ziewając,.a.mała.

.spadła.jej.z.ramienia..Przytuliła.ją.do.piersi.

.Jestem.g

odna..Mal.obróci

.się.tak.gwałtownie,.że.byłby.się.przewrócił,.gdyby.

.podtrzymała.go.Fa..

.Gdzie.są.Ha.i.Nil?

—.Wysłałeś.ich.—.odparła.Fa..—

.Wysłałeś.ich.po.drzewo..A.Loka,.Liku.i.mnie.po.jedzenie..Niedługo.przyniesiemy.

Mal.kołysał.się.w.przód.i.w.tył,.kryjąc.twarz.w.dłoniach.

—.To.niedobry.obraz.

Stara.kobieta.objęła.go.ramionami.

—.

Pośpij

.sobie.jeszcze..Fa.odciągnęła.Loka.od.ognia.

.Liku.nie.powinna.wybierać.się.z.nami.na.równinę..Niech.lepiej.zostanie.przy.ogniu.

—.Mal.tak.powiedział.

—.Ma.chorą.głowę.

—.Widział.wszystko.w.ogniu..Bałem.się..Jak.może.palić.się.góra?

W.głosie.Fa.brzmiał.bunt,.kiedy.się.odezwała:

—.Dzisiaj.jest.jak.wczoraj.i.jak.jutro.

Ha.i.Nil.z.nowym.przedostawali.się.z.trudem.przez.właz.na.terasę..Nieśli.naręcze.połamanych.gałę

zi..Fa.do.nich.podbiegła.

—.Czy.Liku.musi.iść.z.nami,.dlatego.że.Mal.tak.powiedział?

Ha.odciągnął.wargę.

—.To.coś.nowego..Ale.tak.zostało.powiedziane.

—.Mal.widział.płonącą.górę.

Ha.spojrzał.na.wielką,.niezbyt.wyraźnie.rysującą

.się.ponad.nimi.górę.

—.Nie.widzę.takiego.obrazu..Lok.zachichotał.nerwowo.

—.Dzisiaj.jest.jak.wczoraj.i.jak.jutro.

Ha.sk

erował.w.ich.stronę.uszy.i.uśmiechnął.się.smutno.

—.Tak.zostało.powiedziane.

Nagle.

ch.dziwne.napięcie.gdzieś.pierzchło,.po.czym.Fa,

Lok

.i.Liku.pomknęli.przez.terasę..Wskoczyli.na.urwisko.i.zaczęli.się.wspinać.pod.górę..Byli.już.w

ystarczająco.wy-
soko,.aby.widzieć.kurzawę.rozpylonych.bryzgów.u.stóp.wodospadu,.skąd.dochodził.huk.i.łomot..Tam,.gdz
ie.ściana.skalna.z.lekka.odchylała.się,.Lok.przyklęknął.na.jedno.kolano.i.zawołał:

—.W.górę!

Coraz.bardziej.się.rozjaśniało..Widzieli.już.wyraźnie.lśniącą.rzekę,.płynącą.w.przełęczy.między.gór

ami,.i.rozległe.połacie.nisko.sklepionego.nieba,.tam.gdzie.góry.tworzyły.zaporę.rozlewiska..Niżej.mgła.okr
ywała.las.i.równinę,.roz-
ścielając.się.spokojnie.na.zboczu.góry..Zaczęli.zbiegać.po.

stromiźnie,

.kierując.się.w.stronę.mgły..Minęli.n

agą.skałę.i.wspięli.się.na.wysokie.piargi.pełne.postrzępionych,.ostrych.głazów,.pokonali.prowadzące.w.dół
.kręte.wąwozy,.aż.zna-
leźli.się.na.

kopiastych

.skałach,.gdzie.owionął.ich.zapach.trawy.i.kilku.krzaków,.pochylających.się.od.wieją

cego.tu.wiatru..Trawa.była.mokra,.a.pajęczyna,.spowijająca.jej.sterczące.źdźbła,.

oplątywała

.im.nogi.w.kost

kach..Zbocze.spadało.teraz.łagodnie,.rosło.na.nim.więcej.krzaków..Schodzili.już.na.sam.skraj.mgły.

—.Słońce.wypije.mgłę.

.nie.zwracała.na.nic.uwagi..Szła.przeszukując.teren.ze.spuszczoną.głową,.a.włosy,.opadające.jej.

na.policzki,.strącały.krople.wody.z.liści..Jakiś.ptak.zaskrzeczał.i.wzbił.się.ociężałym,.niezdarnym.lotem.w.
powietrze..Fa.rzuciła.się.na.gniazdo,.a.Liku.kopała.Loka.w.brzuch.

—.Jajka!.Jajka!

Zsunęła.się.z.jego.pleców.i.zaczęła.tańczyć.pomiędzy.kępami.trawy..Fa.

odłamała

.kolec.z.krzaka.i.p

rzekłuła.jajko.z.dwóch.stron..Liku.wyrwała.jej.z.rąk.jajko.i.zaczęła.wysy-
sać.głośno..Starczyło.jeszcze.po.jajku.dla.Fa.i.dla.Loka..Wszystkie.trzy.jajka.wypili.jednym.tchem,.zostały
.puste.skorupki..Dopiero.teraz.w.całej.pełni.odczuli,.jak.bardzo.byli.głodni,.tym.gorliwiej.więc.dalej.szukal
i.jed

enia..Posuwali.się.do.przodu.schyleni,.śledząc.uważnie.wszystko

dokoła..Nie.podnosili.głowy,.ale.i.tak.wiedzieli,.że.schodzą.w.dół.za.cofającą.się.mgłą,.w.stronę.pła

skiego.terenu,.i.że.poprzez.gęstą,.lśniącą.mgłę.od.strony.morza.przedzierają.się.pierwsze.promienie.słońca.
.Rozchylając.liście.zaglądali.w.głąb.krzaków,.aż.wreszcie.znaleźli.nie.rozbudzone.jeszcze,.blade.pędraki,.l
eżące.pod.ciężkim.kamieniem..Dobywając.je.stamtąd.od.razu.zjadali,.a.wtedy.Fa.odezwała.się.słowa-
mi.pocieszenia:

—.Ha.i.Nil.na.pewno.przyniosą.jedzenie.z.lasu.

Lok.wygrzebywał.pędraki,.delikatny.przysmak,.pełen.życiodajnych.soków.

—

.Nie.możemy.wracać.z.jednym.tylko.pędrakiem..I.znowu.tu.przychodzić,.żeby.zanieść.następnego.

W.końcu.wyszli.na.otwartą.przestrzeń..Od.skały.oderwał.się.kamień.i.strącił.następny..Nagą.polanę

.pokrywały.jędrne,.białe.pędy,.które.przebijały.się.ku.słońcu,.ale.były.tak.kró-
tkie.i.grube,.że.pękały.przy.dotknięciu..Utworzyli.półko-
le.i.pożywiali.się.siedząc.obok.siebie..Taka.była.obf

tość.tych.pędów,.że.jedząc.mogli.rozmawiać,.wznoszą

c.krótkie.okrzyki.radości.i.zadowolenia;.taka.obf

tość,.że.przestali.odczuwać.nękający.ich.bolesny.głód,.a.t

ylko.łaknęli.jedze-
nia..Liku.wcale.się.nie.odzywała,.siedziała.z.wyciągniętymi.nogami.i.pochłaniała.garściami.pędy.

W.pewnej.chwili.Lok.zatoczył.rękoma.krąg.

—

.Jak.zjemy.w.tym.końcu.polany,.możemy.sprowadzić.wszystkich,.żeby.pojedli.sobie.w.następnym..Fa.pow
iedziała.na.to.wymijająco:

—

.Mal.nie.przyjdzie,.a.ona.go.nie.zostawi..Będziemy.tędy.wracać,.gdy.słońce.znajdzie.się.po.drugiej.stronie.
góry..Zaniesiemy.im,.ile.tylko.pomieścimy.w.ramionach.

Lok.czknął.i.popatrzył.na.polanę.ze.wzruszeniem.

—.To.dobre.miejsce.

Fa.zmarszczyła.twarz.

pochrupując

.smaczne.pędy.

—.Żeby.tylko.było.trochę.bliżej....Miała.pełne.usta.pędów,.które.przełknęła.jednym.haustem.

—.Widzę.obraz..Dobre.jedzenie.rośnie..Nie.tutaj..Rośnie.przy.wodospadzie..

Lok

.się.roześmiał.

—

.Takich.ro

lin.jak.te.nie.znajdziesz.przy.wodospadzie..

.rozłożyła.szeroko.ręce.wpatrując.się.przez.cały.c

zas.w.Loka,.po.czym.wolno.je.opuściła..Mimo.nisko.sklepionej.czaszki,.uniosła.lekko.brwi,.wyrażając.pyt
anie,.na.które.nie.potraf

ła.znaleźć.słów..Znowu.podjęła.próbę.

—.Ale.jeżeli....Popatrz.na.ten.obraz..Jaskinia.i.ogień.są.tutaj.na.dole.

Lok.podniósł.głowę.i.roześmiał.się.

—

.To.miejsce.jest.na.dole..Jaskinia.i.ogień.są.tam..Narwał.więcej.pędów,.wepchnął.do.ust.i.zaczął.przeżu-
wać..Spoglądając.na.coraz.wyraźniej.zarysowujące.się.słoń-
ce,.odczytywał.znaki.dnia..Tymczasem.Fa.zapomniała.już.o.swoim.obrazie.i.wstała..Lok.także.się.podniósł
.mówiąc:

—.Idziemy!

Przedzierali.się.pośród.głazów.i.krzaków..Raptownie.po-

jawiło.się.słońce,.okrągłe.i.srebrzyste,.mknęło.ukosem.po-
przez.chmury,.a.jednak.wciąż.tkwiło.w.tym.samym.miej

scu..Lok.ruszył.pierwszy,.za.nim.Liku,.poważna.i.oży-
wiona.swoją.pierwszą.zdobywczą.wyprawą.po.żywność..Zbocze.było.teraz.łagodniejsze,.dotarli.nim.do.skr
aju.urwi-
ska,.przy.którym.rozciągała.się.równina.porosła.morzem.

wrzośców.

.Lok.podniósł.głowę.węsząc,.Fa.i.Liku.

przystanęły.za.nim.w.bezruchu..Odwrócił.się,.spojrzał.pytają-
cym.wzrokiem.na.Fa,.po.czym.znowu.uniósł.głowę..Nagle.dmuchnął.przez.nos.i.wciągnął.powietrze..Bada
ł.je,.de-
likatnie.wciągając.nowy.strumień.powietrza.w.nozdrza.i.przytrzymując,.aby.ogrzało.się.jego.ciepłem,.bo.w
tedy.woń.była.lepiej.rozpoznawalna..Potraf

ł.wspaniale.rozróżniać.poszczególne.zapachy..Tym.razem.był.t

o.zaledwie.nikły.ślad.zapachu..Gdyby.Lok.potraf

ł.dokonywać.porównań,.mógł-

by.się.zastanawiać,.czy.ów.ślad.jest.rzeczywistym.zapachem,.czy.tylko.jego.wspomnieniem..Tak.nikły.i.z
wietrzały.był.to

zapach,.że.kiedy.obrócił.się.do.Fa.z.pytającym.spojrzeniem,.nie.wiedziała,.o.co.chodzi..Wypowiedz

iał.to.słowo.szeptem:

—.Miód?

Liku.zaczęła.podskakiwać,.aż.Fa.musiała.ją.uspokoić..Lok.znowu.węszył,.ale.następny.podmuch.p

ozbawiony.był

zapachu..Fa.czekała.

Lok.nie.potrzebował.się.zastanawiać,.z.której.strony.wieje.wiatr..Wspią

.się.na.występ.skalny,.wyst

awiony.na.działanie.słońca,.i.zaczął.przeszukiwać.teren..Zmienił.się.kierunek.wiatru.i.znowu.doleciał.zapa
ch..Był.aż.podniecająco.realny..Lok.przesunął.się.w.kierunku.niewielkiego.urwiska,.w.któ-
rym.od.mrozu.i.słońca.potworzyły.się.szczeliny,.a.deszcze.wyż

obiły.w.nim.głębokie.bruzdy..Wokół.jednej

.z.nich.widniały.plamy,.jakby.ślady.brązowych.palców,.a.w.odle-
głości.dłoni.od.szczeliny.siedziała.pszczoła,.ledwie.żywa,.choć.słońce.świeciło.pełnym.blaskiem.wprost.na
.skałę..Fa.potrząsnęła.głową.

—.Niewiele.tu.będzie.miodu.

Lok.odwrócił.kij.i.wsunął.grubszy.koniec.w.szczelinę..Kilka.osowiałych.z.zimna.i.głodu.pszczół.

bzyczało.

.Lok.pokręcił.kijem.w.szczelinie..Liku.podskakiwała.ze.zniecierpliwieniem.

—.Lok,.jest.miód?.Chcę.miodu!

Pszczoły.wypełzły.na.zewnątrz.i.zaczęły.krążyć.nad.nimi..Niektóre.opadły.ciężko.na.ziemię.i.snuły

.się,.z.trudem.podnosząc.skrzyd

a..Jedna.usiadła.na.włosach.Fa..Lok.wyciągnął.kij..Oblepił.się.na.końcu.m

iodem.i.woskiem..Liku.przestała.skakać.i.zajęła.się.oblizywaniem.kija..Teraz,.kiedy.Lok.i.Fa.zaspokoili.ju
ż.pierwszy.głód,.z.przyjemnością.patrzyli.na.Liku.oblizującą.kij.

Lok.powiedział:

—

.Miód.jest.najlepszy..W.miodzie.jest.siła..Patrz,.Liku.lubi.miód..Widzę.obraz.czasu,.kiedy.miód.popłynie.ż.
tej.szczeliny.i.będzie.go.można.zbierać.palcami....tak!

Przeciągnął.ręką.po.skale.i.oblizał.palce,.rozkoszując.się

samą.myślą.o.miodzie..Znowu.wcisnął.kij,.aby.Liku.miała.co.lizać..

.zaczęła.się.niecierpliwić.

—

.To.stary.miód,.jeszcze.sprzed.naszej.wyprawy.nad.morze..Trzeba.szukać.jedzenia.dla.innych..Chodźmy!

Lok

.jednak.wciąż.wsuwał.kij,.aby.cieszyć.się.widokiem.oblizującej.go.Liku,.widokiem.jej.brzucha.

i.wspomnieniem.miodu..Fa.oddaliła.się.schodząc.w.stronę.równiny,.tuż.za.cofającą.się.mgłą..Pochyliła.się.
nad.brzegiem.występu.skalnego.i.przestała.być.widoczna..Wtem.rozległ.się.jej.krzyk..Liku.wskoczyła.na.pl
ecy.Loka,.który.rzucił.się.tam,.skąd.dochodził.krzyk.Fa,.z.sękatym.kijem.w.pogotowiu..Na.brzegu.występu
.skalnego.zaczynał.się.wyboisty.i.kręty.wą-
wóz.wiodący.ku.otwartej.polanie..Fa.siedziała.skulona.przy.samym.wejściu.do.wąwozu.wpatrując.się.w.tra
wę.i.

wrzośce..

Lok.natychmiast.do.niej.popędził,.a.rozdygotana.Fa.stanę-

ła.na.palcach..Pośród.sczerniałych.

wrzośców

.stały.jakieś.dwa.

płowożółte

.zwierzęta,.wystarczająco.blisko,.

aby.widać.było.ich.oczy.i.sterczące.uszy..Usłyszawszy.krzyk.Fa.oder-
wały.się.od.łupu.i.stanęły.rozglądając.się.czujnie..Lok.zsunął.Liku.z.pleców.

—.Wspinaj.się.

Liku.wygramoliła.się.na.zbocze.wąwozu.i.przykucnęła,.znacznie.wyżej,.niż.Lok.mógłby.dosięgnąć.

.Żółte.zwierzaki.pokazały.zęby.

—.Teraz!

Lok.ruszył.do.przodu.trzymając.z.boku.sękaty.kij..Fa.przesunęła.się.na.lewo,.w.obu.rękach.miała.os

tre.jak.brzytwa.kamienie..Dwie.hieny.stanęły.obok.siebie.i.zawarczały..Fa.zamachnęła.się.nagle.prawą.ręk
ą.i.kamień.spadł.na.żebra.hieny,.która.

skowycząc

.i.wyjąc.umknęła..Lok.rzucił.się.do.przodu.wymachując.k

ijem.i.

dźgając

.ostrymi.sękami.prosto.w.warczący.pysk..Po.chwili.dwie.bestie.znalazły.się.poza.jego.zasięgi

em,.przerażone,.ale.warczące.groźnie.

—.Pospiesz.się,.czuję.kota.

Fa.była.już.na.kolanach.i.mocowała.się.z.martwym.zwierzęciem.

.Kot.wyssał.wszystką.jej.krew..Nie.nasza.wina..Te.żółte.zwierzaki.jeszcze.nawet.nie.zdążyły.tknąć.wątrob
y.

W.zapamiętaniu.rozcinała.brzuch.łani.płaskim.kamie-

niem..Lok.wymachiwał.sękatym.kijem.odstraszając.hieny.

.Dużo.jadła.dla.wszystkich.

yszał.pomruk.i.sapanie.Fa.przy.rozcinaniu.pokrytej

sierścią.skóry.i.wnętrzności.

—.Prędko!

—.Nie.mogę.

Hieny.przestały.złowieszczo.warczeć.i.zaczęły.krążyć.w.pobliżu..Lok.czujnie.je.obserwował..Wkró

tce.przemknę

y.nad.nim.jakieś.cienie,.to.dwa.ptaki.przeleciały.w.powietrzu.

—.Zaciągnij.ją.na.skałę.

Fa.zaczęła.szarpać.łanię,.po.czym.wrzasnęła.z.wściekłością.na.hieny..Lok.cofnął.się.w.jej.stronę.i.c

hwycił.łanię.za.nogi..Ciągnął.ją.z.trudem.w.stronę.wąwozu,.jednocześnie.wyma-
chując.kijem..Fa.złapała.przednią.nogę.i.także.ciągnęła..Hieny.postępowały.za.nimi.krok.w.krok,.zachowuj
ąc.jednak.odpowiednią.odległość..Zawlekli.łanię.do.wąskiego.przejścia.w.wąwozie,.gdzie.siedziała.wysok
o.na.zboczu.Liku.i.gdzie.kołowały.dwa.ptaki..Fa.znowu.zabrała.się.do.rozcinania.skóry.ostrym.kamieniem.
.Lok.znalazł.otoczak,.który.po-
służył.mu.za.młotek..Tłukł.w.łanię.odrąbując.poszczególne.części..Fa.pomrukiwała.ogromnie.podniecona..
Lok.odry-
wał.kawały.mięsa,.wykręcał,.pomagał.sobie.zębami.i.mówił.bez.ustanku..Hieny.niespokojnie.krążyły.w.po
bliżu..Ptaki.obniżyły.

lot

.i.przysiadły.na.skale.naprzeciwko.Liku..Zsunęła.się.więc.w.dół.i.kucnęła.koło.Lok

a.i.Fa..Wreszcie.porąbali.łanię.i.podzielili.na.części..Fa.otworzyła.brzuch,.przecięła.pogmatwany.żołądek.i.
wyrzuciła.na.ziemię.zawartość.z.kwa-
śnej.trawy.i.młodych.pędów..Lok.rozłupał.głowę.łani,.żeby.dostać.się.do.mózgu,.potem.rozciął.pysk,.aby.
wyciągnąć.język..Napełnili.żołądek.smacznymi.kęsami.mięsa.i.obwią-
zali.jel

tami,.stał.się.teraz.luźno.zwisającym.workiem..Lok.przez.cały.czas.pomrukiwał:

—.Niedobrze..Bardzo.niedobrze.

Teraz,.kiedy.nogi.były.już.odrąbane.i.wisiały.tylko.na.zakrwawionych.ścięgnach

.Liku.przysunęła.s

ię.do.

ani.i.po-

chłaniała.kawałek.wątroby,.który.jej.dała.

Fa,

.Powietrze.wśród.skał.przesycone.było.odrażającym.zapache

m.gwałtu,.potu,.mięsa.i.

nikczemności.

—.Prędko!.Prędko!

Fa.nie.potraf

łaby.powiedzieć,.czego.się.boi;.kot.nie.wróciłby.do.of

ary,.z.której.wyssał.krew..Już.b

.na.pewno.daleko.od.polany,.o.pół.dnia.drogi,.i.krążył.wokół.jakiegoś.stada,.a.może.właśnie.pędził,.aby.z

atopić.szablaste.zęby.w.szyi.innej.of

ary.i.wyssać.z.niej.krew..A.jednak.w.po-

wietrzu,.poniżej.obserwujących.ich.ptaków,.unosiła.się.jakaś.ciemność.

Lok

.mówił.głośno.w.poczuciu.winy:

—.Bardzo.n

edobrze..

.zrodziła.łanię.ze.swego.brzucha.

Fa.mruknęła.przez.zaciśnięte.zęby,.nie.przerywając.rozrywania.mięsa:

—.Nie.wypowiadaj.tego.słowa..Liku.wciąż.jadła.nie.bacząc.na.ciemność,.gryzła.wspa-

niałą,.ciepłą.wątrobę,.aż.zabolały.ją.szczęki..Lok,.zganiony

przez.Fa,.przestał.mówić.głośno,.tylko.mamrotał.pod.nosem:

—

.Niedobrze..Ale.to.kot.cię.zagryzł,.to.nie.nasza.wina..Kiedy.poruszał.szerokimi.wargami,.ciekła.mu.ślina..S
łońce.przetarło.mgłę,.mogli.więc.teraz.widzieć.w.dali.za.hienami.falistą.polanę.porosłą.

wrzoścem,

.a.jeszcz

e.dalej.i.niżej.równą.płaszczyznę.jasnozielonych.wierzchołków.drzew.oraz.połyskującą.wodę..Potem.wzno
siły.się.góry,.stromo.i.groźnie..Fa,.odchyliwszy.się.do.tyłu,.westchnęła.i.potarła.ręką.brwi.

—.Musimy.wejść.wyżej,.żeby.te.żółte.zwierzaki.nie.mogły.iść.za.nami.

Z.łani.pozostały.zaledwie.strzępy.skóry,.kości.i.kopyta..Lok.podał.Fa.swój.kij..Śmignęła.nim.w.po

wietrzu.złorzecząc.hienom..Lok.związał.zadnie.części.

ani.skręconym.jelitem.i.owinął.wokół.nadgarstka,.a

by.mógł.je.nieść.w.ręce..

Po-

chyli

.się.i.chwycił.zębami.żołądek..Fa.nios

a.całe.naręcze.mięsiwa,.on.zaś.poszarpane.i.drgające.ka

wałki.w.takiej.ilości.że.musiał.obejmować.je.oburącz..Zaczął.się.wyco-
fywać.pomrukując.gniewnie..Hieny.dopadły.wejścia.do.wą-
wozu,.a.myszołowy.wzbiły.się.w.górę.i.krążyły.nad.nimi,.ale.poza.zasięgiem.kija..Liku,.odważna,.bo.os

iana.przez.mężczyznę.i.kobietę,.cisnęła.w.nie.kawałkiem.wątroby..—
.Uciekajcie,.ptaszyska!.To.Liku.mięso!.Myszołowy.zrezygnowały.i.skrzecząc.pofrunę

y,.aby.sta-

czać.walkę.z.hienami,.które.chrupały.po

amane.kości.i.za-

krwawione.resztki.mięsa..Lok.nawet.nie.mógł.mówić..Niós

ł.

tyle.mięsa,.ile.mógłby.udźwignąć.na.ramionac

h.idąc.po.płaskim.terenie,.a.tymczasem.mięso.na.nim.zwisało,.musiał.je.podtrzymywać.palcami.i.zaciskać.
w.zębach..Nim.dotarli.do.półki.skalnej,.ugina

.się.już.prawie.do.ziemi,.przeguby.rąk.zdrętwiały.mu.z.bólu..

Fa.dostrzegła.to,.nawet.nie.ucze-
stnicząc.w.jego.obrazie..Wzięła.od.niego.zwisający.luźno.żołądek,.mógł.teraz.łatwiej.oddychać..Razem.z.L
iku.wspi-
nała.się.szybko.w.górę,.zostawiając.go.w.tyle..Roz

ożył.pozostałe.mięso.w.trzech.porcjach.i.ruszył.za.nimi.

.W.gło-
wie.miał.zamęt,.radość.mieszała.się.z.mrokiem;.czuł,.jak.mocno.wali.mu.serce..Przemówił.do.ciemności,.k
tóra.rozpościerała.się.u.wylotu.wąwozu:

—

.Mało.jest.jadła,.gdy.ludzie.wracają.znad.morza..Nie.ma.jeszcze.jagód.ani.owoców,.ani.miodu,.nie.ma.co.j
eść..Ludzie.są.wychudzeni.z.głodu.i.muszą.jeść..Nie.lubią.smaku

mięsa,.ale.przecież.muszą.coś.jeść.

Dreptał.po.zboczu.gładkiej.skały.starając.się.mocno.przy-

trzymywać.stopami..Ślinił.się.przy.każdym.

zachybotaniu.

na.wysokich.skałach..Nagle.olśniła.go.myśl,.któr

ą.wyraził.głośno:

—.To.mięso.jest.dla.chorego.Ma

Fa.i.Liku.napotkały.uskok.skalny.w.zboczu.góry.i.po-

dreptały.tędy.do.przełęczy..Lok.został.w.tyle.mozoląc.się.

.wypatrując.skały,.na.której.mógłby.wesprzeć.m

ięso,.tak.jak.stara.kobieta.wspierała.swój.ogień..Znalazł.odpowiednie

miejsce.na.brzegu.skalnego.uskoku,.szeroki.próg,.po.którego.drugiej.stronie.była.pustka..Przykucną

ł,.a.mięso.obsunęło.się.na.skałę.własnym.ciężarem..Z.tyłu.za.nim.i.niżej.krążyło.stado.wygłodniałych.mysz
ołowów,.gotowych.do.ataku..Od-
wrócił.oczy.od.wąwozu.i.jego.ciemności,.popatrzył.w.stronę.

.i.Liku..Były.już.daleko,.ale.wciąż.jeszcze.

posuwały.się.w.stronę.przełęczy..Powiadomią.wszystkich.o.mięsie.i.może.wyślą.mu.Ha.do.pomocy..Jakoś.
nie.miał.ochoty.jeszcze.wyruszać,.odpoczywał.rozglądając.się.po.świecie,.w.którym.tyle.się.działo..Niebo.
miało.kolor.jasnoniebieski,.a.wstęga.morza.w.dali.niewiele.była.ciemniejsza..Najciemniejsze.były.płaty.nie
bieskiego.cienia.przesuwające.się.w.jego.stronę.ponad.trawą,.głazami.i.

wrzoścem,

.ponad.szarością.odkry-

tej.równiny..Kiedy.zatrzymały.się.nad.drzewami.w.lesie,.zasłoniły.zieleń.wiosennego.listowia.i.pozbawiły.
rzekę.blasku..Kiedy.zbliżyły.się.do.góry,.rozprzestrzeniły.się,.przepływając.ponad.jej.grzbietem..Spojrzał.
w.stronę.wo-
dospadu,.gdzie.Fa.i.Liku.wyglądały.jak.maleńkie.f

gurki,.które.za.chwilę.całkiem.się.rozpłyną..Spojrzał.z.n

iepoko-
jem.w.górę,.nad.wodospadem,.i.otworzył.szeroko.usta..Dym.z.ognia.przesunął.się.i.dziwnie.odmienił..Prze
z.głowę.przemknęła.mu.myśl,.że.stara.kobieta.przeniosła.ogień.w.inne.miejsce,.ale.był.to.tak.szalony.obraz
,.że.aż.się.roześmiał..Nie.zdołałaby.wzniecić.takiego.dymu..Były.to.zwoje.białej.i.żółtej.barwy,.dym.wznos
zący.się.znad.mokrego.drzewa.czy.też.gałęzi.obsypanych.zielonym.listowiem;.tylko.głupiec.albo.ktoś.nie.o
beznany.z.właściwościami.ognia.mógłby.poczynać.sobie.z.nim.tak.nierozsądnie..Nasunęła.mu.się.myśl.o.d
wóch.rodzajach.ognia..Zdarzało.się.przecież,.że.ogień.spadał.z.nieba.i.jarzył.się.przez.chwilę.w.lesie..Wzni
ecał.się.magiczną.siłą.na.równinie.pośród.wrzosowisk,.kiedy.

pousychały

.już.kwiaty,.a.słońce.zbyt.mocno.p

rażyło.

Lok

.znowu.roześmiał.się.na.myśl.o.tym.obrazie..Stara.kobieta.nie.wznieciłaby.takiego.dymu,.nie.zd

arzało.się.też,.aby.ogień.zapłonął.sam.z.siebie.podczas.mokrej.wiosny..Patrzył,.jak.dym.się.rozsnuwa.i.odd
ala.znad.przełęczy

zamieniając.się.w.cienk

.smużkę..Wtem.poczuł.zapach.mięsa.i.za

omniał.o.dymie.i.swoim.obrazie.

.Zebrał.ca

y.majdan.i.słaniając.się.ruszył.za.

a.i.Liku.po.uskoku.skalnym..Myślał.t

lko.o.tym,.że.niesie.dla

.wszystkich.dużo.mięsa.i.że.przysporzy.mu.to.chwa

y,.a.dziwny.obraz.dymu.zatarł.mu.się.całkowicie..Wkr

ótce.nadbiegła.z.powrotem.Fa.i.wzięła.od.niego.część.mięsa..Wspinając.się.w.górę,.ale.chwilami.też.się

ześlizgując,.pokonali.ostatnie.zbocze.

Dym.dobywał.się.ci

żkimi.kłębami.z.jaskini,.niebieski

i.gorący..Stara.kobieta.wydłużyła.palenisko,.dzięki.czemu.masa.ciepłego.powietrza.skupiała.się.mi

ędzy.ogniem.i.skałą..Płomienie.i.dym.tworzyły.ścianę.zabezpieczającą.przed.naj-
lżejszym.nawet.powiewem.wiatru..W.tym.ciepłym.miejscu.leżał.na.ziemi.Mal,.skulony,.ziemisty,.oczy.mia
ł.zamknięte,.usta.otwarte..Oddychał.szybko.i.płytko,.a.jego.pierś.wznosiła.się.i.opadała,.jakby.była.bijący
m.sercem..Kości.mu.sterczały,.a.ciało.przypominało.powłokę.z.tłuszczu,.która.się.rozpu-
szczała.pod.wpływem.ognia..Nil,.nowy.i.Ha.schodzili.w

śnie.do.lasu,.kiedy.pojawił.się.Lok..Po.drodze.się.pożywiali,.a.Ha.machał.Lokowi.ręką,.wyrażając.swoje.u
znanie..Stara.kobieta.stała.przy.ogniu.i.rozbierała.żołądek,.który.zostawiła.Fa.

Lok.i.Fa.wpadli.na.terasę.i.natychmiast.popędzili.do.ognia..Lok,.rozkładając.mięso.na.rozrzuconyc

h.kamieniach,.zawołał.do.Ma

a.poprzez.zas

onę.płomieni:

—.Mal!.Mal!.Mamy.mięso!

Mal.otworzył.oczy.i.wsparł.się.na.łokciu..Spojrzał.ponad.ogn

em.na.rozkołysany.żołądek.i.obdarzył

.Loka.uśmiechem..Potem.obrócił.się.w.stronę.starej.kobiety..Uśmiechnęła.się.do.niego.i.zaczęła.się.uderza
ć.wolną.ręką.w.udo.

—.Wspaniale,.Mal..To.nam.da.siły.

Obok.niej.podskakiwała.Liku.

—.Jadłam.mięso..Ma

.też.jadła..Mal,.ja.odstrasza-

łam.ptaszyska..Uśmiechnięty.Mal,.dysząc,.rozglądał.się.dokoła.

—.A.jednak,.mimo.wszystko

.Mal.zobaczył.dobry.obraz.

Lok

.oderwał.kawałek.mięsa.i.zaczął.go.przeżuwać..Ro-

ześmiany.krąży

.po.terasie.zataczając.się.i.udając,.że.dźwi-

ga.dużo.mięsa..Powtarzał.scenę.

mimiczną

.z.poprzedniego.wieczoru,.jednocześnie.mówiąc.coś.niewyra

nie

,.bo.usta.miał.pełne.mięsa:......................................

.-.Lok.widział.prawdziwy.obraz..Miód.dla.Liku.i.małej

Oa.

.Stos.mięsa,.kot.zabił.łanię.

Wszyscy.śmiali.się.z.nim.razem.uderzając.się.po.udach.

Mal.leżał.na.plecach,.ale.uśmiech.zgasł.na.jego.twarzy,.milczał.wsłuchany.w.swój.pulsujący.oddec

h..

.i.stara.kobieta.sortowały.mięso.układając.je.na.półkach.skalnych.i.w.niszach..Liku.oderwała.kawa

ek.

wątroby.i.okrążając.palenisko.podeszła.do.Ma

a..Stara.kobieta.delikatnie.obsu-

nęła.żo

ądek.na.kamień,.rozwiązała.jego.wpust.i.zaczęła.

gmerać

.w.środku.

-.Przynieście.trochę.ziemi.

Fa.i.Lok.wyszli.na.terasę,.tam.gdzie.głazy.i.krzaki.pokrywały.zbocza.aż.po.las..Wyrwali.kępy.ostrej

.trawy.z.grudami.ziemi.i.przynieśli.starej.kobiecie..Rozłożyła.żo-
łądek.na.ziemi,.zgarnęła.płaskim.kamieniem.gorący.popiół.na.kupkę..Lok.przykucnął.na.terasie.i.kijem.od
dzielał.ziemię.od.trawy,.nie.przestając.mówić:

—

.Ha.i.Nil.przynieśli.drzewa.na.wiele.dni..Fa.i.Lok.przynieśli.jadła.na.wiele.dni..I.niedługo.nadejdą.ciepłe.d
ni.

Zebrał.suchą,.obsypaną.z.trawy.ziemię,.Fa.zaś.polała.ją.wodą.z.rzeki.i.zaniosła.starej.kobiecie,.któr

a.ułoży

a.ją.wokół.żołądka..Szybko.wygarnęła.gorący.popiół.z.paleniska.i.roz-

sypa

a.dokoła.płasko.

uklepanej

.ziemi..Popiół.leżał.grubą.warstwą,.a.unoszące.się.nad.nim.powietrze.drżało

.z.gorąca..Fa.przyniosła.więcej.ziemi.i.darni,.które.stara.kobie-
ta.ułożyła.na.warstwie.popiołu..Lok.zakończył.swoje.zaję-
cie.i.stanął.wpatrując.się.w.jedzenie:.w.pofałdowany.wpust.żołądka,.

uklepaną

.ziemię.i.starannie.ułożoną.d

arń..Fa.od-
sunęła.go.na.bok.i.pochyliwszy.się.polała.żołądek.wodą.przyniesioną.z.rzeki.w.złożonych.dłoniach..Stara.k
obieta.patrzyła.krytycznym.wzrokiem.na.Fa.biegającą.do.rzeki

i.z.powrotem..Przynosiła.wodę.dopóty,.dopóki.nie.wypełniła.żo

ądka.do.poziomu.wpustu,.w.który

m.pokryła.się.pianą..Wkrótce.zaczęła.bulgotać,.a.na.jej.spienionej.powierzchni.ukazały.się.pęcherze..Traw
a.na.kępach.darni.ułożonej.na.rozżarzonych.do.czerwoności.popiołach.zaczęła.się.zwijać..Poskręcana.i.scz
erniała.tliła.się,.unosił.się.z.niej.swąd..Wystrzeliły.drobne.płomyki.i.krążyły.po.darni.przesuwając.się.w.po
staci.niszczycielskich.żółtych.kulek.od.nasady.aż.po.sam.koniuszek.każdego.źdźbła.trawy..Lok.cofnął.się.i.
sięgnął.po.garść.ziemi..Sypiąc.ją.na.płonące.kępy.darni.mówił.do.starej.kobiety:

—

.Nietrudno.utrzymać.ogień.w.środku..Płomienie.się.nie.rozchodzą..Nie.ma.tu.niczego,.co.mogłyby.pożreć.

Z.uśmiechu.starej,.milczącej.kobiety.przebijała.mądrość,.Lok.poczuł.się.nieswojo..Oderwał.kawałe

k.mięsa.od.zwi-
sającego.

udźca

.i.wyszedł.na.terasę..Słońce.świeciło.nad.przełęczą.wyzierając.spoza.gór..Nie.musiał.natęża

ć.myśli,.aby.zauważyć,.że.dzień.ma.się.już.ku.schyłkowi..Minął.tak.szybko,.że.Lokowi.wydawało.się,.jakb
y.coś.stracił..W.głowie.miał.zamęt,.a.mimo.to.zaczął.sobie.odtwarzać.obraz.jaskini.pod.nawisem.skalnym.
w.tym.czasie,.kiedy.ani.jego,.ani.Fa.tam.nie.było..Mal.i.stara.kobieta.czekali,.ona.pochłonięta.chorobą.Ma

a,.on.oczekiwaniem.na.powrót.Ha.z.drzewem.i.Loka.zjadłem..Lok.nagle.zrozumiał,.że.Mal.wcale.nie.był.p
ewien,.czy.zdobędą.jadło..A.przecież.Mal.jest.mądry..Na.samą.myśl,.że.mu.się.powiodło,.Lok.poczuł.się.w
ażny,.ale.świadomość,.że.Mal.miał.wątpliwości,.podziałała.na.niego.tak,.jakby.owionął.go.zimny.wiatr.

wiadomość.ta,.podobnie.jak.wszelkie.myślenie,.zmęczyła.go,.w

ęc.ją.odrzucił.i.stał.się.znowu.bez

troskim,.szczęśliwym.Lok

em,.którego.strzegli.i.którego.poczynaniami.kierowali.ludz

e.od.niego.starsi..Prz

ypomniał.sobie.starą.kobietę,.tak.bl

ską.Oa,.której.wiedza.była.nieograniczona,.a.wszelkie.tajemnice.stały.

przed.nią.otworem..Poczuł.się.znowu.zalękn

ony,.a.jednocześnie.szczęśliwy.i.niezbyt.rozsądny.

Fa.s

edz

ała.koło.paleniska.przypiekając.kawałki.mięsa.na

patyku..Skwierczały.i.pryskały,.gdy.patyk.się.przypala

,.II.a.przy.zdejmowaniu.każdego.kawałka,.g

otowego.do.j

dze-.

'v.

,.parzyła.się.w.palce..Stara.kobieta.polewała.twarz.Ma-

la.wodą.przyniesioną.w.dłoniach.z.rzeki..Liku.przysiadła.z.małą.

.na.ramieniu,.oparta.o.skałę..Jadła.teraz

.powoli,.wyciągnąwszy.prosto.nogi,.jej.brzuszek.był.pięknie.zaokrą-
glony..Stara.kobieta.przykucnęła.obok.

.i.przyglądała.się.smugom.pary.unoszącej.się.znad.bulgocącego.ż

ołądka..Chwyciła.pływający.smakowity.kąsek,.wyciągnęła.go.i.wsunęła.do.ust.

Wszyscy.siedzieli.w.ciszy..Czuli.się.syci,.nie.musieli.nigdzie.wyruszać,.żeby.zdobyć.pożywienie,.ic

h.jutro.było.zabezpie-
czone,.a.pojutrze.zbyt.odległe,.aby.już.teraz.mieli.się.o.nie.trapić..Życie.wypełnione.było.cudownym.uczuc
iem.zaspokojonego.głodu..Mal.pożywi.się.wkrótce.miękkim.móz-
giem..Wrócą.mu.siły,.będzie.zwinny.jak.łania..Uszczęśliwieni.tak.wspaniałym.łupem,.nie.odczuwali.potrze
by.rozmowy..Zapadli.w.długie.milczenie,.które.można.by.było.poczytać.za.melancholię.i.wyłączenie.z.życ
ia,.gdyby.nie.ustawiczne.drgania.mięśni.szczęk,.od.których.poruszały.się.włosy.na.spłaszczonych.głowach.

Liku.spuściła.głowę,.mała.Oa.spadła.jej.z.ramienia..Przy.wpuście.żołądka.woda.bulgotała.intensyw

nie,.podniosła.się.do.samej.krawędzi,.po.czym.kłęby.pary.buchnęły.w.górę.

wessane

.przez.powietrze.nad.b

uzującym.ogniem..Fa.zanurzyła.kij.w.kipiącym.sosie.i.oblizawszy.sam.czubek.zwróci-
ła.się.do.starej.kobiety:

—.Już.niedługo.

Stara.kobieta.także.spróbowała.

—.Ma

.musi.się.napić.gorącego.płynu..Woda.z.mięsa.wzmacnia.

Fa,.wpatrzona.w.żołądek,.zmarszczyła.twarz..Położyła.prawą.dłoń.na.głowie.

—.Widzę.obraz.

Wyszła.z.jaskini.i.wskazała.palcem.w.stronę.lasu.i.morza.

.Znajduję.się.nad.morzem.i.widzę.obraz..Jest.to.obraz.obrazu..Ja....—

.zmarszczyła.gniewnie.twarz.i.dodała:.—

ślę..

Wróciła.i.przykucnęła.obok.starej.kobiety..Przez.cały.czas.kołysała.się.lekko..Stara.kobieta.podparła.się.pi
ęścią.jednej.ręki.o.ziemię,.a.drugą.ręką.drapała.się.pod.dolną.wargą..Fa.mówiła.dalej:.—
.Widzę.obraz.ludzi.opróżnia

ących.muszle.nad.morzem..

Lok

.wylewa.z.muszli.niedobrą.wodę.

Lok.zaczął.coś.mamrotać,.ale.Fa.go.powstrzymała.

.Są.tam.Liku.i.Nil....—

.przerwała.zniechęcona.żywymi.elementami.obrazu,.nie.wiedziała.bowiem,.jak.wyodrębnić.z.nich.to.szcze
gólne.znaczenie,.które.wyczuwała..Lok.się.roześmiał..Fa.machnęła.ręką.w.jego.kierunku,.jakby.od-
pędzała.muchę.—....wylewa.z.muszli.niedobrą.wodę.

Spojrzała.na.starą.kobietę.z.ufnością..Westchnęła.i.ciągnęła.dalej:

—.Liku.jest.w.lesie...

Lok,.śmiejąc.się,.wskaza

.Liku,.która.spała.oparta.o.skałę..Fa.uderzyła.go.tym.razem.tak,.jakby.mia

ła.na.plecach.niemowlę.

—

.Taki.jest.obraz..Liku.idzie.przez.las..Niesie.małą.Oa....Patrzyła.z.niepokojem.na.starą.kobietę..Wtem.Lok.
za-
uważył,.że.znika.z.jej.twarzy.wyraz.napięcia,.co.oznaczało,.że.wspólnie.widzą.ten.obraz..I.jemu.się.pojawił
,.bezła-
dny.stos.muszli.pozbawionych.jakiegokolwiek.znaczenia,.a.także.Liku.i.woda..I.jaskinia..Zaczął.mówić:

—.Nie.ma.muszli.w.górach..Są.tylko.muszle.małych.ślimaków..To.ich.jaskinie.

Stara.kobieta.siedziała.pochylona.w.stronę.Fa..Po.chwili.przeg

ęła.się.do.tyłu,.uniosła.z.ziemi.obie.r

ęce.i.całym.ciężarem.usiadła.na.kościstych.pośladkach..Powoli,.świado-
m

e,.przybrała.taki.wyraz.twarzy,.jaki.przybrałaby.nagle,.gdyby.Liku.podeszła.zbyt.blisko.do.trujących.kol

orowych.jagód..Fa.skuliła.się.przed.nią.i.zakryła.twarz.rękoma..Stara.kobieta.powiedziała:

—.To.coś.nowego.

Odsunę

a.się.od.

Fa,

.która.pochyliła.się.nad.żołądkiem.i.zac

ęła.w.nim.mieszać.kijem.

Stara.kobieta.po

ożyła.rękę.na.nodze.Ma

a.i.delikatnie.nią.potrząsnęła..Mal.otworzył.oczy,.ale.się.n

ie.poruszy

..Ziemia,.tuż.przy.jego.ustach,.była.na.niewielkiej.przestrzeni.mokra.od.śliny..Z.prze

ęczy,.którą

.już.zaczął.okrywać.mrok,.prze-
dostało.się.do.jaskini.słońce.oświetlając.Ma

a,.a.jego.cień.rozciągnął.się.aż.na.drugą.stronę.paleniska..Stara

.kobieta.przytknęła.usta.do.jego.g

owy.

—.Jedz,.Mal.

Mal,.dysząc.ciężko,.uniósł.się.na.

okciu.

—.Wody!

Lok

.popędził.do.rzeki.i.przyniósł.w.obu.dłoniach.trochę.wody,.którą.Mal.wypił.łapczywie..Fa.przy

klękła.po.drugiej.stronie,.aby.mógł.się.o.nią.oprzeć,.zaś.stara.kobieta.za-
nurzała.kij.w.rosole.więcej.razy,.niż.starczyłoby.palców.na.całym.świecie,.i.wsuwała.mu.do.ust..Oddychał.
tak.szybko,.że.prawie.nie.miał.kiedy.przełykać..W.końcu.zaczął.prze-
kręcać.głowę.z.boku.na.bok.unikając.kija..Lok.znowu.przy-
niósł.mu.wody..Fa.i.stara.kobieta.ułoży

y.go.ostrożnie.na.boku..Stracił.z.nimi.kontakt..Widziały.teraz,.że.p

och

onięty.jest.własnymi.myślami,.które.znalazły.się.w.potrzasku..Sta-

ra.kobieta.stała.przy.ogniu,.wpatrując.się.w.Ma

a..Zauwa-

żyli,.że.przejęła.część.jego.myśli,.od.których.

spochmurniała.

jej.twarz..Fa.zostawiła.wszystkich.i.zbieg

a.do

.rzeki..Lok.wyczytał.z.jej.warg:

—.Nil?

Poszedł.za.nią.w.wieczorny.mrok.i.oboje.wpatrywali.się.w.urwisko.nad.rzeką..Nie.widać.było.ani.

Nil,.ani.Ha,.a.las.za.wodospadem.okrywał.się.coraz.większą.ciemnością.

—.Niosą.zbyt.dużo.drzewa..Fa.mruknęła.potakująco.

—.Zboczem.wciągną.ogromne.pnie..Ha.widzi.wiele.obra-

zów..Niedobrze.jest.nieść.drzewo.po.urwisku.

Uświadomili.sobie,.że.stara.kobieta.przygląda.im.się,.

rzekonana,.że.tylko.ona.jedna.rozumie,.co.si

ę.dzieje.z.

Ma-lem.

.Wrócili,.aby.dzielić.z.nią.niepokój.okrywający.chmu-

rą.

ej.twarz..Liku.spała.oparta.o.skalę,.jej.okrągły.brzuszek.połyskiwał.w.blasku.ognia..Mal.nawet.palcem.

nie.poruszył,.ale.oczy.miał.wciąż.otwarte..Nagle.słońce.zrównało.się.z.ziemią..Dobiegło.ich.człapanie.po.u
rwisku.nad.rzeką.i.zza.zakrętu.wyłonił.się.zarys.postaci..To.Nil.spieszyła.do.nich.po.terasie.z.pustymi.ręka
mi,.wołając:

—.Gdzie.jest.Ha?

Lok.patrzył.na.nią.osłupiały.

—.Niesie.drzewo.razem.z.Nil.i.nowym.

Nil.zmierzyła.ich.spojrzeniem.i.zaczęła.drżeć,.choć.stała.na.odległość.ramienia.od.ognia..Nagle.zwr

óciła.się.do.starej.kobiety,.szybko.wyrzucając.z.siebie.słowa:

—.Nie.ma.już.Ha.razem.z.Nil..Zobacz!

Wybiegła.na.terasę.pokazując,.że.jest.tam.pusto..Wróciła..Zajrzała.do.jaskini.i.chwyciwszy.kawałe

k.mięsa.zaczęła.go.rwać.na.mniejsze.kawa

ki..Nowy.zbudził.się.i.wysunął.główkę.spod.jej.włosów..Po.ch

wili.wyjęła.z.ust.mięso.i.zaczęła.się.wszystkim.po.kolei.przyglądać.

—.Gdzie.jest.Ha?

Stara.kobieta.przycisnęła.głowę.obiema.dłońmi..Zasta-

nawiała.się.chwilę.nad.tym.nowym.problemem,.ale.zre-
zygnowała..Pochyliwszy.się.nad.żołądkiem.zaczęła.wyciągać.kawałki.mięsa.

—.Ha.zbierał.razem.z.tobą.drzewo..Nil.zareagowała.gwałtownie.

—.Nie!.Nie!.Nie!

Podskakiwała.tak,.że.aż.rozhuśtały.się.jej.piersi,.a.na.sutkach.pojawiło.się.mleko..Nowy.czując.zap

ach.mleka.przesunął.się.po.jej.ramieniu.do.przodu..Przycisnęła.go.gwałtownie.obiema.rękami,.zlizał.mleko
,.nim.zaczął.ssać..Przys

adła.na.kamieniu.i.obrzuciła.ich.niespokojnym.spojrzeniem.

—

.Widzę.obraz..Znosimy.drzewo.na.stos..Tam,.gdzie.stoi.wysokie,.uschnięte.drzewo..Na.otwartej.polanie..R

ozmawiamy

.o.łani,.którą.

.i.

Lok

.przynieśli..Śmiejemy.się.

Spojrzała.na.drugą.stronę.paleniska.i.wyciągnę

a.rękę.

—.Mal!

Skierował.oczy.w.jej.stronę..Dyszał.ciężko..Nil.mówiła.do.Ma

a.trzymając.przy.piersi.nowego;.sło

ńce.skryło.się.już.za.rzeką.

—.Potem.Ha.idzie.do.rzeki.napić.się.wody,.a.ja.zostaję.przy.drzewie..—

.Wyglądała.tak.samo.jak.Fa,.kiedy.ta.nie.mogła.pojąć.szczegółów.obrazu..—
.Idzie.też.oddać.mocz..A.ja.zostaję.przy.drzewie..Wtem.woła:.„Nil!".Kiedy.się.podnoszę.—
.Nil.naśladuje.wszystko,.co.się.działo.—
.widzę,.że.Ha.pędzi.w.górę.na.urwisko..Coś.goni..Odwraca.się,.jest.zadowolony,.potem.przestraszony.i.znó
w.zadowolony....tak..A.potem.znika.mi.z.oczu..—
.Podążyli.za.nią.wzrokiem.w.kierunku.urwiska,.ale.Ha.tam.nie.było..—
.A.ja.czekam.i.czekam..Wreszcie.wspinam.się.za.nim.na.urwisko,.by.wrócić.do.stosu.drzewa..Na.urwisku.j
uż.nie.ma.słońca.

Włosy.

zjeżyły

.się.jej.na.głowie,.b

ysnęły.zęby.

—

.Na.urwisku.jest.zapach..Dwa.zapachy..Zapach.Ha.i.jeszcze.jeden..Nie.Loka..Nie.Fa..Nie.Liku..Nie.Ma

a..

Nie.jej..Nie.Nil..Nie.wiadomo.czyj..Unosi.się.w.górze.nad.urwiskiem.i.opada.w.dół..Ale.zapach.Ha.znika..
Jest.tylko.tam,.gdzie.Ha.wchodzi

.na.urwisko,.ponad.wodorostami,.kiedy.zasz

o.słońce

.i.na.tym.koniec.

Stara.kobieta.zaczęła.odsuwać.darń.z.żołądka..Rzuc

ła.przez.ramię:

—.To.obraz.ze.snu..Nie.ma.innego.obrazu..Nil.znowu.mówiła.udręczonym.

gk-isem:

—.Nie.Loka..Nie.Ma

a....—

Zaczęła

.węszyć.nad.skałą,.znalazła.się.zbyt.blisko.zakrętu,.któ

.prowadził.na.urw

sko,.i.w.mig.wróciła..

—.Kończy.się.zapac

.Ha..Mal

...!

Wszyscy.rozpaczliwie.zastanawiali.się.nad.tym.obrazem..Stara.kobieta.otworzyła.parujący.żoł

dek.

.Nil.przeskoczy

nad.paleniskiem.i.uklękła.przy.

Malu.

.Dotknę

a.jego.policzka.

—.Mal!.Czy.ty.słyszysz?.

Mal

,.dysząc.szybko,.odparł:

—.Słyszę.

Stara.kobieta.podała.mięso.Nil,.która.wzięła.je.do.ręki,.ale.nie.

jadła.

.Czekała,.aby.Mal.powiedział.c

oś.więcej,.odezwa

a.się.jednak.stara.kobieta:

.Mal.jest.bardzo.chory..Widzi.wiele.obrazów..Jedz.teraz.i.bądź.szczęśliwa.

Nil.krzyknęła.na.nią.tak.przeraźliwie,.że.wszyscy.przestali.jeść:

—.Nie.ma.Ha!.Jego.zapach.się.skończył.

Przez.chwilę.wszyscy.siedzieli.bez.ruchu,.po.czym.od-

wrócili.się.do.Ma

a.i.w.nim.utkwili.spojrzenia..Z.wielkim.trudem.podniósł.się.i.usiadł,.kołysząc.się.na.boki

..Stara.kobieta.otworzyła.usta,.natychmiast.jednak.je.zamknęła..Mal.położył.płasko.dłonie.na.głowie,.ale.ty
m.trudniej.było.mu.utrzymać.równowagę..Zaczął.drżeć.

—.Poszedł.w.stronę.urwiska.

Mal.zaczął.kaszleć,.nie.mógł.złapać.oddechu..Czekali,.aż.przestanie.dyszeć,.aż.się.trochę.uspokoi.

—.Jest.też.i.drugi.zapach.

Mal.

ucisnął

.mocniej.głowę.ściągając.do.dołu.ręce..Zaczął.drżeć..Podskoczyła.mu.noga,.byłby.się.pr

zewrócił,.gdyby.nie.podparł.się.piętą..Wszyscy.czekali,.czerwoni.w.zachodzącym.słońcu.i.blasku.ognia..R
osół.gotujący.się.w.żołądku.dymił.parą,.którą.pochłaniała.ciemność.

—.Jest.też.zapach.innych.

Mal.na.chwilę.przestał.dyszeć..Wtem.jego.wychudzone.c

ało.zwiotczało.i.upadł.na.bok,.nie.bacząc.

na.to,.że.się.może.uderzyć..Rozległ.się.jego.szept:

—.N

e.mogę.dojrzeć.tego.obrazu.

Nawet.Lok.milczał..Stara.kobieta.poszła.do.niszy,.żeby.przyn

eść.drzewa..Sprawiała.takie.wrażenie

,.jakby.się.poruszała.we.śnie..Wykonywała.wszystko.za.pomocą.dotyku,

patrzyła.bowiem.gdzieś.dalej,.omijając.siedzących.

z.nią.

ludzi..Ponieważ.nie.mogli.zobaczyć.tego,.c

o.ona.widział.milczeli.i.rozmyślali.nad.bezkształtnym.obrazem.Ha.kto.

zniknął..Ale.Ha.był.z.nimi..Znali.k

ażdy.fragment.

jego

.ciała.jego.zapach,.wygląd,.mądrą.i.spokojną.twarz..Sękaty.ki

Ha.leżał.przy.skale,.jego.

trzonek.wygładzony.był.mocn

m.uchwytem.spoconej.ręki..Przywykła.do.obecności.Ha.ska

a.czekała.na.ni

ego,.na.ziemi.odciśnięty.był.ślad.w.miejscu.gdzie.zawsze.siedział..

Lok

.uświadomił.sobie.to.wszystko.w.je

dnej.chwili..Serce.wezbrało.mu.uczuciem,.dodało.sił.jakby.gotów.był.sprowadzić.Ha.z.powietrza.

Nagle.Nil.oznajmiła:

—.Ha.odszedł.

Rozdział.czwarty

Osłupiały.Lok.patrzył.na.łzy.spływające.z.oczu.Nil..Ściekały.z.głębi.jej.oczodołów.i.spadały.ciężki

mi.kroplami.na.usta.i.na.nowego..Zbiegła.do.rzeki.i.tam.zawyła.prosto.w.ciemną.noc..Zauważył,.że.z.oczu.

.także.spływają.łzy,.które.lśnią.w.blasku.ognia..Po.chwili.zbiegła.do.Nil.i.tam,.nad.rzeką,.zawyła..Uczuc

ie,.że.Ha.jest.wciąż.obecny,.dzięki.tylu.pozostawionym.śladom,.by

o.w.Loku.tak.silne,.że.go.przenikało.do

.głębi..Popędził.nad.rzekę,.chwycił.Nil.za.rękę.i.odwrócił.do.siebie.

—.Nie!

Tak.mocno.przyciskała.nowego,.że.aż.zaczął.kwilić..Łzy.wciąż.spływały.po.jej.twarzy..Przymknęła

.oczy.i.otworzywszy.usta.zawyła.przeciągle..Lok.potrząsnął.nią.ze.złością.

—.Ha.nie.odszedł!.Zobacz...

Pobiegł.do.jaskini.i.wskazał.na.kij,.na.skałę.i.odciśnięty.ślad.na.ziemi..Ha.był.wszędzie..Lok.mówił

.jednym.tchem.do.starej.kobiety:

—

.Widzę.obraz.Ha..Odnajdę.go..Jak.to.możliwe,.żeby.Ha.spotkał.drugiego?.Nie.ma.nikogo.drugiego.na.świe
cie...

Fa.zaczęła.mówić.z.zapałem..Nil.węszyła.głośno,.a.jednocześnie.słuchała.

—.Je

.jest.ktoś.drugi,.to.znaczy,.że.Ha.z.nim.poszedł..N

ech.więc.Lok.i.Fa.pójdą...

Stara.kobieta.powstrzymała.ją.podnosząc.rękę

—.Mal.jest.ciężko.chory

.Ha.odszedł..—.Ob

ję

ła.i.h.wzrokiem,.wszystkich.po.kolei..—

.Teraz.został.tylko.Lok

—.Odnajdę.go.

—....a.Lok.mówi.dużo,.ale.nie.widzi.obrazów..Nie.ma.

już.

nadziei.w.

Malu.

.Pozwólcie.mi.mówić.

Usiad

a.ceremonialnie.przy.parującym.mięsie..Lok.uchwycił.jej.spojrzenie,.a.z.jego.głowy.uciekły.

obrazy..Stara.kobieta.mówiła.z.powagą,.jak.mówiłby.Mal,.gdyby.nie.b

ł.chory:

Jeśli.Mal.nie.będzie.miał.pomocy,.umrze..

.musi.wziąć.podarunek.dla.lodowych.kobiet.i.przemó

wić.za.nim.do.

Oa.

Fa.przykucnęła.obok.starej.kobiety.

—.Kto.to.może.być.ten.nowy.człowiek?.Czy.zmarły.mo-

że.ożyć?.Czy.mógł.ponownie.narodzić.się.z.brzucha.Oa?.A.może.to.moje.dziecko,.które.zmarło.w.grocie.n
ad.morzem?

Nil.znowu.zaczęła.węszyć.

—.Niech.Lok.pójdzie.go.szukać..Stara.kobieta.skarciła.Nil.

—

.Kobieta.niech.się.zajmuje.Oa,.a.mężczyzna.obrazami,.jakie.ma.w.głowie..Oddajmy.głos.Lokowi.

Lok.zareagował.głupawym.śmiechem..Był.na.czele.po-

chodu.i.nie.podskakiwał.już.beztrosko.z.Liku.na.końcu..Trzy.kobiety.skupiły.na.nim.całą.uwagę..Spuścił.o
czy.i.podrapał.się.jedną.nogą.o.drugą..Okręcił.się.i.obrócił.do.nich.plecami.

—.Powiedz.coś,.Lok!

Wypatrywał.w.mroku.jakiegoś.punktu,.na.którym.mógł-

by.zatrzymać.wzrok.i.o.wszystkim.zapomnieć..Mimo.zam-
kniętych.oczu.dostrzegł.sękaty.kij.oparty.o.skałę..Natych-
miast.wyczuł.obecność.Ha.w.jaskini..Ogarnęło.go.niezwykłe.wprost.podniecenie.i.zaczął.

trajkotać:

.Ha.ma.znak.pod.okiem,.oparzenie.od.kija..Jest.jego.zapach....tak!.Coś.mówi..Na.dużym.palcu.u.nogi.ma.k
ępkę.włosów...

Obrócił.się.

w.podskoku..Ha.spotka

.drugiego..Patrzcie!.Ha.spada.z.urwiska....taki.jest.obraz..Wtedy

.nadbiega.ten.drugi..Woła.do.Ma

-Ha.wpadł.do.wody!

Fa.przyjrzała.mu.s

ę.z.bl

ska..

.Ten.drugi.nie.przyszedł..Stara.kobieta.chwyciła.ją.za.przegub.ręki..

.A.więc.Ha.nie.spadł..Id

.szybko,.Lok..Poszukaj.Ha.i.tego.drugiego.

Fa.

spochmurniała.

.Czy.ten.drugi.zna.Ma

Lok.znowu.się.roześmiał.

.Każdy.zna.Ma

Fa.szybko.machnęła.ręką.nakazując.mu.milczenie..Przy-

tknęła.palce.do.zębów..Nil.wpatrywała.się.we.wszystkich,.nie.mogąc.pojąć,.o.czym.mówią..Fa.wyciągnęła.
palce.z.ust.i.wskazała.jednym.na.twarz.starej.kobiety.

.Oto,.jaki.jest.obraz..Jest.ktoś....inny..Nie.należy.do.naszych.ludzi..Mówi.do.Ha:.„Chodź!.Tutaj.jest.dużo.ja
dła,.więcej,.niż.ja.potrzebuję!".Na.to.Ha.mówi...

Umilkła..Nil.zaczęła.krzyczeć.piskliwym.głosem:

—.Gdzie.jest.Ha?

Stara.kobieta.odpowiedziała:

—.Poszedł.z.drugim.człowiekiem..Lok.chwycił.Nil.i.lekko.nią.potrząsnął.

—

.Wymienili.między.sobą.słowa.albo.zobaczyli.razem.jeden.obraz..Ha.opowie.nam,.a.ja.za.nim.pójdę..—
.Lok.przyjrzał.się.wszystkim.po.kolei..—.Ludzie.rozumieją.się.nawzajem.

Po.chwili.zastanowienia.skinęli.głową.ze.zrozumieniem.

ku.zbudziła.się.i.uśmiechnęła.do.wszystkich..Stara.kob

eta.zaczęła.się.krzątać.po.jaskini..Szepte

m.mówiła.coś.

o.Fa,.porównywały.wspólnie.kawałki.mięsa,.podnosiły.

.gorę.kości.sprawdzając.ich.ciężar,

.po.czym.wróciły.do

paleniska,.na.którym.bulgotał.żołądek,.i.toczyły.ze.sobą.jakiś.spór..Nil.usiadła.przy.ogniu.z.oczami.

pełnymi.łez.i.jadła.machinalnie,.z.bierną.uporczywością..Nowy.powoli.wysunął.się.na.jej.ramię.i.chwiejąc.
się.popatrzył.na.ogień,.po.czym.znowu.skrył.się.pod.włosami.Nil..Stara.kobieta.spojrza

a.ukradkiem.na.Lo

ka,.a.wtedy.całkowicie.zatarł.mu.się.i.tak.już.niezbyt.wyraźny.obraz.Ha.i.drugiego.człowieka..Stał.

przestęp

ując

.z.nogi.na.nogę..Liku.zbliżyła.się.do.żołądka,.ale.oparzyła.sobie.palce..Stara.kobieta.nie.spuszczała.ocz

u.z.Loka.i.w.końcu.Nil,.pociągnąwszy.nosem,.zwróciła.się.do.niego.z.pytaniem:

—.Widzisz.obraz.Ha?.Prawdziwy.obraz?

Stara.kobieta.wzięła.kij.Loka.i.podała.mu.do.ręki..Stanęła.w.blasku.ognia.połączonego.z.blaskiem.k

siężyca..

Lok.

natychmiast.opuścił.jaskinię,.same.nogi.go.poniosły.

—.Widzę.prawdziwy.obraz.

.szybko.wyciągnęła.kawałek.mięsa.z.żołądka.i.podała.Lokowi,.ale.mięso.było.tak.gorące,.że.mus

iał.je.przerzucać.z.ręki.do.ręki..Popatrzył.z.powątpiewaniem.na.kobiety.i.poszedł.w.stronę.zakrętu..Jaskinia
.oświetlona.była.bla-
skiem.ognia,.tutaj.wszystko.wydawało.się.czarne.i.srebrne,.czarna.wyspa,.skały.i.drzewa,.rysujące.się.wyra
źnie.na.tle.nieba,.srebrzysta.rzeka.z.oślepiającym.blaskiem,.migocącym.przy.ujściu.wodospadu..Nagle.noc.
stała.się.brzemienna.samotnością,.a.obraz.Ha.zniknął.na.dobre..Lok.obejrzał.się.w.stronę.jaskini.z.nadzieją,
.że.tam.odnajdzie.obraz..W.urwisku.na.górze.terasy.jaśniał.otwór.jaskini.z.falistą.l

nią.czerni.u.dołu,.tam.gdzie.wznosiła.się.ziemia.i.zasłan

ła.ogień..Widział.Fa.i.starą.kobietę,.które.siedziały.razem.i.trzymały.między.sobą.kawał.mięsa..Minął.zakr
ęt.i.tam.z.miejsca.ogłuszył.go.huk.wodospadu..Wbił.w.ziem

ę.k

j.i.przykucnął,.aby.zjeść.swój.posiłek..Mię

so.było.miękk

e..gorące.i.smakowite..Ponieważ.nie.odczuwał.już.dotkl

wego.głodu,.mógł.rozkoszować.się.

przyjemnością.jedzen

a,.n

e.musiał.łapczywie.połykać..Trzymał.mięso.tuż.przy.twarzy.i.przyglądał.się.jego

.bladej.powierzchni,.którą.księżyc.

le-

pie

.oświetlał.niż.rzekę..Zapomniał.o.jaskini.i.o.Ha,.ważny.b

ł.tylko.jego.brzuch..Kiedy.tak.siedział

.ponad.huczącym.wodospadem,.a.przed.nim.rozciągały.się.niewyraźnie.zary-
sowane.rozległe.połacie.lasów.przetykanych.rzeką,.na.jego.

hł

vszczącej.od.tłuszczu.twarzy.malowało.się.be

ztroskie.szcz

ście..Ta.noc.była.chłodniejsza.od.poprzedniej,.ale.nie.dokonywał.porównań..Mgiełka.unoszą

ca.się.nad.wodos

adem.lśniła.jak.diament.w.jasnym.blasku.księżyca.i.przy-

pominała.lodową.taflę..Wiatr.ustał,.jedynie.zwisające.pa-
procie,.kołysane.przez.wodę,.świadczyły.o.istniejącym.tu.ż

ciu.i.nieustannym.ruchu..Patrzył.na.wyspę.

nie

widzącym.

wzrokiem,.całą.jego.uwagę.pochłaniał.rozkoszny.smak.na.języku,.mlaskanie.przy.przełykaniu.i.

napięta.skóra.na.brzuchu.

Zjadł.wreszcie.cały.kawałek..Otarł.rękami.twarz,.a.wy-

stającym.z.kija.kolcem.oczyścił.zęby..Znowu.przypomniał.sobie.o.Ha,.o.jaskini.i.starej.kobiecie.i.błyskawi
cznie.poderwał.się.na.nogi..Zaczął.się.posługiwać.nosem.z.pełną.świadomością,.czołgając.się.na.wszystkie
.strony.i.węsząc.po.skale..Mieszały.się.tu.różne.zapachy,.a.jego.nos.nie.wydawał.się.zbyt.sprawny..Wiedzi
ał,.dlaczego.tak.się.dzieje,.więc.pochylił.się.spuszczając.niżej.głowę,.aż.poczuł.wodę.na.ustach..Napił.się,.
a.następnie.wypłukał.usta..Wspiął.się.i.przycupnął.na.zwietrzałej.skale..Deszcze.wygładziły.jej.powierzchn
ię,.ale.pobliskie.przejście.przy.zakręcie.było.poryte.głębokimi.bruzdami..Przechodzili.tędy.niezliczoną.iloś
ć.razy.ludzie.tacy.jak.on..Sta

.przez.chwilę.tuż.nad.przewalającym.się.z.hukiem.wodospadem.i.węszył.z.u

wagą..Cała.gama.zapachów.rozchodziła.się.w.przestrzeni.i.w.czasie..Tuz.przy.ramieniu.wyczuwał.najświe
ższy.zapach.ręki.Nil.na.skale..Poniżej.skupiła.się.kompozycja.zapachów,.zapachów.wszystk

ch.ludzi,.którz

y.przechodzili.tędy.

onegdaj,

.zapach.Potu,.mleka,.a.także.kwaśny.zapach.cierpiącego.Ma

a..Lok.posegrego

wał.wszystkie.zapachy,.wyłączył.się.z.tych,.które.

°.n

nteresowały,.a.skupił.tylko.na.ostatnim,.na.zapac

hu.ka

dym.zapachem.łączył.się.obraz.

wyraźniejszy

.niż

pamięć,.a.także.żywa,.ściśle.określona.obecność,.tak.więc.Ha.stał.się.znowu.realny..

Lok

.utrwalił.w.

owie.obraz.Ha.i.postanowił.go.utrzymać,.aby.nie.zapomnieć.o.Ha.

Stał.skulony,.trzymając.kij.w.ręku,.po.czym.z.wolna.uniósł.go.i.ujął.w.obie.dłonie..Kostki.u.rąk.mu

.zbielały,.zrobił.ostrożny.krok.w.tył..Istniało.jednak.jeszcze.coś..Nie.dostrzegał.tego,.kiedy.myślał.o.wszyst
kich.ludziach.jednocześnie,.ale.wystarczyło,.aby.

posortował

.zapachy.i.wyeli-

minował.te.znane,.a.pozostawał.jeden.zapach.bez.obrazu..Teraz,.kiedy.już.zwrócił.na.to.uwagę,.czuł.jego.n
asilenie.przy.zakręcie..Ktoś.tam.stał,.z.ręką.na.skale,.pochylony,.i.za-
glądał.na.terasę.i.w.głąb.jaskini..Lok.nie.musiał.się.za-
stanawiać,.od.razu.zrozumiał.to.pełne.zakłopotania.zdu-
mienie.na.twarzy.Nil..Zaczął.się.p

suwać.wzdłuż.urwiska,.z.początku.powoli,.potem.coraz.szybciej,.aż.prz

emknął.się.ukradkiem.po.frontowej.części.skały..W.pełnej.zamętu.gło-
wie.wirowały.mu.różne.obrazy:.tutaj.była.Nil,.oszołomio-
na,.przerażona,.tam.był.ten.drugi,.a.dotąd.doszedł.szybkim.krokiem.Ha...

Lok.odwrócił.się.i.popędził.z.powrotem..Na.platformie,.gdzie.tak.nieoczekiwanie.się.wtedy.przewr

ócił,.zapach.Ha.urywał.się,.jakby.kończyło.się.urwisko.

Lok.wychylił.się.i.spojrzał.w.dół..Wodorosty.kołysały.się.pod.powierzchnią.lustrzanej.wody..Czuł,.

że.za.chwilę.wy-
buchnie.lamentem,.i.zasłonił.sobie.usta.ręką..Wodorosty.kołysały.się,.rzeka.toczyła.się.srebrzystym.nurtem
.wzdłuż.ciemnego.brzegu.wyspy..Stanął.mu.przed.oczami.obraz.Ha.zmagającego.się.z.wodą.i.niesionego.z
.prądem.rzeki.w.stronę.morza..Lok.zaczął.schodzić.w.dół.śladem.zapachu.Ha.i.tego.drugiego,.który.prowa
dził.w.kierunku.lasu..Minął.krzaki,.gdzie.Ha.znalazł.zwiędłe.jagody.dla.Liku,.i.Ha.żył.jeszcze.tam,.pośród.
krzaków..Lok.przeciągnął.dłonią.po.gałęziach,.zrzucając.jagody..Ha.był.żywy.w.głowie.Loka,.ale.miało.to.
miejsce.dawniej,.obraz.przesuwał.się.w.czasie.zmierzającym.do.wiosny.nadchodzącej.od.morza..Lok.pędzi
ł.zboczem.w.dół,.pośród.głazów.i.pod.drzewami.rosnącego.tam.lasu.

siężyc,.który.tak.jasno.świecił.nad.rzeką,.tutaj.ledwie.dociera

,.z.trudem.przedzierając.się.przez.gr

ube.pędy.i.nieruchome.gałęzie.drzew..Pnie.k

adły.ogromne.słupy.cie-

mności,.ale.kiedy.Lok.znalazł.się.pośród.nich,.zawisła.nad.nim.sieć.księżycowego.światła..Tutaj.był.Ha,.tu
taj.Lok.czul.jego.podniecenie..W.tym.miejscu.Ha.skierował.się.w.stronę.rzeki..A.tam,.przy.rozrzuconym.ni
edbale.stosie.drzewa,.znajdowała.się.polana,.na.której.Nil.czekała.cier-
pliwie,.aż.odcisnęły.się.ślady.jej.stóp,.które.teraz.czernia

y.w.jasnej.poświacie..Z.tego.miejsca.Nil.wyruszy

ła.i.poszła.za.Ha,.zakłopotana,.pełna.niepokoju..Ich.wspólne.ślady.biegły

z.powrotem,.pod.górę,.w.stronę.urwiska.

Lok.przypomniał.sobie.Ha.w.rzece..Zaczął.biec,.trzymając.się.jak.najbliżej.brzegu..Znalazł.się.na.p

olanie,.pośrodku.której.stało.uschnięte.drzewo,.i.popędził.znowu.nad.rzekę..Wyrastały.z.niej.krzaki,.zwisaj
ąc.nad.powierzchnią.wody..Nurzające.się.w.niej.gałęzie.podkreślały.nurt.płynącej.rzeki.w.blasku.księżyca.
przezierającego.poprzez.czerń.nocy..Lok

zaczął.wołać:

—.Ha!.Gdzie.jesteś?.Rzeka.nie.odpowiadała..Znowu.zawo

ał.i.czekał,.ale.obraz

Ha.powoli.się.zacierał,.aż.całkowicie.zniknął,.Lok.zrozumiał.więc,.że.Ha.odszed

..Po.chwili.rozległ

.się.krzyk.na.wyspie..Lok.jeszcze.raz.zawołał.podskakując,.ale.wtedy.zorientował.się,.że.nie.by

o.to.wołani

e.Ha..Był.to.całkiem.inny.głos,.w.niczym.niepodobny.do.głosu.jego.ludzi,.głos.tego.dru-
giego..Nagle.ogarnęło.Loka.podniecenie..Desperacko.za-
pragnął.zobaczyć.drugiego.człowieka,.którego.czuł.i.sły-
szał..Krążył.bez.celu.wokół.polany,.krzycząc.z.całych.sił..Wtem.doleciał.go.zapach.drugiego.człowieka.od.
strony.mokradeł.i.podążył.za.nim.zboczem.w.górę,.oddalając.się.od.rzeki..Posuwał.się.schylony.mrugając.
oczami,.oślepiony.blaskiem.księżyca..Zapach.oddalał.się.od.rzeki,.snując.się.wśród.drzew,.aż.poprowadził.
Loka.do.plątaniny.głazów.i.krzaków..Tutaj.mogło.czyhać.niebezpieczeństwo.ze.strony.kotów,.wilków,.a.n
awet.ogromnych.lisów,.rudych.jak.sam

.Spadkobiercy

Lok,

.które.pod.wpływem.wiosennego.głodu.stawały.się.jeszcze.bardziej.napastliwe..Zapach.drugie

go.człowieka.był.zwyczajny.i.nawet.nie.krzyżował.się.z.zapachem.zwierząt..Trzymał.się.z.dala.od.szlaku.p
rowadzącego.do.jaskini,.wyczuwalny.był.raczej.w.głębi.wąwozów.niż.na.przyległych.stromych.skałach..Dr
ugi.zatrzymywał.się.to.tu,.to.tam,.na.czas.nieobliczalnie.długi,.znać.było.ślady.jego.stóp.odwró-
conych.w.przeciwnym.kierunku..W.pewnym.momencie,.kiedy.droga.wiodła.po.gładkiej.i.stromej.powierzc
hni,.Lok.cofnął.się.o.dużo.więcej.kroków,.niż.miał.palców.u.rąk..Znowu.jednak.się.odwrócił.i.zaczął.pędzi
ć.w.górę.wąwozu,.rozgarniając.stopami.ziemię.albo.raczej.rozrzucając.ją.wszędzie.tam,.gdzie.stopy.dotknę
ły.skrawka.gruntu..I.jeszcze.raz.się.zatrzymał,.wspiął.na.zbocze.wąwozu.i.położył.na.jego.skraju..Tutaj.w.g
łowie.Loka.powstał.obraz.człowieka,.nie.na.zasadzie.rozumowej.dedukcji,.ale.zapachu,.który.w.każdym.m
iejscu.mówił.mu....zrób.to!.Tak.jak.zapach.kota.budził.w.nim.odruch.niedostrzegalnego.skradania.się.i.koci
ego.prychania,.tak.jak.widok.Ma

a.wspinającego.się.po.zboczu.chwiejnym.krokiem.powodował,.że.ludzie.

go.naśladowali,.tak.właśnie.teraz.ów.zapach.zmieniał.Loka.w.tego.kogoś,.kto.by

.tu.przed.nim..Zaczynał.p

oznawać.tego.drugiego,.nie.zastanawiając.się,.w.jaki.sposób.do.tego.dochodzi..Ten.drugi.Lok.przykucnął.n
a.krawędzi.urwiska.i.rozejrzał.się.pośród.sterczących.skalnych.turni..Następnie.rzucił.się.do.przodu.i.biegł.
z.pochylonym.grzbietem..Zatrzymał.się.w.cieniu.skały.i.czekał.tam.prychając..Ruszył.ostrożnie.do.przodu,
.opadł.na.czworaki.i.powoli.się.czołgając.wyjrzał.ponad.krawędzią.urwiska.na.przełęcz,.pośrodku.której.pł
ynęła.rzeka.

Patrzył.w.dół.na.nawis.skalny,.nad.którym.górowała.skała,.nie.mógł.więc.dojrzeć.ludzi;.niżej,.na.te

rasie,.wirowało.półkole.czerwonego.światła,.stopniowo.zanikające.w.ze-
wnętrznych.partiach.terasy,.a.dalej.już.zupełnie.niedostrze-
galne.w.blasku.księżyca..Dobywała.się.stamtąd.smużka.dymu.i.rozsnuwała.nad.przełęczą..Drugi.Lok.zaczą
ł.się.zsuwać.po.skale,.z.występu.na.występ..Im.bliżej.był.jaskini,

tym.wolniej.się.posuwał.przylegając.mocno.do.skały..Przechylił.się.do.przodu.i.spojrzał.w.dół..Nat

ychmiast.oślepił.go.p

omienisty.język.ognia;.stał.się.znowu.Lokiem,.w.domu,.pośród.swoich.ludzi,.drugi.p

rzestał.istnieć..Lok.nie.ruszał.się,.leża

.w.miejscu.i.patrzył.pustym.wzrokiem.na.ziemię,.kamienie,.na.praw

dziwą,.wygodną.terasę..Tuż.pod.sobą.usłyszał.głos.

Fa.

.Dziwnie.brzmiały.jej.słowa,.nic.dla.niego.nie.znacz

yły..Po.chwili.Fa.pojawiła.się.niosąc.jakieś.zawiniątko.i.podreptała.przez.terasę.w.stronę.szlaku,.który.tera
z.był.zaledwie.jego.mglistym.wyobrażeniem,.a.prowadził.do.lo-
dowych.kobiet..Stara.kobieta.wyjrzała.z.jaskini.i.spoglą-
dała.za.Fa,.ale.po.chwili.weszła.z.powrotem.do.środka..Lok.usłyszał.trzask.drzewa,.po.czym.wystrzelił.w.g
órę.snop.iskier,.unosząc.się.wokół.jego.twarzy,.a.na.terasie.zatańczył.blask.ognia,.rozprzestrzeniając.się.sz
eroko.

Lok.przysiadł,.ale.zaraz.podniósł.się.powolnym.ruchem..W.głowie.mia

.pustkę..Nie.widział.żadnyc

h.obrazów..Fa.na.terasie.minęła.już.płaską.skałę.i.ziemię.i.zaczęła.się.wspinać.pod.górę..Stara.kobieta.zno
wu.wyszła.z.jaskini,.zbiegła.do.rzeki.i.wróciła.niosąc.wodę.w.złożonych.dłoniach..Znaj-
dowała.się.tak.blisko.Loka,.że.widział.sączące.się.spomiędzy.jej.palców.krople.wody.i.odbijające.się.w.ocz
ach.płomyki.ognia..Przeszła.pod.skałą,.ale.go.nie.dostrzegła,.był.tego.pewien..Lok.przeraził.się,.że.go.nie.z
obaczyła..Widziała.tak.dużo,.a.jednak.go.nie.zobaczyła..Został.odcięty,.przestał.być.jednym.spośród.swoic
h.ludzi..Tak.jakby.zjednoczenie.z.tym.drugim.zmieniło.go,.stał.się.kimś.innym.i.dlatego.nie.był.widoczny..
Nie.znajdował.słów.na.wyrażenie.tych.myśli,.ale.odczuwał.swoją.inność.i.

niewidzialność

.tak,.jakby.zimny.

wiatr.smagał.mu.skórę..Drugi.pociągnął.za.więzy,.które.łączyły.go.z.Fa.i.

Malem,

.i.Liku,.i.całą.resztą.ludzi.

.Nie.były.one.ornamentem.życia,.ale.jego.substancją..Kiedy.się.przerywały,.człowiek.umierał..Ogarnęło.go
.pragnienie,.aby.mógł.napotkać.czyjeś.oczy,.które.by.go.rozpozna

y..Od-

wróc

ł.się,.chcąc.zbiec.po.stopniach.skalnych.do.samej.jask

,.ale.znowu.owioną

.go.zapach.drugiego..Już

.nie.była

to.złuda.zapachu.samego.Loka;.jego.inność.i.siła.przyciągały.go.z.całą.mocą..Szedł.jego.śladem.po.

stopniach.skalnych.nad.terasą,.aż.dotarł.tam,.gdzie.kończyła.się.i.znikała.pod.wodą,.a.wyżej.prowadziła.dr
oga.do.lodowych.kobiet.

Nieliczne.rozrzucone.na.wyspie.skały.ześlizgiwały.się.w.wodę,.przerywając.jej.nurt.na.długości.kil

ku.mężczyzn..Zapach.schodził.aż.do.wody.i.

Lok

.tam.podążył..Zatrzymał.się.drżąc.na.widok.wody.spowite

j.pustką.i.samotnością.i.zapatrzył.się.w.najbliższą.skałę..W.głowie.zaczął.mu.się.formować.obraz,.w.jaki.s
posób.drugi.pokonał.tę.przestrzeń.i.znalazł.się.na.skale,.a.potem.przeskakując.ze.skały.na.skałę.ponad.niep
rzebytą.wodą.znalazł.się.na.mrocznej.wyspie..Księżyc.oświetlał.skały.ukazując.wyraźnie.ich.zarysy..Kiedy
.tak.Lok.przypatrywał.się.skałom,.nagle.zauważył,.że.jedna.z.nich,.położona.dalej,.zaczyna.zmieniać.kształ
t..Niewielkie.jej.wybrzuszenie.wydłużyło.się,.po.czym.szybko.

zniknęło..

Wierzchołek.skały.powiększył.się,

.garb.u.podstawy.zmniej-
szył.i.wydłużył,.a.wysokość.jego.obniżyła.się.o.połowę..W.końcu.skała.całkiem.

zniknęła.

Lok.stał,.a.obrazy.napływały.mu.do.głowy.i.odpływały..Jeden.obraz.przedstawiał.jaskiniowego.nie

dźwiedzia,.któ-
rego.Lok.kiedyś.widział,.jak.schodził.tyłem.ze.skały,.i.słyszał.jego.ryk.przypominający.ryk.morza..Lok.już
.się.nic.więcej.o.niedźwiedziu.nie.dowiedział,.bo.kiedy.ten.zaczął.ryczeć,.ludzie.uciekli,.uciekali.prawie.pr
zez.cały.dzień..To.coś,.cza-
rne.i.zmieniające.kształt,.miało.w.sobie.też.tę.powolność.ruchów.niedźwiedzia..Wytężył.wzrok.i.nie.spuszc
zając.oka.ze.skały.czekał,.czy.jeszcze.raz.zmieni.kształt.

Na.wyspie.rosła.samotna.brzoza,.górująca.ponad.innymi.drzewami,.i.rysowała.się.teraz.wyraźnie.n

a.tle.nieba.skąpanego.w.blasku.księżyca..Była.bardzo.gruba.u.pod-
stawy,.niezwykle.gruba,.a.kiedy.Lok.przyjrzał.się.jej.dokładnie,.okazała.się.nieprawdopodobnie.gruba..Cza
rna.smuga.zdawa

a.się.krzepnąć.wokół.pnia.niczym.kropla.krwi.na.kiju..Wydłużała.się,.nabrzmiewała.i.zn

owu.wydłużała..Przesuwała.się.w.górę.brzozy.z.jakąś.powolną.

świado-

mością,

.wisiała.wysoko.w.powietrzu.ponad.wyspą.i.wo-

dospadem..Przesuwała.się.bezszelestnie,.aż.wreszcie.zawisła.w.całkowitym.bezruchu..Lok.krzyknął.z.cały
ch.sił;.stwór.ten.musiał.być.głuchy.albo.też.potężny.wodospad.zacierał.słowa.Loka.

—.Gdzie.jest.Ha?

Stwór.nawet.się.nie.poruszył..Słaby.wietrzyk.powiał.nad.przełęczą,.wierzchołek.brzozy.przechylił.s

ię,.tworząc.szeroki,.spokojny.łuk.wraz.z.przylegającym.doń.czarnym.cię-
żarem..Włosy.nastroszyły.się.Lokowi.na.całym.ciele,.znowu.ogarnął.go.dziwny.niepokój..Pragną

.wsparcia

.istot.ludz-
kich,.ale.wspomnienie.starej.kobiety,.która.go.nie.widziała,.powstrzymywało.go.od.zbliżenia.się.do.jaskini.
.Nie.ruszał.się.z.miejsca,.a.tymczasem.czarna.smuga.zsunęła.się.po.pniu.brzozy.i.zniknęła.w.anonimowych
.cieniach.okrywających.tę.część.wyspy..Wtem.czarna.smuga.znowu.się.wyłoniła.zmieniając.kształt.na.najd
alszej.skale..Lok.w.strasznej.pa-
nice.

wgramolił

.się.przy.blasku.księżyca.na.zbocze.góry..Zanim.pojawił.mu.się.w.g

owie.wyraźny.obraz,.zn

alazł.się.na.szlaku,.którym.poszła.

Fa.

.Zatrzymał.się.nad.przełęczą,.poprzez.którą.płynęła.rzeka,.na.wysoko

ści.wierzchołka.drzewa,.i.popatrzył.w.dół..Stwór.stał.się.teraz.przez.chwilę.widoczny,.przeskakiwał.bowie
m.ze.skały.na.skałę..Lok.zadrżał.i.zaczął.się.wspinać.wyżej.

Ta.skała.nie.miała.pochyłego.zbocza;.im.wyżej,.tym.była.bardziej.stroma,.a.miejscami.całkiem.pio

nowa..Zbliżył.się.do.szczeliny.w.ścianie.skalnej,.z.której.spływała.woda.prosto.do.przełęczy..Woda.była.ta
k.zimna,.że.kroplę,.która.mu.spadła.na.twarz,.odczuł.jak.smagnięcie.biczem..Na.skale.unosił.się.zapach.Fa.
i.mięsa,.wsunął.się.więc.w.szczelinę,.która.wiodła.w.górę.i.nad.którą.prześwitywał.skrawek.księżycowego.
nieba..Droga.była.śliska.od.spływającej.tu.wody.i.jakby.chciała.się.go.stąd.pozbyć..Zapach.Fa.prowadził.g
o.dalej..Kiedy.dotarł.do.miejsca,.skąd.widoczne.było.niebo,.stwier-
dził,.że.szczelina.przechodziła.w.szeroki.wąwóz,.który.pro-
wadził.prosto.w.głąb.góry..Zerknął.w.dół..Stąd.rzeka.

wy-

dawała.się.wąska.i.wszystko.miało.inny.kształt..Jeszcze.ni-

gdy.tak.nie.pragnął.Fa,.zanurzył.się.więc.dalej.w.wąwóz..Z.tyłu,.za.Lokiem,.i.po.drugiej.stronie.przełęczy,.
góry.wy-
glądały.jak.błyszczące.stożki.lodu..

.była.niedaleko,.więc.zawołał..Zawróciła.szybko.w.dół.wąwozu,.skac

ząc.po.kamieniach,.które.obmywała.z.pluskiem.woda..Otoczaki.po-
ruszały.się.pod.jej.stopami.ze.zgrzytem,.który.odbijał.się.od.skał.tak.głośno,.jakby.pędziła.gromada.ludzi..
Kiedy.znalazła.się.przy.nim,.zmarszczyła.twarz.w.niepohamowanym.gniewie.i.lęku.

—.Cicho.bądź!

Lok

.nie.usłyszał..Bełkotał:

—.Widziałem.drugiego..Ha.wpadł.do.rzeki..Drugi.przyszedł.i.obserwował.jaskinię.

Fa.złapała.go.za.ramię..Zawiniątko.trzymała.przyciśnięte.do.piersi.

—.Cicho.bądź!.

.może.sprawić,.że.lodowe.kobiety.usłyszą.i.spadną.

—.Pozwól.mi.zostać.z.tobą!

—.Jesteś.mężczyzną..Tam.jest.strasznie..Wracaj!

—.Nie.będę.patrzył.ani.słuchał..Będę.się.trzymał.za.tobą.

Pozwól.mi.iść.

Dudnienie.wodospadu.przycichło,.było.jak.westchnienie,.jak.odgłos.morza.z.daleka,.przy.złej.pogo

dzie..Słowa.ich.rozpraszały.się.jak.stado.ptaków,.które.krążyło.w.pobliżu.i.w.tajemniczy.sposób.się.pomna
żało..Urwiska.skalne.w.głębokim.wąwozie.rozbrzmiewały.śpiewem..Fa.przyłożyła.mu.rękę.do.ust.i.stali.ta
k.chwilę.w.miejscu,.gdy.tymczasem.ptaki.odlatywały.coraz.dalej.i.dalej,.a.wokół.panowała.cisza,.słychać.b
yło.tylko.wodę.przepływającą.u.ich.stóp.i.wes-
tchnienia.wodospadu..Fa.odwróciła.się.i.zaczęła.wspinać.wąwozem.w.górę,.Lok.pospieszył.za.nią..Zatrzy
mała.się.i.ze.złością.pchnęła.go.do.tyłu,.ale.kiedy.ruszyła.naprzód,.on.ruszył.także..Wobec.tego.Fa.znowu.s
ię.zatrzymała.i.zaczę

a.miotać.się.między.urwiskami.robiąc.miny.i.szczerząc.zęby,.ale.nie.chciał.jej.opuści

ć..Droga.powrotna.prowadziła.do

drugiego.Loka,.którego.czekała.niewypowiedziana.samo-

tność..W.końcu.Fa.zrezygnowała.i.przestała.go.dostrzegać..Wspinała.się.pod.górę.wąwozu,.a.Lok.za.nią,.s
zczękając.z.zimna.zębami.

Wreszcie.nie.mieli.już.pod.stopami.wody

.Pojawiły.się.za.to.zastygłe.lodowe.pnie.przyrośnięte.moc

no.do.skały;.pod.każdym.głazem,.tam.gdzie.nie.docierało.słońce,.leżały.zwały.śniegu..Poczuł.znów.całą.ni
edolę.zimy.i.lęk.przed.lodowymi.kobietami,.szedł.więc.blisko.Fa,.tak.jakby.była.cie-
płym.ogniem..Niebo.w.górze.prześwitywało.wąskim.pas-
mem;.było.to.mroźne.niebo,.usiane.gwiazdami.i.poznaczone.przesuwającymi.się.chmurami,.które.trzymały
.w.zasadzce.księżyc..Zauważył,.że.do.ścian.wąwozu.lód.przylega.mocno.niby.bluszcz,.u.dołu.rozpościerają
c.się.szeroko,.natomiast.wyżej.rozdziela.się.w.tysiące.gałęzi.i.pędów,.a.liście.lśnią.śnieżną.bielą..Lód.mieli.
także.pod.stopami,.które.z.początku.piekły.ich.dotkliwie,.potem.skostniały..Lok.zaczął.sobie.po-
magać.rękami,.ale.także.mu.skostniały..Widział.przed.sobą.podskakujące.pośladki.Fa.i.posuwał.się.tuż.za.
nimi..Wąwóz.rozszerzył.się,.zrobiło.się.jaśniej..Zobaczył.teraz,.że.idą.wprost.na.stromą.ścianę.skalną..Niże
j,.na.lewo,.ciągnęło.się.pasmo.najgłębszej.czerni..Fa.

podczołgała

.się.w.tę.właśnie.stronę.i.

zniknęła.

.Lok.po

suwał.się.tuż.za.nią..Znalazł.się

w.przejściu.tak.wąskim,.że.łokciami.dotykał.ścian,.ale.zdołał.się.przecisnąć.

Oślepiło.go.światło..Schylił.głowę.i.zakrył.oczy.obiema.rękami..Mrugając,.spojrzał.w.dół.i.zobaczy

ł.lśniące.ka-
mienie,.bryły.lodu.i.ciemnoniebieskie.cienie..Widział.nad.sobą.stopy.Fa,.zbielałe,.pokryte.lśniącym.szrone
m,.jej.cień.na.lodzie.i.kamieniach.zmieniał.co.chwila.kształt..Zaczął.teraz.spoglądać.przed.siebie;.na.wyso
kości.oczu.spowijały.

ch.opary.oddechów,.które.przypominały.mgiełkę.bryzgów.wodospadu..Zatrzymał.się

.i.zobaczył,.że.Fa.niemal.zniknęła.w.oparach.własnego.oddechu.

Miejsce.to.było.ogromne.i.przestron

e,.otoczone.zewsząd.skałą;.lodowy.bluszcz.sięgał.wysoko.roz

pościerając.się.nad

jego.głową..U.podnóża.sanktuarium.gałęzie.bluszczu.na-

brzmia

y,.a.im.dalej,.tym.bardziej.przypominały.pnie.starych.dębów..Sięgające.wysoko.gałęzie.znikały.w.l

odowych.gro-
tach..

Lok

.zatrzymał.się.i.spojrzał.na.

Fa,

.która.wspięła.się.wyżej,.w.stronę.drugiego.końca.sanktuarium..Prz

ykucnęła.na.kamieniach.i.uniosła.w.górę.zawiniątko.z.mięsem..Pa-
nowała.tu.głęboka.cisza,.nie.dochodził.nawet.szum.wodospadu.

Fa.zaczęła.mówić.cichym.szeptem..Z.początku.wyławiał.pojedyncze.słowa,.takie.jak.

„Oa"

.czy.„Ma

l",.które.odbijały.się.od.ściany.i.znowu.wracały..„Oa".mówiła.ściana.i.ogro-
mny.bluszcz,.a.ściana.za.plecami.Loka.śpiewała.„Oa,.Oa,.Oa"..W.końcu.przestały.rozbrzmiewać.oddzielne
.słowa,.rozlegało.się.jedynie.śpiewne.„O".i.„A".w.jednym.momen-
cie..Dźwięk.ten.wznosił.się.jak.woda.w.rozlewisku.podczas.przypływu,.był.gładki.jak.tafla.wody,.stał.się.r
ozdzwonioną.literą.„A",.napierał.na.niego.i.ogłuszał..„Chory,.chory",.oznajmiła

.ściana.na.końcu.sanktuari

um;.„Mal",.odezwały.się.ściany.za.nim,.a.powietrze.rozbrzmiewało.śpiewem.nie.kończącego.się.i.narastają
cego.przypływu.„Oa"..Spojrzał.do.góry.i.zobaczył.lodowe.kobiety..Groty,.do.których.pro-
wadziły.gałęzie.bluszczu,.były.ich.łonami..Uda.i.brzuchy.wyrastały.ze.znajdującego.się.wyżej.urwiska..Lo
dowe.ko-
biety.zwisały.na.takiej.przestrzeni,.że.niebo.było.mniejsze.niż.podnóże.sanktuarium..Złączone.ze.sobą.wyg
inały.się.łukiem,.a.ich.spiczaste.głowy.iskrzyły.się.w.księżycowym.blasku..Ich.lędźwie.były.jak.groty,.nieb
ieskie.i.straszne..Oddzielały.się.od.skały,.a.bluszcz.był.ich.wodą,.sączącą.s

ę.pomiędzy.skałą.i.lodem..Rozl

ewisko.dźwięku.sięgało.im.do.kolan.

„Aaaa",

.śpiewała.urwista.skała,.

„Aaaa..."

Lok.leżał.twarzą.na.lodzie..Choć.mróz.skrzył.mu.się.we.włosach,.oblewał.go.pot..Miał.uczucie,.że.

cały.wąwóz.s

ę.kołysze..Fa.potrząsała.go.za.ramię.

—.Chodź!

Miał.v

.brzuchu.takie.uczucie,.jakby.się.najadł.trawy,.od

której.będzie.chory..Widział.tylko.zielone.światła.przesu-

wające.się.z.bezlitosną.uporczywością.pośród.czarnej.pustki..Dźwięk.sanktuarium.wypełnił.mu.głowę.i.trw
ał.w.niej.jak.szum.morza.w.muszli..Fa.przytknęła.usta.do.jego.ucha.

—.Zanim.cię.zobaczą.

Przypomniał.sobie.o.lodowych.kobietach..Utkwił.wzrok.w.ziemi,.żeby.nie.widzieć.tych.strasznych.

świateł,.i.zaczął.się.czołgać.do.tyłu..Całe.ciało.miał.odrętwiałe,.nie.mógł.się.rozruszać..Szedł.za.Fa.i.co.ch
wila.się.potykał;.przecisnęli.się.przez.ciasną.szczelinę.w.skale.i.weszli.do.wąwozu,.ale.scho-
dząc.w.dół.musieli.pokonać.jeszcze.jedną.szczelinę..Lok.wy-
przedził.teraz.Fa.i.zaczął.zbiegać.niezdarnie..Przewrócił.się.i.potoczył,.zdołał.się.jednak.zatrzymać;.poder
wał.się.gramoląc.w.śniegu.i.pośród.kamieni..Zatrzymał.się.wyczer-
pany,.dygotał.i.pojękiwał.jak.Nil..Podeszła.do.niego.Fa..Objęła.go.ramieniem,.a.on,.wsparłszy.się.o.nią,.pa
trzył.na.rzekę,.która.ciągnęła.się.jak.cienka.nić.pośrodku.przełęczy..Fa.szepnęła.mu.do.ucha.spokojnym.gł
osem:

—.Oa.to.zbyt.wielkie.przeżycie.dla.mężczyzny..Zamyślił.się.i.położył.głowę.między.jej.piersiami.

—.Bałem.się.

Trwali.jakiś.czas.w.milczeniu..Trzęśli.się.z.zimna,.które.ich.przenikało.na.wskroś.

Już.trochę.opadł.z.nich.strach,.ale.wciąż.jeszcze.skuleni.l.zziębnięci.schodzili.stromym.zboczem,.g

dzie.po.chwili.powitał.ich.huczący.wodospad..Przed.oczami.Loka.przesu-
wały.się.teraz.obrazy.jaskini..Zaczął.wyjaśniać.Fa:

—.Drugi.jest.na.wyspie..To.potężny.skoczek..Był.na.górze..Zbliżył.się.do.jaskini.i.zajrzał.w.dół.

—.Gdzie.jest.Ha?

—.Wpadł.do.wody.

Spośród.oparów.oddechu.Fa.dobiegł.go.jej.głos:

—

.Człowiek.nie.wpada.do.wody..Ha.jest.na.wyspie..Umilkła..Lok.usiłował.sobie.wyobrazić,.jak.Ha.skacze

ponad.przełęczą.na.skałę..Nie.mógł.zobaczyć.tego.obrazu.

Fa.znowu.się.odezwała:

—.Drugi.musi.być.kobietą.

—.Ma.zapach.mężczyzny.

—.Wobec.tego.musi.być.jeszcze.kobieta..Czy.może.męż-

czyzna.wyjść.z.brzucha.drugiego.mężczyzny?.Pewnie.by-

a.tam.kobieta,.i.jeszcze.jedna,.i.jeszcze.jedna..Nikt.więcej.

Lok

.zamyślił.się..Tam.gdzie.jest.kobieta,.jest.też.życie..Jaki.więc.pożytek.z.mężczyzny,.który.tylko

.węszy.i.ma.obrazy..Utwierdzony.w.swoim.poniżeniu,.nie.miał.ochoty.przeko-
nywać.

Fa,

.że.widział.drugiego.ani.też.że.widział.starą.ko-

bietę,.a.ona.go.nie.widziała..W.tej.chwili.zresztą.nie.w.gło-
wie.mu.były.ani.rozmowy,.ani.obrazy,.posuwali.się.bowiem.po.najbardziej.stromej.części.szlaku..Schodzili
.mozolnie.nie.odzywając.się.ani.słowem,.tylko.wodospad.huczał.głośno..Dopiero.gdy.znaleźli.się.na.terasie
.i.biegli.truchtem.w.stronę.jaskini,.uprzytomnił.sobie,.że.wyruszył.po.to,.by.odna-
leźć.Ha,.a.wracał.bez.niego..Zaczęli.pędzić,.tak.jakby.wciąż.jeszcze.ścigała.ich.groza.sanktuarium.

Mal.jednak.nie.był.tym.nowym.człowiekiem,.jakiego.spodziewali.się.zastać..Leżał.bezsilnie,.a.odd

ychał.tak.płytko,.że.prawie.nie.poruszała.mu.się.klatka.piersiowa..Twarz.jego.miała.kolor.ciemnej.oliwki.i.
błyszczała.od.potu..Stara.kobieta.podsycała.ogień

.Liku.zaś.wysunęła.się.z.jego.kręgu..Jadła.kawałek.wątro

by,.wolno.i.z.powagą,.jedno-
cześnie.przyglądając.się.

Malowi.

.Dwie.kobiety.siedziały.skulone.przy.

Malu.

.Nil,.pochylona,.ścierała.mu.w

łasnymi.włosami.pot.z.czoła..Jaskinia.nie.była.teraz.odpowiednim.miejscem.dla.opowieści.Loka.o.drugim..
Kiedy.Nil.ich.usłyszała,.podniosła.głowę,.a.nie.ujrzawszy.Ha,.znowu.się.po-
chyliła,.by.otrzeć.pot.z.czoła.Ma

a..Stara.kobieta.poklepała.go.po.ramieniu.

—.Będziesz.zdrowy.i.silny,.staruszku..Fa.zaniosła.

Oa.

arę.prosząc.o.twoje.zdrowie.

W.tym.momencie.Lok.przypomniał.sobie,.jak.bardzo.był.przerażony,.kiedy.stał.w.pobliżu.lodowyc

h.kobiet..Już.chciał.coś.powiedzieć,.ale.Fa.również.zobaczyła.ten.sam.obraz

i.położyła.mu.rękę.na.ustach..Stara.kobieta.niczego.nie.zauważyła..Wyjęła.kęs.mięsa.z.parującego.ż

ołądka.

—.Usiądźcie.teraz.i.jedzcie..Lok.powiedział:

—

.Ha.poszedł.sobie..Są.inni.ludzie.na.świecie..Nil.podniosła.się;.Lok.wiedział,.że.chce.się.oddać.roz-
paczy,.lecz.stara.kobieta.rzekła.to.samo,.co.Fa:

—.Bądź.cicho!

Z.pomocą.Fa.uniosła.Ma

a.ostrożnie.do.pozycji.siedzącej,.podpierając.go.ramionami,.jego.głowa.k

ołysała.się.na.piersi.Fa..Stara.kobieta.wsunęła.mu.w.usta.kąsek.mięsa,.ale.natychmiast.go.wypluł..Zaczął.m
ówić:

—.Nie.otwierajcie.mojej.głowy.ani.kości..Tylko.słabość.tam.znajdziecie.

Lok.popatrzył.z.rozchylonymi.ustami.na.kobiety..Bezwiednie.roześmiał.się,.po.czym.zaczął.paplać:

—.Ale.jest.drugi..I.Ha.odszedł.

Stara.kobieta.podniosła.na.niego.wzrok.

—.Przynieś.wody.

Lok.zbiegł.do.rzeki.i.przyniósł.dwie.garście.wody..Polał.nią.wolno.twarz.Ma

a..Nowy.wysunął.gło

wę.ziewając.na.ramieniu.Nil,.po.czym.

przegramolił

.się.na.drugą.stronę.i.zaczął.ssać..Zauważyli,.że.Mal.zn

owu.usiłuje.coś.powiedzieć:

—

.Połóżcie.mnie.na.ciepłej.ziemi.przy.ogniu..Zapadła.cisza,.słychać.było.tylko.szum.wodospadu..Na-
wet.Liku.przerwała.jedzenie.i.stała.spoglądając.na.wszy-
stkich..Kobiety.siedziały.bez.ruchu,.nie.spuszczając.oczu.z.Ma

a..Cisza.przepełniała.Loka.smutkiem,.w.jeg

o.oczach.pojawiły.się.nagle.łzy..Fa.i.stara.kobieta.ułożyły.Ma

a.ostrożnie.na.boku..Przytknęły.jego.wychud

zone.kościste.kolana.do.piersi,.podciągnęły.stopy.i.uniosły.mu.g

owę.pod-

kładając.pod.nią.obie.jego.ręce..Mal.leżał.teraz.blisko.ognia.i.wpatrywał.się.w.płomienie..Jego.brwi.zaczęł
y.się.skręcać.od.gorąca,.ale.wcale.tego.nie.czuł..Stara.kobieta.wzię

a.od-

łupany.kawałek.drzewa.i.obrysowała.nim.ciało.Ma

a.na.

zie-

mi..Potem.uniosły.go.z.takim.samym.uroczystym.spokojem..Stara.kobieta.wybrała.płaski.kamień.i.

podała.Lokowi.

—.Kop!

Księżyc.przesunął.się.nad.przełęczą.na.zachód,.ale.jego.blask.był.prawie.niedostrzegalny.na.ziemi.z

.powodu.jaskrawej.czerwieni,.jaka.dobywała.się.z.paleniska..Liku.zno-
wu.zaczęła.jeść..Przemknęła.ukradkiem.między.dorosłymi.i.usiadła.oparta.o.skałę.w.głębi.jaskini..Ziemia.b
yła.twarda.i.

Lok

.musiał.wytężyć.wszystkie.siły,.aby.ją.poruszyć..Stara.kobieta.podała.mu.ostro.zakończon

ą.rozłupaną.kość.łani;

poszło.mu.o.wiele.łatwiej..Głębiej.ziemia.nie.była.już.tak.twarda..Wierzchnia.warstwa.odchodziła.p

łatami,.niżej.kru-
szyła.się.w.rękach.i.mógł.ją.wydobywać.kamieniem..Kopał,.a.księżyc.przesuwał.się.coraz.dalej..Głowę.wy
pełnił.mu.obraz.młodszego.i.silniejszego.Ma

a,.który.robił.to.samo,.tylko.po.drugiej.stronie.paleniska..W.n

ieregularnym.dole,.jaki.kopał,.pojawiła.się.zaokrąglona.kupka.gliny,.będąca.pozostałością.dawnego.palenis
ka..Wkrótce,.kopiąc.głębiej,.natknął.się.na.następne.palenisko,.i.jeszcze.następne..Było.tam.też.usypisko.sp
alonej.gliny..Im.dalej,.tym.cieńsza.była.warstwa.pozostałości.paleniska,.a.kiedy.wykopał.już.dość.głęboki.
dół,.ziemia.stała.się.twarda.jak.kamień,.jej.po-
szczególne.warstwy.miały.zaledwie.grubość.brzozowej.kory..Nowy.przestał.ssać,.ziewnął.i.zsunął.się.na.zi
emię..Przy-
trzymując.się.nogi.Ma

a.podciągnął.się.w.górę.i.patrzy

ł.

bystro,.bez.zmrużenia.oka,.wprost.w.ogień..Po.ch

wili.obsunął.się,.okrążył.na.czworakach.Ma

a.i.zajrzał.do.dołu..Przechylił.się.jednak.i.wpadł.grzęznąc.w.m

iękkiej.ziemi.tuż.przy.rękach.Loka..Wydostał.się.pupą.do.góry.i.pomknął.do.Nil.sadowiąc.się.na.jej.kolana
ch.

Lok.usiadł.zziajany..Lał.się.z.niego.pot..Stara.kobieta.dotknęła.jego.ramienia.

—.Kop!.Jest.tylko.Lok!

Ledwie.żywy.zabrał.się.znowu.do.pracy..Wyciągnął.jakąś.starą.kość.i.rzucił.ją.daleko..Podniósł.zno

wu.kamie

ń.

i.przewrócił.się.do.przodu.

—.Nie.mogę!

Wtedy,.a.było.to.niespotykane.zjawisko,.kobiety.wzięły.kamień.i.zaczęły.kopać..Liku.w.milczeniu.

obserwowała.je,.a.także.coraz.głębszy.i.ciemniejszy.dół..Mal.zaczął.drżeć..W.miarę.jak.kopały,.słup.gliny.
pozostałej.z.dawnych.pa-
lenisk.stawał.się.coraz.węższy..Sięgał.daleko.w.zapomnianą.głębię.jaskini..Z.każdą.następną.warstwą.gliny
.ziemia.stawała.się.łatwiejsza.do.kopania..Z.trudem.jednak.utrzymy-
wały.osypujące.się.ściany.dołu..Natknęły.się.na.wysuszone.już.i.

bezwonne

.kości,.które.tak.dawno.rozstały.

się.z.życiem,.że.nie.miały.już.dla.nich.żadnego.znaczenia..Zgromadziły.je.więc.w.jednym.miejscu,.a.były.t
o.piszczele,.żebra,.zmiaż-
dżone.i.otwarte.czaszki..Znajdowały.się.tam.także.kamienie.o.ostrych.brzegach,.do.cięcia,.albo.spiczaste,.p
rzeznaczone.do.wiercenia,.z.których.postanowiły.teraz.skorzystać,.ale.nie.zatrzymywać.ich.na.później..Z.w
ykopanej.ziemi.utworzyła.się.nad.brzegami.dołu.piramida,.ale.cała.lawina.brą-
zowych.ziarenek.piasku.spadała.z.powrotem,.gdy.wyrzuca-
ły.garściami.ziemię..Na.piramidzie.leżały.rozrzucone.kości..Liku.bawiła.się.kośćmi.czaszki..Lok.wreszcie.
odzyskał.siły.i.znowu.zabrał.się.do.kopania,.dzięki.czemu.dół.szybko.się.pogłębiał..Stara.kobieta.podsyciła
.ogień,.a.poprzez.jego.płomienie.sączył.się.już.szary.brzask.poranku.

Wreszcie.dół.był.skończony..Kobiety.jeszcze.raz.polały.wodą.twarz.Ma

a..Była.to.już.tylko.skóra.i.

kości..Usta.miał.szeroko.otwarte.Jakby.chciał.chwycić.powietrze,.którym.już.nie.mógł.oddychać..Przyklęk
li.wokół.niego.półkolem..Stara.kobieta.objęła.ich.wzrokiem.

—

.Kiedy.Mal.był.silny,.zdobywał.dużo.mięsa..L

ku.usiadła.oparta.o.skałę.w.głębi.jaskini,.przyciskając.małą.

.do.piersi..Nowy.spał.pod.włosami.Nil..Palce.Ma

a.poruszały.się.bezwiednie,.otwierał.i.zamykał.usta..

.i.stara.kobieta.uniosły.go.lekko.w.górę.podtrzymując.mu.głowę..Stara.kobieta.szeptała.mu.czule.do.ucha:

—.Oa.jest.ciepła..Śpij!.Jego.ciało.zaczęło.drgać.spazmatycznie..Głowa.

przekręci-

ła

.się.z.boku.na.bok.na.piersi.starej.kobiety.i.tak.już.została.

Nil.zaczęła.rozpaczać..Jej.lament.wypełnił.jaskinię.uno-

sząc.się.wibrującym.echem.ponad.wodą.ku.wyspie..Stara.kobieta.położyła.Ma

a.na.boku.i.podciągnęła.jeg

o.kolana.do.piersi..Następnie.z.pomocą.

.podniosła.go.i.spuściła.do.dołu..Kładąc.mu.ręce.pod.twarz.zauw

ażyła,.że.są.bezwładne..Wstała,.jej.twarz.była.bez.wyrazu..Podeszła.do.skalnej.półki,.wzięła.kawałek.mięs
a.z.zadniej.części.łani.i,.przyklęknąwszy,.położyła.go.tuż.przy.twarzy.Ma

—.Jedz.to,.Mal,.kiedy.będziesz.głodny.

Spojrzeniem.nakazała.im,.aby.poszli.za.nią.do.rzeki,.została.tylko.Liku.z.małą.

Oa.

.Stara.kobieta.na

brała.wody.w.obie.dłonie,.wszyscy.zrobili.to.samo..Wróciła.i.polała.wodą.twarz.Ma

—.Pij,.kiedy.będziesz.spragniony.

Wszyscy.po.kolei.polali.wodą.jego.szarą,.martwą.twarz..I.wszyscy.powtórzyli.te.same.słowa..

Lok

ył.ostatni,.a.kiedy.woda.spływała.z.jego.dłoni,.ogarnęła.go.wielka.tkliwość.dla.Ma

a..Wrócił.do.rzeki.i.prz

yniósł.w.darze.jeszcze.jedną.garść.wody.

—

.Pij,.Mal,.kiedy.będziesz.spragniony..Stara.kobieta.wzięła.dwie.garście.ziemi.i.posypała.głowę.Ma

a..Jako.

ostatnia.zbliżyła.się.

bojaźliwie

.Liku,.ale.zrobiła.wszystko,.co.nakazywały.ich.oczy..Potem.wróciła.na.swoj

e.miejsce.pod.skałą..Na.znak.starej.kobiety.Lok.zaczął.zgarniać.piramidę.ziemi.do.dołu..Spadała.z.lekkim.ś
wistem.i.wkrótce.zakryła.Ma

a..Lok.

uklepał

.ziemię.rękoma.i.no-

gami..Stara.kobieta.patrzyła,.jak.kształty.Ma

a.zmieniają.się.i.znikają,.ale.twarz.jej.nie.zdradzała.żadnych.u

czuć..Ziemia.wypełniła.dół,.Lok.usypał.nad.

Malem

.niewielki.kopiec,.a.ziemię,.która.pozostała,.rozgarnął,.

po.czym.mocno,.z.całych.sił,.udeptał.

Stara.kobieta.przysiadła.przy.świeżo.usypanej.ziemi,.czekając,.aż.wszyscy.będą.na.nią.patrzyli.

Powiedziała:

—.Oa.wzię

a.Ma

a.do.swego.brzucha.

Rozdział.piąty

Po.dłuższym.okresie.ciszy.zabrali.się.do.jedzenia..Zau-

ważyli,.że.zmęczenie.spowija.ich.jak.mgła..Zabrakło.Ha.i.Ma

a..Odczuwali.pustkę..Ogień.płonął,.jedzenie.

było.smaczne;.ogarnę

o.ich.obezwładniające.znużenie..Skuleni.poukładali.się.między.ogniem.a.ścianą.skal

ną.i.zapadli.w.sen..Stara.kobieta.weszła.do.niszy.i.przyniosła.drzewa..Podsyciła.ogień.tak,.że.huczał.jak.wo
dospad..Pozostałe.resztki.mięsa.zebrała.i.zaniosła.do.niszy,.żeby.je.dobrze.za-
bezpieczyć..Potem.usiadła.skulona.przy.kopcu.ziemi,.w.której.leżał.Mal,.i.wpatrywała.się.w.rzekę.

Nieczęsto.im.się.coś.śniło,.ale.gdy.padł.na.nich.świt.budzącego.się.dnia,.osaczyły.ich.złudne.zjawy.

z.tego.drugiego.miejsca..Stara.kobieta.kątem.oka.widziała,.że.wszy-
stkich.gnębi.niepokój.i.udręka..Nil.coś.mówiła..Lok.lewą.ręką.zagarniał.ziemię..Pomrukiwa

i.jakieś.słowa,.

wyda-
wali.z.siebie.nieartykułowane.okrzyki.radości.i.strachu..Stara.kobieta.siedziała.bezczynnie,.wpatrując.się.b
ez.przerwy.we.własny.obraz..Ptaki.zaczynały.świergotać,.przy-
leciały.wróble.postukując.dzióbkami.na.terasie..Nagle.Lok.wyrzucił.rękę.i.uderzył.się.w.udo.

Rzeka.lśniła.już.w.słońcu,.stara.kobieta.wstała,.aby.przy-

nieść.drzewa.z.niszy..Ogień.powitał.drzewo.głośnym.trza-
skaniem..Stara.kobieta.stanęła.w.pobliżu.paleniska.i.spoglądała.w.dół.

Teraz.jest.taki.obraz,.jakby.ogień.się.rozprzestrzenił.i.pochłoną

.wszystkie.drzewa.

Ręka.Loka.znajdowała.się.zbyt.blisko.ognia..Stara.kobieta.schyliła.się.i.przesunęła.ją.ku.jego.twarz

y..

Lok

.przetoczył.się.i.krzyknął.

Pędził.przed.siebie..Ścigał.go.zapach.drugiego,.przed.którym.nie.mógł.uciec..Była.noc,.a.zapach.mi

ał.szpony.i.kocie.zęby..Znajdował.się.na.wyspie,.na.której.jeszcze.nigdy.dotąd.nie.był..Po.drugiej.stronie.r
yczał.wodospad..Biegł.wzdłuż.brzegu,.świadom,.że.za.chwilę.upadnie.z.wyczer-
pania.i.zostanie.schwytany.przez.drugiego..Przewrócił.się.i.rozpoczęła.się.walka.trwająca.w.nieskończonoś
ć..Ale.więzy,.jakie.łączyły.go.z.ludźmi,.wciąż.jeszcze.istniały..Przyciągani.jego.rozpaczliwą.potrzebą.przy
bywali,.idąc.lub.biegnąc.bez.większego.trudu.poprzez.wodę,.nagleni.po-
trzebą.pomocy..Drugi.odszedł.i.wszyscy.zaczęli.się.za.nim.rozglądać..Nie.rozróżniał.ich.z.powodu.ciemno
ści,.lecz.wiedział,.kim.są..Nadchodzili,.coraz.bliżej.i.bliżej,.ale.nie.w.ta-
ki.sposób,.w.jaki.wchodziliby.do.jaskini.będącej.ich.domem,.wolni.od.całego.świata;.nadciągali,.łącząc.się.
z.nim,.ciało.z.ciałem..Łączyli.się.ciałem,.tak.jak.łączyli.się.we.wspólnym.obrazie..Lok.był.bezpieczny.

Zbudziła.się.Liku..Mała.

.spadła.jej.z.ramienia,.więc.ją.podniosła..Ziewnęła.i.spojrzawszy.na.star

ą.kobietę.oznajmiła,.że.jest.głodna..Stara.kobieta.weszła.do.niszy.i.przy-
niosła.jej.ostatni.kawałek.wątroby..Nowy.bawił.się.włosami.Nil..Pociągał.je,.huśtał.się.na.nich,.aż.się.zbud
ziła.i.na-
tychmiast.zaczęła.popłakiwać..

.usiadła,.a.Lok.przewrócił.się.na.bok.i.o.mało.nie.wpadł.w.ogień..Zerwał.

się.i.zaczął.od.razu.

trajkotać.

.Zobaczył,.że.wszyscy.są,.więc.odezwał.się.jak.zwykle.bez.sensu:

—.Spałem.

Zeszli.do.rzeki,.żeby.się.napić.i.załatwić..Kiedy.wrócili,.wydawało.im.się,.że.mają.sobie.wiele.do.p

owiedzenia;.dwa.miejsca.pozostawili.wolne,.tak.jakby.ci,.którzy.tam.do-
tychczas.siedzieli,.mieli.któregoś.dnia.znowu.powrócić..Nil

nakarmiła.piersią.nowego.i.przeczesała.sobie.palcami.włosy..Stara.kobieta.odwróciła.się.od.ognia.

mówiąc:

—.Teraz.jest.tylko.Lok.

Spojrzał.na.nią.z.pustką.na.twarzy..Fa.pochyliła.głowę..Stara.kobieta.podeszła.do.niego,.chwyciła.

mocno.za.rękę.i.odprowadzi

a.na.bok..Było.to.miejsce.Ma

a..Kazała.mu.tam.usiąść;.plecy.m

.oparte.o.sk

ałę,.a.siedział.w.dołku,.który.wy.gniótł.w.ziemi.Mal..Poczu

.się.dziwnie.w.tej.nowej.rol

..Spojrzał.na.rzekę

,.potem.na.ludzi.i.roześmia

.się..Zewsząd.patrzyły.na.niego.oczy.i.czekały.na.to,.co.powie..Był.na.czele.po

chodu,.nie.z.tyłu,.a.każdy.obraz.dobywał.się.z.jego.głowy..Krew.napłynęła.mu.do.twarzy,.przycisnął.dłoni
e.do.oczu..Poprzez.palce.patrzy

.na.kobiety,.na.Liku,.a.następnie.spojrzał.na.kopczyk.ziemi,.w.której.został

o.pogrzebane.ciało.Ma

a..Miał.nieprzepartą.chęć,.aby.po-

rozmawiać.z.

Malem,

.zaczekać.spokojnie,.aż.powie.mu,.co.powinien.robić..Ale.nie.usłyszał.głosu.z.głębi.zi

emi,.nie

zobaczył.żadnego.obrazu..Uchwyci

.się.więc.pierwszego.obrazu,.jaki.mu.przemknął.przez.głowę.

—.Śniłem..Drugi.mnie.ścigał..A.potem.znaleźliśmy.się.wszyscy.razem.

Nil.uniosła.nowego.wyżej.przy.piersi.

—.I.ja.śniłam..Ha.leżał.ze.mną.i.z.Fa..Lok.leżał.z.Fa.i.ze.mną.

Zaczęła.popłakiwać..Stara.kobieta.zrobiła.gest,.który.przestraszył.Nil,.i.ta.natychmiast.się.uciszyła.

—.Tylko.mężczyzna.ma.obrazy..Tylko.kobieta.jest.dla.Oa..Ha.i.Mal.odeszli..Teraz.pozostał.Lok.

Rozległ.się.głos.Loka.cichy,.jak.głos.Liku:

—.Dzisiaj.zapolujemy.

Stara.kobieta.czekała,.milcząc.bezlitośnie..W.niszy.wcią

ż.

jeszcze.znajdowało.się.mięso,.choć.już.ni

e.za.wiele..Po.co

ludzie.mają.polować,.skoro.nie.są.głodni.i.jeszcze.mają.co.jeść?

Fa.siedziała.pochylona.do.przodu..Kiedy.się.odezwała,.zaczęło.mu.się.powoli.rozjaśniać.w.głowie..

e.słucha

.jej.

—.Widzę.obraz..Drugi.poluje.i.ludzie.polują....Spojrzał.starej.kobiecie.w.oczy.śmiałym.wzrokiem.

—.A.więc.ludzie.są.głodni..Nil.potarła.plecy.o.skałę.

—.To.niedobry.obraz.

Stara.kobieta.krzyknęła.na.nich:

—.Teraz.kolej.na.Loka!

Lok

.o.tym.pamiętał..Odją

.ręce.od.twarzy.

—

.Widziałem.drugiego..Jest.na.wyspie..Przeskakuje.ze.skały.na.skałę..Wspina.się.na.drzewa..Jest.ciemny..Z
mienia.kształt.jak.niedźwiedź.w.jaskini.

Spojrzeli.w.stronę.wyspy..Była.pełna.słońca.i.przesłonięta.zielonym.listowiem..Lok.zaczął.mówić.d

alej,.odrywając.ich.uwagę.od.wyspy:

—.Szedłem.za.jego.zapachem..Był.tam....—

.wskazał.na.suf

t.jaskini,.a.wszyscy.podążyli.wzrokiem.za.jego.palcem..—

.Stał.i.obserwował.nas..Przypomina.kota.i.nie.przypomina.kota..Jest.jak,.jak...

Obrazy.zatarły.się.w.jego.głowie..Podrapał.się.pod.dolną.wargą..Tyle.było.do.powiedzenia..Pragnął

.zapytać.Ma

a,.dlaczego.wszystkie.obrazy.łączyły.się.ze.sobą,.a.ostatni.wysuwał.się.jako.pierwszy.

—

.Może.Ha.nie.jest.w.rzece..Może.znajduje.się.na.wyspie.razem.z.tym.drugim..Ha.to.potężny.skoczek.

Wszyscy.rozejrzeli.się.po.terasie,.a.potem.popatrzyli.na.wyspę,.gdzie.pojedynczo.rozrzucone.kłody.

sięgały.brzegu.rzeki..Nil.odjęła.nowego.od.piersi.i.położyła.na.ziemi,.żeby.sobie.

poraczkował.

.Z.jej.oczu.s

pływały.łzy.

—.To.dobry.obraz.

—.Porozmawiam.z.drugim..Dlaczego.jest.stale.na.wy-

spie?.Będę.szukał.nowego.zapachu..

.klepała.się.dłonią.po.ustach.

—.Może.zrodził.się.z.wyspy..Jak.z.brzucha.kobiety..Albo.z.wodospadu.

—.Nie.widzę.tego.obrazu.

Lok.stwierdził,.że.dużo.łatwiej.jest.mówić.do.innych,

kiedy.słuchają.z.uwagą..Wtedy.nawet.niepotrzebne.są.obrazy.

—-

.Fa.będzie.szukać.zapachu,.i.Nil,.i.Liku,.i.nowy....Stara.kobieta.nie.przerywała.mu,.tylko.chwyciła.wielką.g
ałąź.i.cisnęła.ją.w.ogień..Lok.zerwa

.się.z.krzykiem,.ale.po.chwili.umilkł..Stara.kobieta.powiedziała.w.jego

.imieniu:

—.Lok.nie.pozwoli.iść.Liku..Nie.ma.mężczyzny..Niech.idzie.Lok.i.Fa..Tak.mówi.Lok.

Spojrzał.na.nią.oszołomiony,.ale.jej.oczy.nic.nie.wyrażały..Zaczął.potrząsać.głową.

—.Tak.—.powiedział..—.Tak.

Fa.i.Lok.pobiegli.na.drugi.koniec.terasy.

—.Nie.mów.starej.kobiecie,.że.widziałeś.lodowe.kobiety.

—.Kiedy.schodziłem.z.góry.szlakiem.drugiego,.ona.mnie.nie.widziała.

Przypomniał.sobie.jej.twarz.

—.Kto.wie,.co.ona.widzi,.a.czego.nie.widzi?

—.Nie.mów.jej..Usiłował.jej.wytłumaczyć:

—.Widziałem.drugiego..On.i.ja,.obaj,.jednocześnie.scho-

dziliśmy.zboczem.góry.i.zbliżyliśmy.się.ukradkiem.do.ludzi.

Fa.zatrzymała.się,.spojrzeli.na.przełęcz.pomiędzy.skalistą.wyspą.i.terasą..Wskazała.palcem.w.tę.str

onę.

—.Czy.nawet.Ha.mógł.ją.przeskoczyć?

Lok.zadumał.się..Ścieśnione.wody.kłębiły.się.i.wysyłały.orszaki.lśniących.smug.w.dół.rzeki..Liczn

e.wiry.tworzyły.garby.na.zielonej.tafli..Lok.zaczął.wyrażać.mimiką.widziane.obrazy.

—

.Kiedy.czuję.zapach.drugiego,.staję.się.tym.drugim..Skradam.się.jak.kot..Jestem.wystraszony.i.żarłoczny..J
estem.mocny..—
.Przestał.stroić.miny.i.raptownie.wyprzedził.Fa,.po.czym.odwrócił.się.stając.do.niej.twarzą..—
.Teraz.jestem.Ha.i.tym.drugim..Jestem.mocny.

—.Nie.widzę.tego.obrazu.

—.Drugi.jest.na.wyspie...

Rozłożył.ramiona.na.całą.szerokość..Machał.nimi.jak.ptak..

.uśmiechnęła.się,.po.czym.roześmiała

.się.w.głos..

Lok

.zaśmiał.się.również,.coraz.bardziej.zachwycony.jej.aprobatą..Obiegł.dokoła.terasę.

kwaczą

.jak.kaczka.i.pobudzając.Fa.do.dalszego.śmiechu..Już.gotów.był.biec,.ma-

chając.rękami.jak.ptak,.wprost.do.jaskini,.aby.wszystkich.ubawić,.nagle.jednak.opamiętał.się..Zahamował.
w.biegu.i.przystanął.

—.Teraz.jest.Lok.

—

.Znajdź.drugiego,.Lok,.i.porozmawiaj.z.nim..Przypomniał.sobie.zapach..Zaczął.węszyć.wokół.skały..Już.d
awno.nie.padał.deszcz.i.zapach.by

.ledwo.wyczuwalny..Przypomniał.sobie.pomieszane.zapachy.na.urwisk

u.nad.wodospadem.

—.Chodźmy.

Zawrócili.przez.terasę.i.minęli.jaskinię..Dostrzegła.ich.Liku.i.wykrzyknęła.podnosząc.w.górę.

Oa.

ok.czołgał.się.pokonując.zakręt,.gdy.poczuł.dotknięcie.Fa.na.plecach.

—.Pień.zabił.Ma

Odwrócił.się.do.niej.i.nastawił.uszu.ze.zdziwieniem.

—.Myślę.o.pniu,.którego.tutaj.nie.ma..On.zabił.Ma

Otworzył.usta.gotów.się.spierać,.ale.Fa.popchnęła.go.do.przodu.

—.Idź!

Oznaki.istnienia.drugiego.dostrzegli.natychmiast..Dym.jego.paleniska.dobywa

.się.z.samego.środka

.wyspy..Rosło.tam.dużo.drzew,.z.których.większość.była.pochylona,.a.ich.gałęzie.nurzały.się.w.wodzie

.dl

atego.ludzie.nie.mogli.widzieć.dokładnie.br

egu..Pomiędzy.drzewami.rosły.krzaki

.tworząc.nieprzebytą.gę

stwinę,.a.kamienista.ziemia.była.tak.bujnie.porośnięta.zielenią,.że.chyba.już.więcej.liści.nie.zdołałaby.pom
ieścić..Z.tej.gęstwiny.dobywał.się.kłębami.dym,.roz-
praszał.się.i.stopniowo.znikał..Nie.mieli.już.teraz.żadnej

wątpliwości..Drugi.palił.ogień,.kładąc.pnie.tak.grube.i.mo-

kre,.jakich.ludzie.nie.byliby.w.stanie.udźwignąć..Fa.i.Lok.zastanawiali.się.na.tym.dymem,.ale.nie.mogli.zo
baczyć.obrazu..Na.wyspie.był.dym.i.był.tam.też.drugi.człowiek..Nie.godziło.się.to.z.żadnym.z.wyobrażeń.
w.ich.dotychczasowym.życiu.

Nagle.Fa.odwróciła.się.i.Lok.zauważył,.że.cała.drży.

—.Co.się.stało?

—.Boję.się..Lok.się.zamyślił.

—.Zejdę.w.dół,.do.lasu..Tam.jest.najbliżej.do.dymu.

—.Nie.chcę.tam.iść.

—

.Wróć.do.jaskini..Teraz.jest.tylko.Lok..Fa.jeszcze.raz.spojrzała.na.wyspę..Po.czym.nagle.zaczęła.obchodzi
ć.zakręt.i.

zniknęła.

Lok.pomknął.w.dół.urwiska,.przez.cały.czas.widząc.obrazy.swoich.ludzi,.aż.zbliżył.się.do.lasu..Stą

d.rzeka.widoczna.była.jedynie.w.niektórych.miejscach,.ponieważ.krza-
ki.nie.tylko.pochylały.się.nad.jej.brzegiem,.ale.poziom.wo-
dy.tak.się.podniósł,.że.większość.krzaków.stała.w.wodzie..Tam.gdzie.wyspa.była.położona.niżej,.wdarła.si
ę.woda.i.zalała.trawę..Drzewa.rosły.na.wyższym.gruncie,.a.stopy.Loka.tworzyły.wzór,.który.świadczył.zar
ówno.o.lęku.przed.wodą,.jak.i.o.chęci.ujrzenia.nowego.człowieka.albo.nowych.ludzi..Im.bliżej.podchodził.
do.brzegu,.po.którego.przeciwnej.stronie.unosił.się.dym,.tym.bardziej.wzrastało.jego.podnie-
cenie..Nawet.odważył.się.wejść.w.wodę.po.kostki,.dygocąc.z.zimna.i.podskakując..Kiedy.się.przekonał,.że
.nie.widzi.rzeki.i.nie.może.nawet.zbliżyć.się.do.jej.brzegu,.zazgrzytał.zębami.i.rzucił.się.w.prawo.brnąc.w.
wodzie..Dno.było.

muliste,

.pełne.bladych.pędów.bulwiastych.roślin..W.innej.sytuacji.chwyci

by.je.stopami.

i.wziął.do.ręki,.teraz.jednak.nie.miały.żadnego.znaczenia.poza.tym,.że.dotykały.jego.drżącej.skóry..Oddzie
lała.go.od.rzeki.gęstwina.krzaków.obsypanych.pąkami..Złożył.w.ich.gęsto.splątane.gałęzie,.uginające.się

pod.j

go.ciężarem,.całą.swą.wiarę.i.kołysząc.się.na.nich.posuwał.się.przerażająco.szybko.z.nogami.

w.górze..Choć.gałęzi

.były.pełne.świeżych.soków,.

Lok

.był.jednak.za.ciężki.i.łatwi

u.było.przedzierać.s

ię.wśród.pędów.i.cierni.w.pozycji.orła.z.rozpostartymi.skrzydłami..Wkrótce.okazało.się,.że.j

st.pod.nim.w

oda.o.

mulistym

.dnie,.bynajmniej.nie.płytka,.

lecz

.całkiem.głęboka,.w.której.pnie.krzaków.tonęły.niewidocz

ne.dla.oka..Obsunął.się.niżej,.wtedy.jednak.gałęzie.zaczęły.się.wymykać.z.jego.uchwytu;.spojrzał.na.lśniąc
y.ogrom.wody.na.poziomie.swoich.oczu.i.krzyknął.prze-
rażony;.rzucił.się.z.powrotem.skacząc.po.krzakach.w.pa-
nicznym.strachu,.aby.stanąć.w.bezpiecznym,.choć.nie-
przyje

.mule..Żaden.człowiek.nie.mógł.się.tędy.prze-

dostać.

o.rzeki,.tylko.niestrudzone.

pardwy.

.Popędził.w.dół.rzeki,.

baczając.w.las,.gdzie.grunt.był.twardszy

,.i.wydostał.się.na.polanę,.na.której.stało.uschnięte.drzewo..Zszedł.nad.

niewielkie

.gliniaste.urwisko,.w.któr

e.wciskała.się.głęboka.woda;.po.drugiej.stronie.dym.wciąż.się.wydostawał.spośród.tajemniczych.drzew.i.g
ęstego.podszycia..Głowę.wypełniał.mu.

obraz.

drugiego,.wspinającego.się.po.pniu.brzozy,.żeby.mieć.lepszą.

widoczność.na.przełęcz..Pospieszył.wzdłuż.szla-
ku,.na.którym.zachował.się.jeszcze.nikły.zapach.ludzi,.aż.znalaz

.się.przy.błotnistej.wodzie,.ale.nowy.pień,

.jaki.tam.ułożyli

.także.zniknął..Drzewo,.na.którym.huśtał.Liku,.sta-

ło.w.

tym

.samym.miejscu.po.drugiej.stronie..Rozejrzał.się.i.zoba

ył.buk,.tak.wysoki,.że.jego.konary.zdaw

ały.się.się-
gać.ch

ur..Chwycił.za.gałąź.i.wskoczył.na.drzewo..Pień.się.

rozczepił,

.a.w.jego.rozwidleniu.utworzyła.się.

niecka.z.deszc

ową.wodą..Po.grubej.gałęzi.wspinał.się.coraz.wyżej,.

przesuwając

.na.przemian.to.rękę,.to.n

ogę,.aż.drzewo.gro-
źnie.si

.zachwiało.pod.jego.ciężarem.i.podmuchem.wiatru..Pąki.jeszcze.się.nie.zdążyły.rozwinąć,.ale.były.

już.zielone.i.tak.g

sto.obsypały.gałęzie,.że.przesłaniały.mu.świat,.tak.jak.łzy.przesłaniają.oczy,.co.go.zniec

ierpliwiło..Podciągnął.się.wy

ej,.aż.znalazł.się.prawie.na.samym.wierzchołku,

i.zaczął.wyginać.i.rozchylać.gałęzie,.aby.lepiej.widzieć.wy-

spę..Spoglądał.teraz.w.dół.poprzez.otwór,.który.zmieniał.co.chwila.kształt,.w.miarę.jak.rój.pąków.uginał.si
ę.albo.rozchylał.na.boki..Otwór.pokazywał.część.wyspy.

I.tam.były.pąki,.wszędzie,.całe.mrowie,.wyglądały.jak.kłę-

by.jasnozielonego.dymu..Unosiły.się.wzdłuż.brzegu,.a.wi-
doczne.za.nimi.większe.drzewa.przypominały.słupy.dymu.wznoszące.się.pionowo.i.rozpływające.się.w.dal
i..Tłem.tej.zieleni.były.czarne.pnie.drzew.i.ich.gałęzie,.ale.ziemi.Lok.nie.mógł.dojrzeć..Widział.jednak.rozi
skrzone.oko,.tam.gdzie.buzował.ogień.u.podstawy.prawdziwego.dymu;.mru-
gało.na.niego.migocąc.pomiędzy.przechylającymi.się.

gałęziami.

.Koncentrując.na.nim.wzrok.Lok.zdołał.wr

eszcie.

wypatrzeć

.ziemię.w.pobliżu.paleniska,.brązową.i.twardszą.niż.po.tej.stronie.rzeki..Musiała.tam.być.

obf

tość.bulw.i.spadłych.orzechów,.i.pędraków,.i.grzybów..Drugi.miał.tam.niewątpliwie.dobre.jadło.

Ogień.zamigota

.jaskrawo..Lok.zmruży

.oczy..Zamigotał.nie.dlatego,.że.poruszyły.się.gałęzie,.ale.d

latego,.że.ktoś.przeszedł.tuż.przed.paleniskiem,.ktoś.równie.ciemny.jak.gałęzie.

Lok.potrząsnął.wierzchołkiem.buku.

—.Hej,.człowieku!

Ogień.zamigotał.dwukrotnie..Nagle.Lok.zrozumiał,.że.jest.tam.więcej.ludzi..Ogarnęło.go.szalone.p

odniecenie.z.powodu.zapachu,.jaki.znowu.do.niego.doleciał..Potrząsnął.wierz-
chołkiem.buku,.jakby.go.chciał.

odłamać.

—.Hej,.nowi.ludzie!

Lok.poczuł.wzbierające.w.nim.siły..Mógłby.

przefrunąć.

niewidzialną.wodę.i.przedostać.się.do.nich.

.Dokonywa

ł.

niemal.akrobatycznych.wyczynów.na.wierzchołku.drzewa,.po.czym.zawołał.na.cały.głos:

—.Nowi.ludzie!.Nowi.ludzie!

Zastygł.w.bezruchu.na.rozko

ysanych.gałęziach..Nowi.ludzie.go.usłyszeli..Rozpoznał.po.migotaniu

.ognia.i.

po-

ruszających.się.gęstych.krzakach,.że.wychodzą.i.może.ich.zobaczyć..Ogień.roziskrzył.się.znowu,.al

e.szlak.pomiędzy.gęstwiną.zieleni.począł.zakręcać.i.obniżył.się.w.kierunku.rzeki..Słyszał.trzask.gałęzi..Wy
chyli

.się.

A.potem.już.nic.więcej.się.nie.dzia

o,.kłębiąca.się.z

eleń.uspokoiła.się.i.tylko.falowała.lekko,.porus

zana.wiatrem..Ogień.skrzył.się.i.migotał.

Lok

.siedział.w.takiej.ciszy,.że.zac

ął.łowić.uchem.szum.wodospadu,.bezustanny.i.potężny..Jego.na

pięta.uwaga,.przykuta.do.nowych.ludzi,.stopniowo.się.rozpraszała..Inne.obrazy.zaczę

y.mu.wypełniać.gło

wę.

—.Nowi.ludzie!.Gdzie.jest.Ha?

Zieleń.nad.brzegiem.rzeki.poruszy

a.się..Lok.wpatrywał.się.czujnie..Wodził.oczami.po.gałęziach.kr

zaków.i.w.dół,.po.korzenie,.a.tak.wytężał.wzrok,.że.a

.pomarszczyła.mu.się.skóra.w.głębi.oczodołów..Dojr

.na.gałęzi.rękę,.a.może.nawet.całe.ramię,.ciemne.i.owłosion

..Splątana.zieleń.zno-

wu.się.poruszyła.i.ręka.

zniknęła.

.Mrugną

.powiekami,.spły-

wały.mu.z.oczu.łzy..Zobaczył.nowy.obraz.Ha.na.wyspie

.Ha.z.niedźwiedziem,.Ha.w.niebezpieczeństwie.

—.Ha!.Gdzie.jesteś?

Krzaki.na.drugim.brzegu.drgnęły,.wygięły.się.gałęzie..Ślad.poruszenia,.i.to.szybkiego,.pro

adził.o

d.brzegu.w.głąb.drzew..Ogień.znowu.rozbłysnął,.ale.po.chwili.przygasł,.ogromna.chmura.białego.dymu.w
ys

rzeliła.spośród.zieleni.cienką.smugą.u.dołu,.która.

zniknęła,

.a.biały.obłok.sunął.powoli,.rozprzestrzeniają

c.się.w.gór

..Lok,.ogłupiały,.przechylał.się.na.wszystkie

strony,.zaglądając.pomiędzy.drzewa.i.krzaki..Czuł,.że.musi.się.spieszyć..Zsunął.się.na.niższe.gałęzie.i.zoba
czył.następne.drzewo.w.dole.rzeki..Wspiął.się.na.jego.gałąź.i.jak.czerwona.wiewiórka.przeskakiwał.z.drze-
wa.na.drzewo..Znowu.wspiął.się.po.pniu.w.górę.i.rozgarniając.gałęzie.wpatrywał.się.w.dal.

Huk.wodospadu.był.teraz.przy

uszony,.widział.słupy.wzbijających.się.bryzgów.wody..

Rozsnuwał

.się.nad.górną.częścią.wyspy,.przesłaniając.rosnąc

.lam.drzewa..Przeniósł

wzrok.na.dolną.część.wyspy,.gdzie.poruszały.się.krzaki.i.błyskał.ogień..

Zobaczył,.choć.niezbyt.wy

raźnie,.polanę.wśród.drzew..Unosił.się.jeszcze.swąd.wygasłego.ogniska,.ale.już.się.powoli.rozpraszał..Nie.
widać.było.ludzi,.tylko.połamane.gałęzie.krzaków.i.szlak.skotłowanej.ziemi.po-
między.brzegiem.wyspy.a.polaną..Na.zewnętrznym.końcu.szlaku.leżał.stos.olbrzymich,.uschniętych.drzew
,.na.których.znać.było.ślady.wieloletniego.rozkładu..Przyglądał.się.im.z.otwartymi.ustami,.wolną,.rozposta
rtą.dłoń.przyciskając.do.głowy..I.po.co.ci.ludzie.

naznosili

.tam.tyle.jadła.—

.widział.stosy.jasnych.grzybów.po.drugiej.stronie.rzeki.—
.i.tyle.bezużytecznego.drzewa?.Chyba.nie.mają.żadnych.obrazów.w.głowie..Potem.zauważył.zwęglone.res
ztki.ogniska.na.ziemi.i.ogromne.szczapy.drzewa,.którymi.podsycali.pło-
mienie..Nie.wiadomo.dlac

ego.ogarnął.go.lęk,.paniczny.i.nieuzasadniony,.podobnie.jak.wtedy.Ma

a,.kiedy

.ujrzał.we.śnie.płonący.las..A.ponieważ.był.jednym.z.ludzi,.z.którymi.złączony.był.tysiącem.niewidzialnyc
h.więzów,.jego.lęk.dotyczył.ludzi..Zaczął.drżeć..Rozchyliły.mu.się.wargi.obnażając.zęby,.oczy.straciły.ostr
ość.widzenia..Usłyszał.swój.krzyk.pośród.huku.wodospadu.dudniącego.mu.w.uszach.

—.Ha!.Gdzie.jesteś?.Gdzie.jesteś?

Ktoś.o.grubych.nogach.przemknął.niezdarnie.przez.po-

lanę.i.zniknął..Ogień.wygasł,.gałęzie.krzaków.przeczesywał.wiatr.wiejący.od.rzeki,.zapanowała.cisza.

Znowu.zawołał.rozpaczliwym.głosem:

—.Gdzie.jesteś?

Uszy.Loka.przemówiły.do.Loka..

Był.tak.pochłonięty.wyspą,.że.nie.zwrócił.uwagi.na.to,.co.mówiły.uszy..Przylgnął.do.wierzchołka.d

rzewa.ko

ysząc.się.lekko,.wodospad.pomrukiwa

,.a.wyspa.zionęła.pustką..I.wtedy.usłyszał..Szli.ludzie,.nie.

po.drugiej.stronie.wody,

ale.po.tej.stronie,.w.pewnym.oddaleniu..Schodzili.z.nawisu.skalnego,.skacząc.beztrosko.po.kamieni

ach..Usłyszał.ich.mowę,.która.go.rozśmieszyła..Te.dźwięki.wywołały.w.jego.głowie.obraz.splątanych.kszt
ałtów,.były.piskliwe,.zawiłe,.butne.i.głupie;.nie.przypominały.długiego,.pokrętnego.krzyku.jastrzębia,.były
.pogmatwane.jak.wodorosty.na.brzegu.po.burzy.i.mętne.jak.woda..Ich.śmiech.rozlegał.się.pośród.drzew.i.c
iągnął.się.w.stronę.rzeki..Podobny.śmiech.rozbrzmiewał.na.wyspie,.a.jego.echo.snuło.się.tam.i.z.po-
wrotem.nad.wodą..

Lok

.zeskoczył.z.drzewa.i.znalazł.się.na.szlaku..Posuwał.się.śladem.starego.zapachu.sw

oich.ludzi..Odgłosy.śmiechu.dochodziły.znad.brzegu.rzeki..Dotarł.tam,.gdzie.leżał.kiedyś.pień,.po.którym.
przekraczali.wodę..Musiał.się.wspiąć.na.drzewo,.rozhuśtać.na.gałęzi.i.zeskoczyć,.aby.się.znowu.znaleźć.na
.szlaku..Wtem,.wśród.śmiechu.rozlegającego.się.po.tej.stronie.rzeki,.usłyszał.krzyk.Liku..Nie.krzyczała.w.
złości.ani.w.lęku.czy.bólu,.krzyczała.bez.opamiętania,.w.przeraźliwej.panice,.jaka.mogłaby.ją.ogar-
nąć.na.widok.skradającego.się.powoli.węża..Lok.zerwał.się

z.najeżonym.włosem..Chcąc.się.tam.dostać.jak.najszybciej,.zbiegł.ze.szlaku.i.zaczął.się.przedzierać.przez.c
haszcze..Krzyk.Liku.ranił.mu.serce..W.niczym.nie.przypominał.krzy-
ku.

Fa,

.kiedy.rodziła.dziecko,.które.zmarło,.ani.lamentu.Nil,.kiedy.grzebali.Ma

a;.przypominał.żałosne.rżen

ie.konia,.któ-
remu.kot.wgryza.się.zębami.w.gardziel.i.wisząc.wypija.mu.krew..Lok.także.krzyczał.bezwiednie,.przedzier
ając.się.przez.cierniste.krzaki..Zmysły.mówiły.mu.pośród.tego.krzyku,.że.Liku.robi.coś,.czego.żaden.mężc
zyzna.ani.żadna.kobieta.nie.byliby.w.stanie.zrobić..Oddalała.się.na.drugą.stronę.rzeki.

Lok.wciąż.jeszcze.zmagał.się.z.chaszczami,.kiedy.krzyk.ustał..Teraz.dobiegł.go.śmiech.i.kwilenie.n

owego..Wyskoczył.spośród.krzaków.i.znalazł.się.na.polanie.przy.uschniętym.drzewie..Wokoło.cuchnęło.dr
ugim,.a.także.Liku.i.strachem..Po.drugiej.stronie.rzeki.zielone.gałęzie.wyginały.się,.opadały.i.śmigały.ze.ś
wistem..Wtem.mignę

a.mu.ruda.główka.Liku

i.nowego.na.ciemnym,.ow

osionym.ramieniu..Podskoczył.wysoko.i.zawo

—.Liku!.

Liku!.

Zielona.gęstwina.znów.się.złączy

a.w.nieruchomą.ścianę

i.ludzie.na.wyspie.

zniknęli.

.Lok.miota

.się.na.wszystkie.stro-

ny.nad.brzegiem.rzeki.i.pod.uschniętym.drzewem.z.gnia-
zdem.bluszczu..Był.tak.blisko.wody,.że.wyrywał.skiby.ziemi.i.ciskał.je.z.pluskiem.w.nurt.rzeki.

—

.Liku!.Liku!.Zwarta.gęstwina.znowu.się.rozchyliła..Lok.wsparty.o.drzewo.patrzy

..Naprzeciwko.pojawiła.s

ię.głowa.i.pierś.przesłonięta.gałęziami..Poprzez.liście.przezierało.coś.bia-
łego.i.włosy..Człowiek.ten.miał.nad.oczami.białe.kości,.także.pod.ustami,.jego.twarz.była.przez.to.dłuższa,
.niż.być.powinna..Okręcał.się.na.boki.wśród.krzaków.i.spojrza

.na.Loka.przez.ramię..Uniósł.w.górę.kij,.po

środku.którego.zatknięty.był.kawa

ek.kości..Lok.wpatrywał.się.w.kij.i.kawałek.kości,.i.w.maleńkie.oczy,.n

ad.którymi.sterczały.kości..Nagle.Lok.zrozumiał,.że.człowiek.wyciąga.kij.w.jego.stronę,.jednakże.ani.Lok.
nie.móg

.dosięgnąć.kija,.ani.on.Loka..Roześmiałby.się,.gdyby.w.jego.g

owie.nie.rozlega

o.się.echo.krzyku.

.Oba.końce.kija.skróciły.się..Potem.śmignął.na.całą.długość.

Martwe.drzewo.przy.uchu.Loka.rozbrzmiało.d

więkiem:

—.Klap!.Uszy.mu.drgnęły.i.odwrócił.się.do.drzewa..Przy.jego

twarzy.wyrósł.kij;.był.przesycony.zapachem.drugiego,.zapachem.gęsi.i.gorzkich.jagód,.których.żoł

ądek.Loka.nie.przyjmował..Na.kiju.osadzona.by

a.biała.kość,.haczyko-

wato.zakończona,.z.której.zwisa

o.coś.

mazistobrązowego..

Przytknął.nos,.ale.zapach.mu.się.nie.spodobał..

Obwąchał.

cały.kij..Zamiast.liści.miał.czerwone.pióra.podobne.do.gęsich,.Lok.zdziwiony.i.zdenerwowany.s

tracił.głowę..Krzykną

.w.stronę.zielonej.gęstwiny.po.drugiej.stronie.połysku-

jącej.wody.i.w.odpowiedzi.usłyszał.wołanie.Liku,.ale.nie

móg

.rozróżnić.słów..Umilkła.nagle,.jakby.jej.ktoś.zasłonił.ręką.usta..Popędził.nad.brzeg.i.wróci

..P

o.obu.stronach.rze-
ki.rosły.gęsto.krzaki,.wciskając.się.w.głąb.wody;.zanurzały.się.coraz.głębiej,.tak.że.nawet.liście.miały.pod.
wodą.i.stały.przechylone.

Dudniące.mu.w.głowie.echo.wołania.Liku.pchało.go.na.ten.niebezpieczny.szlak.ku.wyspie,.choć.ca

ły.drżał..Rzu-
cił.się.w.tę.stronę,.gdzie.krzaki.powinny.jeszcze.wyrastać.na.suchym.lądzie,.ale.woda.

zachlupotała

.mu.pod

.stopami..Puścił.się.naprzód.chwytając.rękoma.i.nogami.gałęzie..Zawołał:

—.Już.idę!

W.pozycji.półleżącej,.rozpłaszczony,.zaciskając.ze.strachu.zęby,.przesuwał.się.nad.rzekę..Przez.cał

y.czas.widział.pod.sobą.wodę,.kryjącą.wiele.tajemnic,.a.w.niej.sterczące.woko-

o.ciemne,.pochylone.łodygi..Nigdzie.nie.było.takiego.miej-

sca,.na.którym.mógłby.się.oprzeć.całym.ciężarem.ciała..Nie.tylko.musiał.wyciągać.ręce.i.nogi,.i.całe.ciało,
.ale.jedno-
cześnie.wspierać.się.w.dwóch.miejscach,.aby.przesuwać.się.dalej,.jak.na.to.pozwalały.gałęzie..Woda.pocie
mniała..Za.każdą.gałęzią.powierzchnia.wody.marszczyła.się,.usidlone.wodorosty.falowały.całą.swą.długoś
cią,.słońce.świeciło.w.gó-
rze.i.błąkało.się.też.w.głębi.wody..Dotarł.do.ostatnich.wysokich.krzaków,.do.połowy.zanurzonych.w.wodz
ie.i.zwi-
sających.nad.samym.korytem.rzeki..Zobaczył.przed.sobą.pasmo.rzeki.i.wyspę..Ujrzał.też.słupy.rozpylonej.
wody.spływającej.z.wodospadu,.a.także.skały.urwiska..Ponieważ.przestał.się.poruszać,.gałęzie.zaczęły.się.
uginać..Jedne.uniosły.się.w.górę,.inne.opadły.w.dół,.a.jego.głowa.znalazła.się.niżej.niż.nogi..Chwiejąc.się.i
.cały.czas.coś.mamrocząc.zanurzył.się,.a.woda.uniosła.się.ukazując.twarz.Loka..Na.odbiciu.jego.twarzy.dr
gało.światło,.ale.zobaczył.swoje.zęby..Poniżej.zębów.przesuwały.się.wodorosty,.wyższe.niż.męż-
czyzna..Jednakże.wszystko.inne.poniżej.zębów.i.pomar-
szczonej.wody.by

o.dalekie.i.mroczne..Po.rzece.powiał.wiatr

i.krzaki.rozkołysały.się.na.boki..Mocno,.aż.do.bólu,.chwy-

tał.się.ich.gałęzi.rękami.i.nogami,.każdy.

muskuł

.ciała.miał.napięty..Przestał.myśleć.zarówno.o.starych.ludz

iach,.jak.i.nowych..Doświadczał.nie.znanego.mu.wrażenia:.leżał.zwrócony.twarzą.ku.głębinie,.a.jego.jedyn
ym.ratunkiem.była.gałąź.

Jeszcze.nigdy.w.życiu.nie.był.tak.blisko.środka.rzeki..Jej.powierzchnię.pokrywał.szlam,.pod.który

m.unosiły.się.ciemne.bańki.i.wirując.tworzyły.koła.albo.też.zatapiały.się.znikając.z.pola.widzenia..Na.dnie.
leżały.kamienie,.połysku-
jące.zielenią.i.kołyszące.się.w.wodzie..W.regularnych.odstępach.czasu.wodorosty.przesłaniały.je.i.odsłania
ły..Ucichł.wiatr;.krzaki.pochylały.się.i.wznosiły.rytmicznie.jak.wodorosty,.a.jego.twarz.pojawiała.się.i.znik
ała.na.lśniącej.powierzchni..Wszystkie.obrazy.umknęły.mu.z.głowy..Nawet.strach.był.przytępiony,.podobn
ie.jak.bolesne.uczucie.głodu..Ręce.i.stopy.trzymały.się.kurczowo.gałęzi,.a.zęby.szczerzyły.się.w.wodzie.

Wodorosty.stały.się.krótsze..Ich.wierzchołki.przesuwały.się.w.górę.rzeki,.dolną.część.spowijała.cie

mność..Ciemność.przybrała.jednolity.kształt,.poruszający.się.leniwie.i.sennie..Przetaczała.się.jak.drobinki.
pyłu,.ale.nie.bez.celu..Sięga

a.korzeni.wodorostów,.pochylała.ich.łodygi,.przewracała.i.unosiła.kamienie.w

.górę..Ramiona.poruszały.się.lekko,.a.oczy.lśniły.przyćmionym.blaskiem.niczym.kamienie.na.dnie..Porusz
ały.się.wraz.z.całym.ciałem,.wpatrując.się.w.powierzchnię,.w.rozległą.przestrzeń.głębiny.wodnej.i.niewi-
doczne.dno,.bez.śladu.życia.i.jakiejkolwiek.myśli..Splątane.wodorosty.musnęły.twarz,.ale.oczy.nawet.nie.d
rgnęły..Ciało.obróciło.się.równie.gładko.i.ciężko,.jak.toczyła.się.woda,.a.plecy.były.skierowane.ku.jego.ple
com,.wyłaniając.się.spomiędzy.wodorostów..Głowa.zwróciła.się.ku.niemu.z.sen-
ną.powolnością,.uniosła.w.wodzie.i.zbliżyła.do.jego.twarzy.

Lok

.zawsze.lękał.się.starej.kobiety,.choć.była.jego.matką..

yła.zbyt.blisko.wielkiej.

Oa,

.miała.ją.w.

sercu.i.w.głowie,

trudno.więc,.aby.mężczyzna.patrzył.na.nią.bez.lęku..Tak.dużo.wiedziała,.tak.długo.żyła,.wyczuwał

a.to,.co.oni.mogli.tylko.zgadywać,.była.kobietą..Choć.obdarzała.ich.zro-
zumieniem.i.współczuciem,.często.było.w.jej.działaniu.tyle.niepojętego.spokoju,.że.wszyscy.czuli.się.mali.
i.onieśmie-
leni..Dlatego.właśnie.kochali.ją.i.drżeli.przed.nią.bez.uczucia.strachu,.a.także.spuszczali.przed.nią.oczy..Te
raz.jednak.Lok.patrzył.w.jej.twarz.i.oczy.z.bliska..Obojętne.jej.były.rany.na.ciele,.usta.miała.otwarte,.język
.na.wierzchu,.a.grudki.ziemi.dobywały.się.z.nich.i.z.powrotem.wpadały,.tak.jakby.jej.usta.były.tylko.dziur
ą.w.kamieniu..Oczy.jej.omiotły.spojrzeniem.krzaki,.twarz.Loka,.przeszyły.go.

niewidzącym

.wzrokiem,.od

wróciły.się.i.

zniknęły.

Rozdzia

.szósty

Stopy.Loka.oderwały.się.od.gałęzi..Opuściły.się.nieco.na.dół.i.teraz.Lok.zwisał.tylko.na.rękach.po.

pas.w.wodzie..Uniósł.kolana,.włosy.mu.się.

zjeżyły.

.Już.nie.krzyczał..Przerażająca.woda.była.tylko.tłem..Pr

zekręcił.się.i.uchwy-
ciwszy.kilka.gałęzi.zaczął.się.przedzierać.pośród.krzaków.i.wody.w.kierunku.brzegu..Tam.stanął.odwróco
ny.tyłem.do.rzeki.i.drżał.jak.Mal..Zęby.miał.obnażone,.ręce.sztywno.uniesione,.jakby.wciąż.jeszcze.trzyma
ł.się.gałęzi..Spoglądał.w.górę.obracając.na.boki.głowę..Z.tyłu.za.nim.znowu.rozległ.się.śmiech..Przykuwał.
jego.uwagę,.choć.cała.postawa.Loka.

grymas.na.jego.twarzy.świadczyły.o

.wielkim.

napięciu.

.Od

łos

śmi

echu.były.coraz.liczniejsze,.tak.jakby.nowych.ludzi.ogarnął.szał,.a.jeden.głos,.mężczyzny,.wybijał.się.pona
d.wszystkie..Wtem.głosy.ucichły.i.tylko.jeden.mężczyzna.krzyczał.g

ośno..Jakaś.kobieta.roześmia

a.się.pis

kliwie,.wyraźnie.podniecona,.potem.zapanowała.cisza.

Słońce.rozsiewało.jeszcze.plamy.na.leśnym.podszyciu.i.brunatnej,.wilgotnej.ziemi..Co.pewien.czas

.powiewał.nad.wodą.wiatr,.przechylał.młode,.jasnozielone.listowie,.roz-
snuwając.drobne.smużki.cienia.na.słonecznych.plamach,.i.spryskiwał.je.ociekającymi.z.liści.kroplami.wod
y..Para.

turkawek

.gruchała.monotonnie.oznajmiając.czas.gniazdowania.

Lok

.z.wolna.opuścił.ręce.i.głowę..Przymknął.usta..Zrobił

krok.do.przodu.i.odwrócił.się..Zaczął.biec.w.dół.rzeki,.ale.niezbyt.szybko,.trzymając.się.możliwie.n

ajbliżej.brzegu..Zajrzał.między.krzaki,.wszedł.głębiej.i.przystanął..Nie.wypatrywał.niczego,.ale.na.twarzy.j
ego.znów.pojawił.się.grymas.odsłaniający.zęby..Stał.trzymając.ręce.na.wygiętej.gałęzi.buku,.na.nic.jednak.
nie.patrzył..Sprawdził.gałąź.chwytając.się.jej.mocno.obiema.rękami..Zaczął.ją.huśtać,.w.przód.i.w.tył,.w.pr
zód.i.w.tył,.coraz.szybciej.i.szybciej..Gałąź,.zakończona.wachlarzem.drobnych.gałązek.bujnie.

ulistnionych

.poruszała.się.ze.świstem.nad.krzakami,.podczas.gdy.

Lok

.wyginał.się.do.przodu.i.do.tyłu,.sapiąc.z.wy-

siłku,.a.pot.oblewający.mu.całe.ciało.spływał.po.nogach.prosto.do.rzeki..Wreszcie.zrezygnował;.szlochając
.stał.z.obwisłymi.ramionami.i.spuszczoną.głową,.zaciskał.zęby,.jakby.przeszywał.go.dotkliwy.ból..

Turkaw

.nadal.gruchały,.a.słońce,.przesiane.przez.liście,.padało.na.niego.drobnymi.plamkami.

Skierował.się.z.powrotem.na.szlak,.zachwiał.się,.przy-

stanął,.po.czym.zaczął.biec..Błyskawicznie.znalazł.się.na.polanie.z.uschniętym.drzewem,.na.kitce.czerwon
ych.piór.odbijało.się.jaskrawe.słońce..Spojrzał.w.stronę.wyspy,.zo-
baczył.poruszające.się.krzaki.i.nagle.przeleciał.ponad.rzeką.wirujący.kij.i.zniknął.gdzieś.za.nim.w.głębi.las
u..Miał.niejasne.uczucie,.że.ktoś.chce.go.obdarować.prezentem..Uśmiechnąłby.się.do.tego.człowieka.o.koś
cistej.twarzy,.ale.nikogo.nie.było.widać,.a.na.całej.po

anie.wciąż.jeszcze.pobrzmiewało.echo.rozdzierające

go.wołania.Liku..Wycią-
gnął.kij.z.drzewa.i.popędził.dalej..Wspiął.się.po.zboczu.na.górę.i.terasę.węsząc.zapach.drugiego.i.Liku,.po
suwał.się.śladem.zapachu.w.stronę.jaskini,.bardzo.szybko,.wspierając.się.mocno.knykciami,.i,.gdyby.nie.st
rzała,.którą.trzymał.w.lewej.ręce,.wydawałoby.się,.że.porusza.się.na.czworakach..Wetknął.kij.między.zęby
,.wyciągnął.obie.ręce.i.biegnąc,.a.chwilami.czołgając.się,.wspinał.się.coraz.wyżej..Przy.wejściu.na.terasę.r
ozciągał.się.ponad.skałą.widok.na.wyspę..Jeden.z.ludzi.o.kościstej.twarzy.był.widoczny.po.pierś,.dolną

część.ciała.skrywała.mu.gęstwina.krzaków..Dotychczas.je-

szcze.nigdy.nowi.ludzie.nie.pokazywali.się.za.dnia.z.takiej.odległości..Twarz.wyglądała.teraz.jak.biała.pla
ma.na.zadzie.jelenia..Za.plecami.nowego.człowieka,.spomiędzy.drzew,.dobywał.się.dym,.jasny.i.niebieski.
.W.głowie.Loka.mąciły.się.obrazy,.co.było.o.wiele.gorsze,.niż.gdyby.nie.widział.żadnego.obrazu..Wyjął.sp
omiędzy.zębów.kij..Bezwiednie.wykrzyknął:

—.Przyjdę.z.

Fa!

Przedostał.się.przez.przełaz.i.znalazł.na.terasie,.ale.nie.było.tam.nikogo..Odczuwał.to.tak.samo.dot

kliwie,.jak.zimno.wiejące.z.jaskini,.w.której.wygasło.palenisko..Wszedł.na.gliniaste.wzniesienie.i.zaczął.si
ę.rozglądać..Palenisko.zostało.rozrzucone,.nie.było.nikogo.poza.

Malem

.pogrzebanym.pod.kopcem.ziemi..

Ale.zapachów.i.różnych.znaków.było.tu.co.nie.miara..Usłyszał.jakieś.odgłosy.na.szczycie.nawisu,.wy-
skoczył.z.kręgu.wygasłych.popiołów.i.zobaczył.Fa.zbiega-
jącą.po.stopniach.skalnych..I.ona.go.dojrzała,.oboje.po-
spieszyli.sobie.naprzeciw..Trzęsąc.się.objęła.go.mocno.obiema.rękami..Mówili.jedno.przez.drugiego:

—.Dali.mi.to.ludzie.o.kościstych.twarzach..Wbiegłem.na.zbocze..Liku.krzyczała.na.wodzie.

—.Kiedy.ty.schodziłeś.ze.skały,.ja.wspięłam.się.wyżej,.bo.się.bałam..Mężczyźni.weszli.do.jaskini.

Umilkli.drżąc.i.tuląc.się.do.siebie..Przed.ich.oczami.przesuwały.się.niezliczone.bezładne.obrazy,.co

.ich.ogromnie.zmęczyło..Patrzyli.na.siebie.w.poczuciu.bezradności,.po.czym.Lok.zaczął.niespokojnie.kręci
ć.głową.

—.Ogień.wygasł.

Trzymając.się.za.ręce.zbliżyli.się.do.paleniska..Fa.przykucnęła.i.zaczęła.

rozgrzebywać

.zwęglone.ga

łęzie..Rob

ła.to.z.nawyku..Usiedli,.każde.na.swoim.miejscu,.i.onie-

miali.wpatrywali.się.w.rzekę.i.srebrzystą.smugę.spływającą.z.urwiska..Wieczorne.słońce.wpadało.ukośny
m.promieniem.do.jaskini,.ale.już.nie.migotało.czerwienią,.świeciło.tylko.własnym.blaskiem..Fa.poruszyła.
się.i.wreszcie.powiedziała:

—.Oto,.jaki.jest.obraz..Patrzę.w.dół..Nadchodzą.mężczy-

źni,.a.ja.się.kryję..Widzę.starą.kobietę.wychodzącą.im.naprzeciw.

—

.Widziałem.ją.w.wodzie..Patrzyła.na.mnie.z.głębi.wody..Leżałem.na.brzuchu..I.znowu.spojrzeli.na.siebie.b
ezradnie.

—

.Schodzę.na.terasę,.gdy.mężczyźni.odchodzą..Mają.Liku.i.nowego..Powietrze.wokó

.Loka.rozbrzmiewało.

złudnym.krzykiem.

—.Liku.krzyczała.na.rzece..Jest.teraz.na.wyspie.

—.Nie.widzę.tego.obrazu.

Lok

.też.nie.widzia

..Rozłożył.szeroko.ramiona.i.wykrzywi

ł.

twarz.na.wspomnienie.krzyku.

—.Ten.kij.przyleciał.do.mnie.z.wyspy.

.przyjrzała.mu.się.z.bliska,.od.haczykowatej.kości,.po.czerwone.pióra.i.gładkie.nacięcie.na.końcu

..Znowu.spojrzała.na.haczykowatą.kość.i.wykrzywiła.się.z.odrazą.na.widok.brązowej.mazi..Obrazy.Loka.z
aczęły.się.teraz.trochę.lepiej.układać.

—.Liku.jest.na.wyspie.z.innymi.ludźmi.

—.Z.nowymi.ludźmi.

—.Cisnęli.ten.kij.przez.rzekę.prosto.w.uschnięte.drzewo..

Lok.chciał,.aby.i.ona.ujrzała.ten.obraz,.ale.głowę.miał.tak.zmęczoną,.że.dał.za.wygraną.

—.Chodźmy!

Poszli.śladem.zapachu.krwi.aż.d

.rzeki..Krew.była.też.na.skale.przy.rzece.i.krople.mleka..Fa.

ucisnę

ła

.głowę.dłońmi,.dzięki.czemu.ujrzała.obraz,.który.wyraziła.słowami:

—.Zabili.Nil.i.wrzucili.ją.do.wody..A.także.starą.kobietę.

—.Zabrali.Liku.i.nowego.

Teraz.dzielili.wspólnie.obraz,.który.był.ich.celem..Pobiegli.wzdłuż.terasy..Na.zakręcie.Fa.cofnęła.si

ę,.ale.kiedy.Lok.go.wyminął,.i.ona.poszła.za.nim..Stali.na.skale.spoglądając.w.dół,.na.wyspę..Słaby,.niebie
ski.dym.wciąż.jeszcze.unosił.się.w.wieczornym.świetle,.ale.już.wkrótce.las.miał.się.skryć

w.cieniu.gór..Wszystkie.obrazy.w.głowie.Loka.pasowały.jeden.do.drugiego..Widział.siebie,.jak.się.

odwraca.na.skale,.aby.powiedzieć.starej.kobiecie,.że.czuje.ogień,.ale.jej.tam.nie.było..Zaniechał.jednak.teg
o.obrazu,.było.to.bowiem.tylko.jedno.z.wielu.dziwnych.wydarzeń.w.dniu.pełnym.nowości..Na.brzegu.wys
py.poruszały.się.gałęzie..Fa.chwyciła.Loka.za.rękę.i.oboje.przykucnęli.za.skałą..Gałęzie.nie.przestawały.si
ę.szybko.poruszać.

Dwoje.ludzi.stało.się.tylko.oczami,.które.patrzyły.w.sku-

pieniu.pozbawionym.myśli..Spod.krzaków.wystawał.pień.drzewa,.który.unosił.się.na.wodzie,.jednym.końc
em.wynu-
rzając.się.z.nurtu.rzeki..Był.ciemny,.gładki.i.wklęśnięty..Któryś.spośród.ludzi.o.kościstych.twarzach.usiadł.
w.nim.na.wystającym.końcu..Gałęzie,.które.skrywały.drugi.koniec.pnia,.wlokły.jakiś.tobołek;.wtem.pień,.u
wolniony.z.gęstwiny,.zaczął.się.unosić.na.wodzie,.z.przodu.i.z.tyłu.siedział.czło-
wiek..Pień.skierowany.był.w.stronę.wodospadu,.a.jedno-
cześnie.w.poprzek.rzeki..Prąd.zaczął.go.znosić.w.dół.rzeki..Dwaj.mężczyźni.unieśli.kije.zakończone.gęsty
m.brązowym.listowiem.i.uderzali.nimi.w.wodę..Pień.zatrzymał.się.i.po-
został.w.miejscu,.choć.woda.pod.nim.płynęła..Tuż.przy.brązowych.liściach.pokryły.wodę.plamy.białej.pia
ny.i.zie-
lone.wiry,.które.ciągnęły.się.w.dół.rzeki..Pień.ustawił.się.bokiem,.z.obu.stron.rozciągała.się.nieprzebyta.gł
ębina..Lok.i.Fa.widzieli,.jak.dwaj.nowi.ludzie,.poprzez.otwory.w.ma-
skach.z.kości,.wpatrują.się.w.polanę.z.uschniętym.drzewem.i.okalające.ją.z.obu.stron.podszycie.

Człowiek.siedzący.na.froncie.pnia.włożył.kij.do.wody.i.

wyjął

.go.zginając.w.łuk..U.pasa.miał.przyc

zepioną.wiązkę.czerwonych.piór..Kij.trzymał.pośrodku,.tak.samo.jak.wtedy,.kiedy.rzucił.go.w.stronę.Loka
.przez.rzekę..Pień.przybił.do.brzegu,.a.mężczyzna.siedzący.na.froncie.wyskoczył.i.skryły.go.krzaki..Pień.n
ie.ruszał.się.z.miejsca,.mężczyzna.zaś.sie-
dzący.na.jego.drugim.końcu.zanurzał.co.chwila.w.wodzie.brązowe.liście..Padał.na.niego.cień.od.wodospad
u..Zobaczyli,.że.włosy.na.jego.głowie.wyrastają.ponad.kością..Była

to.masywna.strzecha,.jak.gniazdo.gawronie.na.wysokim.drzewie,.i.za.każdym.razem,.kiedy.zanurza

ł.liście.w.wodzie,.podskakiwała.mu.na.głowie.i.trzęsła.się..

.także.się.trzęsła.

—.Przyjdzie.na.terasę?

Teraz.pojawił.się.pierwszy.człowiek..Koniec.pnia.skrył.się.na.brzegu,.a.kiedy.znowu.stał.się.widoc

zny,.pierwszy.mężczyzna.już.na.nim.siedział,.trzymając.w.ręku.drugi.kij.z.czerwonymi.piórami..Pień.zosta
ł.skierowany.w.stronę.wodospadu,.obaj.mężczyźni.równocześnie.zanurzali.liście..Pień.ustawił.się.bokiem.
na.głębokiej.wodzie.

Lok

.zaczął.

trajkotać:

—

.Liku.przepłynęła.rzekę.na.pniu..Gdzie.rośnie.taki.pień?.Ale.teraz.Liku.wróci.na.pniu.i.będziemy.razem..W
skazał.palcem.na.mężczyzn.siedzących.na.pniu.

—.Mają.kije.

Pień.wracał.na.wyspę..Przedzierał.się.przez.krzaki.rosnące.na.brzegu.niczym.wodny.szczur.szukają

cy.czegoś.do.jedzenia..Mężczyzna.siedzący.na.froncie.podniósł.się.ostro-
żnie..Rozsunął.gałęzie.i.zeskoczył.wciągając.za.sobą.pień..Drugi.koniec.

zakołysał

.się.powoli.w.dole.rzeki,.

po.czym.został.wciągnięty.głębiej,.aż.skrył.się.pośród.zwisających.gałęzi..Tam.też.skrył.się.drugi.mężczyz
na.zostawiając.na.ziemi.swój.kij.

Nagle.Fa.chwyciła.Loka.za.prawe.ramię.i.potrząsnęła.nim.patrząc.mu.prosto.w.twarz.

—.Rzuć.mu.z.powrotem.ten.kij.

Udzielił.mu.się.przestrach.widoczny.na.twarzy.Fa..Za.jej.plecami.s

ońce.rzucało.ukośne.pasmo.cien

ia.od.krawędzi.wodospadu.aż.po.wyspę..Ponad.jej.ramieniem.ujrzał.pień.drzewa,.który.uniósł.się.pionowo.
i.zniknął.przetaczając.się.bezgłośnie.poprzez.wodospad..Podniósł.kij.i.obejrzał.go.dokładnie.

—.Rzuć.go..Zaraz.

Podrzucił.głowę.gwałtownym.ruchem.

—.Nie!.Nie!.Nowi.ludzie.rzucili.go.do.mnie.

100

Fa.zrobiła.na.skale.dwa.kroki.do.tyłu.i.do.przodu..Zer-

knęła.szybko.w.stronę.zimnej.jaskini,.potem.na.wyspę..Chwyciła.go.za.oba.ramiona.i.potrząsnęła.

—.Nowi.ludzie.mają.wiele.obrazów..I.ja.też..Lok.roześmiał.się.niepewnie.

—.Tylko.mężczyzna.ma.obrazy..Tylko.kobieta.jest.dla.

Oa.

Palce.Fa.zacisnęły.się.mocno.na.ramionach.Loka..Wy-

dawało.się,.że.na.jej.twarzy.maluje.się.nienawiść.

Powiedziała.ze.złością:

—.Co.się.stanie.z.nowym.bez.mleka.Nil?.Kto.znajdzie.jedzenie.dla.Liku?

Podrapał.się.po.włosach.rosnących.mu.pod.otwartymi.ustami..Spuściła.ręce.i.chwilę.czekała..Lok.n

adal.się.drapał,.a.w.głowie.czu

.bolesną.pustkę..Potrząsnęła.nim.dwa.razy.

—.Lok.nie.ma.w.głowie.żadnych.obrazów..Stała.się.bard/o.poważna,.otoczyła.ją.wielka.Oa,.nie-

widoczna,.ale.wyczuwalna.jak.spowijająca.ją.chmura..Loka.ogarnęło.poczucie.niższości..Ujął.nerwowo.kij
.w.obie.ręce.i.spojrzał.przed.siebie..Teraz,.kiedy.las.okryty.był.mrokiem,.widział.mrugające.na.niego.oko.o
gnia.nowych.ludzi..Fa.szepnęła.mu.do.ucha:

—

.Rób,.co.ci.każę..Nie.mów:.Niech.Fa.to.zrobi..Ja.mówię:.Niech.Lok.to.zrobi..Widzę.wiele.obrazów.

Poczuł.się.jeszcze.mniejszy,.spojrzał.na.nią.szybko,.potem.na.ogień.płonący.w.dali.

—.Rzuć.im.ten.kij.

Wygiął.do.tyłu.prawą.rękę.i.cisnął.kij.z.piórami.wysoko.w.powietrze..Pióra.zatrzepotały,.drzewce.s

ię.okręciło,.kij.zawisnął.na.chwilę.w.słońcu,.po.czym.jego.koniec.obniżył.się.i.cały.kij.poszybował.w.cień,.
gładko,.jak.opadający.jastrząb,.ześlizgując.się.do.wody.i.znikając.w.głębinie.

Usłyszał.zdławiony.głos.Fa,.jakby.głuchy.szloch;.ale.już.po.chwili.obejmowała.go.tuląc.głowę.do.j

ego.szyi,.to.śmiała.się,.to.znów.łkała,.drżąc.na.całym.ciele,.jakby.dokonała.godnego.pochwały.wyczynu..St
ała.się.Fa,.w.której.niewiele

101

Oa,

.ują

.ją.więc.w.ramiona,.aby.utulić.i.pocieszyć..Słońce.świeciło.wprost.na.przełęcz,.wydaw

ało.się,.że.rzeka.płonie,.a.progi.wodospadu.wyglądały.jak.rozżarzone.końce.patyków.w.palenisku..Rzeką.s
pływały.ciemne.pnie,.czarne.w.płomienistej.wodzie..Płynęły.też.całe.drzewa,.ich.korzenie.przybierały.kszt
ałty.najdziwniejszych.stworów.morskich..Jedno.z.drzew.przesuwa

o.się.w.stronę.wodospadu;.jego.korzeni

e.i.gałęzie.wznosiły.się,.wlokły,.zanurzały.w.wodzie..Na.chwilę.drzewo.zawisło.na.krawędzi.wodospadu;.r
ozpłomieniona.woda.okryła.je.snopem.światła,.po.czym.śmignęło.w.powietrzu.równie.gładko.jak.kij.

Lok

.powiedział.ponad.ramieniem.

Fa:

—.Stara.kobieta.była.w.wodzie.

Nagle.Fa.odsunęła.go.od.siebie.

—.Chodźmy!

Minął.tuż.za.nią.zakręt.i.znaleźli.się.na.terasie,.na.której.światło.kładło.się.poziomo,.a.w.miarę.jak.s

ię.posuwali,.ich.ciała.splatały.się.w.gmatwaninę.równoległych.cieni,.tak.że.uniesione.ramię.zdawało.się.dź
wigać.ciemność.o.wydłużonym.kształcie..Z.nawyku.wspięli.się.wyżej.i.weszli.do.jaski-
ni,.ale.było.tam.pusto.i.

nieprzytulnie.

.Nisze.patrzyły.jak.ciemne.oczy,.na.oddzielającym.je.słupie.skalnym.

odbijało.się.czerwone.światło..Patyki.i.popioły.w.resztkach.paleni-
ska.

rozkruszyły

.się.w.pył..Fa.usiadła.na.ziemi.przy.wyga-

słym.ognisku.i.zasępiona.wpatrywała.się.w.wyspę..Lok.czekał,.przycisnęła.bowiem.głowę.obiema.rękami,.
ale.nie.mógł.zobaczyć.jej.obrazów..Przypomniał.sobie.o.mięsie.w.niszy.

—.Jedzenie.

Fa.nie.odezwała.się.ani.słowem..Lok,.trochę.onieśmie-

lony,.jakby.się.obawiał.napotkać.oczy.starej.kobiety,.wszedł.do.niszy..Poczuł.zapach.mięsa.i.wziął.odpowi
ednią.ilość.dla.nich.obojga..Hieny.wyły.na.skałach.ponad.jaskinią..Fa

102

wzięła.mięso.nie.dostrzegając.Loka,.a.jedząc.wpatrywała.się.bez.przerwy.w.swoje.obrazy.

Kiedy.Lok.zaczął.jeść,.uświadomił.sobie,.jak.bardzo.jest.g

odny..

Poodrywał

.długie.kawałki.mięsa.o

d.kości.i.wpakował.do.ust..W.mięsie.była.siła.

Fa.powiedziała.niewyraźnie:

—.Ciskamy.kamienie.w.żółte.zwierzaki..

—

.Kij.

Jedli.w.milczeniu.pośród.wyc

.ujadan

a.h

en..Uszy.Loka.powiedziały.mu,.że.są.głodne,.a.nos.upe

wnił.go,.że.są.same..Wydłubał.z.kości.szpik,.po.czym.wyjął.z.popiołów.nie.nadpalony.patyk.i.cisnął.nim.d
aleko.przed.siebie..Nagle.pojawił.mu.się.obraz.Loka.wsuwającego.kij.w.szczelinę.skalną.z.miodem..Zalało
.go.ciepłe.uczucie.niczym.morska.fala,.niwecząc.przyjemność.jedzenia,.i.nawet.obecność.Fa..Siedział.skul
ony,.patyk.tkwił.w.pustej.kości,.a.to.dziwne.uczucie.ogarniało.go.całego.coraz.silniej..Napływało.znikąd.ni
by.rzeka.i.było.równie.niezaprzeczalne,.jak.istnienie.rzeki..Lok.był.pniem.w.rzece,.zatopionym.zwierzęcie
m,.które.rzeka.traktuje.wedle.swego.widzimisię..Uniósł.głowę,.jak.to.robiła.Nil,.a.z.jego.ust.dobył.się.żałos
ny.jęk..Słońce.opuszczało.już.przełęcz,.zaczynał.ją.spowijać.mrok..Przysunął.się.do.Fa,.która.go.przytuliła.

Kiedy.się.podnieśli,.na.niebie.pojawił.się.już.księżyc..Fa.spojrza

a.na.księżyc.i.wyspę..Zeszła.nad.w

odę,.napiła.się,.ale.wciąż.klęczała.w.miejscu..Lok.stanął.przy.niej.

—.

Dała.mu.znak.ręką,.aby.jej.nie.przeszkadzał,.i.wpatrywała.się.w.wodę..Wtem.zerwała.się.i.zaczęła.

pędzić.po.terasie.

—.Pień!.Pień!

Lok.mknął.za.nią.nie.mogąc.nic.zrozumieć..Wskazywała.na.smukły.pień,.który.płynął.w.ich.stronę.

przekręcając.się.w.wodzie..Rzuciła.się.na.kolana.i.chwyciła.jego.grubszy,.rozszczepiony.koniec..Pień.obró
cił.się.i.pociągnął.ją.za.sobą.

103

Ześlizgnęła.się.ze.skały,.ale.

Lok

.rzucił.się.chwytając.ją.za.kolano;.teraz.wyciągali.pień.na.ląd,.tylko

.jego.drugi.koniec.obracał.się.w.wodzie..

.wczepiła.się.Lokowi.jedną.ręką.we.włosy.ciągnąc.go.bezlitośni

e,.aż.łzy.przesłoniły.mu.oczy.i.zaczęły.spływać.do.ust..Drugi.koniec.pnia.

zakołysał

.się.i.płynął.teraz.koło.t

erasy,.już.nie.stawiał.tak.silnego.oporu..Fa.powiedziała.przez.ramię:

—.Widzę.obraz,.jak.przemierzamy.rzekę.na.tym.pniu.do.wyspy.

Włosy.Loka.

zjeżyły

.się.

—.Ludzie.nie.mogą.przebyć.wodospadu.jak.pień.

—.Zamilcz!

Sapała.ciężko,.ale.w.końcu.zaczęła.spokojniej.oddychać.

—.Tam,.na.drugim.końcu.terasy,.możemy.oprzeć.pień.o.skałę..Odetchnęła.głęboko.

—.Ludzie.przedostają.się.przez.wodę.na.szlaku.biegnąc.po.pniu.

Lok.przeraził.się.

—.Nie.potraf

my.się.przedostać.przez.wodospad!.Fa.znowu.zaczęła.cierpliwie.wyjaśniać.

Zaciągnęli.pień.w.górę.rzeki.na.koniec.terasy..Było.to.zadanie.trudne,.jeżące.włos.na.głowie,.bo.ter

asa.nad.wodą.ukształtowana.była.nierówno,.a.wzdłuż.jej.brzegu.znajdo-
wało.się.pełno.wyrw.i.sterczących.głazów..Idąc.poznawali.jej.brzeg:.woda.przez.cały.czas.ściągała.ich,.ch
wilami.nie-
groźnie,.ale.chwilami.z.całą.siłą,.jakby.ją.chcieli.ograbić.z.pożywienia..Pień.nie.był.tak.martwy,.jak.drzew
o.na.opał..Co.pewien.czas.wykręcał.im.się.w.rękach,.czepiając.się.skał.połamanymi.gałęziami,.jak.nogami.
.Nim.dobrnęli.do.końca.terasy,.Lok.zdążył.już.zapomnieć,.po.co.ciągną.ten.pień..Pamiętał.tylko,.jak.Fa.zac
zęła.się.nagle.rozwodzić.na.temat.pnia.i.jak.zalała.go.wtedy.fala.rozpaczy..Strudzony.

ciągnię-

104

ciem.i.przerażony.wodą,.ochłonął.z.rozpaczy.na.tyle,.że.mógł.się.zastanowić,.ale.wszystko.razem.w

cale.mu.się.nie.podobało..Jego.rozpacz.związana.była.z.ludźmi.i.z.wielką.niewiadomą.

—.Liku.będzie.głodna.

Fa.nic.na.to.nie.powiedziała.

Nim.przyciągnęli.pień.na.koniec.terasy,.jedynym.światłem.był.już.tylko.blask.księżyca..Przełęcz.mi

ała.barwę.

biało-niebieską,

.a.płaska.tafla.rzeki.lśniła.srebrzyście.na.całej.swej.długości.

—.Trzymaj.koniec.pnia.

Lok.trzymał,.a.Fa.odepchnęła.drugi.jego.koniec.na.rzekę,.ale.prąd.przyniósł.go.z.powrotem..Fa.sied

ziała.przez.dłuższy.czas.z.rękami.na.głowie,.zaś.Lok.czekał.w.posłusznym.milczeniu..Ziewnął.szeroko,.obl
izał.wargi.i.spojrzał.na.stromą,.niebieską.skałę.po.drugiej.stronie.rzeki..Nie.było.tam.terasy,.tylko.stromizn
a.opadająca.prosto.w.głęboką.wodę..Znowu.ziewnął.i.przetarł.rękami.załzawione.oczy..Zerknął.przelotnie.
w.mrok.nocy,.popatrzył.na.księżyc.i.podrapał.się.pod.dolną.wargą.

Fa.wykrzyknęła:

Pień!

Spojrzał.w.dół.pod.nogi,.ale.pnia.nie.było;.rozglądał.się.dokoła,.nawet.zerknął.w.górę,.choć.niechęt

nie;.wtem.zobaczył,.że.pień,.obracając.się,.unosi.się.na.wodzie.przy-
trzymywany.przez.Fa..Gramoliła.się.po.skale.obłapiając.gałęzie.grube.jak.nogi..Pień.ściągał.ją.i.trzymał.w.
szachu,.aż.wreszcie.jego.koniec,.który.Lok.przez.zapomnienie.wypuścił.z.rąk,.zaczął.się.podnosić.do.góry.
.Lok.przechylił.się,.aby.go.uchwycić,.ale.był.poza.jego.zasięgiem..Fa.mówiła.coś.i.krzyczała.na.Loka.z.wś
ciekłością..Stanął.do.niej.tyłem.zakłopotany.i.mamrotał.do.siebie:.—.Pień,.pień....—
.Były.to.jednak.słowa.pozbawione.znaczenia..Udręka.oddaliła.się.jak.odpływ,.ale.teraz.znowu.go.ogarnęła.

Drugi.koniec.pnia.uderzył.w.ogon.wyspy..Prąd.rzeki.spychał.go.na.boki,.odwracał,.okręcał,.Fa.z.tru

dem.

utrzy-

105

mywała.w.rękach.ga

ąź,.która.ocierała.się.o.terasę..Po.chwili.gałąź.wygięła.się,.podskoczyła.i.znow

u.się.wygięła,.aż.wreszcie.poddała.się.skrzypiąc.przeciągle..Pień.utknął,.jego.grubszy.koniec.podskoczył.n
a.skale.z.głośnym.łoskotem;

pośrodku.pnia.woda.przepływała.nad.nim.z.

chlupotem

.jak.przez.śluzę,.a.rozłożyste,.splątane.konar

y.zaczepiły.się.na.wyboistym.zboczu.terasy..Środek.pnia,.choć.był.grubości.Loka,.uginał.się.pod.naporem.
wody,.był.bowiem.wielokrotnie.d

uższy.niż.człowiek.

.podeszła.do.Loka.i.spojrzała.mu.w.twarz.z.powątpie-

waniem..

Lok

.przypomniał.sobie.jej.złość,.kiedy.wydawało.się,.że.pień.odpłynie..Poklepał.ją.po.ramieniu.z.

niepokojem.

—.Widzę.wiele.obrazów.

Popatrzyła.na.niego.w.milczeniu,.po.czym.uśmiechnęła.się.i.także.go.poklepała..Następnie.obiema.

rękami.zaczęła.się.lekko.uderzać.w.uda.i.cicho.z.niego.śmiać,.więc.on.także.zaczął.się.śmiać.i.klepać.po.ud
ach..Księżyc.świecił.tak.ja-
sno,.że.dwa.

szaroniebieskie

.cienie,.będące.ich.dokładnym.odbiciem,.położyły.się.tuż.u.ich.stóp.

Hiena.zawyła.gdzieś.koło.jaskini..Lok.i.Fa.natychmiast.rzucili.się.w.tę.stronę..Bez.słów.ich.obrazy.

stały.się.jednym.obrazem..Nim.znale

li.się.w.pobliżu.hien,.w.obu.rękach.trzymali.już.kamienie.i.stanęli.w.

odpowiednim.oddaleniu..Zaczęli.razem.warczeć.i.

skowyczeć,

.a.wtedy.zwierzęta.o.spi-

czastych.uszach.pomknęły.po.skale.w.górę.i.tam.krążyły.przyczajone..Były.teraz.szare,.tylko.ich.dwie.pary
.oczu.żarzyły.się.jak.cztery.zielone.iskry.

Fa.zabrała.resztki.mięsa.z.niszy,.a.kiedy.zbiegali.z.terasy,.goniło.ich.warczenie.hien..Po.drodze,.ni

m.dopadli.pnia,.jedli.mięso.machinalnie..Lok.wyjął.z.ust.kość.

—.To.dla.Liku.

Nie.był.to.jedyny.pień,.obok.leżał.drugi,.mniejszy,.który.podskakiwał.i.skrzypiał,.a.woda.przepływ

ała.nad.oby-
dwoma..Fa.zeszła.przy.blasku.księżyca.i.postawiła.nogę.na.pniu..Wkrótce.wróciła.krzywiąc.się.na.widok.
wody..Odeszła.dalej.w.górę.terasy,.popatrzyła.w.dół.rzeki,.tam.gdzie

106

migotał.próg.wodospadu,.i.popędziła.przed.siebie..Zawaha

a.się.jednak,.rozejrzała.i.przystanęła..Du

ży.kij,.obracając.się.w.wodzie,.przyłączył.się.do.obu.pni..Fa.znowu.podbieg

a,.lecz.zachwiała.się.oślepiona

.blaskiem.wody..Zaczęła.okrą-
żać.pnie,.coś.mówiąc.do.siebie,.nie.były.to.jednak.słowa.spokojne,.lecz.pełne.wściekłości.i.rozpaczy..Lok.j
eszcze.nigdy.jej.w.takim.stanie.nie.widział;.przeraził.się.i.odsunął.trochę.dalej..Nagle.przypomnia

.sobie.w

łasne.błazeństwa.przy.pniu.w.lesie.i.zaczął.się.z.niej.śmiać,.choć.na.jej.plecach.nie.było.żadnego.ciężaru..P
odbiegła.do.niego,.szczerząc.zęby.tuż.przed.jego.twarzą,.jakby.za.chwilę.miała.go.ugryźć;.z.jej.ust.dobywa
ły.się.jakieś.dziwne.słowa..Odskoczył.do.tyłu.

Umilkła.i.przylgnęła.do.niego.drżąc,.stali.się.jednym.cieniem.na.skale..Mówiła.do.niego.głosem,.w.

którym.nie.było.nic.z.

Oa.

—.Ty.pierwszy.wejdź.na.pień.

Lok.odsunął.ją.na.bok..Teraz,.kiedy.znowu.ogarnęła.ich.rozpacz,.zachowywali.się.cicho..Spojrzał.n

a.pień,.stwierdził,.że.istnieje.Lok.zewnętrzny.i.wewnętrzny.i.że.ten.zewnętrzny.jest.lepszy..Mocniej.ścisnął
.w.zębach.mięso.dla.Liku..Nie.powoziła.nim,.nie.siedziała.mu.na.plecach;.Fa.stała.roz-
dygotana,.a.rzeka.płynęła.

chlupocąc

.o.brzegi;.Lok.nie.był.w.nastroju.do.żartów..Zbadał.pień.od.końca.do.k

ońca,.zauważył,.że.ma.szerokie.nacięcie.w.miejscu,.gdzie.kiedyś.pień.się.rozdzielał,.i.wszedł.znowu.na.ter
asę..Zmierzył.odległość,.pochylił.się.i.rzucił.do.przodu..Stanął.nogą.na.pniu,.który.był.śliski.i.drżał.podobn
ie.jak.Fa..Kołysał.się.unoszony.w.górę.rzeki,.Lok.musiał.więc.przechylić.się.w.prawo,.aby.utrzymać.równ
owagę..Wtem,.nie.wiadomo.dlaczego,.zaczął.spadać..Noga.zsunęła.mu.się.z.całą.siłą.na.drugi.pień,.który.si
ę.zanurzył,.a.Lok.zachwiał.się..Wsparł.się.jednak.lewą.nogą,.dzięki.czemu.zdołał.się.podnieść,.ale.woda.w
e.wgłębieniu.pnia.pchała.go.pod.kolanami.z.siłą.potężnego.wiatru,.a.zimna.była.jak.lodowe.kobiety..Podsk
oczył.jak.oszalały,.zachwiał.się,.znowu.podskoczył.i.po.chwili.czepiał.się.już.palcami.skały,.wspinając.się.
coraz.wyżej,.aż.dosięgną

107

jej.wierzchołka.przywierając.doń.twarzą.z.mięsem.w.zębach.dla.Liku..Wciągnął.się.na.skałę.rozkra

czając.nogi.tak.sze-
roko,.że.o.ma

o.się.nie.rozerwał.na.pół..Wreszcie,.z.ciężkim.trudem,.wspiął.się.na.skałę.i.dopiero.wtedy.ob

ejrzał.się.na.

Fa.

.Uświadomił.sobie,.że.wydaje.z.siebie.jakieś.odgłosy.mimo.trzymanego.w.zębach.mięsa,.pi

skliwe.i.przeciągłe,.przypominające.pojękiwanie.Nil.w.momencie,.gdy.przebie-
gała.po.pniu.w.lesie..Umilkł,.ale.oddychał.z.trudem..Do-
łączył.się.jeszcze.następny.pień.i.ułożył.obok.pozostałych,.podskakując.na.wodzie,.która.wzburzyła.się.roz
pryskując.pianę..Fa.stanęła.właśnie.na.tym.pniu..Przeszła.ostrożnie.nad.wodą.stawiając.nogi.na.dwóch.pnia
ch..Dotarła.do.skały,.na.której.leżał.

Lok,

.wspięła.się.i.położyła.obok..Powiedziała.do.niego.przekrzykując.

huk.wody:

—.Ja.nie.robiłam.hałasu!

Lok.staną

.prosto,.aby.się.upewnić,.że.skała.nie.przesuwa.się.wraz.z.nimi.w.górę.rzeki..Fa.zmierzył

a.wzrokiem.odległość.i.przeskoczyła.zręcznie.na.następną.skałę..Lok.zro-
bił.to.samo,.ale.w.głowie.miał.pustkę.z.powodu.huku.i.tylu.niezwykłych.wydarzeń..Przeskakiwali.czepiają
c.się.skał,.aż.wreszcie.znaleźli.się.na.skale.porośniętej.krzakami..Fa.po-
łożyła.się.wbijając.palce.w.ziemię,.Lok.zaś.czekał.cierpliwie.trzymając.w.rękach.mięso..Znajdowali.się.na.
wyspie..Z.obu.stron.spływał.wodospad.skrząc.się.jak.błyskawica.podczas.letniej.burzy..Dobiegał.ich.jakiś.
nie.znany.im.hałas,.huk.głównego.wodospadu.za.wyspą,.w.którego.pobliżu.jeszcze.nigdy.dotąd.nie.byli..Z.
niczym.nie.można.go.było.porównać..Mniejszy.wodospad.nie.całkowicie.zagłuszał.ich.gło-
sy,.ten.zacierał.je.kompletnie.

Fa.podniosła.się.i.posz

a.do.przodu,.skąd.miała.widok.na.dolną.część.wyspy.w.kształcie.golenia..L

ok.do.niej.dołączył..Widoczna.tam.też.była.stopa,.ale.przy.kostce.mgławica.bryzgającej.wody.wdzierała.si
ę.w.głąb.wyspy.pozostawiając.tylko.wąskie.przejście.w.dół..Lok.przykucnął.i.wyjrzał.

Bluszcz.i.korzenie,.skotłowana.ziemia.i.sterczące.nawisy.postrzępionej.skały.—

.urwisko.przechylało.się,.a.jego.szczyt

108

z.pióropuszem.listowia.na.konarach.brzozy.spoglądał.w.dół.prosto.na.wyspę..Kawałki.skały,.które.

odpadły,.leżały.bezładnie.u.stóp.urwiska,.a.ich.ciemne.kształty,.zawsze.mokre,.kontrastowały.z.lśniącą.sza
rością.liści.i.urwiska..Drzewa.wciąż.jeszcze.rosły.na.szczycie.urwiska,.ale.prze-
chylały.się.niebezpiecznie,.bo.skała.zniszczyła.większość.ko-
rzeni..Te,.które.zostały,.

powciskały

.się.w.szczeliny.albo.też.poskręcane.zwisały.z.urwiska,.jeszcze.inne.ste

rczały.bezładnie.w.wilgotnym.powietrzu..Woda.spływała.zewsząd,.spie-
niona.i.rwąca,.a.ziemia.drżała

.Księżyc,.prawie.w.pełni,.oświetlał.frontową.część.urwiska.i.jego.szczyt,.a.n

a.najdalszym.końcu.wyspy.płonął.ogień.

Byli.na.zawrotnej.wysokości,.ale.nie.zwracali.na.to.uwagi..Przechyliwszy.się.wypatrywali.ścieżki.n

a.szczycie..Fa.spu-
ściła.się.z.krawędzi.skały,.jej.niebieski.cień.był.bardziej.widoczny.niż.ona.sama;.zaczęła.się.zsuwać.chwyt
ając.się.rękoma.i.nogami.korzeni.i.bluszczu..Lok.zrobił.to.samo,.przytrzymując.mięso.zębami.i.zerkając.co
.chwila.na.iskrzący.się.ogień..Czuł.nieprzepartą.chęć,.aby.popędzić.w.tym.kierunku,.jakby.tam.właśnie.mó
gł.się.wyzwolić.z.niedoli..Nic.nie.mogło.go.pocieszyć,.tylko.Liku.i.nowy..Ci.inni.ludzie,.z.tyloma.obrazam
i,.byli.jak.woda,.która.przeraża,.a.jednocześnie.przyciąga.i.mami.człowieka..Miał.niejasną.świadomość.ich.
siły.przyciągania,.ale.nie.potraf

ł.tego.zrozumieć.i.czuł.się.zagubiony..Znalazł.się.na.końcu.ogromne-

go,.złamanego.korzenia,.pośród.bezmiaru.migocącej,.prze-
paścistej.wody..Korzeń.uginał.się.pod.jego.ciężarem,.a.mię-
so.obijało.mu.się.o.piersi..Musiał.przeskoczyć.na.splątane.korzenie.i.bluszcz,.aby.nadążyć.za.Fa.

Prowadziła.go.pośród.skał.w.głąb.lasu.na.wyspie..Trudno.było.nazwać.tę.drogę.szlakiem..Nowi.lud

zie.pozostawili.tu.swój.zapach.na.stratowanych.krzakach,.i.to.było.wszystko..Fa.szła.za.zapachem.bez.zast
anowienia..Wiedziała,.że.ogień.musi.być.na.drugim.końcu.wyspy,.ale.żeby.sobie.to.w.pełni.uświadomić,.m
usiałaby.się.zatrzymać.i.zobaczyć.obrazy.położywszy.ręce.na.głowie..Na.wyspie.roiło.się.od.

gniazdu-

109

jących

.ptaków,.a.tak.były.nieprzychylne.ludziom,.że.

Fa.

Lok

.zaczęli.się.posuwać.z.większą.ostroż

nością..Przestali.zwracać.zbyt.czujną.uwagę.na.zapach,.a.starali.się.prze-
dzierać.przez.gęstwinę.jak.najciszej,.żeby.nie.zakłócać.le-
śnego.ładu..W.ich.głowach.przesuwały.się.obrazy.jeden.po.drugim..Otaczała.ich.głęboka.ciemność,.posług
iwali.się.wzrokiem.przystosowanym.do.nocy;.unikali.tego,.co.nie-
widzialne,.rozchylali.splątany.bluszcz,.odsuwali.rozłożyste.jeżyny,.pośród.których.przedzierali.się.bokiem.
.Wkrótce.dobiegły.ich.głosy.nowych.ludzi.

Zobaczyli.także.ogień;.a.właściwie.jego.migocący.odblask..Na.skutek.światła.pozostałą.część.wysp

y.spowijała.jeszcze.bardziej.nieprzenikniona.ciemność,.zaś.ich.wzrok,.przysto-
sowany.do.nocy,.tracił.ostrość.widzenia,.posuwali.się.więc.znacznie.wolniej..Ogień.był.teraz.dużo.większy
,.a.oświetloną.polanę.otaczały.frędzle.młodych.liści,.jasnozielonych,.jakby.podświetlonych.blaskiem.słońc
a..Ludzie.wydawali.z.siebie.głosy,.jakby.w.rytm.bicia.serca..Fa.stanęła.przed.Lokiem,.jej.postać.rysowała.s
ię.głęboką.czernią.

Drzewa.na.tym.końcu.wyspy.były.wysokie,.a.krzaki.wśród.nich.rosły.w.pewnych.odstępach,.możn

a.więc.było.bez.trudu.między.nimi.się.poruszać..Lok.nie.odstępował.Fa,.aż.znaleźli.się.na.samej.krawędzi.
blasku.ognia,.gdzie.skryli.się.za.krzakiem.stojąc.z.ugiętymi.kolanami.i.zakrzywionymi.pal-
cami,.gotowi.w.każdej.chwili.do.ucieczki..Z.tej.pozycji.mogli.patrzeć.na.otwartą.polanę.wybraną.przez.no
wych.ludzi..Zbyt.wiele.mieli.na.raz.do.zobaczenia..Przede.wszy-
stkim.drzewa.miały.tu.zmienione.kształty..Pochyliły.się.i.splątały.ciasno.gałęziami.tworząc.wokó

.ognia.ot

chłanie.ciemności..Nowi.ludzie.siedzieli.na.ziemi.pomiędzy.Lokiem.i.światłem.i.trudno.byłoby.

wypatrzeć

dwie.głowy.o.po-
dobnym.kształcie..Były.albo.rozciągnięte.na.boki,.z.których.wyrastały.rogi,.albo.wydłużone.spiczasto.w.gó
rę.jak.sosny,.albo.też.okrągłe.i.wielkie..Za.ogniskiem.Lok.widział.stos.pni.uszykowanych.do.palenia.i.choć
.były.ciężkie,.zdawały.się.poruszać.w.blasku.ognia.

110

Wtem,.rzecz.niewiarygodna,.rozległ.się.spoza.drzew.samczy.ryk.jelenia..Ryk.przeraźliwy.i.oszalały

,.pełen.bólu.i.tęsknego.pożądania..Ryk.najpotężniejszego.jelenia,.dla.którego.świat.był.za.ciasny..Fa.i.Lok.
przylgnęli.do.siebie.patrząc.na.pnie.drzew.i.nie.widząc.żadnego.obrazu..Nowi.ludzie.pochylili.się.kryjąc.gł
owy,.przez.co.zmieniły.się.ich.kształty..Jeleń.wyłonił.się.spośród.drzew..Podskakiwał.na.tylnych.nogach.ro
zpościerając.szeroko.przednie..Jego.uwieńczona.porożem.głowa.tkwiła.wśród.liści.drzew,.patrzył.w.górę,.
ponad.nowymi.ludźmi,.ponad.Lokiem.i.Fa,.i.kołysał.się.na.boki..Zaczął.się.obracać,.a.wtedy.dostrzegli,.że.
jego.ogon.jest.sztywny.i.uderza.o.jasne,.pozbawione.sierści.nogi.

Miał.ręce..W.jednej.z.otchłani.ciemności.rozległo.się.kwilenie.nowego..Lok.aż.podskoczył.za.krzak

iem.

—.Liku!

Fa.zasłoniła.mu.ręką.usta.zmuszając.go.do.milczenia..Jeleń.przestał.tańczyć..Usłyszeli.wołanie.Lik

—.Jestem.tutaj,.Lok!.Jestem.tutaj!

Rozległa.się.nagle.wrzawa.przypominająca.śmiech,.ptasi.świergot.i.bezładny.trzepot.skrzydeł.podc

zas.pikowania.i.wirującego.lotu,.rozległy.się.wszystkie.głosy,.krzyki,.a.także.kobiecy.pisk..Ogień.nagle.

zas

yczał,

.wystrzelił.w.górę.biały.dym,.pociemniało..Nowi.ludzie.rozpierzchli.się.na.wszystkie.strony..Wyczu

wało.się.złość.i.strach.

—.Liku!

Jeleń.gwałtownymi.ruchami.kołysa

.się.w.przyćmionym.świetle..Fa.potrząsnęła.Lokiem.i.coś.do.ni

ego.mruczała..Ludzie.pędzili.z.kijami,.pochyleni,.prosto.przed.siebie.

—.Prędko!

Mężczyzna.tłukł.wściekle.kijem.w.krzaki.po.prawej.stronie..Lok.wyrzucił.do.tyłu.rękę.

—.Jedzenie.dla.Liku!

Cisnął.je.na.polanę..Kawał.mięsa.upadł.pod.nogi.jelenia..Lok.zdążył.jeszcze.zobaczyć,.że.jeleń.poc

hylił.się.nad.nim

111

pośród.unoszącego.się.dymu;.

.nagle.pociągnęła.Loka.i.potykając.się.zaczęli.uciekać..Wrzawa.no

wych.ludzi.zmieniła.się.w.świadomą.serię.krzyków,.pytań.i.odpowiedzi,.rozkazów.—
.polana.wypełniła.się.płonącymi.gałęziami,.w.któ-
rych.jawiło.się.bujne.wiosenne.listowie.i.znikało..

Lok

.spu-

ścił.głowę.i.wsparł.się.nogami.o.miękką.ziemię..Nad.jego.głową.rozległ.się.syk.wciąganego.powietrza..Fa.i
.Lok.rzucili.się.w.bok.między.gęstwinę.i.zwolnili.kroku..Z.największą.pomysłowością.i.wyczuciem.przedz
ierali.się.pośród.jeżyn.i.ostrych.gałęzi;.Lok.zauważył,.że.Fa.ogarnęła.rozpacz.i.że.z.trudem.oddycha,.co.je
mu.także.się.udzieli

o..Miotali.się.na.wszystkie.strony,.a.spomiędzy.drzew.za.nimi.błyskały.pochodnie..Sły

szeli,.jak.nowi.ludzie.nawołują.się.i.robią.straszny.rwetes.w.gęstwinie.leśnego.podszycia..Wtem.roz-
legł.się.pojedynczy,.ale.donośny.głos..Ustał.trzask.gałęzi..Fa.

obłapywała

.mokre.głazy.

—.Prędko!.Prędko!

Słyszał.ją.mimo.huku.połyskującej,.skłębionej.wody..Podążał.za.nią.posłusznie,.zdziwiony.jej.pośp

iechem,.ale.żadne.obrazy.nie.wypełniały.mu.głowy,.poza.jednym.—
.

w.gruncie.r

eczy.nic.nie.znaczącym.obrazem.tańczącego.jelenia.

Fa.przeskoczyła.nad.krawędzią.urwiska.i.położyła.się.na.własnym.cieniu..Lok.czekał..Z.trudem.ch

wytając.oddech.spytała:

—.Gdzie.oni.są?

.Lok.spojrzał.na.wyspę,.ale.nim.zdążył.coś.powiedzieć,.zadała.już.następne.pytanie:

—.Wspinają.się?

W.połowie.wysokości.urwiska.kołysał.się.jeszcze.korzeń,.który.Fa.poruszyła,.ale.poza.tym.panowa

ł.spokój,.całe.urwisko.patrzyło.w.księżyc.

—.Nie!

Leżeli.cicho.i.w.milczeniu..Lok.usłyszał.znowu.huk.wodospadu,.który.się.tak.nasilił,.że.zagłuszyłb

y.jego.słowa..Zastanawiał.się.daremnie,.czy.widzieli.jakieś.wspólne.obrazy

112

albo.wypowiadali.jakieś.słowa,.ale.poczuł.tylko.ciężar.w.

łowie.i.w.całym.ciele..Nie.miał.wątpliwo

ści..Ten.ciężar.odczuwał.z.powodu.Liku..Ziewnął,.przetarł.palcami.oczy.i.oblizał.wargi..Fa.podniosła.się.

—.Chodźmy!

Biegli.truchtem.pośród.brzóz.rosnących.na.wyspie,.prze-

skakując.z.kamienia.na.kamień..Do.pnia.dołączyło.się.jeszcze.wiele.innych.pni,.a.było.ich.więcej.niż.palcó
w.u.rąk,.wszystkie.opl

tane.zielskiem.naniesionym.przez.rzekę..Po-

między.nimi.tryskała.woda.i.przepływała.dalej..Pnie.stwo-
rzyły.przejście.tak.szerokie.jak.leśny.szlak..Przedostali.się.na.terasę.bez.trudu.i.stanęli.tam,.nie.odezwawsz
y.się.do.siebie.słowem.

Od.strony.jaskini.dotarły.do.nich.odgłosy,.jakby.coś.ciągnięto.po.ziemi..Rzucili.się.pędem,.a.wtedy.

czmychnęły.na.ich.widok.szare.hieny..Księżyc.tak.oświetlał.jaskinię,.że.nawet.w.niszach.było.widno..W.m
roku.tonął.tylko.dół,.w.którym.pogrzebali.Ma

a..Przyklękli.i.zgarnęli.ziemię,.popiół.i.kości,.

przysypując

.wi

doczne.resztki.ciała.Ma

a..Zniknął.kopiec,.ziemia.została.zrównana.do.poziomu.wy-

gasłego.paleniska..Milcząc.przez.cały.czas,.przetoczyli.kamień,.by.zabezpieczyć.Ma

Wreszcie.Fa.odezwała.się.szeptem:

—.Jak.będą.karmić.nowego.bez.mleka?

Przywarli.do.siebie,.piersią.do.piersi..Skały.wokół.nich.były.takie.same,.jak.wszystkie.inne.skały.d

okoła;.nie.oświetlał.

ch.już.blask.ognia..Przywarli.do.siebie.jeszcze.mo-

cniej,.złączyli.się.w.uścisku.leżąc.na.ziemi.i.przytulając.twarze..W.ich.ciałach.zapłonął.ogień,.poddali.mu.s
ię.bez.reszty.

Rozdział.siódmy

.odsunęła.go.na.bok..Podnieśli.się.i.rozejrze

.po.

askini..Owionął.ich.chłód.pierwszego.brzasku.

wstającego.dnia..Fa.poszła.do.niszy.i.wróciła.z.nagą.prawie.kością.i.strzępkami.mięsa,.którego.hieny.nie.m
ogły.dosięgnąć..Stali.się.znowu.czerwoni,.

miedzianoczerwoni,

.a.ich.włosy.rude,.

zniknęły

.bo-

wiem.

niebieskoszare

.barwy.nocy..Nic.do.siebie.nie.mówiąc.rozrywali.kawałki.mięsa.i.pochłaniali.je.pełni.

wzajemnego.współczucia..Potem.otarli.ręce.o.uda.i.zeszli.do.wody,.żeby.się.napić..Wciąż.w.milczeniu.i.be
z.żadnych.obrazów.skierowali.się.w.lewo.i.ominąwszy.zakręt.wyszli.na.urwisko.

Fa.stanęła.

—.Nie.chcę.nic.widzieć.

Odwróciwszy.się.patrzyli.na.pustą.jaskinię.

—.Wezmę.ogień,.kiedy.spadnie.z.nieba.albo.zapłonie.we.

wrzoścach.

Lok

.rozważał.obraz.ognia..Innych.obrazów.nie.widział,.w.głowie.miał.pustkę,.a.tylko.gdzieś.w.śro

dku.narastało.w.nim.uczucie,.głębokie.i.niepodważalne..Zaczął.schodzić.do.pni.na.drugim.końcu.terasy..Fa
.schwyciła.go.za.rękę.

—

.Nie.pójdziemy.już.więcej.na.wyspę..Lok.odwrócił.się.do.niej.twarzą,.z.rękami.uniesionymi.w.górę.

—

.Trzeba.znaleźć.jadło.dla.Liku..Żeby.miała.siły.wrócić..Fa.spojrzała.na.niego.z.powagą,.jej.twarz.wyrażała.
myśli,

114

których.nie.potraf

ł.zrozumieć..Przesunął.się.na.bok,.otrzą-

ł.się.i.zaczął.gestykulować,.po.czym.stanął.w.miejscu.i.czekał.pełen.niepokoju.

—.Nie..

.Chwyciwszy.go.za.rękę.zaczęła.go.ciągnąć..Stawiał.opór,

coś.mówiąc.przez.cały.czas,.choć.sam.nie.wiedział.co..Przestała.go.ciągnąć.i.spojrzała.mu.w.oczy.

—.Zabiją.cię.

Umilkli..Lok.popatrzył.na.Fa,.potem.na.wyspę..Podrapał.się.po.lewym.policzku..Fa.podeszła.do.nie

go.

.Będę.miała.dzieci,.które.nie.będą.umierać.w.jaskini.nad.morzem..I.będzie.ogień.

.Liku.też.będzie.mia

a.dzieci,.kiedy.stanie.się.kobietą.

Puściła.jego.rękę.

—

.Posłuchaj

.Nic.nie.mów..Nowi.ludzie.zabrali.pień.i.Mal

umarł..Ha.był.na.urwisku.i.nowy.człowiek.też.tam

.był..Ha.nie.żyje..Nowi.ludzie.przyszli.do.jaskini..Nil.i.stara.kobieta

nie.żyją.

Za.jej.plecami.było.jaśniejsze.światło..Ponad.jej.głową.prześwitywała.na.niebie.smuga.czerwieni..F

a.w.oczach.Loka.stała.się.dużo.większa..Była.kobietą..Lok.spuścił.przed.nią.pokornie.głowę..Pod.wpływe
m.jej.słów.zalała.go.jeszcze.większa.fala.uczucia.

—.Będę.zadowolony,.kiedy.nowi.ludzie.oddadzą.nam.Liku.

Fa.westchnęła.głęboko.i.gniewnie,.zrobiła.krok.w.stronę.wody,.ale.zawróciła..Chwyciła.go.za.rami

ona.

—

.Skąd.mogą.mieć.mleko.dla.nowego?.Czy.jeleń.daje.mleko?.A.co.będzie,.jeśli.nie.oddadzą.nam.Liku?.Odp
arł.upokorzony.i.z.pustką.w.głowie:

—.Nie.widzę.tego.obrazu.

Rozgniewana.zostawiła.go,.stanęła.na.zakręcie.tyłem.do.mego,.trzymając.rękę.na.skale..Dostrzegł.j

ej.

zjeżone

.włosy.

.naprężone.

muskuły

.na.ramieniu..Pochyliła.się.do.przodu.wsp

erając.prawą.rękę.o.prawe.

kolano..Słyszał.jej.pomruk,.choć.była.odwrócona.do.niego.plecami.

115

—.Widzisz.mniej.obrazów.niż.nowy.

Lok

ucisnął

.mocno.oczy.pięściami,.aż.rozbłys

y.mu.świetliste.plamy,.jak.na.powierzchni.wody.

Już.noc.minęła.

Tak.było.w.istocie..Tam,.gdzie.powinna.być.ciemność,.panowała.szarość..Po.tym,.jak.oboje.się.poł

ożyli,.rozbudziły.się.jego.oczy.i.nos,.cały.Lok;.obserwował,.jak.uczucie.w.nim.wzbierało,.opadało,.wzbier
ało..Jego.głowa.wypełniona.była.gęstwiną.białych,.jesiennych.pnączy,.w.nosie.miał.pełno.ich.nasion,.od.kt
órych.kichał..Rozłożył.ręce.i.zamrugał.oczami.w.stronę.

Fa.

.Wspierała.się.o.skałę.i.spoglądała.na.rzekę..Ski

nęła.ręką.

Znowu.pojawił.się.pień..By

.w.pobliżu.wyspy,.a.na.jego.końcach.siedzieli.ci.sami.dwaj.mężczyźni.

o.kościstych.twarzach..Zaczęli.uderzać.kijami.w.wodę.i.pień.ruszył.w.po-
przek.rzeki..Kiedy.już.zbliżali.się.do.brzegu.i.gęstwiny.krzaków,.przestali.zanurzać.kije,.a.pień.ustawił.się.
z.nur-
tem.rzeki..Wpatrywali.się.w.pustą.polanę,.na.której.stało.uschnięte.drzewo..Lok.zauważył,.że.jeden.z.nich.
obrócił.się.i.powiedział.coś.do.drugiego.

Fa.dotknęła.ręki.Loka.

—.Czegoś.szukają.

Pień.popłynął.łagodnie.w.dół.rzeki,.słońce.wznosiło.się.coraz.wyżej.na.niebie..Dalsze.odcinki.rzeki

.zapłonęły.bla-
skiem.słońca,.tak.że.przez.chwilę.las.po.obu.jej.brzegach.przez.kontrast.wydał.się.cieniem..Ci.dwaj.nowi.l
udzie.pochłonęli.uwagę.Loka.w.tak.niepojęty.sposób,.że.cała.gęstwina.białych,.jesiennych.pnączy.uleciała.
mu.z.głowy..Zapomniał.zamrugać.oczami.

Pień,.dryfując.coraz.dalej.od.wodospadu,.wydawał.się.teraz.mniejszy..Ilekroć.skręcał,.człowiek.sie

dzący.z.tyłu.uderzał.w.wodę.kijem.i.pień.odwracał.się.w.kierunku.Loka..Przez.cały.czas.jednak.dwaj.mężc
zyźni.rozglądali.się.po.brzegu.

Fa.szepnęła:

—.Jest.też.drugi.pień.

116

Krzaki.na.brzegu.wyspy.poruszały.się.niemal.bez.przerwy..Na.chwilę.rozchyliły.się,.i.teraz,.kiedy.

Lok.wiedział,.gdzie.patrzeć,.zobaczył.ukryty.tam.koniec.drugiego.pnia..Jakiś.mężczyzna.wysunął.głowę.i.r
amiona.spośród.zielonych.liści.i.wymachiwał.gniewnie.ręką..Dwaj.mężczyźni,.siedzący.na.pniu,.zaczęli.sz
ybko.uderzać.kijami.w.wodę.podpływając.do.miejsca,.jakie.wskazywał.wymachujący.mężczyzna,.na.wpro
st.uschniętego.drzewa..Patrzyli.jednak.na.niego,.a.nie.na.drzewo,.i.kiwali.głowami..Pień.zatrzymał.się,.wsu
wając.się.jednym.końcem.między.krzaki.

Ciekawość.zwyciężyła;.Lok.zaczął.biec.w.stronę.nowej.drogi.prowadzącej.ku.wyspie,.a.był.tak.pod

niecony,.że.Fa.również.zobaczyła.jego.obraz..Dopadła.go.i.chwyciła.za.rękę.

—.Nie!.Nie!

Lok.coś.mówił,.ale.krzyknęła:

—.Powiedziałam.„nie"!.Wskazała.w.stronę.jaskini.

—

.Co.powiedziałeś?.Fa.widzi.wiele.obrazów....Nareszcie.się.uspokoił.i.czekał.na.to,.co.powie..Mówiła.z.po
wagą:

—.Pójdziemy.do.lasu..Po.jedzenie..Będziemy.ich.obserwować.przez.rzekę.

Schodząc.zboczem.w.dół.oddalili.się.od.rzeki,.ale.nie.spuszczali.z.oka.skał.i.nowych.ludzi..Na.obrz

eżach.lasu.było.dużo.jedzenia:.bulwy,.które.wypuszczały.już.zielone.pędy,.pędraki,.kłącza.i.grzyby,.najdeli
katniejsze.pod.korą.nie-
których.drzew..Byli.jeszcze.syci.po.zjedzeniu.mięsa.łani,.mieli.zresztą.swoiste.pojęcie.głodu..Jedli,.jeżeli.
mieli.co.jeść,.ale.mogli.żyć.bez.jedzenia.cały.dzień.i.więcej.dni,.jeżeli.zaistniała.taka.konieczność..Dlatego
.też.teraz.nie.zależało.im.na.szukan

u.jadła,.zwłaszcza.że,.zafascynowani.nowymi.ludź-

,.znów.podążyli.do.krzaków.nad.brzegiem.wody..Stali.w.błoc

e.i.wsłuchiwali.się.w.głosy.nowych.ludzi.

wychwytując.Je.po

ród.huku.wodospadu..Jakaś.wcześnie.rozbudzona.mucha.

zabzyczała

.Lokowi.pod.nose

m..Było.ciepło,.słońce

117

świeciło.łagodnie.i.

Lok

.znowu.ziewnął..Wtem.usłyszał.ptasie.głosy.nowych.ludzi,.którzy.ze.sobą.r

ozmawiali,.ale.dobiega-
ły.jeszcze.jakieś.inne,.niewytłumaczalne.odgłosy.stukania.i.trzasków..

.chyłkiem.pomknęła.na.polanę.i.p

ołożyła.się.na.ziemi.za.uschniętym.drzewem.

Nic.nie.widzieli.po.drugiej.stronie.rzeki,.ale.stukot.i.trzaski.wciąż.się.rozlegały.

—.Fa,.wejdź.na.drzewo,.może.coś.zobaczysz.

Odwróciła.twarz.i.spojrzała.na.niego.z.powątpiewaniem..Zrozumiał.od.razu,.że.chce.powiedzieć.„n

ie",.że.będzie.nalegać,.aby.odsunęli.się.jak.najdalej.od.nowych.ludzi.i.aby.jak.największa.przepaść.czasu.o
ddzieliła.ich.od.Liku;.wydało.mu.się.to.nie.do.zniesienia..

Przekradł

.się.chyłkiem.na.czworakach.do.przodu.

i.wdrapał.na.drzewo.od.tyłu..Nagle.opl

tał.go.gąszcz.uschniętych,.sczerniałych.liści.bluszczu.o.kwaśnym.z

apachu..Właśnie.podciągał.się.na.wklęsły.wierzchołek,.gdy.wysunęła.się.za.nim.głowa.Fa.

Wierzchołek.był.pusty.jak.ogromna.skorupa.żołędzia..Drzewo.w.środku.pnia.było.białe,.miękkie.i.z

apadało.się.pod.ich.ciężarem,.ale.miało.obf

tość.jedzenia..Splątany.bluszcz.piął.się.w.górę.i.opadał.w.dół,.a

.oni.czuli.się.tak,.jakby.siedzieli.w.gęstwinie.krzaków.na.ziemi..Inne.drzewa.były.znacznie.wyższe,.ale.stą
d.roztaczał.się.otwarty.widok.na.niebo.i.zielone.połacie.wyspy..Rozchylając.ostrożnie.liście,.jakby.szukał.j
ajek,.Lok.przekonał.się,.że.potraf

.zrobić.otwór.przystosowany.tylko.do.oka;.choć.liście.na.brzegach.otwor

u.poruszały.się,.dobrze.widział.rzekę.i.brzegi,.które.w.porównaniu.z.ciemnymi.liśćmi.bluszczu,.wydawały.
się.bardzo.jasne..Patrzył.przez.otwór,.jakby.patrzył.poprzez.złożone.dłonie..Znajdująca.się.po.lewej.stronie
.Fa.przygotowywała.sobie.punkt.obserwacyjny,.wykorzystując.wklę-
śnięcie.wierzchołka.na.oparcie.dla.łokci..Loka.przytłaczał.smutek,.jak.zawsze,.kiedy.musiał.obserwować.n
owych.ludzi..Usiadł.wygodnie.we.wgłębieniu.pnia..Przez.chwilę.zapom-
nieli.o.wszystkim,.siedzieli.w.milczeniu.

Pień.zaczął.się.wysuwać.spośród.krzaków.na.brzegu

118

wyspy..Dwaj.mężczyźni,.ostrożnie.zanurzając.w.wodzie.kije,.obrócili.pień..Nie.kierował.się.na.Lok

a.i.Fa,.lecz.w.górę.rzeki,.choć.z.początku.zaczął.płynąć.w.poprzek.rzeki,.w.ich.stronę..W.zagłębieniu.płyną
cego.pnia.było.niemało.dziwów;

przypominały.kształtem.kamienie.i.wybrzuszone.skóry..Były.tam.też.przeróżne.kije,.od.długich.pal

i.i.gałęzi,.po.gałązki.o.zwięd

ych.liściach..Pień.się.przybliżał.

Wreszcie.ujrzeli.nowych.ludzi.na.wprost.siebie.w.pełnym.słońcu..Wygląd.tych.ludzi.ogromnie.ich.

zadziwił..Włosy.mieli.czarne,.a.rosły.w.najdziwniejszy.sposób..Włosy.czło-
wieka.o.kościstej.twarzy,.siedzącego.na.froncie.pnia,.ster-
czały.na.czubku.głowy.niby.sosna,.przez.co.jego.głowa,.i.tak.już.za.długa,.zdawała.się.jeszcze.bardziej.wy
dłużona,.jakby.ją.ktoś.bezlitośnie.wyciągnął.w.górę..Drugi.człowiek.o.kościstej.twarzy.miał.ogromną,.krza
czastą.strzechę,.sterczącą.na.wszystkie.strony,.niczym.bluszcz.na.uschniętym.drzewie.

Porastały.ich.też.bujne.włosy.w.pasie,.na.brzuchu.i.udach,.w.tych.miejscach.byli.więc.znacznie.gru

bsi.niż.gdzie.indziej..Lok.jednak.nie.od.razu.to.zauważył;.o.wiele.bardziej.przyciągało.jego.wzrok.wszystk
o,.co.otaczało.ich.oczy..Pod.oczami,.i.to.bardzo.blisko,.mieli.białą.kość,.a.tam,.gdzie.powinny.być.szerokie
.nozdrza,.znajdowały.się.wąskie.szparki,.spomiędzy.których.wystawała.stercząc.do.przodu.kość..Poniżej.b
yła.następna.szpara,.jakby.usta,.i.przez.nią.dobywał.się.ich.trzepocący.głos,.a.pod

tą.szparą.wyrastały.szors

tkie,.ciemne.włosy..Oczy,.które.spoglądały.z.tych.kości,.były.także.ciemne.i.rozbiegane..Powyżej.oczu.mie
li.brwi,.c

sze.n

ż.nozdrza.i.usta,.czarne,.sterczące.i.podwinięte.do.góry,.przez.co.wydawali.się.groźni.i.źl

i.jak.osy..Sznur.zębów.

.muszl

.morskich.otaczał.ich.szyje.ponad.szarą,.owłosioną.skorą..Nad.brwiami.mie

li.wysuniętą.do.przodu.kość,.która.cofała.się.kryjąc.pod.włosami..Kiedy.pień.przypłynął.bliżej,.Lok.zdążył.
zauważyć,.że.kolor.ich.kości.nie.jest.lśniąco.biały,.ale.trochę.przydymiony..Przypominał.kolor.dużych.grzy
bów.albo.kłosów,.które.ludzie.jedli,.a.sama.kość.zdawała.się

119

być.podobnej.faktury..Ręce.i.nogi.mieli.cienkie.jak.patyki,.a.stawy.przypominały.sęki.na.kiju.

Teraz,.kiedy.

Lok

.patrzy

.na.pień.z.bliska,.stwierdzi

,.że.jest.znacznie.szerszy.niż.przedtem,.a.w

aści

wie,.że.są.to.dwa.płynące.obok.siebie.pnie..W.środku.znajdowały.się.liczne.tobołki.i.jeszcze.jakieś.dziwne.
kształty,.wśród.których.leżał.na.boku.człowiek..Jego.ciało.i.kości.wyglądały.podobnie.jak.u.innych,.ale.wł
osy.na.głowie.sterczały.mu.jak.ostre.i.błyszczące.szpikulce,.które.przypominały.twarde.kolce.skorupy.kasz
tana..Majstrował.coś.przy.spiczasto.zakończonej.gałęzi,.obok.leżał.jego.wygięty.kij.

Pnie.przypłynęły.do.brzegu..Człowiek.siedzący.z.tyłu.—.Lok.nazwał.go.w.myślach.Sosną.—

.powiedział.coś.cicho..Krzaczasty.położył.

ulistnioną

.gałąź.i.uchwycił.się.trawy.rosnącej.na.brzegu..Kaszta

n.wziął.zagięty.kij.i.gałąź.i.przemknąwszy.chyłkiem.po.pniach.stanął.skulony.na.ziemi..Lok.i.

.siedzieli.p

rawie.tuż.nad.nim..Czuli.jego.zapach,.a.był.to.zapach.morza,.mięsa,.lęku.i.podniecenia..Znajdował.się.tak.
blisko,.że.w.każdej.chwili.mógł.ich.wytropić,.mimo.że.znajdował.się.niżej,.Lok.bowiem.także.rozsiewał.za
pach.nagłego.przestrachu,.choć.nie.zdawał.sobie.z.tego.sprawy..Starał.się.jak.najmniej.oddychać,.zwłaszcz
a.że.liście.same.z.siebie.poruszały.się.jakoś.żywiej.

Kasztan.stał.pod.nimi.w.przesianym.przez.liście.słońcu..Gałąź.skrzyżował.z.zagiętym.kijem..Rozgl

ądał.się.wokół.drzewa,.sprawdzał.grunt.pod.nogami,.spoglądał.w.stronę.lasu..Mówił.coś.do.pozostałych.m
ężczyzn.siedzących.jeszcze.w.pniach;.były.to.miękkie.dźwięki,.jakby.chichot;.biel.na.jego.twarzy.zdawała.
się.drżeć.

Lok.był.wstrząśnięty,.jak.człowiek,.który.liczył.na.gałąź,.a.okazało.się,.że.wcale.jej.tam.nie.ma..Zr

ozumiał.patrząc.z.góry,.że.nie.kryje.się.pod.tą.kością.twarz.Ma

a,.Fa.ani.Loka..Była.to.skóra.

Krzaczasty.i.Sosna.zrobili.coś.przy.pasach,.którymi.przy-

mocowane.były.do.krzaków.pnie..Zeskoczyli.szybko.z.pnia,.popędzili.naprzód.i.

zniknęli.

.Teraz.dochodziły

.odgłosy.

ude-

120

eń.kamieniem.o.drzewo..Kasztan.powlókł.się.także.w.tamtą.stronę.i.zniknął.

Już.nic.więcej.się.nie.działo,.Lok.skupił.teraz.całą.uwagę.na.pniach..Były.w.środku.gładkie.i.lśniąc

e,.tam.gdzie.prześwitywało.drzewo,.na.zewnątrz.miały.rozmazane.smugi,.które.wyglądały.jak.białe.pasma.
na.skale,.wysuszone.słońcem.po.odpływie.morza..Brzegi.miały.zaokrąglone.i.wy-
żłobione,.tam.gdzie.opierały.się.ręce.kościstych.twarzy..Na.pniach.leżało.tyle.rzeczy.o.najprzeróżniejszych
.kształ-
tach,.że.nie.sposób.było.się.wśród.nich.rozeznać..Były.tam.okrągłe.kamienie,.kije,.skóry,.tobołki.większe.n
iż.sam.Lok,.coś,.co.miało.kolor.jaskrawej.czerwieni,.kości.przybierające.żywe.kształty,.brązowe.liście,.któ
re.w.miejscach.

uciśniętych.

przez.ręce.stawały.się.podobne.do.brązowych.ryb,.były.tam.też.najrozmaitsze.z

apachy.i.pytania.bez.odpowiedzi..Lok.patrzył.

niewidzącym

.wzrokiem,.obraz.rozpływał.mu.się.przed.ocza

mi,.ale.po.chwili.znów.się.złączył.w.jedną.całość..Na.wyspie.za.rzeką.nie.widać.było.żadnego.poruszenia.

Fa.dotknęła.jego.ręki..Obróciła.się,.a.Lok.przesunął.się.za.nią.ostrożnie.i.zrobił.małe.szparki.pomię

dzy.liśćmi,.przez.które.mogli.obserwować.polanę.

Wszystko,.co.było.mu.tak.dobrze.znane,.nagle.stało.się.inne..Gęstwina.krzaków.i.spokojna.woda.p

o.lewej.stronie.polany.wyglądały.tak.samo,.nie.zmieniły.się.też.nieprzebyte.bagna.po.prawej.stronie..Ale.ta
m,.gdzie.leśny.szlak.stykał.się.z.polaną,.krzaki.rosły.teraz.obf

cie.i.bujnie..Było.jednak.między.nimi.przejś

cie.i.kiedy.się.w.nie.bacznie.wpatrzyli,.ujrzeli.Sosnę.przedzierającego.się.z.następnym.sękatym.ki-
jem.na.ramieniu..Kij.był.biały.i.ostro.zakończony..Z.głębi.lasu.wciąż.dochodziły.odgłosy.rąbania.drzewa.

Od.Fa.powiało.przerażeniem..Loka.również.zaczęła.ogar-

niać.fala.strachu,.nawet.nie.dlatego,.że.dzielił.z.nią.wspól-
nie.ten.sam.obraz,.ale.wpływała.na.to.sytuacja.ogólna,.go-
rzki.zapach,.martwa.cisza,.czujność,.bezruch.i.napięta.do.ostatnich.granic.uwaga..Teraz,.jeszcze.wyraźniej.
niż.kiedykolwiek.do.tej.pory,.było.dwóch.Loków,.zewnętrzny.i.

we-

121

wnętrzny.

Lok

.wewnętrzny.mógł.oczekiwać.wszystkiego,.ale.zewnętrzny,.który.oddycha

,.słyszał,.

węszył.zapachy.i.za-
wsze.czuwał,.napierał.teraz.na.niego,.opinał.go.ciasno.jakby.drugą.skórą..Ona.to.właśnie.wzmagała.w.nim.
strach.i.sygna-
lizowała.niebezpieczeństwo.wcześniej,.niż.mózg.potraf

ł.zrozumieć.obraz..Jeszcze.nigdy.w.życiu.tak.się.ni

e.bał,.nawet.wtedy,.kiedy.wdrapywał.się.z.Ha.na.skałę,.a.kot.krążył.przy.swojej.of

erze,.z.której.zdążył.już

.wypić.krew,.i.wpatrując.się.w.nich.rozważał,.czy.są.warci.trudu..

.przytknęła.usta.do.jego.ucha.

—.Jesteśmy.w.pułapce.

Cierniste.krzaki.rozpościerały.się.szeroko..Szczególnie.gęsto.rosły.tam,.gdzie.wiodła.dogodna.drog

a.na.polanę;.ale.były.jeszcze.dwie.inne.drogi,.jedna.przy.stojącej.wodzie,.a.druga.przy.bagnach..Polana.tyl
ko.półkolem.stykała.się.z.rzeką..Trzy.kościste.twarze.przedostały.się.tym.drugim.przejściem.niosąc.jeszcze
.więcej.sękatych.kijów..Z.ich.pomocą.zasłoniły.przejście,.którym.przybyły.

Fa.szepnęła.mu.do.ucha:

—.Wiedzą,.że.tutaj.jesteśmy..Nie.chcą,.abyśmy.się.stąd.wydostali.

W.dalszym.ciągu.kościste.twarze.nie.zwracały.na.nich.uwagi..Krzaczasty.i.Sosna.wrócili.do.pni,.kt

óre.stuknęły.o.siebie..Kasztan.szedł.powoli.przy.brzegu.ciernistych.krza-
ków,.zwrócony.twarzą.do.lasu..Bez.przerwy.trzymał.wy-
gięty.kij.skrzyżowany.z.gałęzią..Krzaki.sięgały.mu.do.piersi,.a.kiedy.z.jakiejś.dalekiej.polany.rozległ.się.ry
k.samca,.sta-
nął.jak.wryty,.podniósł.głowę.i.wyprostował.lekko.swój.kij..Ponownie.odezwały.się.

turkawki,

.słońce.spłyn

ęło.na.wierzchołek.drzewa.i.owionęło.ciepłem.dwoje.siedzących.tam.ludzi.

Ktoś.uderzył.głośno.kijem.w.wodę.i.pnie.podskoczyły..Słychać.było.stukanie.w.drzewo,.wleczenie.

czegoś.po.ziemi.i.ptasią.mowę;.wtem.dwaj.inni.mężczyźni.wyszli.spod.drzewa.na.polanę..Pierwszy.podob
ny.był.do.poprzednich..Włosy.na.czubku.jego.głowy.układały.się.w.kitę.i.opadały.na.plecy

122

podskakując.przy.każdym.poruszeniu..Kita.podszedł.od.razu.do.krzaków.i.zaczął.obserwować.las..

On.również.trzymał.wygięty.kij.skrzyżowany.z.ga

ęzią.

Drugi.był.zupełnie.inny..Był.niższy.i.barczysty..Ciało.miał.mocno.owłosione,.a.włosy.na.głowie.ta

przylizane,

.jakby.natarł.je.tłuszczem,.natomiast.na.karku.układały.się.w.kulę..Z.przodu.wcale.nie.miał.wł

osów,.zaś.tam.gdzie.uszy,.wyrastała.łukowata.wypukłość.obciągnięta.skórą.o.przy-
dymionej,.bladej.bieli.grzyba..Po.raz.pierwszy.Lok.zobaczył.uszy.tych.ludzi..Były.małe,.zwinięte,.wyrastał
y.z.boku,.ciasno.przylegając.do.głowy.

Kita.i.Kasztan.szli.pochyleni..Odgarniali.liście.i.

dźbła.trawy.ze.śladów.stóp,.jakie.pozostawili.Fa.i.

Lok..Kita.popatrzył.w.górę.i.powiedział:

—.

Tuami.

Kasztan.szedł.śladami.z.wyciągniętą.ręką..Kita.odezwał.się.do.barczystego.człowieka:

—.Tuami!

Barczysty.odwrócił.się.do.nich.od.stosu.kamieni.i.kijów,.przy.których.był.do.tej.pory.zajęty..Odez

wał.się.szybkim,.ptasim.głosem,.dziwnie.subtelnym,.oni.zaś.coś.mu.odpowiedzieli.

Fa.szepnęła.Lokowi.do.ucha:

—.To.jego.imię...

Wszyscy.trzej.szli.pochyleni.i.kiwali.głowami.przyglądając.się.śladom..Im.bliżej.drzewa,.tym.grunt

.był.twardszy.i.ślady.zanikały..Lok.spodziewał.się,.że.przyłożą.teraz.nosy.do.ziemi,.oni.zaś.wyprostowali.s
ię.i.stanęli..Tuami.zaczął.się.śmiać..Pokazywał.na.wodospad,.śmiejąc.się.i.coś.mówiąc.ptasim.świergotem..
Po.chwili.klasnął.głośno.w.dłonie.i.wypowiedziawszy.jedno.słowo.wrócił.do.stosu.kamieni.i.kijów.

Wydawało.się,.że.to.jedno.słowo.odmieniło.całą.polanę,.nowi.ludzie.się.odprężyli..Jednakże.Kaszta

n.i.Kita.stali.po.obu.stronach.polany.z.kijami.w.ręku.i.spoglądając.ponad.krzakami.obserwowali.las..Sosna.
jak.do.tej.pory.nie.poruszył

123

żadnego.z.tobołków;.przyłożył.dłoń.do.ramienia,.pociągnął.za.skórę.i.wyszedł.z.niej..

Lok

.zareagow

ał.na.to.tak,.jakby.zobaczył.cierń.pod.paznokciem.człowieka;.przekonał.się.jednak,.że.Sosna.traktuje.to.zw
yczajnie,.wyglądał.nawet.na.zadowolonego,.było.mu.chłodno.i.wygodnie.we.własnej,.białej.skórze..Był.ter
az.nagi.jak.Lok,.tylko.w.cienkim.pasie.i.na.biodrach.przewiązany.był.kawałkiem.skóry.z.jelenia.

Lok.zauważył.jeszcze.dwie.rzeczy..Nowi.ludzie.poruszali.się.w.taki.sposób,.z.jakim.się.jeszcze.nig

dy.dotychczas.nie.spotkał..Utrzymywali.równowagę.na.czubkach.palców,.w.pasie.zaś.każdy.z.nich.był.cie
nki.jak.osa.i.przy.poruszaniu.ciało.ich.kołysało.się.w.przód.i.w.tył..Nie.patrzyli.na.ziemię,.tylko.prosto.prz
ed.siebie..Trudno.byłoby.powiedzieć,.że.są.głodni..Lok.rozpoznawał.głód.od.pierwszego.spojrzenia..Nowi.
ludzie.byli.bliscy.śmierci..Ciało.z.nich.opadło,.a.kości.sterczały.jak.u.Ma

a..Ich.ruchy,.choć.odznaczały.się.

wdzię-
kiem.kołyszącej.się.młodej.gałęzi,.były.powolne.i.senne..Szli.wyprostowani,.a.przecież.powinni.być.już.m
artwi..Wyda-
wało.się,.że.coś,.czego.Lok.nie.mógł.dostrzec,.wspiera.ich,.podtrzymuje.im.głowy,.pcha.ich.powoli,.ale.nie
odparcie.do.przodu..Lok.wiedział,.że.gdyby.był.tak.chudy,.już.dawno.by.nie.żył.

Kita.rzucił.skórę.na.ziemię.pod.uschniętym.drzewem.i.zaczął.się.zmagać.z.wielkim.tobołem..Kaszt

an.podszedł.szybko,.aby.mu.pomóc,.i.obaj.go.dźwignęli..Lok.spostrzegł,.że.ich.twarze.przy.uśmiechu.pokr
ywają.się.zmarszczkami,.co.go.usposobiło.do.nich.przyjaźnie,.zelżał.w.nim.ciężar.przytłaczającego.go.smu
tku..Widząc,.jak.podnoszą.wspólnie.tobół,.i.on.odczuł.w.nogach.straszliwy.wysiłek,.jakby.sam.także.go.dź
wigał..Wrócił.

Tuami.

.Zsunął.z.siebie.skórę,.przeciągnął.się,.podrapał.i.przyklęknął..Rozgarnął.liście.aż.po.

nagą,.brązową.ziemię..W.prawej.ręce.trzymał.krótki.kij,.jednocześnie.coś.mówił.do.pozostałych.mężczyzn.
.Często.kiwali.głowami..Pnie.znowu.podskoczyły.i.rozległy.się.jakieś.głosy.przy.wodzie..Mężczyźni,.znajd
ujący.się.na.polanie,

124

przestali.rozmawiać..Kita.i.Kasztan.zaczęli.znowu.krążyć

wokó

.ciernistych.krzaków.

Wtem.pojawi

.się.nowy.człowiek..Był.wysoki.i.nie.tak

bardzo.chudy.jak.pozostali..Włosy.jego.pod.ustami.i.na.głowie.były.siwe.i.białe.jak.u.Ma

a..Skręcał

y.się.tworząc.puszystą.czuprynę,.a.z.uszu.zwisały.mu.ogromne.kocie.zęby..

.i.Lok.nie.widzieli.jego.twarz

y,.bo.stał.odwrócony.tyłem..Nazwali.go.starym.człowiekiem..Spoglądał.z.góry.na.Tua-
mi,.jego.ostro.brzmiący.głos.wznosił.się.i.opadał.

Tuami.zrobił.na.ziemi.jakieś.znaki..Wszyscy.się.do.niego.przyłączyli..Nagle.Fa.i.Lok.ujrzeli.jednoc

ześnie.obraz.sta-
rej.kobiety.

obrysowującej

.ciało.Ma

a..Fa.zerka

a.co.chwila.na.Loka.i.dyskretnie.wskazywała.palcem.w.dół.

.Wszyscy,.którzy.nie.pełnili.straży,.zgromadzili.się.wokół.Tuami,.rozmawiając.ze.sobą.i.ze.starym.człowie
kiem..Niewiele.gestykulowali.ani.nie.wyrażali.swoich.myśli.tanecznym.ruchem,.jak.robiliby.to.Fa.i.Lok,.ty
lko.ich.wargi.trzepotały.i.klapały..Stary.człowiek.wykonał.jakiś.gest.ręką.i.schylił.się.przed.Tuami..Coś.do.
niego.powiedzia

Tuami.potrząsną

.głową..Wszyscy.mężczyźni.oddalili.się.trochę.od.niego.i.usiedli.rzędem,.tylko.Ki

ta.czuwał.na.stra

y..Fa.i.Lok.ponad.owłosionymi.głowami.siedzących.rzędem.mężczyzn.przyglądali.się,.co

.robi.Tuami..Przetoczył.się.te-
raz.na.drugą.stronę.oczyszczonego.z.liści.skrawka.ziemi.i.nareszcie.mogli.zobaczyć.jego.twarz..Pomiędzy.
brwiami.mia

.pionowe.zmarszczki,.a.rysując.jakąś.linię.wysuwał.je-

dnocześnie.z.ust.czubek.języka..Rząd.głów.zaczą

.się.znowu.poruszać..Jeden.z.mężczyzn.podniósł.kilka.m

ałych.patyków.i.połamał.je.na.kawałki..Skrył.je.w.dłoni,.a.następnie.

wszyscy

.wyciągali.po.jednym.

Tuami.wstał,.podszedł.do.tobołka.i.wyciągnął.skórza-

ny.worek..Znajdowa

y.się.tam.kamienie,.kawałki.drzewa.i.jeszcze.jakieś.inne.przedmioty,.które.poukładał.

stosownie.do.znaków,.jakie.

wyrysował

.na.ziemi..Następnie.usiadł.ze.skrzyżowanymi.nogami.naprzeciw.m

ężczyzn,.a.właściwie

125

pomiędzy.nimi.i.skrawkiem.ziemi.z.

wyrysowanymi

.znakami..Mężczy

ni.zaczęli.wydawać.jakieś.d

ziwne.dźwięki..Klaskali.też.w.ręce,.a.te.odgłosy.niosły.się.urywanym,.ostrym.trze-
potem..Rozprzestrzeniały.się,.opadały,.wirowały,.ale.ciągle.brzmiały.jednako,.jak.huk.na.progach.wodospa
du,.przez.które.przetaczała.się.woda,.a.one,.wciąż.takie.same,.tkwiły.niezmiennie.w.tym.samym.miejscu..
Głowa.Loka.przepeł-
niona.była.szumem.wodospadu,.jakby.wpatrywał.się.weń.zbyt.długo,.co.go.przyprawiło.o.senność..Od.kie
dy.zauwa-
żył,.że.ci.ludzie.się.lubią,.jego.napięta.skóra.odrobinę.się.rozlu

niła..W.miarę.jak.rozbrzmiewały.ich.głosy.

i.to.charakterystyczne.trzepocące.mlaskanie,.w.Loku.zaczęły.się.budzić.cieplejsze.uczucia.

Rozdzierający,.samczy.ryk.jelenia.rozległ.się.tuż.pod.ich.drzewem..

Lok

.natychmiast.oprzytomniał..

Mężczyźni.pochylili.nisko.głowy,.dotykając.włosami.ziemi..Najwię-
kszy.jeleń.spośród.wszystkich.jeleni.tańczył.na.polanie..Przemaszerował.przed.pochylonymi.głowami,.prze
sunął.się.tanecznym.krokiem.na.drugą.stronę.

wyrysowanych

.zna-

ków,.obrócił.się.i.stanął.spokojnie..Znowu.rozległ.się.jeleni

ryk..A.potem.zapanowała.na.polanie.cisza,.tylko.gruchały.

turkawki.

Tuami

.pracował.niestrudzenie..Zaczął.rzucać.różne.prze-

dmioty.na.znaki..Przechylił.się.do.przodu.i.dokonał.jakichś.ważnych.przesunięć..Na.nagim.skrawku.ziemi.
pojawił.się.kolor,.kolor.jesiennych.liści,.czerwonych.jagód,.białego.szronu.i.zszarzałej.czerni,.jaką.ogień.p
ozostawia.na.osma-
lonym.kamieniu..Mężczyźni.siedzieli.w.milczeniu,.wciąż.jeszcze.dotykając.włosami.ziemi.

Tuami.usiadł.

Napiętą.skórę.Loka.owionął.zimowy.chłód..Na.pola-

nie.pojawił.się.następny.jeleń..Leżał.płasko.na.ziemi,.tam.gdzie.były.znaki;.galopowa

.wokoło,.a.jednak,.p

odobnie.jak.głosy.mężczyzn.i.woda.poniżej.wodospadu,.pozostawał.cią-
gle.w.tym.samym.miejscu..Jego.sierść.miała.barwę.jak.w.okresie.godowym,.był.bardzo.gruby,.jego.małe,.c
zarne

126

oko.wytropi

o.oko.Loka.w.bluszczu..Lok.czul.się.osaczony,.więc.skulił.się.głębiej.w.miękkim.drze

wie,.w.którym.jad

yło.i.biegało.łaskocząc.go.po.ca

ym.ciele

.Nie.chciał.patrzeć.

.podciągnęła.go.za.rękę.do.góry..Z.lękiem.znowu

przyłożył.oko.do.liści,.żeby.popatrzeć.na.leżącego.jelenia;.ale.nie.było.go.widać,.gdyż.zasłaniali.go

.stojący.przed.nim.mężczyźni..Sosna.trzymał.w.lewej.ręce.wygładzony.kawałek.drzewa,.z.którego.sterczał
a.boczna.gałąź.albo.tylko.jej.

odłamana

.część..Na.tym.właśnie.kawałku.gałęzi.Sosna.położył.wyciągnięty.p

alec..Naprzeciw.niego.stał.Tuami.trzymając.z.drugiego.końca.kawa

ek.drzewa..Sosna.prze-

mawiał.do.stojącego.i.do.leżącego.jelenia..Słyszeli,.że.o.coś.prosi..Tuami.wzniós

.prawą.rękę.w.powietrze..

Jeleń.rykną

..Tuami.uderzy

.mocno.lśniącym.kamieniem.w.drzewo..Sosna.stał.chwilę.bez.ruchu,.po.czym.

zdją

.ostrożnie.rękę.z.gład-

kiego.drzewa,.a.palec.został.na.gałęzi..Odwrócił.się,.by.usiąść.między.mężczyznami..Jego.twarz.stała.się.je
szcze.bardziej.koścista,.poruszał.się.bardzo.wolno,.chwiejąc.się.na.nogach..Mężczy

ni.wyciągnęli.ręce.i.po

mogli.mu.się.usadowić.między.sobą..Nic.nie.mówił..Kasztan.zaczął.mu.owijać.palec.kawałkiem.skóry,.a.je
lenie.czekały,.aż.skończy.

Tuami.odwrócił.drzewo,.palec.jeszcze.chwilę.się.trzymał,

po.czym.oderwa

.się.i.spadł.z.cichym.plaśnięciem..Leżał.na.rudej.skórze.jelenia..Tuami.znowu.usia

dł..Dwaj.mężczy

ni.obejmowali.Sosnę,.który.się.przechylał.na.boki..Pano-

wała.taka.cisza,.że.huk.wodospadu.zdawał.się.rozlegać.z.bliska.

Kasztan.i.Krzaczasty.podeszli.do.le

ącego.jelenia..Trzy-

mali.w.jednej.ręce.zakrzywione.kije,.w.drugiej.ga

ęzie.z.czerwonymi.piórami..Stojący.jeleń.poruszył.swoją

.cz

wieczą.ręką,.jakby.ich.czymś.posypywał,.a.potem.dotkną

ł.

ich.policzków.liściem.paproci..Zaczęli.się.pochy

lać.nad

127

jeleniem.leżącym.na.ziemi,.spuszczając.nisko.ręce,.ale.pra-

we.

okcie.sterczały.im.za.plecami..Wtem.rozleg

.się.świst.i.dwie.gałęzie.ugodziły.jelenia.w.serce..Pochyli

wszy.się.wyciągnęli.te.gałęzie,.a.jeleń.nawet.nie.drgnął..Siedzący.męż-
czyźni.klaskali.w.dłonie,.wydając.odgłosy.naśladujące.plusk.przetaczającej.się.wody..

Lok

.ziewnął.i.oblizał

.wargi..Kasz-
tan.i.Krzaczasty.ciągle.stali.z.kijami.w.ręku..Jeleń.ryknął.i.wszyscy.mężczyźni.schylili.głowy.dotykając.wł
osami.do.ziemi..Jeleń.znowu.rozpoczął.taniec.przy.wtórze.klaska-
nia.i.odgłosów.naśladujących.plusk.wody..Zbliżył.się,.prze-
szedł.pod.drzewem.i.zniknął,.a.wtedy.wszystkie.odgłosy.umilkły..Między.uschniętym.drzewem.a.rzeką.jel
eń.ryknął.raz.jeszcze.

Tuami

.i.Kita.pomknęli.do.ciernistych.krzaków.i.rozchylili.je.na.boki..Stali.po.obu.stronach.zrobion

ego.przejścia,.odciągając.do.tyłu.gałęzie;.oczy.mieli.zamknięte..Kasztan.i.Krzaczasty.rzucili.się.ukradkiem
.do.przodu.z.uniesionymi.w.górę.kijami..Minęli.uszykowane.dla.nich.przejście.i.

zniknęli

.bezszelestnie.w.gł

ębi.lasu,.a.wtedy.Tuami.i.Kita.wypuścili.z.rąk.gałęzie.

Słońce.przesunęło.się.dalej,.zapach.jelenia.unosił.się.w.cieniu.uschniętego.drzewa..Sosna.drżał.sied

ząc.na.ziemi.pod.drzewem..Ludzie.zaczęli.się.poruszać.sennie,.leniwie,.jakby.głód.pozbawił.ich.sił..Stary.c
złowiek.wyłonił.się.spod.drzewa.i.coś.omawiał.z.Tuami..Włosy.miał.teraz.ciasno.związane.przy.głowie,.pr
ześlizgiwały.się.po.nich.jasne.pla-
my.słońca..Podszedł.wolnym.krokiem.do.jelenia,.przyjrzał.mu.się.uważnie.i.zaczął.go.pocierać.wyciągnięt
ą.nogą.po.całym.ciele..Jeleniowi.to.najwyraźniej.wcale.nie.przeszka-
dzało..Po.chwili.na.ziemi.pozostały.już.tylko.kolorowe.łaty.i.głowa.z.małym.oczkiem..Tuami.odwrócił.się.
mówiąc.coś.do.siebie.i.podszedł.do.tobołka,.w.którym.zaczął.grzebać..Wyjął.ciężką.spiczastą.kość,.która.z.
jednego.końca.była.

pożłobiona

.jak.powierzchnia.zęba,.a.z.drugiego.przypo-

minała.cienkie,.stępione.ostrze..Przyklęknął.i.zaczął.pocie-
rać.ostrze.małym.kamykiem..Lok.słyszał.głośne.zgrzytanie.

128

Teraz.podszedł.do.Tuami.stary.cz

owiek,.wskazał.na.kość.i.ryknął.śmiechem,.udając,.że.ciska.czym

ś.w.jego.pierś..Tuami.pochylił.się.i.w.dalszym.ciągu.pocierał.kość.kamie-
niem..Stary.człowiek.wskazał.na.rzekę,.potem.na.ziemię.i.zaczął.coś.długo.mówić..Tuami.wepchnął.kość.i.
kamień.za.skórę,.którą.był.przewiązany.w.pasie,.podniósł.się,.przeszed

ł.

pod.drzewem.i.zniknął.z.pola.widz

enia.

Stary.cz

owiek.przestał.mówić..Usiadł.ostrożnie.na.to-

ku,.prawie.pośrodku.polany..Przy.nogach.miał.g

owę.jelenia.z.małym.oczkiem.

.szepnę

a.Lokowi.do.ucha:

—

.Odszedł.wcześniej..Boi.się.drugiego.jelenia..Lok.natychmiast.zobaczył.żywy.obraz.tańczącego.i.ry-
czącego.jelenia..Przytaknął.głową.na.znak,.że.się.z.nią.zgadza.

Spadkobiercy

Rozdział.ósmy

.przesunęła.się.zachowując.ostrożność.i.usadowiła.się.wygodniej..

Lok,

.rozglądając.się.na.boki,.z

obaczył.jej.czer-
wony.język.oblizujący.wargi..Oboje.siedzieli.w.milczeniu.i.przez.chwilę.Lok.widział.dwie.Fa,.które.się.roz
dzieliły,.a.scalić.je.mogła.tylko.niezachwiana.stanowczość..Pośród.bluszczu.było.mnóstwo.owadów,.które.
cicho.

bzyczały

.i.sia-

dały.na.Loku.drażniąc.mu.skórę..Cienie.pomiędzy.smugami.i.plamami.słońca.rozdzielały.się.i.znikały,.dop
óki.słońce.nie.znalazło.się.na.innej.wysokości..Różne.powiedzenia.Ma

a.i.starej.kobiety.cisnęły.mu.się.tera

z.do.głowy.wraz.z.obra-
zami.i.mieszały.się.z.głosami.nowych.ludzi,.aż.w.końcu.nie.mógł.rozróżnić,.co.jest.co..To.przecież.nie.star
y.człowiek.pod.drzewem.mówi.głosem.Ma

a.o.letniej.krainie,.gdzie.słońce.było.gorące.jak.ogień,.a.owoce.

dojrzewały.przez.cały.rok,.ani.też.ich.jaskinia.pod.nawisem.skalnym.nie.mogła.się.mieszać,.jak.to.teraz.mi
ało.miejsce,.z.polaną.pełną.tobołków.i.otoczoną.ciernistymi.krzakami..Uczucie,.tak.bar-
dzo.nieprzyjemne,.pogłębiało.się.i.rozlewało.w.nim.jak.wo-
da.w.stawie..Lok.już.się.prawie.zdążył.do.tego.przyzwyczaić.

Zabolała.go.ręka..Otworzył.oczy.i.spojrzał.rozzłoszczony..To.Fa.tak.mocno.uciskała.mu.rękę,.że.aż

.nabrzmiała.wokół.jej.palców..Wtem.usłyszał.całkiem.wyraźnie.kwilenie.no-
wego..Ptasie.głosy.i.piskliwy.śmiech.nowych.ludzi.przybrały

130

takie.tony,.jakby.się.wszyscy.zamienili.w.dzieci..Fa.obróciła.si

.na.drzewie.w.stronę.rzeki..Lok.sie

dzia

.chwilę.otumaniony.słońcem,.wizją.snów,.z.których.się.zbudził,.i.no-

wymi.ludźmi..Wszystko.zmieszało.się.razem..Nowy.znowu.zakwilił,.więc.i.Lok.się.obrócił.na.drzewie,.ab
y.razem.z.Fa.zerkać.pomiędzy.liśćmi.na.rzekę.

Jeden.z.dwóch.pni.podpływał.do.brzegu..

Tuami

.siedział.z.tyłu.wiosłując.kijem,.a.pozosta

ą.część.p

nia.zape

niali.ludzie..Były.to.kobiety..Lok.rozpoznał.je.po.nagich,.wy-

suszonych.piersiach..Były.dużo.mniejsze.od.mężczyzn.i.nie.miały.na.sobie.tyle.futra,.które.się.zdejmowało
..Ich.włosy.nie.były.też.tak.zdumiewająco.i.pracowicie.upięte,.jak.u.mężczyzn..Były.bardzo.chude,.a.ich.t
warze.pomarszczone..Pomiędzy.Tuami.a.tobołkami.i.kobietami.o.pomarszczo-
nych.twarzach.siedziała.istota,.która.tak.przykuła.oczy.Loka,.że.już.niewiele.uwagi.mógł.poświęcić.innym.
.Była.to.również.kobieta,.owinięta.w.pasie.błyszczącym.futrem,.które.sięgało.wyżej.i.przerzucone.przez.jej
.ramiona.tworzyło.z.tylu.głowy.torbę..Włosy.miała.

lśniącoczarne

.i.uło-

żone.wokół.białej.twarzy.jak.płatki.kwiatów..Jej.ramiona.i.piersi.były.białe,.uderzająco.białe,.przez.kontras
t.z.nowym,.który.się.po.nich.gramolił..Chciał.umknąć.jak.naj-
dalej.od.wody.i.ponad.ramieniem.dostać.się.do.futrzanej.torby.za.jej.głową..Śmiała.się,.jej.twarz.też.się.zm
arszczy-
ła,.a.w.otwartych.ustach.pokaza

y.się.dziwne.białe.zęby..Zbyt.wiele.by

o.do.zobaczenia,.więc.Lok.stał.się.

oczami,.które.na.wszystko.zwracały.uwagę..Miał.nadzieję,.że.zapamiętają.więcej,.niż.teraz.dostrzegał..Kob
ieta.ta.była.grubsza.od.pozostałych.kobiet,.podobnie.jak.stary.człowiek.był.grubszy.od.pozostałych.mężczy
zn;.nie.była.jednak.tak.stara.jak.on,.a.jej.piersi.były.pełne.mleka..Nowy.chwytał.za.jej.błyszczące.włosy.ch
cąc.się.podciągnąć.wyżej,.ona.zaś.usiłowała.go.ściągnąć.w.dół;.kołysała.głową.na.boki.unosząc.w.górę.twa
rz..Śmiech.narastał.jak.świergot.szpaków..Pień.znalazł.się.poniżej.zasięgu.wzroku.Loka,.usłyszał.tylko.jak
by.westchnienie.krzaków.na.brzegu.

Obrócił.się.do.

Fa.

.Jej.twarz.rozjaśnia

.bezgłośny.śmiech.potrząsała.głową..Spojrzała.na.niego.ocza

mi.tak.pełnymi.łez.że.lada.chwila.mogły.wypełnić.całe.jej.oczodoły..Przestała.się.śmiać;.zmarszczyła.twar
z,.jakby.miała.w.boku.długi.cierń.który.sprawiał.jej.ból..Zamknęła.usta,.znowu.je.rozchyliła.i.choć.nie.usły
szał.nawet.szmeru.jej.oddechu,.wiedział,.że.wypowiedzia

a.słowo:

—.Mleko...

Nie.słychać.było.już.śmiechu,.tylko.bełkotliwą.roz-

mowę,.a.także.odgłosy.podnoszenia.ciężkich.przedmiotów.i.przerzucania.ich.z.pnia.na.brzeg..

Lok

.zrobił.ot

wór.w.bluszczu.w.innym.miejscu.i.spojrzał.w.dół..Fa,.siedząca.obok.niego,.zrobiła.to.samo.już.wcześniej.

Tłusta.kobieta.uspokoiła.nowego..Stała.nad.wodą,.a.on.ssał.jej.pierś..Pozostałe.kobiety.krzątały.się.

pracowicie,.ciągnąc.tobołki.lub.zręcznie.je.rozwiązując.i.wymachując.przy.tym.rękami..Jedna.z.nich,.jak.L
ok.zauważył,.była.jeszcze.dzieckiem,.wysoka.i.szczupła,.przewiązana.w.pasie.skórą.jelenia..Spoglądała.na.
tobołek.leżący.na.ziemi.przy.jej.nogach..Któraś.z.kobiet.usiłowała.go.rozwiązać..Tobołek.zmieniał.kształt.
w.

konwulsyjnych

.podrygach..Z.otworu.

wyturlała

.się.Liku..Poderwała.się.na.czworaki.i.podskoczyła..U.jej.

szyi.zwisał.długi.pas.skóry,.a.kiedy.Liku.podskoczyła,.kobieta.rzuciła.się.i.mocno.chwyciła.pas.w.garść..Li
ku.przeturlała.się.w.powietrzu.i.upadła.na.plecy.z.plaśnięciem..Szpaki.znowu.

zaświergotały.

.Liku.przeciąg

nęła.się,.okręciła.i.przykucnęła.pod.wysokim.drzewem..Lok.zobaczył,.że.ma.zaokrąglony.brzuszek,.do.któ
rego.przytula.małą.

Oa.

.Ko-

bieta,.która.rozwiązała.tobołek,.opl

tała.długą.skórę.wokół.drzewa.i.odeszła..Tłusta.kobieta.zbliżyła.się.do.

Liku,.dzięki.czemu.Lok.mógł.zobaczyć.jej.lśniące.włosy.z.białym.przedziałkiem.pośrodku..Powiedziała.co
ś.do.Liku,.przy-
klękła,.znowu.coś.powiedzia

a,.śmiejąc.się.i.trzymając.nowego.przy.piersi..Liku.nie.odezwała.się.ani.słow

em,.tylko.przesunęła.małą.Oa.z.brzuszka.do.piersi..Kobieta.podniosła.się.i.oddaliła.

132

Teraz.wolnym.krokiem.zbliżyła.się.do.Liku.wycieńczona.z.głodu.dziewczynka.i.przykucnę

a.obok.

Liku.na.odległość.s

wojego

.wzrostu..Nie.mówiła.nic,.ale.nie.spuszczała.oczu.z.Liku..Jakiś.czas.obie.dziewc

zynki.przyglądały.się.sobie..Liku.poruszyła.się..Oderwała.coś.z.drzewa.i.w

ożyła.do.ust..Dziewczynka.obs

erwowała.ją.przez.cały.czas,.między.jej.brwiami.zarysowały.się.proste.linie..Potrząsnęła.głową..Lok.i.Fa.s
pojrzeli.na.siebie.i.także.potrząsnęli.głowami.zachwyceni..Liku.oderwała.z.pnia.następny.kawałek.grzyba.i
.podała.dziewczynce,.która.się.jednak.odsunęła..Ale.po.chwili.znów.się.przybliżyła,.wyciągnęła.szybkim.r
uchem.rę-
kę.i.chwyciła.jedzenie..Z.pewnym.wahaniem.włożyła.je.do.ust.i.zaczęła.żuć..Spojrzała.szybko.w.tę.stronę,.
gdzie.

zniknęły

.kobiety,.i.dopiero.wtedy.połknęła..Liku.dała.jej.następny.kawałek,.niewielki,.jak.dla.małeg

o.dziecka..Dziewczynka.znowu.zjadła..Siedziały.w.milczeniu,.obserwując.się.nawzajem.

Dziewczynka.wskazała.na.małą.Oa.i.zadała.jakieś.pytanie,.Liku.jednak.nie.odpowiedziała,.więc.zn

owu.zapanowało.między.nimi.milczenie..Lok.i.Fa.widzieli,.że.dziewczynka.obrzuca.wzrokiem.Liku.od.stó
p.do.głów.i.być.może.Liku.robiła.to.samo,.ale.jej.twarzy.nie.mogli.zobaczyć..Liku.przerzuciła.małą.Oa.prz
ez.ramię..Wtem.dziewczynka.roześmiała.się.pokazując.zęby..Liku.także.się.roześmiała.i.śmiały.się.obie.

Lok.i.Fa.też.się.uśmiechali..Loka.przepełniło.takie.

czucie,.jakby.opromieniło.go.słońce..Miałby.oc

hotę.zatańczyć,.gdyby.nie.zewnętrzny.Lok,.który.nakazywał.mu.czujność.

Fa.szepnęła.Lokowi.do.ucha:

—.Jak.się.ściemni,.zabierzemy.Liku.i.uciekniemy.

Tłusta.kobieta.zeszła.nad.wodę..Rozłożyła.tam.futra,.na.których.usiadła,.ale.nowego.nie.miała.przy.

sobie..Futra.zsunęły.się.z.jej.ramion,.została.naga.do.pasa,.jej.skóra.i.włosy.lśniły.w.słońcu..Uniosła.ręce.n
ad.głową,.pochyliła.się.i.zaczęła.coś.robić.przy.włosach..Płatki.kwiatów.opadły,

133

włosy.wiły.się.teraz.na.jej.plecach.i.piersiach.niby.czarne.węże..Potrząsnęła.głową.jak.koń.i.wszyst

kie.węże.wypełzły.na.plecy.odsłaniając.nagie.piersi..Wyjęła.z.włosów.cienk

e.białe.kolce.i.ułożyła.je.nad.b

rzegiem.wody..Sięgnęła.do.brzucha.i.wyciągnęła.rozwidloną.

palczastą

.kość,.a.następnie.podniosła.rękę.i.z

aczęła.nią.przesuwać.po.włosach,.aż.przestały.się.wić.jak.węże.i.opadały.na.plecy.lśniącą.czernią.z.białą.li
nią.na.czubku.głowy..Wreszcie.przestała.się.zabawiać.włosami.i.zaczęła.się.przyglądać.dziewczynkom.zag
adując.do.nich.od.czasu.do.czasu..Chuda.dziewczynka.uk

adała.na.ziemi.gałązki.łącząc.je.ze.sobą.u.góry..

Liku.przykucnęła.na.czworakach.i.przyglądała.się.bez.słowa..Tłusta.kobieta.znowu.zajęła.się.włosami;.zwi
jała.je.i.

wkłuwała

.w.nie.kolce,.wygładzała,.

poczesywała

.kościaną.ręką,.pochylając.się.i.opuszczając.nisko.

głowę,.a.włosy,.ułożone.teraz.inaczej,.wznosiły.się.wysoko.w.ciasnych.zwojach.

Lok

.usłyszał.głos.

Tuami.

.Tłusta.kobieta.chwyciła.futro.i.szybko.narzuciła.je.na.ramiona.okrywając.

pępek.i.tłuste,.białe.pośladki..Widać.było.tylko.jej.piersi.otoczone.futrem..Rozglądała.się.na.boki.i.rozmaw
iała,.jak.się.Lok.domyślał,.z.Tuami,.co.chwila.wybuchając.śmiechem.

Stary.człowiek.odezwał.się.głośno.gdzieś.z.głębi.polany..Lok,.którego.uwaga.koncentrowała.się.ter

az.nie.tylko.na.dziewczynkach,.uświadomił.sobie,.jak.wiele.nowych.odgło-
sów.rozlega.się.dokoła..Słychać.było.łamanie.drzewa,.trzask.ognia,.jakieś.stukania..Nie.tylko.stary.człowie
k,.ale.i.inni.wydawali.rozkazy.piskliwym,.ptasim.głosem..Lok.ziewnął.uszczęśliwiony..Wkrótce.zapanuje.c
iemność.i.wreszcie.uciekną.stąd.z.Liku.na.jego.plecach.

Tuami.znowu.wszedł.pod.drzewo.i.zaczął.rozmawiać.ze.starym.człowiekiem..Na.pniu.pojawił.się.S

osna..Pośrodku.ułożony.był.stos.drzewa,.a.obok,.w.wodzie,.pływało.kilka.grubych.pni.pochodzących.z.pol
any.na.wyspie..Cień.Sosny.kładł.się.teraz.tuż.u.jego.stóp,.gdyż.słońce.w.swojej.wędrówce.po.niebie.zaczęł
o.właśnie.schodzić.z.zenitu..Jego.blask.odbijający.się.załamanym.światłem.w.wodzie.otaczającej

134

nie

.oślepił.Loka..Sosna.i.tłusta.kobieta.przyłożyli.ręce.do.włosów.i.przez.chwilę.ze.sobą.rozmawia

li..Wtem.stary.człowiek.stanął.tuż."pod.Lokiem.i.zaczął.gestykulować.w

krzykując.głośno..Tłusta.kobieta.

roześmiała.się.odchy-
lając.do.tyłu.głowę.i.popatrzyła.na.niego,.a.odbijające.się.w.wodzie.słońce.drgało.rozproszonym.światłem.
na.jej.bladej.skórze..Stary.człowiek.znowu.gdzieś.odszedł.

Dzieci.by

y.razem..Chuda.dziewczynka.pochyla

a.się.nad.swoim.szałasem.z.gałęzi,.a.Liku.skulona.

siedziała.przy.niej.w.takiej.odleg

ości.od.uschniętego.drzewa,.na.jaką.pozwala

ł.

wyciągnięty.pas,.owiązany.

wokół.pnia..Chuda.dziewczynka.trzymała.w.ręku.małą.

.obracając.ją.na.wszystkie.strony.i.z.ciekawością

.się.jej.przyglądała..Powiedziała.coś.do.Liku,.a.następnie.ułożyła.pieczołowicie.małą.Oa.na.plecach.w.szał
asie..Liku.patrzyła.na.chudą.dziewczynkę.z.uwielbieniem.

Tłusta.kobieta.podniosła.się.przyg

adzając.na.sobie.futro..Miała.na.szyi.coś.jasnego.i.lśniącego,.co.

zwisało.jej.pomiędzy.piersiami..Lok.zauważył,.że.był.to.jeden.z.tych.ładnych,.gnących.się.żółtych.kamieni
,.które.jego.ludzie.czasem.zbierali.i.którymi.się.bawili,.a.kiedy.już.znudzili.się.zabawą,.wtedy.je.wyrzucali.
.Tłusta.kobieta.odeszła.kołysząc.bio-
drami.i.

zniknęła

.gdzieś.na.polanie..Teraz.Liku.mówiła.coś.do.chudej.dziewczynki..Wskazywały.jedna.na.d

rugą.palcem.

—.Liku!

Twarz.chudej.dziewczynki.rozjaśniła.się.uśmiechem..Klasnęła.w.dłonie.

—.Liku!.Liku!

Teraz.wskazała.palcem.na.siebie.

—.

Tanakil.

Liku.rzekła.z.powagą:

—.Liku.

Chuda.dziewczynka.potrząsała.głową

.Liku.także.

—.Tanakil.

ku.wypowiedziała.to.słowo.ze.staranną.uwagą:

—.Tanakil.

135

Chuda.dziewczynka.zerwała.się.na.nogi.i.klaszcząc.w.dłonie.roześmiała.się..Podeszła.jedna.z.kobie

t.o.po-
marszczonej.twarzy.i.stała.przypatrując.się.Liku..

Tanakil.

zaczęła.coś.do.niej.

trajkotać,

.pokazując.palcem.i.

pochylając.się,.po.czym.zwróciła.się.do.Liku.mówiąc.wyraźnie:

—.Tanakil.

Liku.zmarszczyła.twarz.

—.Tanakil.

Wszystkie.trzy.wy.buchnęły.śmiechem..Tanakil.zbliżyła.się.do.uschniętego.drzewa,.przyjrzała.mu.s

ię,.coś.powiedziała,.po.czym.oderwała.kawałek.żółtego.grzyba,.który.jej.przed-
tem.podała.Liku,.i.włożyła.do.ust..Kobieta.narobiła.takiego.wrzasku,.że.aż.Liku.się.przewróciła..Rozgniew
ana.uderzyła.Tanakil.po.ręku,.krzycząc.piskliwym.głosem..Tanakil.na-
tychmiast.wyciągnęła.z.ust.kawałek.grzyba..Kobieta.tak.ją.

trzepnęła

.w.rękę,.że.grzyb.poleciał.do.wody..Za

częła.krzyczeć.na.Liku,.która.cofnęła.się.pod.drzewo..Kobieta.przechyliła.się.w.jej.stronę,.trzymając.się.je
dnak.z.daleka,.i.obrzucała.Liku.ostrymi.słowami.

—.

Ah!

.—.krzyczała..—.

Ah!

Po.chwili.odwróciła.się.do.Tanakil.nie.przestając.wykrzy-

kiwać.i.popchnęła.ją.jedną.ręką,.drugą.trzymając.na.biodrze..Popychając.Tanakil.pędziła.ją.przed.sobą.prze
z.polanę..Tanakil.szła.niechętnie,.co.chwila.obracając.się.w.stronę.Liku..Wkrótce.i.ona.

zniknęła.

.Liku.

podc

zołgała

.się.do.szałasu.z.gałęzi.i.chwyciła.małą.

Oa,

.po.czym.wycofała.się.pod.drzewo,.gdzie.usiadła.przycis

kając.małą.Oa.do.piersi..Kobieta.o.pomarszczonej.twarzy.wróciła.i.stanęła.wpatrując.się.w.Liku..Jej.twarz.
trochę.się.wypogodziła..Nie.odzywała.się.jednak.ani.słowem..Po.chwili.schyliła.się,.trzymając.się.od.Liku.
na.odległość.skórzanego.pasa.

—.Tanakil.

Liku.nie.poruszyła.się..Kobieta.wzięła.do.ręki.gałąź.i.wyciągnęła.ją.ostrożnie..Liku.wzięła.ją.niepe

wnie.do.ręki,.powąchała.i.rzuciła.na.ziemię..Kobieta.powiedziała.znowu:

—.Tanakil?

136

W.odpowiedzi.rozległ.się.głos.

turkawek,

.a.na.twarzy.kobiety.zadrgały.plamy.światła.odbijającego.s

ię.od.wody.

.Tanakil!.Liku.nie.odezwała.się,.kobieta.wreszcie.odeszła.

.zdjęła.rękę.z.ust.Loka.

—.Nie.odzywaj.się.do.Liku.

Spojrzała.na.niego.groźnie..Teraz,.kiedy.kobieta.zostawiła.Liku.w.spokoju,.przestała.go.świerzbić.s

kóra..Zewnętrzny.

Lok

.przypomniał.mu.o.zachowaniu.ostrożności.

Na.polanie.rozbrzmiewały.podniesione.głosy..Lok.i.Fa.znowu.zmienili.pozycję..Dostrzegli.teraz.og

romne.zmiany..Pośrodku.polany.buzował.jasny.ogień,.a.gęsty.dym.unosi

.się.prosto.w.niebo..Wokół.polan

y.poustawiane.były.szałasy.z.gałęzi,.które.ludzie.przywieźli.ze.sobą.na.pniach..Większość.tobołków.zniknę
ła,.było.więc.dużo.miejsca.wokół.ogniska..Zgromadzili.się.tam.wszyscy.i.o.czymś.rozmawiali..Byli.zwróc
eni.twarzą.do.starego.człowieka,.który.coś.do.nich.mówił..Wyciągnęli.w.jego.kierunku.ręce,.wszyscy.opró
cz.

Tuami,

.który.stał.z.boku,.jakby.przynależał.do.innych.ludzi..Stary.człowiek.potrząsał.głową.i.krzyczał..

Wszyscy.skulili.się,.stając.się.zlepkiem.pleców,.i.mruczeli.coś.do.siebie..Po.czym.znowu.skupili.się.w.pobl
iżu.starego.człowieka,.głośno.pokrzykując..Potrząsnął.głową,.odwrócił.się.do.nich.tyłem.i.pochylony.wsze
dł.do.szałasu.po.lewej.stronie..Mężczyźni.skupili.się.teraz.wokół.Tuami.nie.przestając.krzyczeć..Kiedy.pod
niósł.rękę,.umilkli..Wskazał.na.głowę.jelenia,.która.wciąż.jeszcze.leżała.na.ziemi.stercząc.spoza.polan.przy
szykowanych.do.palenia..Zrobił.nagły.ruch.głową.w.stronę.lasu,.ale.ludzie.znowu.podnieśli.wrzawę..Stary.
człowiek.wyłonił.się.z.szałasu.podnosząc.rękę.jak.Tuami..Uciszyli.się.na.moment.

Stary.człowiek.powiedział.jedno.słowo,.ale.bardzo.głośno..Natychmiast.rozpętała.się.burza.okrzykó

w..Nawet.ich.

spowolniałe

.ruchy.stały.się.jakby.szybsze..Tłusta.kobieta.wynio-

sła.dziwny.tobołek.z.szałasu..Była.to.skóra.całego.zwierzę-
c

a,.ale.coś.w.niej.

chlupotało,

.jakby.zwierzę.miało.w.

środ-

137

ku.wodę..Ludzie.zaczęli.przynosić.wydrążone.kawałki.drze-

wa.i.podkładać.je.pod.zwierzę

.które.natychmiast.oddawało.w.nie.mocz..Napełniało.każdy.kawałek.wydrąż

onego.drzewa..

Lok

.widział.spływający.z.

chlupotem

.płyn..Tłusta.ko-

bieta.była.teraz.szczęśliwa,.tak.samo.jak.wtedy,.kiedy.mia-
ła.ze.sobą.nowego;.wszyscy.się.cieszyli,.nawet.stary.czło-
wiek.uśmiechał.się.z.zadowoleniem..Zanosili.swoje.kawałki.drzewa.w.stronę.ogniska,.ostrożnie,.żeby.nie.r
ozlać.ani.kropli,.choć.przecież.w.rzece.było.niemało.wody..Klękali.albo.powoli.siadali.i.pili.przykładając.d
rzewo.do.ust..

Tuami.

przyklęknął.uśmiechnięty.obok.tłustej.kobiety.i.zwierzę.

nasiusiało

.mu.prosto.w.usta..

.i.Lok.skulili.się.na.drze-

wie.krzywiąc.z.odrazy.twarze..Jakaś.gruda.stanęła.Lokowi.w.gardle..Pełzały.po.nim.pędraki,.bezwiednie.w
kładał.je.do.ust,.jeden.po.drugim,.wciąż.wykrzywiając.twarz..Oblizał.wargi,.skrzywił.się,.ziewnął.i.spojrza
ł.w.dół.na.Liku.

Chuda.dziewczynka.wróciła..Unosił.się.od.niej.jakiś.inny,.kwaśny.zapach,.ale.była.zadowolona..Za

częła.mówić.coś.piskliwym,.ptasim.głosem,.Liku.wysunęła.się.spod.drzewa..

Tanakil

.popatrzyła.w.bok,.ta

m.gdzie.wszyscy.siedzieli.przy.ognisku,.i.spokojnie.zbliżyła.się.do.Liku..Położyła.rękę.na.wąskim.pasie.sk
óry.otaczającym.drzewo.i.zaczęła.go.roz-
wiązywać..Następnie.owiązała.nim.nadgarstek,.kołując.ręką.i.opuszczając.ją.w.dół,.niczym.jaskółka.w.loci
e.podczas.lata..Obeszła.drzewo,.trzymając.w.ręku.pas,.i.powiedziała.coś.do.Liku..Pociągnęła.ją.lekko.i.obi
e.dziewczynki.odeszły.

Tanakil.bezustannie.mówiła,.a.Liku.szła.tuż.obok.niej.nastawiając.uszu.i.wsłuchując.się.w.każde.jej

.słowo,.co.nawet.z.daleka.było.widoczne..Lok.musiał.sobie.zrobić.nową.szczelinę.w.bluszczu,.aby.zobaczy
ć,.dokąd.idą..Tanakil.podprowadziła.Liku.do.tobołka,.chciała,.aby.Liku.go.zobaczyła.

Odrętwiały.Lok.zmienił.pozycję,.żeby.lepiej.widzieć.polanę..Stary.człowiek.krążył.niespokojnie,.tr

zymając.się.jedną.ręką.za.siwe.włosy.wyrastające.mu.pod.ustami..Ludzie,.którzy.nie.pełnili.straży.ani.nie.p
ilnowali.ognia,.leżeli.na

138

wznak.na.ziemi.jak.martwi..Tłusta.kobieta.znowu.wesz

a.do.szałasu.

Stary.człowiek.powziął.jakieś.postanowienie..Lok.wi-

dział.że.odjął.rękę.od.twarzy..Klasnął.głośno.w.dłonie.i.coś.powiedział..Leżący.przy.ogniu.ludzie.zaczęli.si
ę.niechętnie.podnosić..Stary.człowiek.wskazując.na.rzekę.ponagla

.ich,.ale.wszyscy.stali.w.milczeniu..Nag

le.zaczęli.potrząsać.g

owami.i.mówić..W.głosie.starego.człowieka.wyczuwało.się.złość..Podszedł.do.wody,

.zatrzymał.się,.powiedział.coś.przez.ramię.i.wskazał.na.wydrążone.pnie..Powoli.mężczyźni.ruszyli.stąpając
.sennym.krokiem.po.kępach.trawy.i.zasy-
panej.liśćmi.ziemi..Mówili.cicho.do.samych.siebie.i.do.innych..Stary.człowiek.zaczął.krzyczeć,.podobnie.j
ak.ko-
bieta.krzyczała.na.Tanakil..Stanęli.sennie.nad.brzegiem.rzeki.wpatrując.się.w.pnie,.bez.ruchu.i.bez.słowa..
Kwaśny.zapach.płynu,.dobywającego.się.ze.zwierzęcia,.docierał.aż.do.Loka,.przypominał.zbutwiały.zapac
h.jesieni..Tuami.przeszedł.przez.polanę.i.zatrzymał.się.z.tylu.za.stojącymi.ludźmi.

Stary.człowiek.wystąpił.z.przemową..Tuami,.kiwając.głową,.odszedł,.a.po.chwili.rozległy.się.odgło

sy.rąbania.drzewa..Dwaj.mężczyźni.wyciągnęli.z.krzaków.ukryte.pasy.ze.skóry,.wskoczyli.do.rzeki.i.zepch
nęli.w.wodę.tylny.koniec.pierwszego.pnia,.a.podprowadzili.do.brzegu.drugi.pień..Stojąc.po.obu.stronach.p
nia,.zaczęli.go.podnosić..Pochyleni,.sapali.ciężko..Stary.człowiek.znowu.krzyknął.podnosząc.w.górę.ręce.i.
wskazując.na.coś.palcem..Dwaj.mężczyźni.jeszcze.raz.unieśli.pień..Tuami.wrócił.z.gładko.oc

osaną.gałęzi

ą..Mężczyźni.ryli.miękką.ziemię.nad.brzegiem.rzeki..Lok.obrócił.się.w.swoim.gnieździe,.żeby.od-
szukać.Liku..Zobaczył,.że.Tanakil.pokazuje.jej.wiele.cu-
downych.rzeczy:.sznur.morskich.muszli,.a.także.małą.

Oa,.

która.wydala.się.Lokowi.jak.prawdziwa,.myślał.

tylko,.że.śpi.albo.ze.umarła..Tanakil.nie.wypuszczała.z.ręki.pasa,.ale.zw

sał.luźno,.bo.Liku.trzymała.się.bli

sko.większej.dziewczynki,.patrząc.na.nią.w.taki.sposób,.jak.patrzyła.na.Loka,

139

iedy

.ją.huśtał.albo.przed.nią.błaznował..Proste.smugi.s

łońca

.nachylały.się.ku.polanie.poprzez.prze

ęcz..Stary.czło-

iek.zaczął.pokrzykiwać,.a.na.jego.głos.wynurzyły.się.z.

szałasu,

.ziewając,.kobiety..Krzyknął.znowu,.więc

.powłócząc.nogami.skupiły.się.pod.drzewem.i.podobnie.jak.przedtem.

ężczyźni.o.czymś.ze.sobą.mówiły..

Niebawem.na.polanie.widać.było.tylko.straż.i.dwie.dziewczynki.

Jakiś.nowy.rodzaj.okrzyków.docierał.spod.drzewa.i.znad.rzeki..

Lok

.obrócił.się,.aby.zobaczyć,.co.si

ę.dzieje..—.

A-ho!

Nowi.ludzie,.zarówno.mężczyźni,.jak.i.kobiety,.stali.przechyleni.do.tyłu..Pień.patrzył.na.nich,.jego.

dziób.spo

zywał.na.drugim.pniu,.który.przyciągnął.

Tuami.

.Lok.wie-

ział,.że.ten.koniec.jest.dziobem,.ponieważ.pień.miał.po.obu.stronach.oczy..Przedtem.ich.nie.zauważył,.bo

.były.

rzesłonięte.czymś.białym,.co.teraz.pociemniało.i.

częściowo

.się.zmyło..Ludzie.byli.przywiązani.do.p

nia.pasami.ze.

skóry.

.Stary.człowiek.ponaglał.ich,.a.oni.odchylali.się.do.

tyłu,

.sapiąc,.ryjąc.nogami.miękką.z

iemię.i.wzbijając.w.górę.grudy.ziemi..Szli.wykonując.nagłe.ruchy,.a.pień.sunął.za.

nimi

.nie.spuszczając.ich

.z.oczu..Lok.widział.bruzdy.na.ich.

twarzach

.i.spływający.pot,.kiedy.przechodzili.pod.drzewem,.a

.wkrótc

zniknęli.

.Stary.człowiek.postępował.za.nimi,.

nieustannie

.krzycząc.

Tanakil

.i.Liku.wróciły.pod.drzewo..Liku.trzymała.T

anakil

.jedną.ręką,.a.w.drugiej.miała.małą.

Oa.

rzyki.ustały.nagle.utrudzeni.i.posępni.ludzie.wyłonili.się.na.polanie.

stawili.rzędem.nad.rzeką..Tuami.i.Sos

na.stanęli.w.wodzie.r

y.drugim.pniu..Tanakil.ruszyła.do.przodu,.żeby.

zobaczyć,

.co.się.dzieje,.ale.Liku.się.

cofnęła..Tanakil.usiłowała.jej.oś.wyjaśnić,.ale.Liku.nie.chciała.się.zbliżyć.do.wody..Tanakil.zaczęła.ją.ciąg
nąć

.Liku.jednak.zapierała.się.w.

ziemię

.rękoma.i.nogami..Nagle.Tanakil.zaczęła.na.nią.krzyczeć.ja

.kobiet

a.o.pom

rszczonej.twarzy..Wzięła.do.ręki.kij,.jej.gło

.był.ostry.i.prz

szywający,.znowu.pociągnęła.za.pas..

iku

.się.nie.poddawała,.więc.Tanakil.uderzyła.ją.kijem.po

plecach..Liku.

ęknęła,.a.Tanakil.ciągnęła,.ok

adając.ją.kijem.

—.A-ho!.

A-hol

.A-ho!

Drugi.pień.leżał.już.dziobem.na.brzegu,.ale.nie.mogli.go.

dalej

.wyciągnąć..Obsunął.się.w.dół.i.ludzi

e.się.przewrócili..Stary.człowiek.krzyknął.z.całych.sił..Pokazał.z.wściekłością.palcem.w.dół.rzeki,.potem.n
a.wodospad.i.las,.a.jego.głos.by

ł.pełen

.gniewu..Ludzie.także.zaczęli.na.niego.krzyczeć..Ta-

nakil.przestała.bić.Liku.i.obserwowała.dorosłych..Stary.człowiek.krążył.pośród.leżących.ludzi,.usi

ował.ic

h.po-
derwać.kopniakiem..Tuami.stał.z.boku,.przyglądając.mu.się.

ak.pień,.ale.nie.odzywał.się.ani.słowem..Pow

oli.ludzie.podnieśli.się.i.znowu.chwycili.za.pasy..Tanakil.przestała.się.już.nimi.interesować,.odwróci

a.się.i

.przyklęk

a.przy.Liku..Podniosła.kilka.małych.kamyków.i.podrzuciwszy.je.w.górę,.usiłowa

a.je.złapać.w.s

woją.wąską.dłoń..Liku.przygląda

a.się.tej.zabawie..Pień.został.wyciągnięty.na.brzeg,.

zakołysał

.się.i.osiadł.

mocno..Ludzie,.odchyliwszy.się.do.tyłu,.odeszli.

Lok.patrzył.na.Liku.szczęśliwy,.że.ma.zaokrąglony.brzuszek,.że.panuje.spokój,.że.Tanakil.już.nie.o

kłada.jej.kijem..Przypomnia

.sobie.nowego.przy.piersi.tłustej.kobiety.i.uś

iechnął.się.do.

Fa.

.Ona.jednak.ci

erpko.się.skrzywiła..Wcale.nie.wydawała.się.tak.uszczęśliwiona.jak.on..Wszy-
stko,.co.czul.dotychczas,.gdzieś.pierzchło,.

zniknęło

.jak.szron.na.płaskiej.skale.w.pierwszych.promieniach.s

łoń-
ca..Ludzie,.obdarzeni.tyloma.cudownymi.umiejętnościami.i.przedmiotami,.już.nie.wydawali.mu.się.tak.gro

ni.jak.dotychczas..Nawet.zewnętrzny.Lok.był.uśpiony.i.mniej.wyczulony.na.zapachy.i.odgłosy..Ziewnął.s

zeroko.i.przy-
c

snął.rękami.oczy..Natychmiast.rój.kłaczków.zaczął.mu.m

gotać.przed.oczami,.jak.to.bywa.latem,.kiedy.

wiatr.porywa.je.z.krzaków.na.równinie.i.gęstymi.tumanami.wirują.w.powietrzu..Usłysza

.cichy.szept.Fa:

—.Pamiętaj,.że.zabierzemy.je,.jak.tylko.się.ściemni.

Zobaczył.obraz.kobiety,.uśmiechniętej.i.karmiącej.piersią.nowego.

—.A.czym.go.nakarmisz?

—.Przeżuję.mu.jedzenie..A.może.napłynie.mi.mleko?.Zastanawiał.się..

.dodała:

—.Wtedy,.kiedy.nowi.ludzie.będą.już.spali.

Tymczasem.nowi.ludzie.jeszcze.nie.spali.i.wcale.się.na.to.nie.zanosiło..Robili.coraz.większy.hałas..

Oba.pnie.leżały.na.polanie,.oparte.na.grubych,.okrągłych.pieńkach..Wszyscy.zgromadzili.się.wokół.drugie
go.pnia.i.krzyczeli.na.starego.człowieka..On.wskazywał.ze.złością.na.szlak.prowadzący.do.lasu.i.wykrzyki
wał.ptasim,.trzepotliwym.głosem..Ludzie.potrząsali.głowami.uwalniając.się.od.pasów.i.odchodząc.w.stron
ę.swoich.szałasów..Stary.człowiek.wymachiwał.pięściami.w.niebo,.teraz.już.granatowe,.i.walił.się.nimi.po.
głowie;.wszyscy.jednak.podążali.jak.we.śnie.w.stronę.ognia.i.szałasów..Kiedy.został.zupełnie.sam,.dopiero
.wtedy.umilkł..Pomiędzy.drzewami.zalegała.stopniowo.ciemność,.słońce.zaczynało.opuszczać.ziemię.

Stary.człowiek.poszed

.bardzo.wolnym.krokiem.nad.rzekę..Tam.się.zatrzymał,.ale.

Lok

.i.Fa.nie.wid

zieli,.jaki.miał.wyraz.twarzy..Po.chwili.jednak.wrócił.szybko.do.swego.szałasu.i.tam.zniknął..Lok.usłyszał.
głos.tłustej.kobiety,.a.wtedy.stary.człowiek.wyszedł..Udał.się.w.stronę.rzeki,.tak.samo.wolnym.krokiem,.al
e.tym.razem.nie.zatrzymał.się.przy.pniach,.tylko.poszedł.dalej..Minął.drzewo.i.nie.dochodząc.do.rzeki.stan
ął.i.zaczął.się.przyglądać.dzieciom.

Tanakil

.uczyła.Liku.łapać.kamyki,.kij.poszedł.w.zapo-

mnienie..Na.widok.starego.człowieka.podnios

a.się,.założyła.ręce.do.tyłu.i.stała.pocierając.jedną.nogę.o.dr

ugą..Liku.usiłowała,.jak.umiała,.robić.to.samo..Stary.człowiek.milczał,.ale.po.chwili.wskazał.głową.na.pol
anę.i.powiedział.coś.surowym.głosem..Tanakil.wzięła.do.ręki.pas.i.przeszła.pod.drzewem.prowadząc.za.so
bą.Liku..Obróciwszy.się.cicho.na.drzewie.Lok.zobaczył,.że.wchodzą.do.szałasu..Kiedy.znowu.spojrzał.w.s
tronę.rzeki,.stary.czł

wiek.jeszcze.tam.stał.i.oddawał.mocz..Słońce.

zniknęło.już

.znad.rzeki,.zatrzymało.s

ę.

jeszcze.na.wierzchołkach.drzew.przy.przeciwległym.

brze-

gu.

.Wodospad.i.przełęcz.tonęły.w.czerwieni,.woda.głośno.huczała..Stary.cz

owiek.wrócił,.stanął.po

d.drzewem.i.patrzył.z.uwagą.na.cierniste.krzaki,.gdzie.mężczyźni.pełnili.straż..Po.chwili.stanął.przy.drzew
ie.z.drugiej.strony.i.jeszcze.raz.się.rozejrzał..Wrócił.na.poprzednie.miejsce.i.oparł.się.o.pień.drzewa.zwróc
ony.twarzą.do.rzeki..Wsunął.rękę.pod.skórę.okrywającą.mu.pierś.i.coś.stamtąd.wyciągnął..Lok.po-
wąchał,.zobaczy

.i.rozpoznał..Stary.cz

owiek.jadł.mięso.przeznaczone.dla.Liku..Słyszeli,.że.się.pochylił.i.s

puści

ł.

głowę..Ze.sterczącymi.na.boki.łokciami.rozrywa

.mięso.na.kawałki.i.wk

adał.do.ust..Uwijał.się.jak.

mrówki.w.uschniętym.drzewie.

Ktoś.się.zbliżał..Lok.usłyszał,.ale.stary.człowiek.nie.sły-

szał,.tak.głośno.poruszał.szczękami..Mężczyzna.obszed

ł.

drzewo,.zobaczył.starego.człowieka,.zatrzymał.się

.i.ryknął.z.furią..By

.to.Sosna..Wypadł.na.polanę,.stanął.przy.ogniu.i.zaczął.krzyczeć.z.całych.sił..Z.mrocz

nych.sza

asów.wyłoniły.się.zarysy.postaci,.mężczyzn.i.kobiet..Nieprzeni-

kniona.ciemność.spowiła.ziemię..Sosna.kopnął.w.ogień,.strzeliły.w.górę.iskry.i.płomienie..A.potem.rozpoś
cierający.się.blask.ognia.staczał.bój.z.mrowiem.ciemności.pod.spokoj-
nym,.rozjarzonym.niebem..Stary.człowiek.krzyczał.stojąc.przy.pniach;.Sosna.krzyczał.także.wskazując.na.
niego.palcem..Po.chwili.wyłoniła.się.z.szałasu.tłusta.kobieta.z.nowym,.który.wspinał.się.po.jej.ramieniu..J
akby.na.dane.hasło.wszyscy.ruszyli.do.przodu..Stary.człowiek.wskoczy

.na.pień.i.chwyciwszy.

ulistnioną

ałąź.zaczął.nią.wymachiwać..Tłusta.kobieta.wrzasnęła.na.ludzi.tak.potę

nym.głosem,.że.aż.zatrzepotały.sk

rzydłami.ptaki.siedzące.na.drzewach..Głos.starego.człowieka.nie.brzmiał.już.tak.ostro..Ludzie.zacho-
wywali.się.trochę.spokojniej..

Tuami,

.który.dotychczas.wcale.s

ę.n

e.odzywał,.stojąc.przy.tłustej.kobiecie,.t

eraz.powiedział.jak

owo,.które.wszyscy.podchwycili.i.powtarzali.coraz.gło

ej..Stary.człowiek.wskaz

ywa

.na.głowę.jelenia.leżącą.przy.ogniu,.ale.głosy.powtarzające.bezustannie.jedno.sło-

wo,.nasilały.się.tak,.jakby.ludzie.podchodzili.coraz.bliżej.

.143

Tłusta.kobieta.wsunę

a.się.do.swojego.szałasu,.w.którym.wszyscy.jednocześnie.utkwili.spojrzenia..

Wyszła,.ale.nie.z.nowym,.tylko.z.

chlupocącym

.zwierzęciem..Rozległy.się.okrzyki.i.klaskanie.w.ręce..Wsz

yscy.się.w.mig.rozpierzchli.i.wrócili.z.wydrążonymi.kawałkami.drzewa,.do.których.zwierzę.leżące.na.rami
eniu.tłustej.kobiety.oddawało.mocz..W.blasku.ognia.

Lok

.widział,.jak.poruszały.się.ich.przełyki..Stary.czło

wiek,.machając.rękami,.nakazywał.im,.aby.wracali.do.szałasów,.ale.nikt.nie.słuchał..Podchodzili.do.tłustej.
kobiety.po.następną.porcję.płynu..Tłusta.kobieta.już.się.nie.śmiała,.tylko.spoglądała.to.na.starego.człowiek
a,.to.na.ludzi.i.

Tuami.

.Stał.koło.niej.z.uśmiechem.na.twarzy..Chciała.zabrać.zwierzę.do.szałasu,.ale.Sosna.i

.jedna.z.kobiet.nie.pozwolili..Widząc.to.stary.człowiek.ruszył.do.przodu.i.nagle.rozgorzała.walka..Tuami.p
rzyglądał.się,.jakby.walczący.ludzie.byli.czymś,.co.narysował.w.powietrzu.patykiem..Przyłączyło.się.jeszc
ze.więcej.ludzi..Tłum.kłębił.się,.a.tłusta.kobieta.krzyczała..

Chlupocące

.zwierzę.zsunęło.się.z.jej.ra-

mienia.i.

zniknęło.

.Rzuciła.się.na.nie.cała.gromada..Lok.usłyszał.

chlupot

.wody,.po.czym.kłębowisko.ludzi.

opadło..Zaczęli.się.rozpraszać.na.chwiejnych.nogach,.a.zwierzę.le-
ża

o.rozp

aszczone.na.ziemi,.jak.jeleń.Tuami,.tylko.że.wyglądało.bardziej.martwo.

Stary.człowiek.stał.się.nagle.dziwnie.wysoki..Lok.ziewnął..Obrazy.nie.pasowały.do.siebie..Zamkną

ł.oczy.i.otworzył..Stary.człowiek.miał.obie.ręce.wyciągnięte.wysoko.w.górę..Stał.zwrócony.twarzą.do.ludz
i,.a.głos,.jaki.z.siebie.dobywał,.najwyraźniej.ich.przeraził..Zaczęli.się.cofać..Tłusta.kobieta.wśliznęła.się.do
.s

ałasu..Tuami.gdzieś.zniknął..Głos.starego.człowieka.zabrzmiał.jeszcze.potężniej,.umilkł,.ręce.mu.opadły

..Zaległa.cisza,.czuło.się.strach.i.kwaśny.zapach.martwego.zwierza.

Nikt.się.nie.odzywał,.wszyscy.siedzieli.skuleni.odchylając.się.lekko.do.tyłu..Nagle.jedna.z.kobiet.rz

uciła.się.z.krzykiem.w.stronę.starego.człowieka,.stanęła.przed.nim.pocierając.brzuch.i.wyciągając.piersi,.a.
wreszcie.na.niego.plunęła.

144

Ludzie.poruszyli.się..Kiwali.głowami.i.pokrzykiwali..Stary.cz

owiek.wrzasnął.na.nich.z.góry.i.wsk

azał.na.głowę.jelenia..Zaleg

a.cisza..Oczy.obróciły.się.w.stronę.jelenia,.który.bez.

przerwy

.wpatrywał.się.w

.Loka.swoim.ma

ym.oczkiem.poprzez.szczelinę.w.liściach.bluszczu.

W.lesie.otaczającym.polanę.rozległ.się.jakiś.hałas..Sto-

niowo.zaczął.do.nich.docierać..Ktoś.wył..Cierniste.krzaki.poruszyły.się.i.rozchyliły..Kasztan,.trzymając.si

ę.Krza-
czastego,.kuśtykał,.po.lewej.nodze.sp

ywa

a.mu.krew..Kiedy.zobaczył.ogień,.położył.się,.a.wtedy.natychm

iast.podbiegła.do.niego.kobieta..Krzaczasty.wysunął.się.do.przodu.

Lokowi.opadły.powieki,.zatrzepotał.nimi.i.otworzył.oczy..W.sennej.zjawie.zobaczył.obraz,.w.który

m.opowiada

.to.wszystko.Liku,.ale.ona,.podobnie.jak.on.sam,.nic.z.tego.nie.mogła.zrozumieć..Tłusta.kobie

ta.wy

oniła.się.z.szałasu.z.nowym.przy.piersi.

Krzaczasty.zadawał.jakieś.pytania..W.odpowiedzi.rozległy.się.krzyki..Kobieta,.która.przed.chwilą.

pokazywała.swą.wychudłą.pierś,.teraz.wskazywała.na.starego.człowieka,.na.uschnięte.drzewo.i.ludzi..Kasz
tan.splunął.na.głowę.jelenia,.a.ludzie.znowu.zaczęli.krzyczeć.i.posuwać.się.do.przodu..Stary.człowiek.pod
niósł.w.górę.ręce.i.wystąpił.z.tą.samą.głośną.i.złowieszczą.przemową,.ale.wzbudził.tylko.drwinę.i.śmiech..
Kasztan.stał.przy.głowie.jelenia..Jego.oczy.lśniły.w.blasku.ognia.jak.dwa.kamyki..Zaczął.wyciągać.gałąź.z
atkniętą.u.pasa,.w.drugim.ręku.trzyma

.wygięty.kij..On.i.stary.człowiek.obserwowali.się.nawzajem.

Stary.człowiek.odsunął.się.na.bok.i.w.ogromnym.pośpie-

chu.coś.mówił..Dotknął.tłustej.kobiety.i.wyciągnąwszy.ręce.us

łował.jej.odebrać.nowego..Schyliła.się.rapt

ownie.i.

capnęła.

go.zębami.w.rękę,.jak.zrobiłaby.każda.kobieta..Zakręcił.się.

.jęknął.z.bólu..Kasztan.przyło

żył.gałąź.do.wygiętego.kija.

.ściągnął.czerwone.pióra.do.tym..Stary.człowiek.zbliżył.się.do.n

ego.wyciągną

wszy.ręce,.d

onie.wystawiając.ku.ga

ęzi..Stał.spokojnie.w.zasięgu.Kasztana,.skulił.palce.prawej.ręki,.opróc

z.palca.wskazującego..Poruszał.nim,.aż.skierował.go

145

na.jeden.z.szałasów..Wszyscy.czekali.w.milczeniu..Tłusta.kobieta.roześmiała.się.piskliwie,.ale.zara

z.ucichła..

Tuami.

obserwował.plecy.starego.człowieka,.który.rozejrzał.się.po.polanie,.wpatrzył.się.w.czarny

.mrok.pod.drzewami,.a.potem.znowu.przeniósł.wzrok.na.ludzi..Nikt.się.nie.odzywał.

Lok

.ziewnął.i.usadowił.się.w.zagłębieniu.wierzchołka.drzewa,.gdzie.był.bezpiecznie.osłonięty.prze

d.ludźmi.i.ich.całym.obozowiskiem,.które.teraz.l

niło.światłem.odbija-

jącym.się.ponad.drzewami..Spojrzał.na.

Fa,

.chcąc.ją.zachęcić.do.snu.u.swego.boku,.ale.nie.zwracała.na.nie

go.uwagi..Z.twarzą.w.liściach.bluszczu.wpatrywała.się.w.coś.bez.zmrużenia.oka..Była.tak.skupiona,.że.na
wet.nie.zareago-
wała,.gdy.dotknął.ręką.jej.nogi..Wciąż.patrzyła..Otworzy

a.usta,.oddech.miała.przyspieszony..Ściska

a.zbu

twiałe.drze-
wo,.które.

rozkruszyło

.się.i.zamieniło.w.mokrą.miazgę..Mimo.zmęczenia,.za

nteresował.się.jednak,.a.nawet

.trochę.prze-
straszył..Zobaczył.obraz,.w.którym.jeden.z.ludzi.wdrapuje.się.na.drzewo,.więc.wygramolił.się.z.wygodneg
o.zagłębienia.i.rozchylił.liście..Fa.rozg

ądała.się.szybko.na.boki,.a.jej.twarz.przypominała.śpiącego.człowie

ka,.zmagającego.się.ze.stra-
sznym.snem..Złapała.go.za.rękę.i.ściągnęła.niżej..Objęła.go.mocno.i.skryła.twarz.na.jego.piersi..Otoczył.ją
.ramieniem,.a.wtedy.zewnętrznego.Loka.owionęło.przyjemne.ciepło.jej.ciała..Fa.nie.miała.jednak.ochoty.n
a.igraszki..Uklękła,.przyciągnęła.go.do.siebie.i.przyciskając.jego.głowę.do.piersi,.patrzyła.na.dół,.a.jej.serc
e.łomotało.mu.pod.policzkiem..Chciał.zobaczyć,.co.ją.tak.przeraża,.ale.kiedy.próbował.się.od.niej.uwolnić,
.przytrzymała.go.mocno,.widział.więc.tylko.zarys.jej.szczęki.i.oczy,.otwarte,.wciąż.otwarte,.i.wpatrzone.

Znowu.ogarnęła.go.fala.uczucia,.a.jej.ciało.było.takie.ciepłe..Lok.uleg

.pokusie.snu,.przekonany,.że

.Fa.obudzi.go,.kiedy.ludzie.pójdą.spać,.a.oni.będą.mogli.uciec.z.dziećmi..Usadowił.się.wygodnie,.z.głową.
na.jej.bijącym.sercu..Obej-
mowała.go.mocno.ramionami,.a.rój.kłaczków,.wirujących.teraz

.w.ciemności,.stał.się.całym.światem.wycz

erpującego.snu.

Rozdział.dziewiąty

Zbudził.się,.gotów.do.walki.z.rękami,.które.go.uciska

y,.przygniatały.mu.ramiona,.zasłania

y.twarz.

.Mówił.coś.i.bełkotał.pomiędzy.palcami,.chciał.je.ugryźć.w.przerażeniu,.które.stało.się.teraz.jego.nieodłąc
znym.doznaniem..To.Fa.go.przytrzymywała,.pochylona.nad.jego.twarzą,.ponieważ.za-
czął.

rozgrzebywać

.liście.i.kręcić.się.w.zmurszałym.drzewie.

—.Uspokój.się!

Od.kiedy.siedzieli.na.drzewie,.jeszcze.nigdy.nie.odezwała.się.tak.głośno,.jakby.nikogo.nie.było.w.p

obliżu..Przestał.się.szamotać.w.pełni.już.rozbudzony,.dostrzegał.nawet.przedzierające.się.przez.liście.smug
i.światła,.które.drgały.w.mroku.ich.drzewa..Ponad.drzewem.świeciły.gwiazdy,.ale.wydawały.się.maleńkie,.
chwilami.całkiem.znikały..Pot.spływał.po.twarzy.Fa,.całe.jej.ciało,.gdziekolwiek.dotknął,.było.mokre..W.
momencie.kiedy.ją.zobaczył,.usłyszał.także.nowych.ludzi,.hałasowali.jak.stado.wyjących.wilków..Krzy-
czel

,.śmiali.się,.śpiewali.i.paplali.w.swojej.ptasiej.mowie,.a.płomienie.nad.ogniskiem.strzelały.w.górę.jak.

oszalałe,.wt

rując.ich.krzykom..Lok.odwrócił.się.i.wsunąwszy.palce.m

ędzy.liście.chciał.zobaczyć,.co.się.

dzieje.

Polana.jarzyła.się.blaskiem.ognia..Wyciągnęli.na.brzeg.w

elk

e.pnie,.które.przepłynęły.przez.rzekę,

.i.ustawili.na.sztorc.ponad.ogniem,.opierając.je.o.siebie.końcami..Ten.og

.nie.miał.w.sobie.ciepła.ani.

prz

ytulności

.—.był.jak

147

wodospad,.jak.kot..

Lok

.zauważył.kawałek.tego.same

go.

pnia,.który.przyczynił.się.do.śmierci.Ma

a;.

był.oparty.o.stos.a.rosnące.na.nim.twarde.grzyby.w.kształcie.kłosów.miał

krwistoczerwony.kolor..Ponad.

wierzchołkiem.stosu.tryskał

w.górę.płomienie,.jakby.je.ktoś.od.spodu.wyciskał,.czer-

wone,.żółte.i.białe,.strzelały.z.nich.drobne.iskierki,.wysoko.gdzie.wzrok.nie.sięgał..Płomienie.zacierały.się.
na.poziomie.oczu.Loka,.a.spowijający.je.niebieski.dym.był.ledwie.widoczny..Stos,.tryskający.fontanną.pło
mieni,.rozsnuwał.światło.wokół.całej.polany,.ale.nie.było.w.nim.ciepła,.tylko.ostrość,.

białoczerwona

.i.ośle

piająca..Światło.to.pulsowało.jak.serce.i.nawet.rosnące.dokoła.polany.drzewa,.z.rojem.poskręcanych.liści,.
zdawały.się.przesuwać.na.bok.niczym.szpary.w.liściach.bluszczu.

Ludzie.wyglądali.podobnie.jak.ogień,.ich.skóra.była.

białożółta,

.zrzucili.bowiem.futra.i.mieli.tylko.

na.biodrach.przepaski.ze.skóry..Kołysali.się.jak.drzewa,.mieli.włosy.spuszczone.do.tyłu.albo.przerzucone.
do.przodu,.tak.że.Lok.nie.potraf

ł.odróżnić.wśród.nich.mężczyzn..Tłusta.kobieta.stała.przy.jednym.z.wydrą

żonych.pni,.trzymając.się.pod.boki;.ona.też.była.naga.do.pasa,.a.jej.skóra.

białożółta.

.Stała.z.odchyloną.do.t

yłu.głową,.wygiętą.szyją,.z.otwartymi.ustami.i.śmiała.się,.a.jej.rozpuszczone.włosy.spadały.prosto.we.wgłę
bienie.pnia..

Tuami

.przycupnął.koło.niej.i.dotykał.twarzą.przegubu.jej.lewej.ręki;.poruszał.się,.nie.w.przód.

i.w.tył,.jak.blask.ognia,.lecz.w.górę,.ku.jej.obnażonemu.ramieniu,.pełzając.po.niej.ustami.i.przebierając.pal
cami,.jakby.zjadał.jej.ciało..Stary.człowiek.leżał.w.drugim.wydrą-
żonym.pniu,.nogi.wystawały.mu.na.zewnątrz,.z.obu.stron.pnia..Trzymał.w.ręku.jakby.okrągły.kamień,.któr
y.przy-
kładał.co.chwila.do.ust,.a.w.przerwach.podśpiewywał..Reszta.mężczyzn.i.kobiet.rozproszyła.się.po.całej.p
olanie..Oni.też.mieli.okrągłe.kamienie.i.jak.Lok.zdołał.zauważyć,.coś.z.nich.pili..Wciągnął.w.nos.zapach.te
go.płynu..Wydał.mu.się.słodszy.i.ostrzejszy.niż.poprzedni,.przypominał.ogień.i.wodospad..Był.to.pszczeli.
płyn,.pachniał.miodem,.woskiem

148

i.rozk

adem,.przyciągał.i.odpychał,.przerażał.i.podniecał,.po

dobnie

.jak.ci.ludzie..W.pobliżu.ognia.z

najdowało.się.więcej.okrąg

ych.kam

eni.z.otworem.u.góry,.stamtąd.dochodzi

.szczególnie.mocny.zapach..

Lok.zauwa

ył,.ze.ledw

e.zdążyli.wypić.ze.swo

ch.pojemników,.zaraz.pod-

chodzili.do.kamieni.koło.ognia.i.podnosząc.je.znowu.napełniali..

Tanakil

.leżała.przed.jednym.z.szałasów.n

a.wznak.jak.nieżywa..Jakiś.mężczyzna.i.kobieta.zmagali.się.ze.sobą,.całowali.się.i.pokrzykiwali.skrzecząc
ymi.glosami,.inny.zaś.mężczyzna.czo

.się.wokół.ognia.niby.ćma.z.przypalonym.skrzydłem..Krążył.tak.

bez.przerwy,.ale.nikt.nie.zwracał.na.niego.uwagi,.wszyscy.głośno.krzycze

Tuami.dosięgną

.szyi.tłustej.kobiety..Zaczął.ją.ciągnąć,.ona.zaś.śmia

a.się.potrząsając.głową.i.ścisk

ając.go.mocno.za.ramię..Stary.cz

owiek.śpiewał,.wszyscy.zmagali.się.w.walce,.mężczyzna.czołga

.się.wok

ół.ognia,.Tuami.napierał.na.tłustą.kobietę,.a.polana.przez.cały.czas.podskakiwała.w.przód.i.w.tył,.i.na.boki.

Było.tak.widno,.że.Lok.widział.

.wyra

nie..Zmęczy

y.mu.się.oczy.długim.śledzeniem.nieustanne

go.ruchu.na.polanie,.odwrócił.więc.g

owę.i.spojrza

.na.Fa..Ona.też.śledziła.wszystko,.ale.jakby.z.mniejszą.

uwagą.i.mimo.drgającego.światła.twarz.jej.była.bardzo.spokojna..Wydało.mu.się,.że.przez.cały.czas,.nim.j
eszcze.zmorzy

.go.sen,.nawet.nie.mrugnęła.okiem.i.ciągle.wpatrywała.się.w.ten.sam.punkt..Obrazy.w.jego.

głowie.przesuwały.się.jak.

blask

.ognia..Nie.m

ały.żadnego.znaczenia,.snuły.się.jeden.za.drugim.i.mia

ł.

wraż

enie,.że.za.chwilę.głowa.mu.pęknie..Cisnęły.mu.się.słowa.na.język,.ale.nie.potra

ł.ich.wypowiedzieć.

—

.Co.to.jest?.Fa.nawet.nie.drgnę

a..Lok.podświadomie.coś.wyczuwa

,.by

o.to.uczucie.straszne,.bezkształtne,

.przenikające.go.na.wskroś,.wydawało.mu.się,.że.dzieli.razem.z.Fa.ten.sam.obraz,.ale.pozbawiony.jest.ocz
u.i.nie.może.go.zobaczyć..By

o.to.r

e.przerażające.jak.świadomość.wielkiego.zagrożenia,.kt

re.zewnęt

rzny.Lok.odczuwa

.już.wcześniej.wspólnie

ł.49

Fa;

.jednakże.to,.co.czuł.teraz,.dotyczyło.wewnętrznego.Loka.i.nie.mogło.się.w.nim.pomieścić..Na

pierało.na.niego.niwecząc.przyjemne.uczucie,.jakie.go.ogarnęło.po.prze-
budzeniu,.niwecząc.wszystkie.snujące.się.obrazy,.zacierając.każdą.myśl.i.ustalone.poglądy,.a.także.uczuci
e.głodu.i.dotkliwego.pragnienia..To.coś.zawładnęło.nim,.ale.nie.miał...f.pojęcia,.co.to.jest.

Fa.wolnym.ruchem.obracała.na.boki.głowę..Jej.oczy,.w.których.się.tliły.dwa.ogniki,.zatoczyły.koło

,.podobnie.jak.oczy.starej.kobiety.w.wodzie..Poruszyła.ustami.—
.nie.w.grymasie.czy.chęci.wypowiedzenia.jakichś.stów.—
jej.usta.zatrzepotały,.całkiem.jak.u.nowych.ludzi;.ale.po.chwili.rozchyliła.usta.i.powiedziała.spokojnie:

—

.nie.zrodziła.tych.ludzi.ze.swego.brzucha..Z.początku.słowa.te.nie.wiązały.się.z.żadnym.obrazem,.lecz.

zapadły.w.niego.głęboko,.nurtowały.go..Po.chwili.zerknął.na.polanę,.aby.odnaleźć.znaczenie.tych.słów,.i.z
obaczył.usta.tłustej.kobiety..Szła.w.stronę.drzewa.przytrzy-
mując.się.

Tuami;

.zatoczyła.się.i.śmiała.

skrzekliwie,

.odsła-

niając.zęby..Były.niezbyt.szerokie,.nie.mogły.być.sprawne.przy.jedzeniu.i.żuciu;.były.raczej.drobne,.a.dwa
.dłuższe.od.pozostałych..Przypominały.zęby.wilka.

Ogień.obsunął.się.z.rykiem.i.kaskadą.iskier..Stary.czło-

wiek.przestał.pić,.leżał.spokojnie.w.wydrążonym.pniu,.a.po-
zostali.ludzie.siedzieli.lub.leżeli.na.wznak,.ich.nucenie.za-
mierało.wraz.z.przygasającym.ogniem..Tuami.i.tłusta.ko-
bieta.przeszli.zataczając.się.pod.drzewem.i.

zniknęli

.z.oczu.Loka,.musiał.się.więc.odwrócić,.aby.móc.ich.da

lej.śledzić..Tłusta.kobieta.skierowała.się.w.stronę.wody,.ale.Tuami.chwycił.ją.za.ramię.i.obrócił..Stali.wpat
rując.się.w.siebie,.tłusta.kobieta.była.blada.od.strony.księżyca,.a.zaczerwie-
niona.od.strony.ognia..Śmiała.się.w.głos,.wysuwając.język,.podczas.gdy.Tuami.mówił.coś.do.niej.pośpiesz
nie..Wtem.objął.ją.obiema.rękami.i.przycisnął.do.siebie;.zaczęli.się.ze.sobą.zmagać,.sapiąc.w.milczeniu..T
eraz.złapał.ją.za.pęk.długich.włosów.i.ciągnął.w.dół,.unosząc.do.góry.jej.twarz

wykrzywioną.z.bólu..Tłusta.kobieta.wpiła.mu.w.ramię.paznokcie.prawej.ręki.i.wpijała.coraz.mocni

ej,.w.miarę.jak.ciągnął.ją.za.włosy..Tuami.przylgnął.twarzą.do.jej.twarzy,.pochylając.się.coraz.niżej,.aż.jeg
o.kolano.znalazło.się.pod.jej.plecami..Przesunął.rękę.wyżej.i.podtrzymywał.z.tyłu.jej.głowę..Rozluźniła.pa
lce.na.jego.ramieniu,.objęła.go.i.w.mgnieniu.oka.złączyli.się.przytulając.do.siebie.biodra-
mi.i.ustami..Tłusta.kobieta.zaczęła.się.obsuwać,.a.Tuami.przechylać.coraz.niżej,.Opad

.niezdarnie.na.jedno

.kolano,.jej.ręce.obejmowały.go.za.szyję..Leżała.w.blasku.księżyca,.z.przymkniętymi.oczami,.jej.ciało.był
o.zwiotcza

e,.piersi.unosi

y.się.i.opadały.w.przyspieszonym.rytmie..Tuami.klę-

cząc.

gmeral

.w.futrze.osłaniającym.jej.talię..Wydał.z.siebie.

warkliwy

.odgłos.i.rzuci

.się.na.nią..

Lok

.znowu.

zobaczył.wilcze.zęby..Tłusta.kobieta.rzucała.g

ową.na.boki,.twarz.mia

a.wykrzywioną,.jak.wtedy,.gdy.usił

owa

a.się.wyrwać.z.rąk.Tuami.

Lok.odwrócił.się.do.Fa..Wciąż.jeszcze.klęczała.wpatrując.się.w.rozżarzony.stos.drzewa,.na.jej.ciele

.błyszczały.krople.potu..Lok.zobaczył.nagle.olśniewający.obraz,.w.którym.razem.z.Fa.porywa.dzieci.i.ucie
kają.przez.polanę..Stal.się.czujny..Przysunął.g

owę.do.jej.ust.i.wyszeptał:

—.Czy.teraz.we

miemy.dzieci?

Odsunęła.się.od.Loka,.bo.z.tej.odległości.mogła.go.lepiej.widzieć,.zrobiło.się.bowiem.ciemniej..Za

drżała.raptownie,.tak.jakby.padający.na.drzewo.blask.księżyca.owionął.ją.zimnem.

—.Zaczekajmy!

Dwoje.ludzi.pod.drzewem.robiło.taki.hałas,.jakby.się.zajadle.kłócili..Tłusta.kobieta.zaczęła.pohuki

wać.jak.sowa,.Tuami.zaś.sapał,.jakby.staczał.walkę.ze.zwierzem,.niepewny.swojej.przewagi..Lok,.patrząc.
na.nich.z.góry,.zobaczył,.że.Tuami.nie.tylko.leży.na.ziemi.wraz.z.tłustą.kobietą,.ale.na.dodatek.ją.zjada,.bo
.z.płatka.jej.ucha.sączyła.się.sczerniała.krew..Lok.był.podniecony..Wyciągnąwszy.rękę.dotkną

.Fa,.ale

151

edy.spojrzała.na.niego.kamiennym.wzrokiem,.natych-

miast.ogarnęło.go.jakieś.niepojęte.uczucie,.jeszcze.bardziej.przerażające.niż.uczucie,.jakie.budziła.w.nim.

Oa.

Lok.

uświadomił.to.sobie,.ale.nie.mógł.zrozumieć..Cofnął.szybko.rękę.i.zaczął.

rozgrzebywać

.liście.robi

ąc.szparę,.przez.którą.móg

.zerkać.na.ogień.i.polanę..Większość.ludzi.weszła.już.do.szałasów..Stary.człowi

ek.skrył.się.cały.w.pniu,.widać.było.tylko.jego.nogi.oparte.o.brzegi..Ten,.który.się.czołgał.wokół.ognia,.leż
ał.teraz.twarzą.do.ziemi.pośród.okrągłych.kamieni.opróżnionych.z.pszczelego.płynu,.a.myśliwy,.pełniący.s
traż,.stał.pr

y.ścianie.ciernistych.krzaków,.wsparty.na.kiju..Lok.skupił.na.nim.uwagę,.zwłaszcza.że.zaczął.

się.obsuwać.po.kiju.coraz.niżej.i.wreszcie.upadł.tuż.przy.ciernistych.krzakach,.a.Jego.nagą.skórę.oświetlał.
przyćmionym.blaskiem.księżyc..

Tanakil

zniknęła,

.wraz.z.nią.kobiety.o.pomarszczonych.twarzach..Polana.

była.teraz.niewielka,.widoczna.tylko.wokół.stosu.drzewa.jarzącego.się.przygasłą.czerwienią.

Odwrócił.się,.żeby.popatrzeć.na.

Tuami

.i.tłustą.kobietę,.którzy.tak.się.już.wyczerpali.w.swoich.zma

ganiach,.że.leżeli.teraz.bez.ruchu..Lśniły.na.nich.krople.potu,.unosił.się.zapach.

ch.ciał.i.miodu.z.okrągłych

.kamieni..Spojrzał.na.

Fa,

.która.wc

ąż.milczała.przerażona.i.wpatrywała.się.w.obraz,.nie-

doczny.w.ciemności.gęstego.bluszczu..Spuścił.oczy.i.bez-

edn

e.zaczął.szukać.czegoś.do.jedzenia.w.zbutwiałym.drzewie..Nagle.jednak.uświadomił.sobie,.że.bardz

o.chce.mu.s

ę.p

ć,.i.już.nie.potraf

ł.się.od.tej.myśli.wyzwolić..Go-

rączkowo.spoglądał.na.Tuami.i.tłustą.kobietę,.bo.pośród.wszystkich.zdumiewających.i.niepojętych.wydarz
eń,.jakie.s

ę.na.polanie.rozgrywały,.ich.najlepiej.potraf

ł.zrozumieć.i.najbardziej.go.interesowali.

Zacięta,.wilcza.walka.tych.dwojga.ludzi.została.zakoń-

czona..Niedawno.jeszcze.zmagali.się.ze.sobą,.pożerali.się.nawzajem,.na.jej.twarzy.i.jego.ramieniu.widniał
y.ślady.krwi..A.teraz,.kiedy.przestali.już.walczyć.i.zapanował.między.nimi.pokój,.czy.też.coś.w.tym.rodzaj
u,.zaczęli.się.bawić..Ich

152

igraszki.były.skomplikowane.i.wielce.absorbujące..Chyba.żadne.zwierzę.zamieszkujące.góry.czy.r

ówniny,.ani.też.gibkie.i.zwinne.stworzonko.żyjące.pośród.krzewów.czy.lasu,.nie.potraf

łoby.się.zdobyć.na.

tak.wyraf

nowane.i.pomysłowe.igraszki,.a.tym.bardziej.poświęcić.im.tyle.czasu.i.bezsenną.noc..Dopadali.p

rzyjemności,.tak.jak.zgonione.wilki.dopadają.koni;.zdawali.się.posuwać.tropem.niewidzialnej.zdo-
byczy,.nasłuchiwać.z.przechyloną.głową;.ich.twarze,.wi-
doczne.w.bladej.poświacie.księżyca,.były.skupione.i.czujne,.jakby.stawiali.pierwsze.kroki.zbliżając.się.skr
ycie.do.swojej.zdobyczy..A.kiedy.ją.wreszcie.zdobyli,.zaczęli.się.zabawiać,.podobnie.jak.lis.zabawia.się.sc
hwytawszy.tłustego.ptaka,.którego.nie.od.razu.uśmierca,.aby.przedłużyć.i.dwukrotnie.rozkoszować.się.prz
yjemnością.jedzenia..Zachowywali.się.teraz.cicho,.tylko.od.czasu.do.czasu.rozlegały.się.pomruki.i.sapanie.
oraz.stłumiony.chichot.tłustej.kobiety.

Ponad.drzewem.śmignęła.biała.sowa.i.za.chwilę.usłyszał.Lok.jej.pohukiwanie,.które.zawsze.zdawa

ło.się.rozbrzmiewać.dalej,.niż.to.było.w.rzeczywistości..Widok.Tuami.i.tłu-
stej.kobiety.nie.był.już.tak.fascynujący.jak.wtedy,.kiedy.ze.sobą.walczyli,.tym.trudniej.więc.było.mu.zapo
mnieć.o.pra-
gnieniu..Nie.miał.odwagi.odezwać.się.do.Fa,.wydawała.mu.się.bowiem.dziwnie.daleka,.a.poza.tym.Tuami.
i.tłusta.ko-
bieta.zachowywali.się.teraz.o.wiele.ciszej.i.rozmowa.byłaby.niebezpieczna..Z.niepokojem.czekał,.aby.już.
mogli.porwać.dzieci.i.uciec.

Ogień.ledwie.się.jarzył,.oświetlając.tylko.gęstwinę.gałęzi.i.pąków.na.krzakach.wokół.polany,.które.

układały.się.w.ciemny.wzór.na.tle.jaśniejszego.nieba..Sama.polana.zatopiona.była.w.takim.mroku,.że.Lok.
musiał.się.posłużyć.nocnym.wzrokiem,.aby.cokolwiek.zobaczyć..Ogień,.pozo-
stawiony.sam.sobie,.zdawa

.się.przygasać..Tuami.i.tłusta.kobieta.wysunęli.się.spod.drzewa.i.chwiejnym.kr

okiem,.ale.każde.z.osobna,.okryci.mrokiem.do.pasa,.weszli.do.swoich.szałasów..Teraz.rozległ.się.ryk.wod
ospadu,.las.ożył,.słychać

153

było.trzask.gałęzi.i.odgłos.przemykających,.niewidzialnych.nóg..Następna.sowa.śmignęła.nad.pola

ną.i.przeleciała.ponad.rzeką.

Lok

.odwrócił.się.do.

.i.szepnął:

—.Teraz?

Przysunęła.się.do.niego.bliżej..W.jej.głosie.brzmiał.po-

śpiech.i.ton.rozkazujący,.jak.wtedy.na.terasie,.kiedy.zmusiła.go.do.posłuszeństwa.

—

.Wezmę.nowego.i.wskoczę.w.krzaki,.a.ty.za.mną..Lok.zastanawiał.się,.ale.nie.mógł.zobaczyć.żadnego.obr
azu.

—.Liku...

Zacisnęła.na.nim.ręce.

—.Fa.mówi:.„Tak.masz.zrobić!".Poruszył.się.gwałtownie,.aż.liście.bluszczu.zaszeleściły.głośno.

—.Ale.Liku...

—.Mam.w.głowie.wiele.obrazów.

Zwolniła.uścisk.rąk..Leżał.na.wierzchołku.drzewa,.a.wszy-

stkie.obrazy.minionego.dnia.przesuwały.mu.się.przed.oczami.jeden.po.drugim..Usłyszał.koło.siebie.jej.odd
ech,.usadowiła.się.głębiej.w.bluszczu,.który.głośno.zaszeleścił,.Lok.wyjrzał.więc.szybko.na.polanę,.ale.nik
t.się.nie.poruszył..Zobaczył.tylko.wystające.z.pnia.nogi.starego.człowieka.i.mroczne.czeluści.szałasów.zro
bionych.z.gałęzi..Ogień.wciąż.zdawał.się.rozpływać.i.wciąż.jego.czerwień.była.jakby.przytłumiona,.ale.ta
m.gdzie.niebieskie.płomienie.wędrowały.po.drwach,.serce.ognia.jarzyło.się.żywiej..

Tuami

.wyszedł.ze.swo

jego.szałasu.i.stanął.przy.ogniu.zapatrzony.w.p

omienie..Fa.już.się.do.połowy.wysunęła.z.bluszczu.uchwyc

iwszy.się.grubych.gałęzi.od.strony.rzeki..Tuami.wziął.kij.i.zaczął.zgarniać.na.kupkę.gorący.popiół..Posypa
ły.się.iskry,.bu-
chnął.kłąb.dymu,.zamigotały.płomienie..Pochylona.kobieta.wyczołgała.się.z.szałasu.i.wzięła.od.niego.kij..
Stali.teraz.we.dwoje.i.chwiejąc.się.o.czymś.rozmawiali..Tuami.wrócił.do.szałasu.i.niebawem.Lok.usłyszał.
szelest.suchych.liści,.kiedy

154

tamten.układał.się.do.snu..Lok.czekał.teraz.tylko.na.to,.aby.i.kobieta.

zniknęła

.w.szałasie;.ona.jedna

k.najpierw.

okopała.

palenisko.i.usypała.czarny.pagórek.z.rozjarzonymi.ustami.na.wierzchołku..Przyniosła.k

awałek.darni.i.ułożyła.na.ustach.paleniska..Trawa.zajęła.się.ogniem,.rozległ.się.trzask,.strumień.światła.zal
ał.polanę..Kobieta.stała.drżąc.na.krawędzi.swojego.wydłużonego.cienia,.strumień.światła.zamigotał.i.zgasł
..Słyszał,.a.częściowo.wyczuwał,.że.kobieta.zmierza.do.szałasu.

wymacując

.drogę,.po.chwili.opadła.na.czw

oraki.i.wczołgała.się.do.środka.

Powrócił.mu.wyostrzony,.nocny.wzrok..Polana.pogrążyła.się.w.ciszy,.słyszał.tylko,.jak.Fa.spuszcza

.się.w.dół.ocierając.się.o.stary.pień.drzewa..Nagle.ogarnęło.go.poczucie.zbliżającego.się.niebezpieczeństw
a;.świadomość,.że.mają.wkrótce.przechytrzyć.tych.dziwnych.ludzi,.wyczyniających.tyle.niepojętych.

zecz

y,.i.że.Fa.ma.się.do.nich.zakraść,.wydała.mu.się.okropna..Strach.ścisnął.go.za.gardło,.z.trudem.oddychał,.a
.serce.mu.tak.waliło,.że.aż.wstrząsało.całym.jego.ciałem..Uchwycił.się.zbutwiałego.drzewa.i.skulił.w.blusz
czu.przymknąwszy.oczy,.podświadomie.tęskniąc.za.minionymi.godzinami,.w.których.to.martwe.drzewo.d
awało.im.bez-
pieczne.schronienie..Poczuł.zapach.Fa.przytulonej.do.pnia.od.strony.ognia.i.ujrzał.wraz.z.nią.obraz.dziupli.
z.olbrzymim.niedźwiedziem.stojącym.u.jej.wylotu..Zapach.Fa.przestał.się.unosić.w.górę,.obraz.zniknął,.a.
Lok.wiedział.tylko.jedno,.że.Fa.w.tej.chwili.to.oczy,.uszy.i.nos.i.że.bezszelestnie.skrada.się.do.szałasu.tuż.
przy.ognisku.

Serce.przestało.mu.walić.tak.mocno,.oddech.się.uspokoił,.mógł.znowu.patrzeć.na.polanę..Księżyc.

wyłonił.się.spod.gęstej.chmury.i.rozsiewał.nad.lasem.

szaroniebieskie

.światło..Dostrzegał.Fa.przywartą.do.

ziemi.na.odległość.dwóch.jej.długości.od.ciemnej.hałdy.paleniska..Niebo.zasnuła.na-
stępna.chmura.i.polana.pogrążyła.się.w.ciemności..Przy.krzakach.zasłaniających.wyjście.na.szlak.strażnik.
chrząknął.i.poderwał.się.na.nogi..Słychać.było,.że.wymiotuje.i.wydaje.z.s

ebie.przeciągły.jęk..Loka.ogarnę

ły.mieszane.uczucia.

155

Majaczyła.mu.niejasna.myśl,.że.nowi.ludzie.mogą.nagle.wrócić.na.polanę;.że.mogą.ws

ać,.zacząć.r

ozmawiać,.że.może.obudzić.się.w.nich.czujność,.a.ich.nieograniczona.wiedza.i.siła.zapewnią.im.bezpiecze
ństwo..Dołączył.się.do.tego.obraz.

Fa,

.która.nie.miała.odwagi.wbiec.pierwsza.na.pień.koło.terasy;.zawładnę

ło.nim.nieprzeparte.pragnienie,.aby.być.z.nią.razem..Poruszył.się.w.swojej.niszy.z.bluszczu,.rozchylił.liści
e.od.strony.rzeki.i.sięgnął.po.gałąź..Szybko.opuścił.się.w.dół,.aby.nie.mieć.czasu.zmienić.zamiaru.i.stać.się
.posłusznym.Lokiem;.po.chwili.był.już.pod.drzewem.w.wysokiej.trawie..Myśl.o.Liku.napierała.na.niego.c
oraz.silniej,.przesunął.się.więc.ukradkiem.pod.drzewem,.aby.

wypatrzeć,

.w.którym.znajduje.się.szałasie..Fa

.pełzła.w.stronę.szałasu.po.prawej.stronie.paleniska..

Lok

.ruszył.w.lewo,.opadł.na.czworaki.i.skradał.się.do.

szałasu.wzniesionego.za.pniami.i.bezładnym.stosem.gałęzi..Wydrążone.pnie.leżały.tam,.gdzie.nowi.ludzie.
je.zostawili,.tak.jakby.i.one.upoiły.się.miodem;.nogi.starego.człowieka.wciąż.wystawa-
ły.znad.bliżej.leżącego.pnia..Lok.skrył.się.za.tym.pniem.i.ostrożnie.powąchał.sterczącą.nogę..Nie.miała.pal
ców,.ale.kiedy.się.przyjrzał.bliżej,.okazało.się,.że.okryta.jest.taką.samą.skórą,.jaką.przepasywali.się.na.bio
drach,.zalatywało.od.niej.krową.i.potem..Lok.podniósł.oczy.i.zajrzał.w.głąb.pnia..Stary.człowiek.leżał.tam.
wyciągnięty,.z.otwartymi.ustami,.i.chrapał.poprzez.długi,.ostro.zakończony.nos..Włos.

zjeżył

.się.Lokowi.i.

natychmiast.się.skrył,.jakby.stary.człowiek.miał.otwarte.oczy..Zagrzebał.się.w.porytej.ziemi.i.tra-
wie.rosnącej.przy.pniu,.a.kiedy.nos.przywykł.już.do.starego.człowieka,.przestał.się.nim.zajmować,.dokona
ł.bowiem.wielu.innych.spostrzeżeń..Pnie.na.przykład.miały.związek.z.mo-
rzem..Biel.na.ich.bokach.była.morską.bielą,.ostrą,.przypo-
minała.nadmorskie.piaski.i.nieustannie.napływającą.falę..Unosił.się.też.zapach.sosnowej.żywicy.i.czegoś.
w.rodzaju.gęstego,.bulgocącego.błota,.którego.Lok.nie.umia

.nazwać..Wch

aniał.teraz.zapach.wielu.mężcz

yzn,.kobiet.i.dzieci,.aż.w.końcu.jeden.zapach.zaczął.dominować,.może.niezbyt

156

wyraźny

.ale.też.i.nie.słaby,.będący.mieszaniną.wielu.zapachów,.których.nie.dało.się.wyodrębnić,.a.

był.to.zapach.starości.

Lok.uspokoił.się,.włosy.przestały.mu.s

ę.Je

.przem-

knął.na.czworakach.obok.pnia,.tam.gdzie.leżały.porzucone.okrągłe.kamienie,.w.pobliżu.ciepłego,.ale.nie.d
ającego.światła.ognia..Zachowały.one.swoisty.nastrój,.a.ich.zapach.był.taki.intensywny,.że.wyobraźnia.Lo
ka.ukazała.mu.ten.zapach.w.postaci.blasku.lub.oparów.unoszących.się.wokół.otworów.na.ich.wierzchołkac
h..Zapach.ten.przypominał.nowych.ludzi,.odpychał.i.przyciągał,.straszył.i.wabił,.przy-
pominał.tłustą.kobietę,.a.jednocześnie.przerażający.widok.jelenia.i.starego.człowieka..Wspomnienie.jeleni
a.ożyło.w.nim.tak.silnie,.że.znowu.się.ukrył;.nie.mógł.sobie.jednak.przypomnieć,.dokąd.udał.się.jeleń.ani.s
kąd.przybył,.pamię-
tał.tylko,.że.wyłonił.się.na.polanie.spoza.uschniętego.drzewa..Odwrócił.się.w.tę.stronę.i.zobaczył.uschnięte
.drzewo.obrośnięte.bluszczem,.ogromne,.z.wierzchołkiem.jak.strze-
cha,.zwisające.z.chmur.niby.niedźwiedzia.jaskinia..Szybko.

podczołgał

.się.do.szałasu.po.lewej.stronie..Stra

żnik.znajdujący.się.przy.ciernistych.krzakach.znowu.jęknął.

Lok.przesuwał.się.wzdłuż.pochylonych.gałęzi.na.tył.sza-

łasu.kierując.się.węchem,.ale.był.tam.tylko.mężczyzna.i.je-
szcze.jeden.mężczyzna,.i.jeszcze.jeden..Nie.wyczuwał.Liku,.chyba.że.zapach.w.jego.nozdrzach,.raczej.nie
określony.i.słaby,.którego.ledwie.był.świadom,.łączył.się.właśnie.z.Liku..Gdzieko

wiek.się.przesunął,.świa

domość.ta.go.nie.opuszczała,.ale.nie.mógł.wytropić.jej.źródła..Wstąpiła.w.niego.odwaga..Postanowił.skońc
zyć.z.tym.bezowocnym.i.przypadkowym.miotaniem.się.i.ruszył.w.stronę.wejścia.do.szałasu..Nowi.ludzie.s
tawiali.najpierw.dwa.długie.kije,.a.potem.kładli.na.górze.jeden.długi.kij,.na.którym.opierali.niezliczoną.ilo
ść.gałęzi.formując.na.polanie.liściastą.jaskinię..Było.ich.trzy,.jedna.z.lewej.strony,.druga.z.prawej,.a.trzecia
.pomiędzy.ogniem.i.ciernistymi.krzakami,.przy.których.pełnił.wartę.strażnik..Końce.ściętych.gałęzi.wetkni
ęte.w.ziemię

157

tworzyły.zakrzywioną.linię..

Lok

podczołgał

.się.na.sam.

koniec.i.zachowując.ostrożność.wsunął.

głowę.do.środka.Słychać.było.głośny.i.nieregularny.oddech.i.chrapanie..Ktoś.spał.całkiem.blisko.twarzy.L
oka,.w.zasięgu.jego.ramienia.Ktoś.inny.chrząknął,.czknął.i.przewrócił.się.na.drugi.bok.smagnąwszy.Loka.
po.twarzy.otwartą.dłonią..Odskoczył.rozdygotany,.ale.znowu.pochylił.się.do.przodu.i.powąchał.tę.dłoń..By
ła.blada,.lekko.błyszcząca,.bezradna.i.niewinna.jak.ręka.Ma

a..Była.jednak.węższa.i.dłuższa,.a.także.inneg

o.koloru,.jej.białość.przypominała.biel.grzyba.

Niewielka.odległość.dzieliła.rękę.od.gałęzi.wbitych.w.zie-

mię..Obraz.Liku,.ukryty.głęboko.i.doprowadzający.do.szaleństwa,.pchał.go.do.przodu..Nie.miał.pojęcia,.co
.powinien.zrobić,.ale.wiedział,.że.musi.coś.zrobić..Zaczął.wsu-
wać.się.powoli.w.głąb.wąskim.przejściem,.niczym.wąż.wśliz-
gujący.się.do.jamy..Poczuł.na.twarzy.oddech.i.zastygł.w.bez-
ruchu..Ta.druga.twarz.znajdowała.się.na.odległość.ręki.od.jego.twarzy..Dotknął.niesamowitych.włosów,.pr
zyjrzał.się.z.bliska.wydłużonej.bezsensownie.czaszce,.która.podwyższała.głowę.nad.brwiami..Zobaczył.ok
o.o.matowym.połysku.pod.nie.domkniętą.powieką,.nieregularne.wilcze.zęby;.buchnął.mu.w.policzek.odde
ch.przesycony.kwaśnym.miodem..Wewnę-
trzny.Lok.dzielił.razem.z.

.obraz.strachu,.ale.zewnętrzny.Lok.odczuwał.niezachwianą.odwagę.i.kamienn

y.spokój.

Lok.wyciągnął.ramię.nad.śpiącym.człowiekiem,.napotka

ł.

najpierw.wolną.przestrzeń,.a.potem.liście

.i.ziemię..Wsparł.się.mocno.dłonią.o.ziemię,.gotów.przejść.nad.nim.na.czwo-
rakach,.wygięty.w.łuk,.ale.w.tym.momencie.śpiący.człowiek.zaczął.coś.mówić..Słowa.dobywały.mu.się.z.
głębi.gardła,.jakby.nie.miał.języka,.i.plątały.z.oddechem..Pierś.wznosiła.się.szybko.i.opadała..Lok.natychm
iast.cofnął.rękę.i.przy-
cupnął.skulony..Człowiek.obrócił.się.na.liściach;.zaciśniętą.pięścią.walnął.Loka.w.oko,.aż.pokazały.mu.się
.gwiazdy..Lok.cofnął.się,.a.człowiek.wypiął.brzuch.unosząc.go.wyżej.niż.głowę..Przez.cały.czas.dobywały
.mu.się.z.głębi.gardła.słowa.i.tłukł.ramionami.po.gałęziach..W.końcu.obrócił.głowę

158

Loka.i.zaczą

.się.rozglądać.szeroko.otwartymi.oczami..

Nie

.patrzył.na.nic.szczególnego,.patrzy

.tam

,.gdzie.obracał.głowę,.a.jego.oczy.przypominały.oczy.starej.kobiety.leżąc

.w.wodzie..Przenikały.Loka.na.

wskroś,.aż.się.skurczy

ł."

strachu..Cz

owiek.ten.podrzucał.ciałem.coraz.wyżej.

żej,.jego.słowa.brzmiały.j

ak.żabi.rechot,.i.to.coraz.

donośniejszy.

.Jakiś.gwar.dobiegł.z.sąsiedniego.szałasu,.

rzenikliwe.

trajkotanie

.ko

biet,.a.potem.straszny,.

skrzekliwy.

pisk..Mężczyzna,.leżący.obok.Loka,.przewrócił.się.na.bok,.zerwał.się,.z

atoczył.i.rozsunął.gałęzie,.które.rozpadły.się.w.stos..Chwiejąc.się.rzucił.się.do.przodu,.a.jego.żabi.rechot.za
mienił.się.w.krzyk,.na.który.ktoś.odpowiedział..Pozostali.mężczyźni.szamotali.się.w.szałasie.zrzucając.z.si
ebie.gałęzie.i.wrzeszcząc..Strażnik.przy.krzakach.miotał.się.walcząc.z.cieniami..Jakiś.mężczyzna.wyłonił.s
ię.ze.szczątków.szałasu.tuż.koło.Loka,.dojrzał.pierwszego.mężczyznę.i.machnął.w.jego.stronę.kijem..W.ok
amgnieniu.polana.wypełniła.się.ludźmi,.którzy.wrzeszcząc.miotali.się.i.walczyli.ze.sobą..Ktoś.zaczął.rozga
rniać.grudy.ziemi.i.darni.przykrywających.palenisko,.ogień.się.rozszerzył.i.po.chwili.buchnął.płomie-
niem.oświetlając.zatłoczoną.polanę,.a.także.rosnące.dokoła.drzewa..Zdążył.się.już.także.poderwać.stary.cz
łowiek,.jego.siwe.włosy.k

ębiły.się.wokół.głowy.i.twarzy..Lok.zobaczył.Fa.umykającą.z.pustymi.rękoma..

Spostrzegła.starego.człowieka.i.skręciła.w.bok..Postać,.stojąca.przy.Loku,.zamachnęła.się.potężnym.kijem.
w.określonym.celu,.Lok.zdążył.jednak.pochwycić.kij.i.natychmiast.przetoczył.się.w.plątaninie.nóg,.rąk,.sz
częk.i.zębów..Zdołał.się.jednak.wyrwać.i.uskoczyć.w.bok,.a.skłębiony.tłum.dalej.się.szamotał.i.warczał..D
ojrzał.Fa,.której.głowa.wyłaniała.się.i.kryła.pośród.krzaków,.potem.starego.człowieka,.który.z.rozwianym.
włosem.i.pło-
nącymi.oczami.wymachiwał.kijem.zakończonym.jakby.bryłą.nad.kłębowiskiem.walczących.mężczyzn..Lo
k.rzucił.się.między.krzaki,.a.wtedy.strażnik.także.zaczął.się.za.nim.przedzierać..Lok.opadł.na.ręce.i.tak.uci
ekał.skryty.w.gęstwinie..Strażnik.minął.go.z.wygiętym.kijem.i.gałęzią

159

w.pogotowiu,.przemknął.pod.rozłożystym.bukiem.i.

zniknął.

w.lesie..........................................

Na.polanie.płonął.teraz.jasno.ogień..Stał.przy.nim.

stary.

człowiek,.a.pozostali.mężczyźni.zaczęli.się.

stopniowo.

pod

nosić..Stary.człowiek.krzyczał.wskazując.palcem,.

dopóki.

jeden.z.mężczyzn.nie.powlókł.się.

w.stronę.krzaków.i.ni.popędził.za.strażnikiem..Kobiety.otoczyły.starego.c

ło-

wieka,.była.wśród.nich.także.mała.

Tanakil,

.która.przecie-

rała.oczy.wierzchem.dłoni..Dwaj.mężczyźni.pędzili.z.po-
wrotem.i.wykrzykując.coś.do.starego.człowieka.przedzierali.się.przez.cierniste.krzaki.na.polanę..Kobiety.
wrzucały.gałęzie.do.ognia,.te.same.gałęzie,.z.których.robili.szałasy..Stała.tam.także.tłusta.kobieta,.która.za
ciskała.ręce.i.po-
jękiwała.trzymając.nowego.na.ramieniu..

Tuami

ówił

.coś.do.starego.człowieka.z.ogromnym.pośpiechem.

wskazując.na.las.i.na.ziemię,.tam.gdzie.leżała.głowa.jelenia..Ogień.jarzył.się.coraz.mocniej;.ze.stosu.liści.b
uchały.płomienie,.w.których.drzewa.widać.było.jak.za.dnia..Wszyscy.skupili.się.wokół.ognia.odwróceni.d
oń.plecami.i.wpatrywali.w.mroczny.las..Po.chwili.

naznosili

.z.szałasów.gałęzi,.które.dorzu-

cali.do.paleniska;.ogień.płonął.coraz.jaśniej..Zaczęli.też.znosić.skóry.zwierząt.i.owijać.się.nimi..Tłusta.kob
ieta.prze-
stała.pojękiwać,.karmiła.teraz.nowego.piersią..

Lok

.widział,.że.kobiety.poklepywały.nowego.wylęknione,.c

oś.do.niego.mówiły.podając.mu.muszle,.które.zdejmowały.z.szyi,.ale.przez.cały.czas.wpatrywały.się.w.cie
mny.krąg.drzew,.w.których.zatracało.się.jak.w.pułapce.światło.ognia..Tuami.i.sta-
ry.człowiek.wciąż.gorączkowo.ze.sobą.rozmawiali.kiwając.głowami..Lok.czuł.się.bezpiecznie.w.ciemnośc
i,.ale.zdawał.sobie.sprawę.z.niepojętej.mocy.ludzi.oświetlonych.blaskiem.ognia..Zawołał.głośno:

—.Gdzie.jest.Liku?

Zauważył,.że.nowi.ludzie.ucichli.kuląc.ramiona..Tylko.Tanakil.zaczęła.krzyczeć,.aż.kobieta.o.pom

arszczonej.twarzy.musiała.ją.uciszyć.potrząsając.za.ramię.

160

Oddajcie.mi.Liku!

Kasztan.nadstawiał

.ucha,.aby.usłyszeć,.skąd.dochodzi.głos;.obracał.głowę.na.wszystkie.strony.i.trz

ymał.wygięty.kij

.pogotowiu.

.Gdzie.

est.Fa

Kij..zgiął.się.mocniej.i.błyskawicznie.rozprostował..Wtem.coś.śm

gnę

o.w.powietrzu.jak.skrzydło.p

taka;.rozległ.się.w

tłumiony.łoskot.i.uderzenie.w.drzewo..Jakaś.kobieta.p

pędziła.w.stronę.szałasu,.do.któr

ego.zakradł.się.Lok,.przyniosła.stamtąd.naręcze.gałęzi.i.cisnęła.w.ogień..Ukazały.się.ciemne.sylwetki.ludzi
.wpatrzonych.w.nieprzenikniony.las.

Lok.odwrócił.się.i.zawierzył.swojemu.nosowi..Przerzuci

ł.

się.na.szlak,.gdzie.napotkał.zapach.

.i.o

bu.goniących.ją.mężczyzn..Kłusem.pędził.naprzód,.z.nosem.przy.ziemi.i.z.nadzieją,.że.zapach.doprowadzi.
go.do.Fa..Gorąco.pragnął.usłyszeć.jej.głos.i.przytulić.się.do.niej..Biegł.coraz.szybciej.w.ciemności.poprzed
zającej.świt,.a.jego.nos.opowiadał.mu,.krok.po.kroku,.całą.historię..Oto.ślady.stóp.Fa,.rozstawione.szeroko
.w.ucieczce,.jej.mocno.zapierające.się.palce.wyryły.półksiężyce.w.ziemi..Stwierdził,.że.teraz,.kiedy.znalazł
.się.z.dala.od.ognia,.widzi.wszystko.wyraźniej,.zwłaszcza.że.za.drzewami.już.zaczynało.świtać..Znowu.za
władnęła.nim.myśl.o.Liku..Zawrócił,.wskoczył.na.rozszczepiony.pień.buku.i.wyjrzał.poprzez.gałęzie.na.po
lanę..Strażnik,.który.gonił.Fa,.tańczył.teraz.przed.zgromadzonymi.ludźmi..

Podpełzł

.jak.wąż.do.resztek.gałę

zi,.jakie.pozostały.jeszcze.z.ich.szałasów,.

.wstał;.zbliżył.się.do.ognia.kłapiąc.zębami.jak.wilk,.aż.wszyscy.

skulili.się.ze.strachu..Gestykulował,.naśladował.gon

twę,.czołgał.się.i.wymachiwał.rękami.jak.trzepoczący.

skrzydłami.ptak..Zatrzymał.się.przy.ciernistych.krzakach,.zatoczył.nad.nimi.w.powietrzu.linię,.która.wzno
siła.się.coraz.wyżej.ku.drzewom,.po.czym.wykonał.gest.bezradności..Tuami.mówił.coś.w.pośpiechu.do.sta
rego.człowieka..Lok.zobaczył,.że.uklęknął.przy.ogniu,.odgarnął.wokół.siebie

ziemię.i.zaczął.coś.rysować.kijem..Liku.nigdzie.nie.było.widać

.tłusta.kobieta.siedziała.w.jednym.z

.wydrążon

ch.pni.z.nowym.na.ramieniu................................

Lok

.opuścił.się.na.ziemię,.odszuka

.ślady.

.i.po

pę

dził.tam,.gdzie.prowadziły..Z.jej.śladów.odczyta

ł,.w.jak.

strasznym

.uciekała.przerażeniu,.aż.włos.

zjeżył

.mu.się.na.głowi.ze.współczucia..Zbliżył.się.do.miej

sca,.w.którym.ścigając

.ją

mężczyźni.zatrzymali.się;.jeden.z.nich.tak.się.chwiał.na.boki,.że.jego.stopy.bez.

palców.odcisnęły.głębokie.dołki.w.ziemi..Wtem.ślady.się.urywały,.w.miejscu.gdzie.Fa.podskoczyła.wysok
o,.a.dalej.były.już.tylko.ślady.jej.krwi.kapiącej.obf

cie.i.wiodącej.nierównym.zakolem.z.powro-

tem,.z.lasu.ku.bagnom,.gdzie.leżał.niegdyś.ich.pień..Skierował.się.tam.poprzez.gęstwinę.

wrzośców

.stratow

anych.przez.tropicieli..Wszedł.głębiej.niż.oni,.nie.zważając.na.ciernie.raniące.mu.skórę..Zauważył.miejsca,
.w.których.jej.stopy,.podobnie.jak.teraz.jego.stopy,.zapadły.się.w.okropne.błoto.pozostawiając.głęboki.dół,
.wypełniony.na.powrót.stojącą.wodą..Dalej.powierzchnia.bagna.była.gładka.i.ziała.grozą..Nie.unosiły.się.z.
dna.bańki.powietrza,.a.wzburzone.brunatne.błoto,.tworzące.krągłe.wiry.na.tafli.wody,.zdążyło.opaść,.jakby
.się.tutaj.nic.nie.zdarzyło..Nawet.piana.i.wodorosty,.i.

pozlepiany

.żabi.skrzek.odsunęły.się.dalej.i.le-

żały.bez.ruchu.w.spokojnej.wodzie.pod.ubłoconymi.ga-
łęziami..Kroki.i.krew.aż.dotąd.prowadziły;.unosił.się.jeszcze.zapach.Fa.i.jej.strachu,.ale.poza.tym.nic.więc
ej.

Rozdzia

.dziesiąty

Szary.świt.już.się.rozsnuwał,.zaczynał.się.srebrzyć,.czarna.woda.na.powierzchni.bagna.zalśniła..Jak

iś.ptak.zaskrzeczał.pośród.wysepek.trzciny.i.wrzośców..W.dali.rozległ.się.ryk.najpotężniejszego.z.jeleni,.a.
po.chwili.następny..Błoto.tak.oblepiało.mu.kostki.u.nóg,.że.musiał.sobie.pomagać.rękami,.aby.utrzymać.ró
wnowagę..Głowę.wypełnia

o.zdumienie,.dokuczał.tępy,.przytłaczający.głód,.który.w.dziwny.sposób.przeni

kał.do.serca..Bezwiednie.węszył.za.jakimś.jadłem,.a.oczy.wędrowały.na.wszystkie.strony.po.bagnie.i.spląt
anych.

wrzoścach.

.Pochylił.się,.zgiął.palce.u.nóg.i.wyciągnął.stopę.z.błota.brodząc.chwiejnym.krokiem.w.s

tronę.twardszego.gruntu..Było.ciepło,.w.powietrzu.unosiło.się.mrowie.owa-
dów,.które.nuciły.cichym.

szemrzeniem,

.przypominającym.szum.w.uszach.po.otrzymanym.ciosie.w.głowę..

Lok.potrząsnął.głową,.ale.cichy.szum.rozlega

.się.nadal.i.straszny.ciężar.leżał.mu.na.sercu.

Tam.gdzie.zaczynały.się.drzewa,.bulwy.wypuszczały.z.ziemi.zielone.pędy..Zerwał.je.palcami.u.nó

g,.podniósł.w.górę.do.rąk.i.włożył.w.usta..Zewnętrzny.Lok.nie.miał.ochoty.na.jedzenie,.ale.wewnętrzny.Lo
k.zmusił.się,.aby.je.pogryźć.i.przełknąć..Przypomniał.sobie,.że.chce.mu.się.pić,.wrócił.więc.do.bagna,.ale.
wyglądało.teraz.zupełnie.inaczej;.kiedy.posuwał.się.śladem.zapachu.Fa,.nie.wydawało.mu.się.aż.tak.odraż
ające..Jego.stopy.nie.chciały.w.nie.wejść.

163

Lok

.zaczą

.się.pochylać..Kolanami.dotkną

.ziemi.

wsparł.

się.rękoma.przenosząc.na.nie.ciężar.ciała,.

po.czym.z.całe

.si

ły.

przywarł.do.ziemi..Leżał.skulony.na.suchych.liściach.i.

łęziach,.podnosząc.głowę.i.obracając.nią.na.wszystkie.strony..Błądził.wzrokiem.dokoła,.a.jego.oc

y.nad.ot

wartymi.z.wyczerpania.ustami.były.pełne.zdumienia..Z.ust.jego.dobył.się.żałosny.jęk,.długi,.przenikliwy,.b
olesny,.jęk.mężczyzny..Wciąż.rozlegał.się.cichy.szum.owadów,.wodospad.huczał.monotonnie.u.stóp.góry,.
w.dali.znowu.ryknął.jeleń.

Niebo.się.zaróżowiło,.wierzchołki.drzew.okryły.świeżą.zielenią..Pąki,.które.były.ledwie.zalążkiem.

życia,.teraz.popękały.wypuszczając.pędy,.a.była.ich.taka.obf

tość.w.brzasku.poranka,.że.Lok.widział.tylko.

grubsze.gałęzie..Ziemia.zdawała.się.wibrować,.jakby.trudziła.się.ciężko,.karmiąc.sokami.pnie.drzew..Lok.
stłumił.jęk.i.skupił.uwagę.na.wibracji.ziemi,.d

ięki.czemu.zaznał.chwili.odprężenia..

Podczołgał

.się.do.kieł

kujących.bulw,.zrywał.młode.pędy.i.przeżuwając.je.połykał.głośno..Pragnienie.znowu.dało.o.sobie.znać,.z
aczął.więc.szukać,.pełzając.po.ziemi,.twardszego.gruntu.przy.rozlewisku..Spuścił.się.głową.w.dół.z.pochyl
onej.gałęzi.i.chłeptał.ciemną,.onyksową.wodę.

W.lesie.rozległ.się.tupot.nóg..Opadł.na.ziemię,.skąd.dojrzał.dwóch.mężczyzn.przedzierających.się.

pośród.drzew.z.zakrzywionymi.kijami.w.ręku..Z.polany.dochodził.gwar.nowych.ludzi,.odgłos.przetaczania
.pni.i.ścinania.gałęzi..Przypomniał.sobie.o.Liku.i.popędził.w.stronę.polany,.aby.spoza.gęstwiny.krzaków.z
obaczyć,.co.się.tam.dzieje.

—.

A-ho!

Natychmiast.ukazał.mu.się.obraz.wydrążonych.pni.wyciąganych.na.brzeg,.a.potem.na.polanę..

Podc

zołgał

.się.na.czworakach.do.przodu.i.przykucnął..Na.rzece.nie.by

o.już.pni,.więcej.ich.przybyć.nie.mogło..

Zobaczył.następny.obraz,.w.którym.pnie.ściągano.z.powrotem.do.rzeki,.a.wiązał.się.on.tak.ściśle.z.pierwsz
ym.obrazem.i.z.odgłosami.rozlegającym

się.na.polanie,.że.Lok.pojął.od.razu,.dlaczego.oba.te.obrazy.tak.si

ę.ze.sobą.łączą..Zawrzało.mu.w.mózgu,.poczuł.się

164

.smut

y.jak.Mal..Powiedział.cicho.do.obsypanych.pąkami.

wrzośców:

.Teraz.jestem.

Malem.

Nagle.wydało.mu.się,.że.ma.zupełnie.nową.głowę,.że.ma.do.dyspozycji.wiele.obrazów,.z.których.

może.wybierać.wła-
ściwy,.kiedykolwiek.przyjdzie.mu.na.to.ochota..Były.to.obrazy.spokojnego,.szarego.światła.dnia..Ukazywa
ły.mu.samotną.nić.życia,.która.łączyła.go.z.Liku.i.nowym;.uka-
zywały.także.nowych.ludzi,.do.których.i.zewnętrzny,.i.we-
wnętrzny.Lok.zatęsknił.z.miłością.wywołującą.paniczny.strach,.były.to.bowiem.istoty,.które.by.

.zabiły,.

gdyby.tylko.mogły.

Widział.obraz.Liku.wpatrzonej.z.zachwytem.w.

Tanakil;.

wyobrażał.sobie,.z.jak.strasznym.lękiem.m

usia

.Ha.stawiać.czoło.niespodziewanej.śmierci..Lok.uchwycił.się.kurczowo.krzaków,.gdyż.zalała.go.fala.r

ozpaczy,.i.zawył.na.cały.głos:

—.Liku!.Liku!

Ustały.odgłosy.ścinania.drzewa,.rozległ.się.długi,.

zgrzytliwy

.trzask..Lok.zobaczył.naprzeciw.siebie

.głowę.

Tuami.

i.jego.ramiona.odrzucone.w.bok,.po.czym.całe.drzewo,.wraz.z.gałęziami.gęsto.obsypanymi.l

iśćmi,.runęło.na.ziemię..Kiedy.zielone.konary.przesunięto,.Lok.miał.dobrą.wido-
czność.na.polanę,.ponieważ.krzaki.zostały.przygniecione.i.przeciągano.tamtędy.wydrążone.pnie..Nowi.lud
zie.unosili.w.górę.pnie.i.krok.po.kroku.pchali.je.do.przodu..Tuami.krzyczał,.a.Krzaczasty.usiłował.mu.zabr
ać.kij,.który.trzymał.na.ramieniu..Lok.odbiegł.dalej.i.z.tej.odległości.nowi.ludzie,.znajdujący.się.na.począt
ku.szlaku,.wydawali.się.mali.

Pnie.nie.wracały.do.rzeki,.kierowano.je.w.stronę.góry..Chc

ał.zobaczyć.następny.obraz,.jaki.łączył.

się.z.tym.obrazem,.ale.nie.mógł.go.dojrzeć;.jego.głowa.znowu.stała.się.głową.Loka,.była.w.niej.pustka.

Tuami.rąbał.drzewo,.ale.nie.gruby.pień,.tylko.jego.w

erzchołek,.z.którego.wyrastały.gałęzie..Lok.ro

zpoznawał.to.po.odgłosach.rąbania..Słyszał.także.starego.człowieka.

—.A-ho!.A-ho!.A-ho!

165

Pień.sunął.szlakiem,.ułożony.na.innych.pniach.

które.tocząc

.się.grzęzły.w.miękkiej.ziemi,.a.ludzie.s

apali.i.

pokrzy

kiwali.z.wysiłku.i.napięcia..Stary.człowiek,.choć.nie.

otykał

pni,.pracował.ciężej.niż.wszysc

y.pozostali..Biegał.wokoł

wydawa

.polecenia,.napominał,.naśladował.ich.ciężki.trud.sapał.wraz.z.nimi,.a.j

ego.ptasi.głos.trzepotał.bez.przerw

y'.

Kobiety.i.

Tanakil

.szły.rzędem.po.obu.stronach.pnia.i.nawet.tłusta.kob

ieta.pomagała.podnosić.pień.od.tyłu..We.wgłębieniu.pnia.była.tylko.jedna.osoba;.stał.w.nim.nowy,.trzyma-
jąc.się.krawędzi.pnia.i.wpatrując.w.ten.zgiełkliwy.tłum.

Z.pobocza.szlaku.wyłonił.się.

Tuami

.wlokąc.za.sobą.ogromny.pień..Kiedy.wyciągnął.go.na.gładki.g

runt,.zaczął.go.toczyć.w.stronę.wydrążonego.pnia..Kobiety.skupiły.się.wokół.otwartych.szeroko.oczu.na.d
ziobie,.uniosły.pień.w.górę.i.pchnęły.do.przodu..Potoczył.się.po.gładkim.grun-
cie.bez.żadnych.przeszkód.na.podłożonym,.obracającym.się..drzewie..Oczy.opadły.w.dół.i.w.tym.momenc
ie.Krzaczasty.i.Tuami.wyłonili.się

.od.tyłu.z.mniejszym.drzewem.do.rolowania,.dzięki.czemu.wydrążony.p

ień.wcale.nie.dotykał.ziemi..Bez.ustanku.miotali.się.i.kręcili.niby.pszczoły.wokół.skalnej.szczeliny,.w.desp
erackim,.ale.ustalonym.szyku..Pień.toczył.się.szlakiem.w.kierunku.Loka,.a.nowy.chwiał.się,.podskakiwał.i
.popiskiwał,.cały.czas.wpatrując.się.albo.w.tę.osobę,.która.szła.najbliżej,.albo.w.tę,.która.była.najbardziej.r
uchliwa..Liku.nie.by

o.wśród.nich;.jednakże.

Lok,

.myśląc.sprawnie.jak.Mal,.przypomniał.sobie,.że.jest.jesz

cze.jeden.pień.za.stosem.tobołków.

Podobnie.jak.nowy,.który.tylko.się.wszystkiemu.przy-

patrywał,.tak.i.Lok.skupił.na.nich.całą.uwagę.patrząc,.jak.się.zbliżają..Zdarza.się.tak.nad.morzem,.że.czło
wiek.obser-
wujący.przypływ.zapomina.się.cofnąć.i.dopiero.

opluskane

.wodą.nogi.przywołują.go.do.rzeczywistości..Ki

edy.znaleźli.się.tak.blisko,.że.widział.już.przygniecioną.to-
czącymi.się.pniami.trawę,.wtedy.dopiero.przypomniał.sobie,.jak.bardzo.są.niebezpieczni,.i.umknął.w.las..Z
atrzymał.się.w.takiej.odległości,.z.której.już.ich.nie.widział,.ale.byli

166

jeszcze.w.zas

ęgu.jego.słuchu..Kobiety.pokrzykiwały.

pchając.z.całych.sił.pień,.stary.człowiek

.ochr

ypł.od.wrzasku.

Lok.doznawał.tylu.uczuć,.że.był.zupełnie.odurzony..Lękał.nowych.ludzi.i.współczuł.im,.jak.kobiec

ie.mającej.m

dłości.

.Zaczą

.szperać.pod.drzewami.zbierając.wszystko,.

.nadawało.się.do.jedzenia,.ale.było

by.mu.to.obojętne,.gdyby.niczego.nie.znalazł..Wszystkie.obrazy.gdzieś.się.zapodziały,.był.niby.ogromna.st
udnia.pełna.uczuć.nie-
zbadanych.i.niezaprzeczalnych..Początkowo.myślał,.że.jest.

głodny,

.więc.wtykał.do.ust.wszystko,.co.napot

kał..Wtem.zorientował.się,.że.zjada.też.młode.gałęzie,.cierpkie.pod.śliską.korą..Wpycha

.je.do.ust.i.połykał

,.ale.po.chwili.opadł.na.czworaki.i.zwymiotował.wszystkie.gałęzie,.jakie.zjadł..Głosy.nowych.ludzi.lekko.s
ię.zatarły;.rozlegał.się.tylko.glos.starego.cz

owieka,.który.albo.wydawał.rozkazy,.albo.krzyczał.z.wściekłoś

cią..Tutaj,.gdzie.las.dotykał.bagien,.a.ponad.krzakami,.wodą.i.kołyszącą.się.wierzbiną.roztaczało.się.otwart
e.niebo,.nie.słychać.było.innych.odgłosów.ich.wędrówki..

Turkawki

.parzyły.się.gruchając;.nic.się.tu.nie.zm

ieniło,.nawet.ogromna.ga

ąź,.na.której.huśtała.się.ze.śmiechem.rudowłosa.dziewczynka,.zwisała.tak.samo.j

ak.przedtem..Tylko.wszystko.dokoła.rozrosło.się.i.okryło.bujniejszą.zielenią.w.ciepłym,.bezwietrznym.por
anku..Lok.podniósł.się.i.powędrował.nad.brzegiem.bagna.do.rozle-
wiska,.w.którym.

zniknęła

Fa.

.Być.

Malem

.to.zaszczyt.

ężar..Nowa.głowa.wiedziała,.że.coś.się.w.życiu.s

kończyło,.odpłynęło.bezpowrotnie.jak.morska.fala..Rozumiała,.że.trzeba.pogodzić.się.z.niedolą,.choć.było.
to.tak.bolesne,.jakby.obejmował.i.przyciskał.do.siebie.ciernisty.krzak;.starała.się.też.pojąć.nowych.ludzi,.z.
powodu.których.tyle.się.zmien

ło..Lok.odkrył.s

owo.„podobieństwo"..Posługiwał.się.nim.przez.całe.życie.

nie.zdając.sobie.z.tego.sprawy..Grzyby.na.drzewie.były.podobne.do.uszu;.słowo.to.brzmiało.wła-

e.tak.samo,.ale.domagało.się.szczególnego.wyróżnie-

a.z.powodu.okoliczności,.które.już.nigdy.nie.mogą.mieć.odn

enia.do.przeżyć.zakodowanych.w.jego.gł

owie..

Po-

167

ruszyło.go.to.do.głębi,.stwierdził,.że.posługuje.się.ty

m.słowem

.jak.narzędziem,.jak.kamieniem,.któr

ym.odcinał.gałęz

.albo.mięso..Słowo.to.wiązało.się.też.z.łowcami.o.białych.twarzach.i.dawało.im.miejsce.

w.świecie,.w.któr

m.byli.istotami.myślącymi,.a.nie.jakimiś.dzikimi,.przypadkow

intruzami.

Odtwarzał.obraz.tych.łowców,.posuwających.się.

giętymi.kijami,.sprawnie.i.złowieszczo.

„Ludzie.są.podobni.do.zgłodniałych.wilków.zaczajon

ch.w.pustym.drzewie".

Przyszła.mu.na.myśl.tłusta.kobieta.ochraniająca.nowego.przed.starym.człowiekiem,.przypomniał.s

obie.jej.śmiech,.a.także.mężczyzn.sączących.cierpki.miód.i.szczerzących.zęby.w.uśmiechu.

„Ludzie.podobni.są.do.miodu.wyciekającego.ze.skalnej.szczeliny".

Pomyślał.o.

Tanakil,

.o.jej.zabawie,.zręcznych.palcach,.o.jej.śmiechu.i.kiju.

„Ludzie.są.podobni.do.miodu.w.okrągłych.kamieniach,.nowego.miodu,.cuchnącego.

stęchlizną

.i.og

niem".

Zniszczyli.na.tej.przełęczy.ludzi,.ledwie.kiwnąwszy.palcem.

„Są.podobni.do.rzeki.i.wodospadu,.przynależą.do.wodospadu;.nic.nie.może.się.im.przeciwstawić".

Pomyślał.o.ich.wytrwałości,.o.rozłożystym.

Tuami,

.stwa-

rzającym.jelenia.z.kolorowej.ziemi..„Są.podobni.do.

Oa".

W.głowie.miał.zamęt.i.ciemność;.znowu.stał.się.Lokiem,.snuł.się.bez.celu.nad.brzegiem.bagna,.dok

uczał.mu.głód,.którego.nie.mogło.zaspokoić.to.jedzenie..Usłyszał,.że.nowi.ludzie.pędzą.szlakiem.z.powrot
em.na.polanę,.gdzie.został.jeszcze.drugi.pień,.ale.nie.rozmawiali.ze.sobą,.zdradzał.ich.tylko.tupot.nóg..Wte
m.mignął.mu.obraz,.który.niby.zimowy.błysk.słońca.zniknął,.zanim.zdążył.go.dobrze.zobaczyć.

168

Przystanął,.podniósł.głowę.i.nozdrza.mu.się.rozszerzyły..Uszy.przejęły.fun

kcje

.życia,.zlekceważyły

.gwar.nowych.ludzi,.a.skupi

y.uwagę.na.

pardwach,

.które.pruły.wodę.

piersią.jak

.oszalałe..Podpłynęły.w.jeg

o.kierunku.rozwartym.kątem,.ale.na.

jego

.widok.wszystkie.umknę

y,.kierując.się.na.prawo.

Za.nimi.suną

.szczur.wodny,.z.nosem.un

onym.w.górę,.podskakując.na.fali,.którą.sam.tworzył..

Rozległ.się.chlupot.wody,.szelest.i.plusk.pomiędzy.kępami.krzaków.

wrzośca

.rosnącymi.na.bagnie..

Lok

.uci

,.ale.wkrótce.wrócił..Zaczą

.się.czołgać.w.błocie.rozchylając.po.drodze.

eżyny.zasłaniające.mu.widok..

Chlupot.ustał,.ale.poruszona.woda.pluskała.o.krzaki,.zalewając.ślady.jego.stóp..Węsząc.w.powietrzu,.zmag
ał.się.z.gęstwiną.krzaków,.aż.wreszcie.zdołał.się.przedrzeć..Zrobił.trzy.kroki.w.wodzie.i.ugrzązł.w.błocie.z
gięty.wpół..Rozległ.się.znowu.chlupot.wody,.więc.Lok,.śmiejąc.się.i.mówiąc.do.siebie,.ruszył.w.tę.stronę.s
tawiając.pijane.kroki..Włosy.zewnętrznego.Loka.

zjeżyły.

się,.gdy.zimna.woda.otoczyła.mu.uda,.a.stopy.ugr

zęzły.w.oblepiającym.je.ciasno.niewidzialnym.błocie..Przytła-
czający.ciężar.i.głód.narastały,.przepełniały.go.niby.chmura.—
.chmura,.którą.słońce.nasyciło.ogniem..Nagle.ciężar.opadł,.odczuł.lekkość,.zaczął.mówić.do.siebie.i.śmiać.
się.jak.ludzie.pijący.miód..Śmiał.się,.a.spod.mrugających.powiek.spływały.łzy..Wreszcie.oboje.zobaczyli.t
en.sam.obraz.

—.Jestem.tutaj!.Już.idę!

—.Lok!.Lok!

.z.uniesionymi.w.górę.ramionami,.dłońmi.zaciśniętymi.w.pięści,.zgrzytając.zębami.brnęła.pochy

lona.w.wodzie..Wciąż.jeszcze.zanurzeni.po.uda.przylgnęli.do.siebie,.po.czym.niezdarnie.ruszyli.do.brzegu.
.Wkrótce.mogli.już.dojrzeć.stopy.w.

chlupoczącym

.błocie,.a.Lok.śmiał.się.i.mówił.bez.przerwy.

—.Niedobrze.być.samemu..Bardzo.niedobrze.być.samemu.

169

.kulała.przytrzymując.się.Loka.

—.Ska

eczył.mnie..Ten.człowiek.miał.na.końcu.kr.kamień.

Lok

.dotknął.jej.uda..Rana.już.nie.krwawiła,.miała.kształt.języka.i.pokryta.była.zastygłą,.sczerniałą.

krwią.

—.Niedobrze.być.samemu...

—.

K-iedy

.uderzył.mnie,.wskoczyłam.w.

wodę.

—.Woda.jest.straszna.

—.Woda.jest.lepsza.niż.nowi.ludzie.

Fa.zdjęła.rękę.z.ramienia.Loka,.usiedli.skuleni.pod.wielkim.dębem..Nowi.ludzie.wracali.z.polany.z.

drugim.wydrążonym.pniem..Idąc.sapali.i.pojękiwali..

Dwaj.łowcy.

którzy.wyruszyli.wcześniej,.stali.teraz.w

yżej.na.skałach.i.stamtąd.coś.wykrzykiwali.

Fa.wysunęła.do.przodu.skaleczoną.nogę.

—.Jadłam.jajka,.trzcinę.i.żabi.skrzek.

Lok.bezwiednie.wyciągnął.rękę,.żeby.pogłaskać.Fa..Uśmiechnęła.się.do.niego.smutno..Wtem.przyp

omniał.sobi

to.nagłe.powiązanie,.które.stworzyło.świt.z.rozproszonych.obrazów.

—.Teraz.jestem.

Malem.

.Ciężko.być.

Malem.

—.Ciężko.też.być.kobietą.

—.Nowi.ludzie.są.jak.wilk.i.miód,.zepsuty.miód,.a.także.rzeka.

—.Są.jak.ogień.w.lesie.

Raptem.Lok.zobaczył.obraz,.który.wyłonił.mu.się.z.gło-

wy,.a.tkwił.w.niej.tak.głęboko,.że.nawet.nie.miał.pojęcia.o.jego.istnieniu..Przez.moment.obraz.zdawał.się.s
nuć.na.zewnątrz.i.zmieniać.wygląd.świata..Lok.pozostał.w.nim.taki.sam,.ale.wszystko.wokoło.przybrało.n
agle.większe.rozmiary..Drzewa.stały.się.ogromne.jak.góry..Lok.nie.stał.na.ziem

,.tylko.jechał.na.grzbiecie.

trzymając.się.

rudobrązowych.

włosów,.które.miały.ręce.i.nogi..Przed.sobą.widział.głowę,.ale.nie.widział.tw

arzy,.była.to.jednak.twarz.Ma

a,.a.dalej,.na.froncie,.widział.uciekającą.Fa,.która.też.była.dużo.większa..Drz

ewa.miotały.w.górę.ogniem,.atakowały.go.swo

170

ddechem.

.Panowała.niepokojąca.

gorączkowość,

.aż.skóra.cierpła.—.było.strasznie.

—.Teraz.jest.tak,.jakby.przeszedł.og

.straw

ł.wszystk

Odg

osy.nowych.ludzi.i.ich.pni.dochodziły.z.daleka..Znowu.pędzili.z.tupotem.w.stronę.polany..Prz

ez.jakiś.czas.rozbrzmiewała.ich.ptasia.mowa,.ale.umilkła..Fa.i.Lok.

odnieśli.się.i.zbliżyli.do.szlaku..Nic.ni

e.mówili.do.siebie,.ale.w.ich.ostrożnym.skradaniu.się.zawierało.się.postanowienie.bez.słów,.że.nie.należy.
pozostawiać.nowych.ludzi.w.spokoju..Byli.okropni.jak.ogień.czy.rzeka,.ale.jednocześnie.przy-
ciągali.jak.miód.albo.mięso..Szlak.zmienił.się,.tak.jak.wszystko,.czego.nowi.ludzie.dotknęli..Ziemia.zosta

pożłobiona

.i.zryta,.toczące.się.pnie.pogłębiły.drogę.i.wygła-

dziły.na.szerokiej.przestrzeni..Lok.i.Fa,.i.jeszcze.ktoś.trzeci.mogliby.teraz.iść.obok.siebie.

—

.Pchali.wydrążone.pnie.na.toczących.się.drzewach..Nowy.był.w.środku.pnia..A.Liku.będzie.pewnie.w.dru-
gim.

Fa.spojrzała.mu.w.twarz.ze.smutkiem..Wskazała.roz-

mazaną.plamę.na.gładkiej.ziemi,.był.to.rozgnieciony.ślimak.

—.Przetoczyli.się.po.nas.jak.ten.wydrążony.pień..Są.jak.

ima.

Smutek.znowu.ogarnął.Loka,.ale.razem.z.Fa.łatwiej.było.go.znosić.

—

.Teraz.pozostali.tylko.Fa.i.Lok,.nowy.i.Liku..Fa.patrzyła.na.niego.przez.chwilę.w.milczeniu..Wy-
ciągnęła.rękę,.którą.Lok.ujął.w.swoje.dłonie..Otworzyła.usta,.chciała.coś.powiedzieć,.ale.nie.dobyła.z.siebi
e.ani.słowa..Całym.jej.ciałem.wstrząsnął.potężny.dreszcz,.po.czym.zaczęła.s

ę.trząść..Zauważył,.że.stara.si

ę.zapanować.nad.sobą,.tak.jakby.wychodziła.z.cieplej.jaskini.w.śnieżny.poranek..Wysunęła.rękę.z.jego.dło
ni.

—.Chodźmy!

171

Ogień.tlił.się.jeszcze.w.ogromnym.pierścieniu.

popiołów..

Szałasy.były.poro

rzucane,.choć.stały.jes

zcze.ich.s

kie

lety.

Ziemia.na.polanie.była.skotłowana,.jakby.przeszło..stado.bydła..

Lok

podczołgał

.się.na.s

am.brzeg.polan

trzymała.się.z.tyłu..Zaczą

.okrążać.polanę..W.sam

m.środku.były.obrazy.i.dary............

.................

.także.je.dojrzała.i.weszła.za.Lokiem.na.polan

ę.

Posuwali.się.spiralnym.ruchem,.nastawiając.bacz

nie.us

zy.

czy.nowi.ludzie.przypadkiem.nie.wracają..Wszystkie.obraz

zamazywały.się.z.powodu.ognia,.prz

y.którym.głowa.jelenia.obserwowała.Loka.tajemniczym.wzrokiem..Był.to.nowy.jeleń,.tłusty,.jego.sierść.m
iała.ubarwienie.wiosenne,.ale.leżała.na.nim.jeszcze.jakaś.inna.postać..Mia

a.kolor.czerwony.rozpostarte.og

romne.ramiona.i.nogi.i.patrzyła.na.Loka.oczami,.którymi.były.okrągłe,.białe.kamyki..Wokół.głowy.stercza
ły.włosy,.jakby.postać.ta.została.poddana.strasznym.torturom..Przebita.była.palem.i.złączona.z.jeleniem,.p
al.na.końcu.

był.rozszczepiony.i.owinięty.futrem..Fa.i.Lok.cofnęli.się.zdjęci.grozą,.bo.jeszcze.nigdy.w.życi

u.nie.spotkali.się.z.podobnym.widokiem..Wkrótce.jednak.onieśmieleni.wrócili.

Cały.zad.jelenia,.surowy,.ale.stosunkowo.mało.zakrwa-

wiony,.zwisał.z.pala,.przy.głowie.zaś,.z.której.patrzyły.oczy,.leżał.okrągły,.wklęsły.kamień.z.miodem..Uno
sił.się.z.niego.zapach.miodu,.niczym.dym.i.płomienie.z.ognia..Fa.dotknęła.mięsa;.poruszyło.się,.szybko.wi
ęc.cofnęła.rękę..Lok.okrążał.postać.z.daleka,.aby.nie.dotknąć.stopami.jej.wyciągniętych.kończyn,.ale.powo
li.przysuwał.rękę.coraz.bliżej..I.już.po.chwili.rozpruwali.skórę.i.odrywali.kawałki.mięsa.wpychając.je.do.u
st..Skończyli.jeść.dopiero.wtedy,.kiedy.napełnili.brzuchy,.na.palu.została.tylko.biała,.lśniąca.kość.i.pusta.s
kóra.

Wreszcie.Lok.się.odsunął.i.obtarł.ręce.o.uda..Bez.słowa.odwrócili.się.do.siebie.i.przykucnęli.obok.

wklęśniętego.kamienia..Daleko,.ze.zbocza.wiodącego.na.terasę,.rozległo.się.wołanie.starego.człowieka:

—.

A-ho!

A-ho!.

Z.otwartego.kamiennego.naczynia.unosiły.się.gęste.

wy-

172

ziewy..Na.jego.krawędzi.usiadła.mucha,.a.kiedy.Lok.dmuchnął.z.bliska,.odleciała.trzepocząc.skrzy

dełkami,.ale.znowu.usiadła.

Fa.chwyciła.Loka.za.nadgarstek.

.Nie.dotykaj..Lok.jednak.przytknął.usta.do.naczynia.i.rozszerzył.n

ozdrza,

.szybko.oddychając..Głośnym,.ch

rapliwym.głosem.oznajm

ł:

—.Miód.

Raptem.pochylił.się,.zanurzył.usta.i.spróbował..Cuchnący.miód.tak.go.palił.w.język.i.w.całych.usta

ch,.że.prze-
koziołkował.do.tyłu,.a.Fa.uciekła.okrążając.palenisko..Patrzyła.wystraszona,.jak.pluł,.ale.znowu.zaczął.się.
przy-
suwać.do.cuchnącego.naczynia..Schylił.się.ostrożnie.i.jeszcze.raz.spróbował..Obliza

.wargi,.napił.się.więce

j,.po.czym.usiadł.śmiejąc.się.do.niej.

—.Napij.się.

Niepewnie.pochyliła.się.i.przytknęła.język.do.szczypiące-

go,.słodkiego.miodu..Lok.nagle.przyklęknął,.nie.przestając.mówić.ani.na.chwilę,.i.odepchnął.Fa,.która.zdzi
wiona.usiadła..Oblizywała.wargi.i.plu

a.z.niesmakiem..Lok.za-

nurzył.usta.w.naczyniu.i.wypił.trzy.hausty;.ale.za.trzecim.razem.nie.zdołał.już.sięgnąć.do.miodu,.tylko.wci
ągnął.powietrze.i.

zakrztusił

.się..Turlał.się.po.ziemi,.aby.złapać.oddech..Teraz.Fa.usiłowała.się.napić,.nie.m

ogła.jednak.dosięgnąć.językiem.i.odezwała.się.do.niego.z.goryczą..Jakiś.czas.stała.spokojnie,.ale.po.chwili
.uniosła.naczynie.i.przytknę-
ła.do.ust,.jak.robili.nowi.ludzie..Lok.widząc.ją.z.ogromnym.kam

eniem.przy.twarzy.zaczął.się.śmiać,.wygl

ądała.bardzo.zabawn

e..W.porę.jednak.zdążył.sobie.przypomnieć.o.mio-

e,.więc.zerwał.się,.żeby.jej.odebrać.naczynie..By

o.oblep

one,.kleiło.się;.razem.z.kamieniem.ciągnął.też

.jej.twarz..Zaczęli.go.sobie.wyrywać.i.krzyczeć.na.siebie..Wtem.Lok.u

adomił.sobie,.że.jego.głos.brzmi.

piskliwie,.donośnie.

.dz

ko..Chcąc.sprawdzić,.co.się.dzieje.z.jego.głosem,.puścił.naczyn

e,.a.Fa.odeszła.z.n

im.na.chwiejnych.nogach.

173

Zobaczył,.że.drzewa.kołyszą.się.na.boki.i.unos

zą

.w.górę.

Zobaczył.wspaniały.obraz,.w.którym.wsz

ystko.układało.się

pomyślnie,.chciał.powiedzieć.o.tym.

Fa,

.ona.jednak.w.ogóle

nie.słuchała..Ale.obraz.ten.

wkrótce.zniknął,.a.zobacz

ł.inny,..

który.tylko.potwierdzał.fakt,.że.widział.poprzedni.obra

z,.co.

go.doprowa

dzało.do.szału..Usiłował.dosięgnąć.go.głosem.jednak.ten.głos.nie.miał.nic.wspólnego.z.wewnętrzn

m.Loki

em;.śmiał.się.i.kwakał.jak.kaczka..Istniało.jednak.słowo,.od.którego.obraz.się.zaczynał,.mimo.że.zniknął.z.
pola.widzenia..Trzymał.się.kurczowo.tego.jednego.słowa..Prze-
stał.się.śmiać.i.z.powagą.odezwał.się.do.Fa,.która.wciąż.jeszcze.stała.z.kamieniem.przy.twarzy..—
.Pień!.—.powiedzia

..—.Pień!

Przypomniał.sobie.o.miodzie.i.z.oburzeniem.wyrwał.jej.kamień..Twarz.miała.czerwoną.i.natychmi

ast.zaczęła.się.śmiać.wyrzucając.z.siebie.potok.słów..

Lok

.przytknął.naczynie.do.ust.sposobem.nowych.lud

zi.i.miód.zaczął.mu.ściekać.po.piersi..Wygiął.się.tak,.że.jego.twarz.znalazła.się.poniżej.naczynia.i.w.ten.sp
osób.resztki.miodu.zaczęły.mu.spływać.do.ust..Fa.śmiała.się.i.krzyczała,.turlała.się.po.ziemi,.a.położywszy
.się.na.plecach.wymachiwała.nogami.w.po-
wietrzu..Lok,.rozochocony.ognistym.miodem,.skorzystał.z.zachęty.i.także.zaczął.wymachiwać.nogami,.ale
.robił.to.niezdarnie..Znowu.jednak.przypomnieli.sobie.o.naczyniu.z.miodem.i.znowu.zaczęli.je.sobie.wyry
wać,.tocząc.spór..Fa.usiłowała.się.napić,.ale.miód.spływał.niechętnie..Lok.odebrał.jej.kamień,.potrząsał.ni
m,.tłukł.pięściami,.krzyczał;.nie.było.już.ani.odrobiny.miodu..Cisnął.kamieniem.o.ziemię.z.taką.wściekłoś
cią,.że.się.rozleciał.na.dwa.kawałki..Oboje.dopadli.do.nich.i.przykucnąwszy.wylizywali,.każde.swój.kawał
ek,.jednocześnie.obracając.go.na.wszystkie.strony,.żeby.zobaczyć,.gdzie.się.miód.podział..Wodospad.hucz
ał.na.polanie.i.w.głowie.Loka..Drzewa.poruszały.się.coraz.szybciej..Poderwał.się.na.nogi.i.stwierdził,.że.zi
emia.jest.tak.samo.niebezpieczna,.jak.pień..Uderzył.w.kołyszące.się.drzewo,.żeby.je.uspokoić,.ale.już.po.c
hwili.leżał.na.plecach,

174

a.nad.nim.p

rzesuwało

.się.niebo

.Odwrócił.się.i.z.trudem.wstał.pośladkami.do.góry,.nogi.miał.rozch

wiane.jak.nowy..Fa.czołgała.się..wokół.wygasłych.popiołów.niby.ćma.z.

przypalonym.skrzydłem.

.Mówiła.

coś.do.siebie.o.hienach..Lok.

odkrył.w.

sobie.moc.nowych.ludzi..Był.jednym.z.nich,.stać.go.było.na.wsz

stk

o..Na.polanie.zosta

y.jeszcze.nie.spalone.gałęzie.i.pnie..Popędził.do.jednego.z.nich.i.wydał.rozkaz,.aby.się.

.ruszył..Krzyknął:

—.

A-ho!

A-ho!.

Pień.poruszał.się.tak.samo.jak.drzewa,.ale.zbyt.wolno.

Znowu.krzyknął,.pień.jednak.nie.chciał.poruszać.się.szybciej..Chwycił.gałąź.i.zaczął.go.bić,.podob

nie.jak.

Tanakil

.biła.Liku..Zobaczył.obraz.ludzi.po.obu.stronach.pnia,.napiętych.z.wysiłku,.z.otwartymi.usta

mi..Krzyczał.na.nich.jak.stary.człowiek.

Fa.czołgała.się.obok..Poruszała.się.wolno,.tak.samo.jak.pień.i.drzewa..Lok.wrzeszcząc.uderzył.ją.ki

jem.po.po-
śladkach,.rozszczepiona.gałąź.odpadła.i.utknęła.gdzieś.między.drzewami..Fa.jęknęła.i.wygramoliła.się.na.
nogi,.Lok.znowu.zamachnął.się.na.nią.kijem,.ale.nie.traf

ł..Fa.odwróciła.się.i.stanęła.naprzeciw.Loka;.wym

yślała.mu,.a.drzewa.wciąż.się.chwiały..Lok.zauważył,.że.prawa.pierś.Fa.się.podniosła,.jej.ręka.z.rozpostart
ą.dłonią.znalaz

a.się.w.górze,.i.ta.dłoń.miała.jakieś.szczególne.znaczenie,.w.każdej.chwili.mogła.się.przeist

oczyć.w.coś,.wobec.czego.musia

ł.

zachować.czujność..Wtem.błyskawica.raziła.go.w.policzek,.św

at.go.ośl

epił,.ziemia.wywróciła.się.do.góry.nogami.

.znowu.otrzymał.potężny.cios.w.prawy.policzek..Oparł.się.o.st

ojącą.p

onowo.ziemię,.jego.policzek.otworzył.się.

.zamknął.tryskając.płomieniem..Fa.leżała.na.ziemi,.cofał

a.s

ę.

.przysuwała.bliżej..Po.chwili.zaczęła.go.ciągnąć.w.górę,.a.mo

e.w.dół;.poczuł.twardy.grunt.pod.noga

mi.i.uchwycił.się.r.a..Płakal

.i.śmiali.się.na.przemian,.wodospad.szumiał.na.polan

e,.a.

kopiasty

.wierzchołe

k.uschniętego.drzewa.oddalał.s

ę.

.wznos

ł.w.niebo,.ale.zamiast.się.zmniejszać,.stawał.się.coraz.większy..L

ok.przeraził.się,.uznał,.że.najlepiej.zrobi,

175

jeśli.będzie.się.trzyma

.w.pobliżu.

Fa.

.Stara

.się.zwalczać.senność.i.to.dziwne.uczucie.w.głowie;.zac

zął.się.rozglądać.za.Fa,.a.kiedy.ją.odnalazł,.wpatrywał.się.uporczywie.w.jej.twarz,.która.oddalała.się.podob
nie.jak.drzewo.z.

kopiastym.

wierzchołkiem..Wszystkie.drzewa.wciąż.jeszcze.się.chwiały,.ale.już.teraz.miar

owo,.jakby.miały.to.dane.z.przyrodzenia..Odezwał.się.do.Fa.odgrodzonej.mgłą:

.Jestem.jednym.z.nowych.ludzi..Zaczął.podskakiwać..Przeszedł.przez.polanę.i.wydawało.mu.się,.że.posuw
a.się.wolnym,.chwiejnym.krokiem.nowych.ludzi..Zobaczył.obraz,.w.którym.Fa.musiała.mu.obciąć.palec..S
tąpając.ociężałym.krokiem.po.polanie.szukał.Fa,.aby.jej.o.tym.powiedzieć..Znalazł.ją.za.drzewem.nad.brze
giem.rzeki,.wymiotowała..Wspomniał.o.starej.kobiecie.leżącej.w.wodzie,.ale.nie.zwracała.na.niego.najmni
ejszej.uwagi,.poszedł.więc.do.pękniętego.kamienia.na.polanie.i.zaczął.wyli

ywać.mizerne.resztki.zepsuteg

o.miodu..Postać.na.ziemi.przeistoczyła.się.w.starego.człowieka,.którego.

Lok

.po-

wiadomił,.że.grono.nowych.ludzi.powiększyło.się..Ogarnęło.go.straszne.zmęczenie,.ziemia.stała.się.miękk
a,.a.obrazy.przesuwały.mu.się.przed.oczami.jeden.po.drugim..Wyjaśnił.staremu.człowiekowi,.że.Lok.musi.
wrócić.do.jaskini,.ale.w.tym.momencie,.choć.w.głowie.miał.zamęt,.uprzytomnił.sobie,.że.już.nie.ma.jaskin
i..Zaczął.głośno.rozpaczać,.co.zresztą.przychodziło.mu.bez.trudu.i.było.nawet.całkiem.przyjemne..Drzewa,
.kiedy.na.nie.spojrzał,.rozsunęły.się,.a.żeby.je.złączyć,.trzeba.by.dużo.wysiłku,.na.jaki.nie.mógł.się.zdobyć
..Wtem.wszystko.

zniknęło,

.pozostało.tylko.słońce.i.echo.gruchających.nad.wodospadem.

turkawek.

.Położył

.się.na.wznak.i.obserwował.szeroko.otwartymi.oczami.dziwny.wzór,.jaki.powyginane.gałęzie.tworzyły.na.t
le.nieba..Oczy.same.mu.się.zamknęły.i.zapadł.w.sen,.tak.jakby.zapadł.się.w.przepaść.z.sennej.mary.

Rozdział.jedenasty

Potrząsała.nim.Fa.

—.Odchodzą.

Ręce,.ale.nie.ręce.Fa,.ściskały.mu.głowę,.po

jąc.dotkliwy.bo

..Jęknął.i.

poturlał

.się.dalej,.aby.w

yzwolić.

^ę

.od.tych.rąk,.które.wciąż.tak.go.ściskały,.że.ból.rozsa

zał.mu.głowę.od.środka.

—.Nowi.ludzie.odchodzą..Wciągają.wyżłobione.pnie.po.zboczu.na.terasę.

Lok.otworzył.oczy.i.jęknął.z.bólu..Miał.wrażeni

.że.pa-

trzy.prosto.w.słońce..Spływały.mu.łzy;.oczy.piekły.straszli-
wie.pod.powiekami..Fa.znowu.nim.potrząsnęła

.pomacał.ziemię.rękoma.i.nogami.i.uniósł.się.trochę.w.górę

snęło.go.w.żołądku,.zaczął.wymiotować..Jego.żołądek.miał.swoje.własne.życie;.wznosił.się,.zaciskał,.j

akby.opl

tany.ciasnym.węzłem,.nie.chciał.mieć.nic.wspólnego.z.tą.ohydną.wo

ą.o.

pachu.miodu,.odrzucał.ją..Fa.położyła.mu.rękę.na.

ramieniu.

—.Mój.żołądek.też.był.chory.

Przewrócił.się.na.drugi.bok,.po.czym.z.

trudem

.usiadł.w.kucki.nie.otwierając.oczu..Słońce.prażyło.g

o.w.policzek.

—.Odchodzą..Musimy.odebrać.nowego.

Lok.z.trudem.uniósł.ciężkie,.jakby.z.gumy,.powieki.i.ostrożnie.rozejrzał.się.sprawdzając,.czy.coś.si

ę.n

.świecie.nie.zmieniło..Ziemia.i.drzewa.zdawały.się.istni

ć.tylko.barwą,.a.tak.się.chwiały,.że.natychmia

st.zamknął.oczy.

—.Jestem.chory.

.przez.chwilę.nie.odpowiadała..

Lok

.zrozumiał,.że.ręce.j.ściskające.mu.głowę,.są.wewnątrz.głowy

,.a.ucisk.był.tak

straszny,.że.czuł.pulsowanie.krwi.w.mózgu..Znowu.otworzył.oczy,.mrugnął.i.wtedy.świat

.się.trochę.uspokoił..Wciąż.jeszcze.barwy.oślepiały.go,.ale.przynajmniej.drzewa.i.ziemia.już.mniej.się.chw
iały..Przed.jego.oczami.ziemia.była.

brązowoczerwona,

.drzewa.

srebrzystozielone,

.a.świeże.pędy.na.gałęzia

ch.płonęły.zielonym.ogniem..Siedział.mrugając.powiekami,.z.obolałą.twarzą,.a.Fa.mówiła:

—.Wymiotowałam,.ale.ty.się.nawet.nie.zbudziłeś..Wy-

brałam.się,.żeby.zobaczyć.nowych.ludzi..Ich.pnie.już.zo-
stały.wciągnięte.na.zbocze..Nowi.ludzie.są.przerażeni..Sto-
ją.i.poruszają.się,.jakby.się.czegoś.bali..Wzdychają,.pot.ich.oblewa,.oglądają.się.za.siebie.w.stronę.lasu..Al
e.nie.widać.nic.groźnego.w.lesie..Boją.się.powietrza,.tylko.że.i.tam.nie.widać.zagrożenia..Teraz.musimy.i
m.odebrać.nowego.

Lok.wsparł.się.rękami.o.ziemię..Niebo.było.jasne,.świat.olśniewał.barwami,.wciąż.jeszcze.był.to.ś

wiat.znany.Lokowi.

—.Musimy.im.odebrać.Liku.

Fa.podniosła.się.i.obiegła.dokoła.polanę..Kiedy.wróciła,.popatrzyła.na.niego.z.góry..Lok.dźwignął.

się.ostrożnie.

—.Fa.mówi:.„Zrób.to!"

Czekał.posłusznie..Mal.opuścił.jego.głowę.

—.Widzę.taki.obraz..Lok.wspina.się.ścieżką.za.urwi-

skiem,.gdzie.nowi.ludzie.nie.mogą.go.dojrzeć..Fa.idz

e.dokoła.i.wspina.się.na.górę,.wyżej.niż.nowi.ludzie..

Oni.pędzą.za.nią..Wszyscy.mężczyźni..A.w.tym.czasie.Lok.odbiera.tłustej.kobiecie.nowego.i.ucieka.

Objęła.go.i.spojrzała.mu.badawczo.w.twarz.

—.Będziemy.znowu.mieli.ogień..I.będę.miała.dziec

..Lok.zobaczył.następny.obraz.

—.Tak.zrobię.—.rzekł.z.uporem.—.a.jak.zobaczę.L

ku,.to.ją.też.odbiorę.

Twarz.Fa,.nie.po.raz.pierwszy,.wyrażała.

co^,

.czego.Lok.nie.mógł.zrozumieć

178

Rozstali.się.u.stóp.zbocza,.gdzie.krzaki.zasłaniały.ich.

nrzed

.nowymi.ludźmi..Lok.poszedł.na.prawo

;.Fa.pomknęła.brzegiem.lasu,.aby.jak.najdalej.okrążyć.zbocze..Lok.obejrzał.

.j.zdążył.ją.jeszcze.zobaczyć,.

czerwoną.jak.wiewiórka;

biegła.przeważnie.na.czworakach,.pod.osłoną.drzew..Zaczął.si

.wspinać,.cały.czas.nasłuchując..Zn

alazł.się.na.szlaku.wiodącym.nad.rzekę,.słyszał.przed.sobą.ryczący.wodospad..Woda.przelewała.się.obf

cie

j.niż.zwykle..Nad.rozlewiskiem.u.stóp.wodospadu.rozlegał.się.jeszcze.

donośniejszy

.huk,.a.pył.wodny.rozp

rzestrzeniał.się.daleko.nad.wyspą..Płachty.spadającej.wody.rozbijały.się.w.kłębowiska.białe.jak.mleko,.z.kt
órych.snuła.się.jakaś.kremowa.substancja.nie.do.odróżnienia.od.wzbijających.się.w.górę.bryzgów.wody.i.u
noszącej.się.mgławicy..Po.drugiej.stronie.wyspy.sterczały.olbrzymie.drzewa,.których.bujne.wiosenne.listo
wie.przechy-
lało.się.ponad.progiem.wodospadu..Chwilami.kryło.się.w.kurzawie.wodnej.i.znowu.wyłaniało,.gałęzie.rozs
uwały.się.i.nurzały.w.wodzie,.to.znów.podskakiwały,.jakby.pociągała.je.do.dołu.ręka.olbrzyma..Ale.po.tej.
stronie.wyspy.nie.było.drzew,.tylko.niepowstrzymany.nurt.lśniącej.wody.i.mleko.spadające.prosto.w.huczą
cy,.biały,.dryfujący.pył.wodny.

Wtem,.mimo.łoskotu.spadającej.wody,.usłyszał.głosy.nowych.ludzi..Znajdowali.się.na.prawo.od.ni

ego,.zasłaniała.

ch.stercząca.wysoko.skała,.gdzie.zwisała.lodowa.kobieta..Zatrzymał.się.i.wtedy.usłyszał.ic

h,.wszyscy.na.siebie.kr

yczeli.

Tutaj,.otoczony.dobrze.znanymi.mu.widokami,.gdzie.ka

da.skała.naznaczona.została.historią.jego.l

udzi,.popadł.w.jeszcze.większą.rozpacz..Miód.nie.zdołał.jej.zabić,.uśpił.tylko.na.chwilę,.a.teraz.zbudziła.si
ę.na.nowo..Przytłoczony.pustką.jęknął.i.z.tkliwością.pomyślał.o.Fa.znajdującej.się.po.drugiej.s

ronie.zbocz

a..I.Liku.była.gdzieś.pośród.tych.ludzi,.bardzo.pragnął.mieć.przy.sobie.jedną.z.nich.albo.obie..

uszył.ku.sz

czelinie.skalnej,.przy.której.zwisała.lodowa.kobieta,.coraz.wyraźniej.słyszał.głosy.nowych.ludzi..Położył

179

się.na.krawędzi.urwiska.i.spoglądał.w.dół.na.wąski.

skrawek.

ziemi,.kępki.rzadko.rosnącej.trawy.i.ka

rłowate.krzaki.

Nowi.ludzie.raz.jeszcze.odgrywali.przed.nim.przedst

awienie.

.Wyczyniali.najdziwniejsze,.bezsenso

wne.rzecz

.wokół.pni..Kilka.zaklinowali.pomiędzy.skałami,.a.na.n

ułożyli.następne..Poryta.ziemia.na.zb

oczu.wiodła.do.teras

co.mogło.znaczyć.tylko.jedno,.że.drugi.wydrążony.pie

ń.

zaciągnęli.aż.do.jaskini..Ten

,.przy.którym.teraz.coś.robili.wystawał.spomiędzy.zaklinowanych.pni.i.skierowan

.by

ł.

w.górę.zbocza..Zwi

sały.z.niego.pasy.grubej,.poskręcanej.skóry..Jakiś.pień.leżał.w.poprzek,.tuż.za.wydrążonym.pniem.i.chwiał
.się.podparty.w.środku,.a.jego.koniec.przechylał.si

ę.

obciążony.okrągłym.kamieniem,.który.lada.chwila.mó

gł.si

ę.

potoczyć.w.dół..

Lok

.zauważył,.że.stary.człowiek.pociągnął.za.pas.ze.skręconej.skóry.i.kamień.został

.uwolniony..Uderzył.w.pień.spychając.go.w.dó

.zbocza,.wydrążony.zaś.pień.został.popchnięty.w.przeciwn

ym.kierunku,.w.stronę.terasy..Okrągły.kamień.spełnił.swoją.rolę.i.

poturlał

.się.w.dół,.do.lasu..

Tuami

.wcisn

ął.następny.kamień.za.wydrążony.pień,.rozległ.się.krzyk.ludzi..Już.nie.było.więcej.okrągłych.kamieni.pom
iędzy.pniem.i.terasą,.musieli.je.zastąpić.ludzie..Chwycili.pień.i.unieśli.go.w.górę..Stary.człowiek.stał.obok.
nich,.w.prawej.ręce.zwisał.mu.nieżywy.wąż..Zaczął.krzyczeć.

„a-

ho!",

.a.ludzie.zabrali.się.do.pracy.z.takim.wysiłkiem.i.napięciem,.aż.ich.twarze.pokryły.się.zmarszczkami..

Stary.człowiek.uniósł.w.górę.węża.i.smagnął.ich.po.drżących.plecach..Pień.ruszył.do.przodu.

Po.chwili.Lok.zauważył.też.innych.ludzi..Tłusta.kobieta.nie.pchała.pnia..Stała.z.boku,.pomiędzy.Lo

kiem.a.wy-
drążonym.pniem,.i.trzymała.nowego..Lok.zrozumiał.teraz,.co.

.miała.na.myśli.mówiąc.o.przerażeniu.no

wych.ludz

,.ponieważ.tłusta.kobieta.bezustannie.rozglądała.się,.a.je

twarz.wydała.mu.się.je

zcze.bledsza.n

iż.na.polanie..Tuż.przy.niej.stała.

Tanakil,

.tylko.częściowo.widoczna,.bo.tłusta.kobieta.ją.zasłaniała..Lok.wi

dział,.że.jedynie.paniczny.strach.mógł.dać.tym.ludziom.siłę.do.pracy.w.tak.szalonym.temp

ie.

180

Godzili.się.nawet.na.martwego.węża,.byleby.krzesał.siły.z.ich.

udzonych.ciał,.do.czego.już.sami.ni

e.byli.zdolni..Zarówno.

.zachowaniu.Tuami,.jak.i.wrzaskach.starego.

człowieka

.wyczuwało.się.histeryczn

y.pośpiech..Wycofywali.się.wspinając.na.zbocze,.jakby.pędziły.za.nimi.koty.szczerząc.gr

oźnie

.zęby.albo.t

eż.jakby.rzeka.wystąpiła.z.brzegów.

alewała.zbocze..A.przecież.rzeka.płynęła.w.swoim.korycie,.a.na.zbo

czu.nie.było.nikogo.poza.nowymi.ludźmi.

.Boją.się.powietrza.

Sosna.jęknął.i.poślizgnął.się,.a.Tuami.natychmiast.oparł.pień.o.skałę..Wszyscy.otoczyli.Sosnę.trajk

ocząc,.a.stary.człowiek.wciąż.wywijał.wężem..Tuami.wskazywał.na.zbocze.góry..Wtem.schylił.się,.a.kami
eń.uderzył.z.hukiem.w.pień..

Trajkotanie

.przerodziło.się.w.pisk..Tuami,.pochylo-

ny.trzymał.z.całych.sił.pas.ze.skóry.przymocowany.do.pnia,.ale.mimo.to.pień.chwiał.się.na.wszystkie.stron
y..Przywiązał.pas.do.skały.i.dopiero.wtedy.wszyscy.ustawili.się.w.szeregu.naprzeciw.góry..Lok.zobaczył.F
a,.małą,.czerwoną.

gurkę.tańczącą.ponad.nimi.na.skale..Zauważył,.że.podniosła.w.górę.rękę,.zamachnęła.

się.i.drugi.kamień.przeleciał.ze.świstem.nad.stojącymi.ludźmi..Mężczyźni.napinali.kije,.które.gwałtownie.s
ię.prostowały..Lok.widział.lecące.w.górę.gałęzie,.ale.nim.dosięgły.Fa,.zachwiały.się.i.zawróciły..Następny.
kamień.spadł.na.skałę.ko

o.pnia,.a.wtedy.tłusta.kobieta.popędziła.w.stronę.urwiska,.na.którym.stał.Lok..Za

trzymała.się.jednak.i.odwróciła,.ale.Tanakil.podbiegła.do.samej.krawędzi..Na.widok.Loka.krzyknęła..Chw
ycił.ją.za.ram

ona,.zanim.tłusta.kobieta.zdążyła.się.odwrócić,.i.spytał.w.ogromnym.pośpiechu:

~.Gdzie.jest.Liku

.Powiedz,.gdzie.jest.Liku

Na.d

ęk.tego.imienia.Tanakil.zaczęła.się.

wyszarpywać.i

.krzyczeć,.jakby.wpadła.w.głęboką.wodę

..Tłusta.kobieta.r

.zaczęła.krzyczeć,.a.nowy.wygramolił.się.na.jej.ramię..

wędzi.urwiska.pędził.st

ary.człowiek..Kasztan.

nadbiegł

.od.strony.leżącego.pnia..Ruszył.prosto.na.Loka.z.

wyszczerzonymi

.zębami..

Wrzask.i.zęby.przeraziły.Loka..Puścił

181

Tanakil,

.która.potoczyła.się.do.tyłu..Wpadła.na.Kasztana.uderzając.go.nogą.akurat.w.tym.momenci

e,.kiedy.rzucał.się.na.Loka..Przeleciał.w.powietrzu.obok.Loka.i.z.cichym.jękiem.przetoczył.się.nad.urwiski
em..Spadł.na.niewielki.występ.stromego.zbocza.i.wydawało.się,.że.przez.cały.czas.zsuwał.się.na.brzuchu.
w.odległości.dłoni.od.skały,.której.jednak.ani.razu.nie.dotknął..Zniknął.bez.echa..Stary.człowiek.zamierzył
.się.na.Loka.kijem,.na.którego.końcu.osadzony.był.ostry.kamień,.ale.nie.

dosięgnął

.go,.bo.

Lok.

przemknął.si

ę.pomiędzy.tłustą.kobietą.stojącą.z.rozdziawio-
nymi.ustami.i.Tanakil.leżącą.na.wznak..Wszyscy.mężczyźni,.którzy.ciskali.w.stronę.

.gałęzie,.odwrócili.

się.i.skupili.teraz.ca

ą.uwagę.na.Loku..Jak.błyskawica.popędził.na.zbocze,.prosto.do.skórzanego.pasa.przyt

rzymującego.pień..Prze-
skoczył.go,.ale.

odwiązując

.pas.zdarł.sobie.skórę.na.nodze..Pień.zaczął.się.w.końcu.staczać.w.dół..Nowi.lu

dzie.już.nie.patrzyli.na.Loka,.tylko.na.pień,.a.Lok.pędził.w.górę.i.tylko.od.czasu.do.czasu.odwracał.głowę,.
żeby.zobaczyć,.co.się.dzieje..Pień.rozwijał.szybkość.tocząc.się.na.dwóch.okrą-
głych.palach,.które.wkrótce.okazały.się.niepotrzebne..Oder-
wał.się.od.zbocza.w.miejscu,.gdzie.zaczynał.się.stromy.spad,.i.leciał.w.powietrzu..Tylnym.końcem.uderzył
.o.sterczącą.skałę.i.rozłupał.się.wzdłuż.na.pół..Teraz.leciały.w.dół.dwie.części.pnia,.aż.runęły.prosto.w.las..
Lok.wpadł.do.wąwozu.i.stracił.nowych.ludzi.z.oczu.

Fa.podskakiwała.u.wylotu.wąwozu,.popędził.więc.w.tę.stronę.co.sił..Zbliżali.się.do.niej.mężczyźni.

z.wygiętymi.kijami,.jednakże.Lok.dopadł.jej.pierwszy..Tamci.zamierzali.już.wspiąć.się.dalej,.ale.stary.czło
wiek.zaczął.ich.nawoływać..Lok.nawet.nie.musiał.rozumieć.słów,.aby.pojąć.znaczenie.jego.gestów..Mężcz
yźni.rzucili.się.w.dół.i.

zniknęli

.z.oczu.Loka.

Fa.także.szczerzyła.zęby.

Podeszła.do.Loka.wymachując.rękami,.w.jednej.wciąż.jeszcze.trzymała.ostry.kamień.

—.Dlaczego.nie.porwałeś.nowego?

182

Lok.wyciągnął.ręce.w.odruchu.obronnym.

—.Pytałem.o.Liku..Pytałem.Tanakil..Opuściła.powoli.ramiona.

—.Chodźmy!

Słońce.padało.coraz.niżej.ku.przełęczy.rozlewając.migo-

cące.

złocistoczerwone

.barwy..Fa.i.Lok.przemykali.się.szlakiem.wiodącym.nad.jaskinią.ku.urwisku,.skąd.m

ieli.widok.na.nowych.ludzi.miotających.się.w.popłochu.na.terasie..Przenieśli.wydrążony.pień.na.koniec.ter
asy.w.gór-
nym.biegu.rzeki.i.usiłowali.go.przesunąć.poza.splątane.pnie.drzew,.które.leżały.teraz.w.tym.miejscu,.gdzie
.Lok.i.Fa.przedostawali.się.na.wyspę..Mężczyźni.zsunęli.pień.z.terasy,.leżał.w.wodzie.otoczony.innymi.pni
ami..Podnosząc.pozosta-
łe.pnie.drzew,.próbowali.je.odłączyć.i.przerzucić.na.drugą.stronę.skały,.gdzie.porwałby.je.wodospad..Fa.bi
egała.niespokojnie.po.zboczu.góry.

—.Zabiorą.ze.sobą.nowego.

Kiedy.słońce.skryło.się.za.przełęczą,.Fa.pomknęła.w.dół.po.stromej.skale..Ponad.górami.płonęła.cz

erwień,.lodowe.kobiety.spowite.były.ogniem..Lok.nagle.krzyknął,.Fa.zatrzymała.się.i.spojrzała.na.wodę..D
o.splątanych.pni.zbliżało.się.drzewo;.nie.jakieś.małe.drzewko.czy.odłupany.kawałek,.ale.całe.drzewo.z.las
u.widniejącego.na.horyzoncie..Płynęło.z.tej.strony.przełęczy,.gęstwina.pokrytych.pąkami.gałązek.i.gałęzi,.
ogromny,.zanurzony.do.połowy.w.wodzie.pień.i.sterczące.wysoko.korzenie,.a.pomiędzy.nimi.tyle.ziemi,.ż
e.starczyłoby.na.zrobienie.paleniska.dla.wszystkich.ludzi.na.świecie..Na.jego.widok.stary.człowiek.zaczął.
wykrzykiwać.i.tańczyć..Kobiety.uniosły.głowy.znad.tobołków,.które.układały.w.wydrążonym.pniu,.a.mężc
zyźni.cofnęli.się.poza.stos.leżących.pni..Korzenie.uderzyły.o.skupisko.pni,.a.roz-
łupane.kawałki.wzbiły.się.w.powietrze.albo.stanęły.na.sztorc..Zaczepiły.się.o.korzenie.i.tak.z.nich.zwisały.
.Drzewo.przestało.płynąć.i.kołysało.się.na.wodzie,.aż.spoczęło.przy

183

urwi

„

;

YLi

.za.terasą..Teraz.pomiędzy.wydrążonym.pniem.i.roz-

ległą.rzeką.leżały.stłoczone.pnie,.które.przypominały.rosną-
ce.w.szeregu.ogromne.cierniste.krzaki..Two

zyły.nieprzebytą.zaporę.

Stary.człowiek.przesta

.krzyczeć..Podbiegł.do.jakiegoś.tobołka.i.zaczął.go.rozwiązywać..Zawoła

}

oś.do.

Tuami,.

który.mknął.po.terasie.trzymając.za.rękę.

Tanakil.

—.Prędko!

.pędziła.zboczem.góry.w.stronę.terasy.i.jaskini,.wołając.po.drodze:

—.Zabierzemy.Tanakil..Wtedy.oddadzą.nowego.

Skała.miała.teraz.inny.wygląd..Barwy,.jakie.spowijały.świat,.kiedy.

Lok

.zbudził.się.ze.snu.upojo

miod

m,.były.teraz.

wyraźniejsze

.i.bardziej.jaskrawe..Wydawało.mu.się,.że.skacze.i.unosi.się.w.strumieniu.

czerwonego.powietrza,.tylko.cienie.poza.skałami.miały.odcień.

fiołkoworóżowy.

.Rzucił.się.w.dół.zbocza.

Zatrzymali.się.oboje.przy.wejściu.na.ter

sę.i.przykucnęli..Rzeka.zabarwiona.purpurą.mieniła.się.zł

cistym.blaskiem..Góry.po.drugiej.stronie.rzeki.pociemniały

.Lok.długo.się.musiał.wpatrywać,.nim.odkrył

,.że.mają.barwę.ciemnonie-
bieską..Pnie,.drzewo.i.kotłujący.się.lud

ie.na.rzece.byli.czarni..Ale.terasa.i.jaskinia.wciąż.jeszcze.j

rzyły.si

ę.czerwie-
nią..Jeleń.znowu.rozpoczął.swój.taniec,.tańczył.na.stoku.pokrytym.ziemią,.a.prowadzącym.do.j

skini,.zwr

ócony.głową.tam,.gdzie.leżał.Mal,.przed.mszą.po.prawej.stronie..Jeleń.był.czarny.na.tle.ognia,.w.którym.z
a

urzało.się.słońce,.a.kiedy.się.poruszał,.miotał.długimi.promieniami.oślepia-

jącego.blasku..Tuami.pracował.w.jaskini,.malował.coś,.co.stało.pomiędzy.dwoma.niszami,.wsparte.o.filar.
skalny..Była.tam.również.Tanakil,.mała,.drobna,.czar

a.figurka,.która.przycupnęła.na.zgliszczach.palenisk

Z.drugiego.końca.terasy.dochodziło.rytmiczne.ciach!.ciach!.Dwaj.mężczyźni.cięli.pień,.który.Lok.z

aklinował..Słońce.skryło.się.w.chmurze,.czerwień.wznosiła.się.lotem.strzały.ku.niebu,.góry.okryła.już.czer
ń.

184

Ryknął.jeleń..Tuami.wypadł.z.jaskini.i.popędził.w.stronę.stosu.pni,.przy.których.mozolili.się.mężcz

ni..Tanakil.zaczę

a.krzyczeć..Rój.skłębionych.chmur.otoczył.i.przesłonił.s

ońce,.a.przeciskający.się.odbl

ask.czerwieni.zdawał.się.płynąć.po.prze

ęczy.niby.cienka.strużka.wody..Jeleń.skacząc.pędzi

.ku.stłoczony

m.drzewom,.a.mężczy

ni.uwijali.się.przy

pniu.jak.mrówki.przy.martwym.ptaku.

Lok.rzucił.się.do.przodu..Krzyk.Tanakil.przypomniał.mu.krzyk.Liku.przepływającej.rzekę.i.przeraz

ił.się..Stał.w.wejściu.do.jaskini,.drżały.mu.nogi.

—.Gdzie.jest.Liku?.Co.zrobiłaś.z.Liku?

Tanakil.wyprężyła.się.i.odchyliła.do.tyłu.wywracając.oczy..Przestała.krzyczeć,.upadla.na.wznak,.sp

omiędzy.jej.zaciśniętych.zębów.zaczęła.się.sączyć.krew..Fa.i.Lok.przykucnęli.koło.niej.

Jaskinia.zmieniła.się,.podobnie.jak.zmieniło.się.wszystko.

Tuami.zrobił.jakąś.f

gurę.dla.starego.człowieka,.która.sta

a.oparta.o.słup.skalny.i.wpatrywała.się.w.

nich..Widać.było,.że.pracował.przy.niej.w.pośpiechu.i.z.dzikim.zapamiętaniem,.pomalował.ją.bowiem,.ale.
nie.wypchał.należycie,.jak.figurę.na.polanie..Przypomina

a.postać.mężczyzny..Ramiona.i.nogi.miała.przyk

urczone,.jakby.gotowała.się.do.skoku,.i.była.czerwona.jak.woda..Włosy.na.jej.głowie.sterczały.na.wszystki
e.strony,.podobnie.jak.sterczały.włosy.starego.cz

owieka,.kiedy.się.złościł.albo.czegoś.się.bał..Twarz.ulepi

ona.była.z.gliny,.oczy,.zrobione.z.okrągłych.kamyków,.patrzyły.

niewidzącym

.wzrokiem..Stary.człowiek.z

djął.zęby,.które.miał.zawieszone.na.szyi,.i.wetknął.w.tę.twarz,.a.wykończy

.dwoma.kocimi.zębami,.które.

wyjął.z.uszu..W.pierś.tego.stwora.wetknięty.był.kij,.zwisał.z.niego.pas.ze.skóry,.którym.przywiązana.zosta
ła.Tanakil.

Fa.robiła.dużo.hałasu,.choć.nic.nie.mówiła.ani.nie.krzyczała..Chwyciła.za.kij,.chcąc.go.wyciągnąć,.

ale.nawet.się.nie.poruszył,.ponieważ.koniec,.który.Tuami.wbił.w.pierś,.owinięty.by

.futrem..Lok.odsunął.j

ą.na.bok.i.sam.pociągnął,.ale.kij.nawet.nie.drgnął..Czerwony.blask.podnosił.się.znad

185

wody,.a.jaskinia.pełna.była.cienia,.w.którym.tylko.lśniły.oczy.i.zęby.tego.stwora.

—.Ciągnij!

Uwiesił.się.na.kiju,.który.się.ugiął.pod.jego.ciężarem.Podniósł.nogi,.przytknął.do.czerwonego.brzu

cha.stwora.i.zaparł.się.z.całych.sił,.aż.zabolały.go.wszystkie.mięśnie..Miał.wrażenie,.że.cała.góra.się.porus
zyła.i.że.stwór,.który.się.trochę.obsunął,.

capnie

.go.za.chwilę.rękami..Wreszcie.kij.puścił.ze.świstem.i.

potoczył.się.wraz.z.nim.na.ziemię.

—.Bierz.ją.szybko.

Lok.zerwał.się.na.nogi,.chwycił.

Tanakil

.i.popędził.z.nią.tuż.za.

ydrążonym.pniu.ludzie.krzyczeli,.a.od.strony.stłoczonych.pni.rozległ.się.głośny.huk..Drzewo.zaczęło.się.p
osuwać.do.przodu,.a.pnie.poruszały.się.jak.nogi.olbrzyma..Kobieta.o.pomarszczonej.twarzy.zmagała.się.z.

Tuami

.na.skale.obok.wydrążonego.pnia;.wreszcie.wyrwała.się.i.popędziła.do.Loka..Zrobił.się.zamęt,.wszy

scy.krzyczeli.i.miotali.się.jak.opętani;.stary.człowiek.przedzierał.się.przez.stos.splątanych.pni..Cisnął.coś.
w.kierunku.Fa..Łowcy.trzymali.wydrążony.pień.wsparty.o.terasę,.obok.nich.sunęło.drzewo.wra
iężarem.gałęzi.i.mokrych.liści..Tłusta.kobieta.leżała.w.wydrążonym.pniu,.tam.także.była.kobieta.o.pomars
zczonej.twarzy.wraz.z.Tanakil,.a.stary.człowiek.uwijał.się.z.tyłu.za.nimi.w.pośpiechu..Rozległ.się.trzask.g
ałęzi,.które.otarły.się.o.skałę.z.rozdzierającym.świstem..Fa.siedziała.nad.wodą.trzymając.się.za.głowę..Gał
ęzie.ją.porwały..Unosiła.się.z.nimi.na.wodzie,.a.wydrążony.pień,.odwiązany.od.skały,.odpływał..Drzewo.

akołysało

.się.w.wartkim.nurcie.rzeki.wraz.z.Fa.siedzącą.bezwładnie.na.jego.gałęz

e.mamrotać..Krążył.po.całej.terasie..Nie.ma.sposobu,.aby.drzewo.do.czegokolwiek.przekonać.albo.nakłoni
ć..Popły-
nęło.na.próg.wodospadu.i.chwiało.się.dopóty,.dopóki.n

e.ustawiło.się.wzdłuż.jego.krawędzi..Woda.napiera

ła.z.rykiem,.spychała.je,.korzenie.uniosły.się.w.górę..Drzewo.zaw

sło.przez.chwilę.ustawiając.się.konaram

i.w.górę.rzeki..Powol

186

korzenie.się.zanurzyły,.a.konary.podniosły..Wkrótce.całe.drzewo.obsunęło.się.bezszelestnie.i.przel

eciało.przez.próg.wodospadu.

Czerwona.istota.stała.bezczynnie.na.brzegu.terasy..Wy-

drążony.pień.był.teraz.małym.punkcikiem,.płynął.w.tym.kierunku,.w.którym.skryło.się.słońce..Powietrze.n
ad.przełę-
czą.było.czyste,.niebieskie.i.spokojne..Panowała.kompletna.cisza,.tylko.wodospad.huczał,.zielone.niebo
ło.przejrzyste,.nie.czuło.się.nawet.powiewu.wiatru..Czerwona.istota.skręciła.w.prawo.i.nie.spiesząc.się.pod
reptała.w.najdalszy.kraniec.terasy..Topniejący.lód.w.górach.spływał.kaskadą.po.skałach.za.terasą..Tafla.rz
eki.była.gładka,.ale.poziom.wody.podniósł.się.tak.wysoko,.że.brzegi.terasy.zostały.zalane..Drzewo,.które.n
iosła.ze.sobą.rzeka,.poryło.gałęziami.długie.bruzdy.w.ziemi,.pozostawiło.też.ślady.na.skale..Czerwona.isto
ta.powlokła.się.z.powrotem.do.czarnej.czeluści

.w.zboczu.urwiska,.w.której.pozostał.

ód.obecno-
ści.wroga..Spoglądała.na.tę.drugą.postać,.ciemną.teraz,.która.szczerzyła.zęby.w.głębi.jaskini..Czerwona.ist
ota.odwróciła.się.i.przebiegła.wąskie.przejście.łączące.terasę.ze.zboczem..Przystanęła.i.długo.wpatrywała.s
ię.w.bruzdy,.porzucone.pnie.i.rozerwane.pasy.ze.skóry..Znowu.zawróciła,.obeszła.występ.skalny.i.stanęła.
na.prawie.niewidocznej.ścieżce.prowadzącej.po.stromych.skałach..Zaczęła.się.posu
wać.po.niej.bokiem,.opadła.na.czworaki,.jej.długie.ręce.unosiły.się.i.opadały.
ocno.jak.nog

.wspierały.całe.ciało..Wpatrywała.się.w.przetaczającą.się.z.hukiem.wodę,.ale.nic.nie.dostrzeg

ła.poza.wysokimi.słupami.rozmigotanych.oparów,.tam.gdzie.woda.wyżłobiła.n
a.szybciej,.posuwając.się.ogromnymi.susami,.głowa.jej.podskakiwała.i.opadała,.a.rękami.przebierała.w.tak
i.sam.sposób,.jak.koń.przebiera.nogam

..Zatrzymała.się.na.końcu.ścieżki,.popatrzyła.w.dół.na.długie.serpe

ntyny.wodorostów.kołyszących.się.pod

187

wodą..Podniosła.rękę.i.podrapała.się.pod.ustami,.poniżej.których.nie.miała.podbródka..W.dali,.gdzie.sięga
ł.wzrok,.unosiło.się.na.lśniącej.rzece.drzewo.obsypane.liśćmi,.płynące.z.prądem.wody.ku.morzu..Czerwon
a.istota,.teraz.o.zmie-
rzchu.

szaroniebieska,

.zbiegła.po.zboczu.w.las..Szlakiem.szerokim.i.pooranym.bruzdami,.jakby.przejeżdżał

.tędy.wóz,.wydostała.się.na.polanę.nad.rzeką.i.stanęła.przy.uschniętym.drzewie..Snuła.się.jakiś.czas.nad.w
odą,.potem.wspięła.się.na.drzewo.i.poprzez.szparę.w.bluszczu.śledziła.unoszący.się.na.wodzie.pień..Nagle
.zsunęła.się.z.drzewa,.popędziła.szlakiem.pośród.krzaków.nad.rzekę,.aż.dotarła.do.odnogi.rzeki.przerywaj
ącej.szlak..Tu.się.zatrzymała,.po.czym.zaczęła.krążyć.nad.wodą..Chwyciła.ogromną,.rozkołysaną.gałąź.bu

były.rozbudzone..Teraz,.kiedy.mógł.je.widzieć.wyraźnie,.dostrzegał.w.nich.noc,.były.bowiem.zapadnięte.i.
ciemne,.przymglone.i.pozbawione.rozumnego.wyrazu..Chociaż.się.nad.nią.pochylił.i.wydawało.mu.się,.że.
musi.go.widzieć,.jej.oczy.nie.spoglądały.na.niego,.tylko.gdzieś.w.głąb,.gdzie

195

panowała.noc..Leżąca.obok.niej.

Twal

.obejmowała.ją.opiekuńczo.ramieniem..Twal.wygląda

obietę,.choć.była.od.niego.młodsza,.by

a.matką.

Tanakil.

Tuami

.znowu.potarł.ręką.czoło..Gdybym.mógł.rzucić.to.wiosło.i.zająć.się.moim.sztyletem.albo.gdyby

m.chociaż.miał.zwęglone.drzewo.i.płaski.kamień....—.Rozpaczliwie.rozglą
dał.się.po.łodzi.szukając.czegoś,.na.czym.móg

by.skupić.uwagę.—

....Jestem.jak.rozlewisko,.pomyśla

,.jakiś.przypływ.mnie.wypełnił,.piasek.wiruje,.woda.jest.mętna.i.dziw

ne.stwory.wypełzają.ze.szczelin.i.zakamarków.mojego.umysłu.

Skóra,.okrywająca.nogi.Vivani,.poruszyła.się.i.uniosła,.wydało.mu.się,.że.Vivani.się.budzi..Po.chwili.wysu
nęła.się.mała.nóżka,.długości.jego.dłoni,.czerwona.i.pokryta.wło-
sami..Dotknęła.dna.łodzi,.potem.naczynia,.ale.natychmiast.cofnęła.się.i.ułożyła.na.skórze,.znowu.się.porus
zyła.i.chwyciła.kępkę.sierści.pomiędzy.duży.i.mniejszy.palec.u.no-
gi..Zadowolona.leża

a.spokojnie.na.skórze.niedźwiedzia,.zaciskając.mocno.palce.na.kłaczku.sierści..Tuami

.rzucał.się.jak.w.napadzie.wściek

ości,.wiosło.podskakiwało,.obok.łodzi.ciągnęły.się.dwie.równoległe.

.na.wodzie..Czerwona.noga.była.jedną.z.sześciu.nóg.wypełzających.ze.szczeliny..Wykrzyknął:

—.Co.więcej.mogliśmy.zrobić?
Maszt.i.żagiel.zogniskowały.się.w.jedną.całość..Zauważył,.że.Mar

an.ma.otwarte.oczy,.ale.Tuami.nie.p

otrafiłby.powiedzieć,.od.jak.dawna.go.obserwuje.

Rozległ.się.głos.Mar

ana,.dobywający.się.z.głębi.jego.trzewi:

—.Te.diabły.nie.lubią.wody.

Była.to.prawda,.było.to.pocieszające..Woda.rozlewała.się.szeroko,.na.wiele.mil,.i.j

mi.spojrzał

badawczo.na.Mar

ana..Zapomniał.o.sztylecie,.którego.ostrze.było.już.prawie.gotowe.

—.Inaczej.wszyscy.byśmy.zginęli.

Mar

an.poruszył.się.niespokojnie,.układając.wygodniej

196
swoje.stare.kości.na.twardym.drzewie..Spojrzał.potem.na.Tuami.i.skinął.głową.z.powagą.

Żagiel.lśnił.czerwienią.i.brązem..Tuami.obejrzał.się.na.przełęcz.wśród.gór,.teraz.już.z

ca..Ludzie.zaczęli.się.poruszać,.jakby.na.dany.sygnał,.a.siadając.patrzyli.ponad.wodą.na.zielone.wzgórza..
Twal.pochyliła.się.nad.Tanakil,.ucałowała.ją.i.coś.do.niej.szepnęła..Usta.Tanakil.rozchyliły.się..Głos.jej.za
brzmiał.ostro,.jakby.dobywał.się.z.daleka,.z.głębi.nocy.

—.Liku!

Tuami.usłyszał.zza.masztu.szept.Mar

ana:

—

.To.imię.

diablicy.

.Tylko.ona.może.je.wypowiadać..Vivani.tym.razem.naprawdę.się.budziła..Usłyszeli.jej.p

otężne,.rozkoszne.ziewanie,.zrzuciła.z.siebie.skórę.nie-
dźwiedzia..Usiadła,.odgarnęła.do.tyłu.rozrzucone.włosy.i.spojrzała.najpierw.na.Mar
Na-
tychmiast.ogarnęła.go.żądza.i.nienawiść..Gdyby.była.inna,.niż.jest....gdyby.Mar
....gdyby.ocaliła.swoje.dziecko.podczas.sztormu.na.słonej.wodzie...

—.Bolą.mnie.piersi.

Gdyby.nie.zapragnęła.tego.dziecka.jak.zabawki;.gdybym.nie.ocalił.tego.drugiego.dziecka.dla.zabawy..

Zaczął.mówić.piskliwym.głosem.i.bardzo.szybko:

—

.Za.tymi.wzgórzami.są.równiny

.Mar

an,.bo.wzgórza.są.coraz.niższe..Będziemy.polować.na.całe.stada..Sk

ierujmy.łódź.do.brzegu..Czy.mamy.wodę....oczywiście,.że.mamy.wodę..Czy.kobiety.wzięły.jedzenie?.Wz
ięłaś,.Twal?

Twal.podniosła.ku.niemu.twarz.wykrzywioną.żalem.i.nienawiścią.

—

.Jak.mogłam.się.zajmować.jedzeniem,.panie?.Ty.i.on.oddaliście.moje.dziecko.diab
zupełnie.inne.dziecko,.które.nie.widzi.i.nie.mówi.

W.mózgu.Tuami.wirował.piasek..Ogarnęła.go.panika,.kiedy.pomyślał:.zwrócili.mi.innego.Tuami..Co.po

cznę?.Tylko.Mar

an.się.nie.zmienił....jest.mniejszy.i.słabszy,.ale

197

KAROL.

DICKENS

Dawid.

Copperfield.

Klub.

Pickwicka.

Magazyn.osobliwości.

Mała.

Dorrit.

Opowieści.wigilijne.Przygody.Olivera.

Twista

J..G..

FARRELL

Oblężenie.

Krisznapuru.

Niepokoje

IAN.

McEWAN

Pierwsza.miłość,.ostatnie.posługi

KEN

FOLLETT.

Igła

RIS.

MURDOCH

Czarny.Książę.

Przypadkowy.człowiek.

W.sieci.

Machina.mi

ości.czystej.i.

wszetecznej

WILLIAM

GOLDING

Władca.much.

Widzialna.ciemność

PIER

PAUL

READ

Człowiek.żonaty

RIDER

HAGGARD.

Ona

V..M..SACKVILLE-WEST

Wygasłe.namiętności

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Golding William Spadkobiercy
Golding William Spadkobiercy
Golding Wiliam Spadkobircy
Golding William Wladca much
Golding William Trylogia morska 01 Rytuały morza
Golding William Papierowi Ludzie
Golding William Twarza w twarz
Golding William Bóg Skorpion
Golding William Trylogia morska 02 Twarzą w twarz
Golding William Papierowi Ludzie
Golding William Wieza
Golding William Trylogia morska 03 Piekło pod pokładem
Golding William Papierowi ludzie
Golding William Władca Much
Golding William Wieża
Golding William Wieża

więcej podobnych podstron